Katalog

Sağnak 7 AĞUSTOS 2024 ÇARŞAMBA 6 HABER II. ABDÜLHAMİT SANSÜRÜ II. Abdülhamit hafiyelerle, jurnallerle, sürgünlerle nefes SINAN MEYDAN ‘Sütü bozuk, aldırmayan bir istibdat (baskı) rejimi kurdu. Bu baskı rejiminin soysuz’ hakaretini Tarihten en önemli ayaklarından biri de basın sansürüydü. reddediyorum! Günümüze rütbelerle, nişanlarla, ödüllerle, ayan, mebusan, kıta, infilak, hediyelerle, yüklü maaşlarla veliaht, hasta, Mithat Paşa, KP Genel Merkezi’nde kürsüye kolayca satın alabildiği Sultan Murat, Namık Kemal, çıktı, yine hakaretler yağdırıp halka kişileri özellikle tercih ederdi. hatta dönemin tanıklarına Afırça attı. Kendisine sadık olacaklara göre Abdülhamit’in burnunu AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan, yalılar, konaklar ve çiftlikler çağrıştırdığı için “burun” ve İsrail’in Filistin’de yaptığı ihsan ederdi. Kendisine Girit’i çağrıştırdığı için “geride” KP iktidarı sosyal medya soykırımları kınayan, Filistin’in haklı muhalif olanları da parayla kelimeleri bile yasaktı. Balon platformu İnstagram’ı kapattı. davasını destekleyen ancak AKP veya çeşitli görevlere getirerek ve uçaktan söz etmek de hoş A22 yıllık siyasal İslamcı AKP iktidarının Hamas’ın siyasi büro başkanı satın almaya çalışırdı. Kontrol karşılanmazdı. iktidarının her geçen gün artan İsmail Haniye’nin öldürülmesi üzerine edip satın alamadığı tehlikeli II. Abdülhamit dönemi yasaklarıyla şekillendirdiği baskı aldığı yas kararını eleştirenlere “Cibilliyeti kişileri ise genelde sürgün basın sansürü trajikomik düzeni, AKP iktidarının rol modeli II. bozuk” dedi. ederdi. olaylarla doludur. Örneğin, Abdülhamit’in baskı düzeninin en Arapça kökenli bir sözcük olan Abdülhamit’in korku Servet-i Fünun dergisi bir önemli parçası “basın sansürünü” akla “cibillet”in (Türkçedeki şekliyle saltanatı dört temel kavram sayısında çeşme başında dua getiriyor. “cibilliyet”), Ferit Devellioğlu’nun etrafında şekillenmişti: hafiye, eden bir yaşlı adam resmi Osmanlı’da 19. yüzyılda jurnal, sürgün ve sansür. basmak istemişti. Matbuat imzasını taşıyan “Osmanlıca-Türkçe ilk gazetelerin yayımlanmaya II. Abdülhamit’in kuşkuları Müdürü, bunun, “İşimiz duaya Ansiklopedik Lûgat”ta “yaradılış, başlanmasından bir süre sonra basını Karikatürde sansür hortlağı tabuttan ve korkuları her şeyi denetleme ve kaldı!” diye yorumlanabileceğini kontrol etmek amacıyla çeşitli yasal huy” anlamını taşıdığı yazıyor. Bunun çıkarılıyor. Açılan tabutun yanında herkesi kontrol etme içgüdüsüne belirterek izin vermemişti. Saadet düzenlemeler yapıldı. karşıtı olan “cibilletsiz” sözcüğünün “sansür”, Sultan II. Abdülhamit’in elindeki dönüşmüştü. Bu nedenle gazetesinde İsmail Safa “Bahar ise “soysuz, sütü bozuk” anlamına levyenin üstünde “Matbuat Kanunu” bir hafiye teşkilatı kurmuştu. II. gelmeyecek mi / Bahar gelmeyecek 1864 Basın Kanunu geldiği belirtiliyor. Anlaşılıyor ki Erdoğan yazıyor. Kalem, Sayı: 24, 6 Şubat 1909. Abdülhamit’in güvenini kazanmanın mi?” diye yazınca sansür kurulu Osmanlı’daki ilk basın kanunu, “cibilletsiz” yerine, “cibilliyeti bozuk” ilk şartı ona jurnal (doğru-yanlış tüm çileden çıkmıştı. Sultan Abdülaziz döneminde, ifadesini kullanarak Haniye konusunda