Katalog

11 NİSAN 2025 CUMA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 9 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 37.9130 42.3260 49.1630 47.49 9.339 26.175 3.820 9.7 kuruş 28.1 kuruş 44.5 kuruş 0.06 puan 63 puan 386 lira 65 lira ABD Başkanı Trump’ın, yeni tarifeleri Çin dışında 3 ay ertelemesi piyasaları sevindirdi ‘90 gün’e tutundular Tarife savaşının Borsalarda hızlı yükselişler yaşanırken yatırımcıların ABD şifreleri hükümetine olan güveninin azalması önümüzdeki günlerde ünya tarife sersemine döndü. Finans etkili olacak. BİST100 ise dün yüzde 0.68 değer kazandı. piyasaları, ulusal politikalar, küresel Ddengeler sarsılıyor. 1980 sonrası BD Başkanı Donald Trump’ın Trump’ın erteleme kararı sonrası, dünya ekonomisine yön veren neoliberal yeni gümrük tarifeleri önceki gün ABD borsalarından paradigmaların artık sürdürülemez olduğu uzun süredir belliydi. Trump’ın yaptığı ise Aaçıklamasıyla farklı bir Nasdaq yüzde 12, S&P 500 yüzde bu çatlaklardan içeri sızmak ve mevcut boyuta taşınan küresel ticaret 9.5, Dow yüzde 7.9 arttı. Ancak sistemi kendi lehine yeniden şekillendirmeye savaşlarının mali piyasalar üzerinde yatırımcıların ABD hükümetine çalışmak. Daha doğrusu, “güç siyaseti”ne yarattığı büyük dalgalanma sürüyor. olan güveninin azalması bu etkinin dayalı, daha asimetrik bir düzen kurmak. Bu düzende ABD hegemonik gücünü yeniden Bu kapsamda önceki gün kalıcılığının sorgulanmasına neden tesis etmek istiyor ama bu kez kurallarla Trump’ın gümrük vergilerini Çin oluyor. Zaten dün ABD borsaları, değil, pazarlıkla. dışında 90 gün boyunca askıya güncel verilerin de etkisiyle daha Bu nedenle Trump’ın tarifeleri bir “delilik” değil, açıkça sistem mühendisliği. İlk bakışta aldığını açıklaması, küresel çok yüzde 3-5 civarında düşüş irrasyonel, kaotik, tutarsız gibi görünse de piyasalarda yaşanan satış baskısını yönünde hareket etti. dikkatli bakıldığında bir desen ortaya çıkıyor: “şimdilik” tersine çevirdi. Çin ise - Önce şok edici bir karar ilan ediliyor CDS’de düşüş var Trump’ın yüzde 125’lik gümrük (yüksek tarifeler), Dün ayrıca Asya borsaları, sınırlı - Piyasalar ve iş dünyası tepki veriyor, vergisi için bir değerlendirme karar “erteleniyor” ya da yumuşatılıyor, artış yaşayan Çin borsaları dışında yaparak ABD’nin “tüm dünyaya Ama hiçbir zaman ilk duruma dönülmüyor; günü yüzde 6-10 yükselişlerle karşı” olan ve çok taraflı ticaret Şimşek’in umudu petrolde yeni bir normal yaratılıyor. kapattı. Avrupa borsaları da hızlı Bu strateji: sistemini baltalayan “bencil” - Sürekli bir belirsizlik ortamı yaratıyor, yükselişler yaşadı ve borsalar HAZINE ve Maliye Bakanı Mehmet ifade etti. Şimşek, “Petrol fiyatları hamlesinden “korkmayacağını” - ABD’nin “şok gücü”nü masaya koyuyor, Şimşek petrol fiyatlarında yaşanan bu seviyede devam ederse cari ortalama yüzde 3-5 değer kazandı. duyurdu. Çin’in ABD’den ithalat - Müzakere masasında elini güçlendiriyor. düşüşün kalıcı olması halinde açık da milli gelire oranla yüzde 1.5 Dün güne hızlı bir yükselişle edilecek mallara uygulayacağı Bu bir tür ekonomik doktrin: Kurallara sürecin enflasyona ve cari açığa seviyesinin altına düşebilir” dedi. değil, güç dengesine dayalı; çok taraflılığa başlayan BİST100 Endeksi ise yüzde 84’lük vergi de yürürlüğe düşüş olarak