kanun, matbaacıları, kitapçıları, dizgi duyumlar) vermekten geçiyordu. Buna Gazeteler Rusya’da meclisin Fransız Basın Yasası’ndan alınıp kendisi gibi düşünmeyenlere “sütü harf dökümcülerini, kitap ve süreli jurnalcilik denirdi. Padişah, kendisine açıldığı, İran’da anayasanın ilan 1864’te yürürlüğe koyulan Matbuat bozuk, soysuz” demiş oldu. yayın çıkaracakları kapsıyordu. jurnalcilik ve hafiyelik yapanlara para edildiğini yazmaya korkmuştu. Nizamnamesi (Basın Kanunu) idi. Halkın tümünü temsil etmesi gereken Bu kanunla Eğitim Bakanlığı’ndan ve çeşitli hediyeler verirdi. Hatta Yabancı hükümdarlara Bu kanun görünürde bir sansür bir cumhurbaşkanının nasıl böyle izin alınmadan eser yayımlamak bunların önde gelenlerine saraylar, yönelik suikast haberlerini de düzenlemesi değildi. Ancak bu konuşabildiğine, nasıl bu kadar rahat yasaklandı. köşkler, çiftlikler hediye verememişlerdi. kanuna göre gazete çıkartmak, bir şekilde farklı görüşte olanlara 1888 ve 1894 ederdi. Sarayın başarısız siyaseti ortaya her an geri alınabilecek bir ruhsata yıllarında yapılan hakaret edebildiğine şaşırmayanlar artık II. Abdülhamit çıkmasın diye Mısır, Sudan, bağlıydı. Bu kanuna göre kurulan düzenlemelerle çoğunlukta. kurtulmak istediği etkili Trablusgarp, Girit, Yemen, Matbuat Müdürlüğü’ne gazeteleri II. Abdülhamit’in Çünkü Türkiye’de son yirmi iki yıldır muhaliflerini ise ustaca Ermenistan, Bulgaristan’dan söz yayımlanmadan önce kontrol etme basın sansürü Erdoğan’ın kullandığı hakaret ve küfürleri ortadan kaldırmıştı. etmek de yasaktı. görevi verilmişti. Basın suçlarına kurumsallaştırıldı. burada yazmaya kalksam bana ayrılan Örneğin, Mithat Sadece gazeteler Zaptiye ve Polis Mahkemesi, 1888 tarihli 9 maddelik köşe yetmez. Ne yazık ki bu kirli ve Paşa ve Mahmut değil, dergiler ve kitaplar da gazetelerin geçici ya da süresiz olarak gizli bir talimatnameye Paşayı adil olmayan sansürden geçerdi. Bu amaçla sömürücü siyasi sistem, iyi ve doğru kapatılmalarına ise Meclisi Ahkâmı göre; bir yargılamadan sonra çeşitli kurullar kuruldu. Özellikle olan hemen her şeyi hızla yok ediyor, Adliye karar verecekti. Gazetelerin, 1. Basın; haberlerinde Taif’e sürmüş -yaygın tarih kitapları sansür edildi. tepkisizliği yaygınlaştırıyor, kabul edilmiş kararı temyiz etme hakkı yoktu. Bu önceliği hükümdarın kabule göre- orada Padişah tarihten de korkuyordu, bir çaresizliği dayatıyor. kanunla Osmanlı’da birçok gazete sağlık durumunun öldürtmüştü. bazı sınıflarda bazı tarih konuları kapatıldı. iyiliğine, tarım Bülent Tanör yasaklandı. Cumhurbaşkanının yurttaşa ürünlerindeki rekoltenin Abdülhamit’in baskı Yurtdışından gelen postalar 1867 Ali Kararname hakaret etme hakkı yoktur! artışına ve Türkiye’deki rejimini şöyle anlatıyor: sıkı kontrol edilirdi. Gümrük 1909’a kadar yürürlükte kalacak ticaret ve sanayinin Erdoğan’ın Türkiye’de Haniye için yas “Osmanlı ülkesi, II. memurları bir kitabın herhangi bir olan 1864 Basın Kanunu’ndaki basın gelişimine verecekti. ilan edilmesini eleştirenlere, “Yahu biz Meşrutiyet’e kadar sayfasını koparabilirdi. Cahil sansür yasakları bir süre sonra Osmanlı 2. Maarif Nazırı sizden mi izin alıp da bunların kararını (1908) Abdülhamid’in Cevdet Kudret’in memurlarından biri Avrupa’dan gelen Hükümetine yeterli gelmedi. 