yansıyacağını söyledi. Brent petrol son 4 yılın en düşük değil, ikili baskı ilişkilerine yaslanan post- en düşük 9 bin 371, en yüksek 9 girdi. Avrupa Komisyonu liberal bir dünya düzeni önerisi. Dün İstanbul’da düzenlenen OECD seviyelerinde işlem görüyor. Son bin 581 puanı gördükten sonra Başkanı Ursula von der Leyen ise toplantısının ardından gazetecilerin orta vadeli programa (OVP) göre günü yüzde 0.68 sınırlı bir artışla “Trump’ın açıklamasını dikkate Ekonomik savaşın sembolü sorularını yanıtlayan Şimşek, petrol bu yıl cari açığın milli gelire oranı tamamladı. Dolar/TL 37.90-38.20’de - Yüzde125 Çin tarifesi, yalnızca ekonomik aldık. Müzakerelere şans tanımak fiyatlarının 65 dolar ve altında yüzde 2 olarak öngörülüyor. Merkez değil, aynı zamanda jeopolitik bir meydan aşağı yönlü hareket etti. Öte yandan istiyoruz. Üye ülkeler AB’nin kalıcı olarak kalması halinde, yıl Bankası’nın enflasyon için yıl sonu okuma. Türkiye’nin 5 yıllık kredi riski primi misilleme önlemlerine güçlü destek sonu enflasyonun tahminlerin 1 ile tahmini orta noktası ise yüzde 24. - Yüzde10’luk baz tarifeler, serbest ticaretin (CDS) 40 baz puan düşüşle 337 1.6 puan aşağısında kalabileceği l REUTERS verse de bunları 90 gün süreyle tarafsızlığını ve meşruiyetini sorgulatıyor. oldu. l Ekonomi Servisi - 90 günlük duraklama, yalnızca zarar durduracağız” dedi. kontrolüne yönelik taktiksel bir geri çekiliş. Ekonomik modeller, bu tarifelerin ABD için Cumhurbaşkanlığı politika kurulları, dikkat çekici isim ve ayrıntılarla dolu ağır maliyetler doğuracağını gösteriyor: 2025’te reel tüketim yüzde 2.4 azalacak, İstihdam yüzde 2.7 düşecek, Yatırımlar yüzde 6.6 daralacak. Ama asıl mesele şu: Bu zararlar göze alınarak yürütülen bir politika varsa o artık ‘Tarım’da çiftçi yok! ekonomik değil, stratejiktir. MUSTAFA ÇAKIR Kurallardan pazarlığa: Protestolu senet Dağlıoğlu ile devam Yeni hegemonya modeli CUMHURBAŞKANLIĞI politika kurulu yüzde 142.7 arttı Soğuk Savaş sonrası kurulan düzende üyeliklerine atamalar, dünkü Resmi ESKI adı “Yatırım Ofisi”, yeni adı ABD liderliği, çok taraflılık, uluslararası TICARI yaşamdaki ödeme “Yatırım ve Finans Ofisi” olan Gazete’de yayımlandı. kurumlar (WTO, IMF, Dünya Bankası) ve yapının başkanlığına bir kez daha sorunları çoğalıyor. Türkiye Ekonomi politikaları kurulunda, kurallı rekabet üzerine inşa edilmişti. Burak Dağlıoğlu atandı. Geçen Trump ise bambaşka bir hegemonya Bankalar Birliği Risk Merkezi’nin aralarında Cumhurbaşkanı ay yeniden yapılanan bu ofisin modeli öneriyor: güncel verilerine göre Şubat Başdanışmanı Yiğit Bulut’un da olduğu - Kural değil çıkar, başkanlığına eski Merkez Bankası 2025’te geçen yılın aynı ayına şu isimler yer aldı: Ziraat Bankası Genel - Kurum değil pazarlık Başkanı Gaye Erkan’ın getirileceği kıyasla protesto edilen senet Müdürü Alpaslan Çakar, BİST Yönetim - Adalet değil güç dengesi. iddia edilmişti. l Ekonomi Servisi sayısı yüzde 28.8 artışla 20 bin Kurulu üyesi Prof. Dr. Cem Demiroğlu, Bu yüzden kaotik görünen tarifelerin 962 adet, bunların tutarı yüzde arkasında aslında oldukça hesaplı bir küresel Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Cemil pozisyon alma çabası okunabilir. 142.7 artışla 5 milyar lira oldu. Tarım ve gıda politikaları kurulunda ise ve Zeytinyağı Birliği Genel Müdürü Ertem, Ankara Üniversitesi’nden Prof. İlk iki ayda ise geçen yılın aynı sanayici, restoran sahibi gibi kesimlere Güngör Şarman, Türkiye Perakendeciler Dr. Ercan Bayazıtlı, eski Hazine Müsteşar Çin ve Avrupa’nın durumu dönemine kıyasla protesto edilen yer verilirken hiç çiftçi olmaması dikkat Federasyonu Başkan Yardımcısı Yardımcısı Hayrettin Demircan, Trump’ın hedefinde öncelikle Çin var ama senet sayısı yüzde 34.1 artışla 46 çekti. Kuruldaki isimler şöyle: Çukurova Zeyd Altun, Konya Gıda ve Tarım Vakıf Katılım Genel Müdürü Mehmet karşısındaki artık 1990’ların atölyesi değil, bin 113 adet, bunların tutarı yüzde Üniversitesi’nden Prof. Dr. Aykut Gül, Üniversitesi’nden Prof. Dr. Begüm Ögel. Ali Akben, Koç Üniversitesi’nden küresel bir rakip. Çin’in avantajları: 224.7 artışla 14.3 milyar lira oldu. Uludağ Üniversitesi’nden Prof. Dr. Cenk Bingöl Et Lokantası’nın sahibi Doç. Dr. Fatih Ulu, Ticaret Bakanlığı - Yeni ihracat pazarları geliştirdi (Afrika, l Ekonomi Servisi Aydın, Doğu Akdeniz Üniversitesi’nden Ramazan Bingöl’ün Tarım ve Gıda Güneydoğu Asya, Güney Amerika), Başdanışmanı Prof. Dr. Hüseyin Bilgin, - Yüksek teknoloji alanında bağımsızlaşma Prof. Dr. Eda Becer, İSO Başkanı Erdal Halkbank Yönetim kurulu üyesi Meltem Politikaları Kurulu üyesi olarak stratejileri yürütüyor (örneğin çip üretimi, Aydın, İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden Bahçıvan, Tarım Kredi Genel Müdürü atamasına CHP’den çok sert tepki geldi. KISA... KISA... KISA... yapay zekâ, elektrikli araçlar), Prof. Dr. Ege Yazgan, Türkiye İş Kadınları Hüseyin Aydın, eski Tarım Bakanı Mehdi CHP Genel Başkan Yardımcısı Erhan - Devlet planlamasıyla yönlendirilen l ENERJI ve Tabii Kaynaklar Eker, eski AKP Milletvekili Uğur Kaleli, Adem, “Bir kebapçı, artık bu ülkenin Derneği Başkanı Nilüfer Bulut, eski ekonomik istikrar mekanizmalarına sahip, Bakanı Alparslan Bayraktar, Türkiye Ulusal Süt Konseyi Yönetim Kurulu tarım üst kurulunda söz sahibi. Bu bir - Yuan’ı devalüe ederek ihracatta rekabet Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, Petrolleri’nin gelecek aylarda gücünü koruyor, Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı üyesi Prof. Dr. Muhittin Özder, Tüm şaka değil, bir karikatür değil. Onlar için - Misilleme gücü yüksek (yüzde 84’e varan Somali’de üç kara sahasında petrol Osman Çelik, Vakıf Katılım Yönetim Restoranlar ve Turizmciler Derneği liyakat değil, sadakat esas” dedi. tarifelerle yanıt verdi). ve doğalgaz arama faaliyetlerine Kurulu üyesi Prof. Dr. Servet Bayındır. Başkanı Ramazan Bingöl, Tariş Zeytin l ANKARA Özetle Trump Çin’i sarsmak istiyor ama başlayacağını bildirdi. Çin esniyor, kırılmıyor. l ITALYAN moda markası Avrupa, küresel ticaretin kurallı Prada, yine İtalya merkezli rakibi işlemesinden en çok fayda sağlayan ET FİYATLARI RAMAZAN AYIYLA UÇTU yapılardan biri. O nedenle Trump’ın Versace’yi Capri Holdings’den “kuralsızlaştırma” hamlelerine sert tepki satın almak üzere anlaştı. Prada MERKEZ Bankası çalışanlarının (TÜFE) gıda kaynaklı doğrudan etkisi gösteriyor. anlaşmanın yaklaşık 1.4 milyar değerlendirmelerinin yer aldığı 0.5 puan oldu. Analize göre yukarı yönlü AB, karşı tarifeler uyguluyor. dolar büyüklüğünde olduğunu “Merkez’in Güncesi” isimli blogda, baskı temelde işlenmemiş gıda