16 ve Ahlak Komisyonu verecektik? Biz milletimizden izin aldık!” baskıcı ve karanlık rejimi Abdülhamit Devrinde bir “Termodinamik” kitabında geçen Mart 1867 tarihinde yayımlanan Âli tarafından onaylanmayan altında yönetildi. Başta “dinamik” kelimesini “dinamitle” diyerek “çoğunluk diktası” yaklaşımıyla Sansür adlı kitabı Kararname ile basın yasakları artırıldı. hiçbir tefrika Midhat Paşa olmak özdeşleştirerek kitabın yurda girişini karşılık vermesini de sorgulayanların Bu kanun, Sadrazam Ali Paşa’nın, yayımlanmayacaktı. üzere, meşrutiyetçiler şu ya da bu yasaklamıştı. sayısı da fazla değil. Aslında içinde Girit isyanında izlediği yanlış politikayı 3. Gazeteler, uzun edebi ve bilimsel yolla saf dışı bırakıldı, başkentten 1902’de yasaklanan bulunduğumuz durum öyle trajik eleştiren muhalif basını susturma makale yayımlamayacak, “devamı uzaklaştırıldı ya da satın alındı. Kişi birçok kitap Çemberlitaş ki Erdoğan, demokrasi ile ilgisi çabası olarak değerlendirilmişti. var” veya “arkası yarın” sözcükleri güvenliği ve özgürlüğü tamamen Hamamı’nda yakılmıştı. Yasak olmadığını, demokrasiyi araç olarak Namık Kemal’in İbret gazetesi, 1873 kullanmayacaktı. yok edilerek, hafiyelik ve jurnalcilik kelimelerden oluşan resmi bir liste gördüğünü daha İstanbul Belediye yılında Namık Kemal’in “Vatan yahut 4. Bir makalede boş beyaz yerler ağıyla tam bir ‘korku devleti’ henüz bulunamamışsa da yakılan, başkanı olduğu yıllarda itiraf etmiş Silistre” piyesinin sahnelenmesinden olmayacak, nokta, nokta çizgiler kuruldu. Tahmin edilebileceği yasaklanan kitaplar ve gazetelerle olduğundan onun sözlerinin ya da sonra kapatıldı ve Namık Kemal, Nuri bulunmayacaktı, çünkü bu şekilde gibi, bu dönemde bütün devlet ilgili bazı listeler bilinmektedir. kararlarının demokrasiye uygun Bey, Ebuzziya Tevfik, Hakkı Efendi, ifadeler hatalı varsayımlara neden yetkileri padişahın elinde toplandı. 1902’de Matbaayı Amire kapatıldı. Ahmet Mithat Efendi tutuklandılar ve olması şaşırtabilir! olabilir ve fikirleri karıştırabilirdi. Sadrazam ve vekiller basit birer Devlet matbaası Meşrutiyet’in ilanına daha sonra da sürgün edildiler. Bu Yine de sürekli olarak kendisine 5. Gazeteler, devlet görevlileri idare amiri durumuna düştüler” kadar 6 yıl kapalı kaldı. dönemde Türk basınının ilk mizah hatırlatmak ve tarihe kayıt düşmemiz hakkında hırsızlık, zimmetine (Tanör, s. 21). Sansür ve baskı nedeniyle birçok dergisi Diyojen, onun ardılı Çıngıraklı gerekiyor: Erdoğan, geçen yılki para geçirme, cinayet gibi yüz II. Abdülhamit’in nefes aldırmayan aydın ve gazeteci yurtdışına kaçtı. Tatar ve Hayal de dahil olmak üzere kızartıcı fiillerle ilgili suçlamaları cumhurbaşkanı seçimlerinde kullanılan istibdat (baskı) rejiminin en Avrupa’da Jön Türk basını doğdu. birçok gazete ve dergi ya tatil edildi yayımlamayacaktı. oyların yarısından fazlasını aldıysa ona önemli ayaklarından biri de basın II. Abdülhamit, muhalif veya süresiz olarak kapatıldı. 