kaynaklı. Dijital vergiler, yeşil vergi düzenlemeleri tavuk ve kırmızı et fiyatlarında oldu. açıkladı. dün yer alan bir çalışmaya göre geçen Bu kapsamda ramazanın ilk 15 gününde, ve rekabet kurallarıyla ABD’yi sınırlamaya Ayrıca bakliyat fiyatları da öne çıktı. ramazan ayının manşet enflasyona önceki 15 güne kıyasla en hızlı artış çalışıyor. Normatif güç olarak sistemi korumaya çalışıyor, ama askeri-politik olarak ABD kadar etkili değil. Bu nedenle AB’nin etkisi sınırlı ama Trump’ın “yeni dünya düzeni” Sanayide sorun belirginleşiyor vizyonunun tam karşı kutbunu temsil ediyor. ürkiye ekonomisindeki krizin genel Pasta artık büyümüyor: Tsanayi üzerindeki etkisi her geçen gün Savaş bölüşüm üzerine daha fazla ortaya çıkıyor. Kapitalist sistemin temel güdüsü her TÜİK’in dün yayımladığı “Sanayi zaman büyümeydi. Yeni pazarlar, teknolojik atılımlar, küresel serbestleşme bu büyümeyi Üretim Endeksi, Şubat 2025” raporuna mümkün kılmıştı. göre sanayi üretimi, Şubat 2025’te Ama artık: Şubat 2024’e (yıllık) kıyasla yüzde 1.9 - Teknoloji istihdam yaratmıyor, - Büyüme yavaşladı, nüfus yaşlanıyor, YÜZDE 2.5 azaldı. Bu kapsamda üretim; madencilik - Eşitsizlik derinleşti, krizler (2008, Imalat sanayi üretiminde ve taşocakçılığında yüzde 5.8, imalat pandemi, Ukrayna savaşı) sistemi sarstı. yıllık düşüş sanayisinde yüzde 2.5 azalırken elektrik, Sonuç: Pasta büyümüyor. O halde tek seçenek kaldı: Paylaşım yeniden tanımlanmalı. gaz, buharda yüzde 8.5 arttı. Yine verilere Ve bu, artık sadece ülkeler içindeki sınıflar göre Ocak 2025’e (aylık) kıyasla (mevsim Inşaatta işçilik arasında değil, devletler arasında yaşanıyor. ve takvim etkisinden arındırılmış) Trump’ın tarifeleri bu küresel mücadelenin maliyeti düştü ilk ekonomik cephesi. Çünkü: sanayi üretimi yüzde 1.6 azaldı. Aylık - Pazarları yeniden tanımlıyor, üretim madencilik ve taşocakçılığında TÜIK’in dün yayımladığı “İnşaat Maliyet - Değer zincirlerini değiştiriyor, yüzde 7.6, imalatta yüzde 1.6 azalırken - Hegemonya savaşının ekonomik zeminini Endeksi, Şubat 2025” raporuna göre elektrik, gaz, buharda yüzde 3.5 arttı. kuruyor. inşaat maliyet endeksi, Şubat 2025’te Bu nedenle tarifeler, sadece gümrük vergileri Sonuçları sosyal medyadan yorumlayan Ocak 2025’e (aylık) kıyasla yüzde 1.24, değil; yeni bir güç mimarisinin ilk adımıdır. isimlerden Prof. Dr. Fatih Özatay, Şubat 2024’e (yıllık) kıyasla yüzde 23.94 Sonuç: Her durumda, 1980 sonrası sistem “Üretim tarafında işler iyi gitmiyor” arttı. Yıllık artış önceki ay yüzde 26.61 sona eriyor. Serbest ticaretin kutsallığı, kurumların tarafsızlığı, büyümenin sürekli açıklanmıştı. Yine aylık sonuçlara göre derken kapasite kullanımının da düşük olacağı inancı; hepsi sorgulanıyor. inşaat maliyetleri malzeme endeksinde olduğunu vurguladı ve “Program... Raf Yeni dönem: yüzde 1.99 artarken işçilik endeksinde ömrü?” dedi. İris Cibre ise şu saptamayı - Belirsiz, yüzde 0.02 azaldı. Öte yandan inşaat - Daha çatışmalı, yaptı: “Yavaşlama tam gaz. Reel piyasa sektöründe yıllık artışlar ise malzeme - Daha çok kutuplu olabilir. artık yüksek faizi kaldırmıyor. Ama endeksinde yüzde 19.49, işçilik Ama kesin olan şu: Kurallar değil, pazarlık ekonomi faiz indirimine uygun değil. konuşacak. endeksinde yüzde 32.38 hesaplandı. Sıkışmışlık...” l Ekonomi Servisi