6. Sorumlu devlet yöneticilerinin yakın bir seçmen kitlesi de kendisine oy sansürüydü. gazetecilerden ve aydınlardan 12 Mayıs 1876’da Sadrazam kötü yönetimlerinden şikâyet eden vermemiştir. Haniye gibi bir örgüt lideri hoşlanmazdı. Özellikle Yeni Osmanlı Mahmut Nedim Paşa da kısa dilekçelerin yayımlanması yasaktı. için yas ilan ediyorsa bazı vatandaşların aydınlarından Ziya Paşa ve Namık II. Abdülhamit’in süre yürürlükte kalan ilk sansür 7. Bütün tarihi ve coğrafi isimlerin da buna karşı olabileceğini ve eleştirme Kemal’den çok rahatsızdı. Ziya kararnamesini yayımlattı. basın sansürü ve özellikle “Ermenistan” sözcüğünün Paşa’yı Suriye valisi yaparak haklarının olabileceğini bilmesi gerekir. 1876 Kanunu Esasisi’nin 12. yazılması yasaktı. İstanbul’dan uzaklaştırdı. Namık Her aklına yatmayan konuda Abdülhamit’in baskı rejimi maddesine göre “Basın, kanun 8. Yabancı hükümdarlara karşı Kemal ise bir jurnal üzerine tutuklandı. çıkıp öfke kusmaya, ağzını bozup dairesinde hürdür”. Bu dönemde yapılan suikast denemelerinin ve II. Abdülhamit’in, aşırı kuşkuculuğu, Berat etmesine rağmen Girit’te ikamete vatandaşlara fırça atmaya hakkı çeşitli düzenlemelerle basın kanunu tahttan indirilme ve öldürülme yabancı ülkelerde hangi koşullar mecbur bırakıldı. O Midilli’yi tercih yoktur. Kendisi halkın oylarıyla olabildiğince ağırlaştırıldı. korkusuyla da birleşince 33 yıllık altında olursa olsun vuku bulan isyan etti. 2.5 yıl sonra Midilli mutasarrıfı o görevi yürütmesi için belli II. Abdülhamit dönemi basın saltanatı tam anlamıyla bir “korku teşebbüslerinin yayımlanması yasaktı. yapıldı. Sonra Rodos, son olarak da bir süreliğine seçilen bir kamu sansürünün ilk örneği, Teodor saltanatı” haline gelecekti. 9. Bu yeni kuralların gazetelerin Sakız mutasarrıflığında görevlendirildi. görevlisidir. Görevlerinin ve Kasap’ın, Hayal adlı mizah dergisinde II. Abdülhamit’in aşırı kuşkusu ve sütunlarında yayımlanması da yasaktı, Böylece merkezden uzak tutuldu. yetkilerinin arasında yurttaşlara Kanuni Esasi’nin 12.maddesine büyük korkusu bakanları, orduyu, çünkü eleştirilere neden olabilirdi. II. Abdülhamit döneminde sudan hakaret etmek yoktur! gönderme yaptığı bir karikatür öğrencileri, ulemayı ve tüm sistemi (Ataman, s.42-43) bahanelerle gazeteler ve dergiler yüzünden 3 yıl hapis cezasına II. Abdülhamit basını kontrol çok sıkı biçimde kontrol etmesine kapatıldı. İmtiyaz sahipleri Topluma psikolojik şiddet çarptırılması oldu. etmek için gazetelere aylık ödenek neden oldu. cezalandırıldı. 2 Ekim 1877 tarihli İdare-i bağlamıştı. Bu ödenek, gazete II. Abdülhamit döneminde uygulayan siyaset! II. Abdülhamit sansürü, Osmanlı’da Örfiye Kararnamesi (Sıkıyönetim sahiplerinin saraya bağlılıklarına devlet görünüşte Babıâli’den, özellikle politik ve sosyal tartışmaları Erdoğan’ın kendisi gibi Nizamnamesi) ile hükümete, gerekli göre değişirdi. Saray hakkında gerçekte saraydan yönetilirdi. Nazırlar engelledi. Bu durum, Yeni düşünmeyenlere karşı tavrı psikolojik gördüğünde gazeteleri tatil etme ve övücü yazılar kaleme alanlar (bakanlar) neredeyse yetkisizdi. Osmanlılarla başlayan ulusal bilincin şiddet olarak tanımlanabilecek bir hatta kapatma yetkisi verildi. Böylece rütbe ve nişanlarla ödüllendirilirdi. Bakan atamaları genelde bakanların gelişme sürecini olumsuz etkiledi. noktadadır. Ağzını açtığı anda ülkedeki II. Abdülhamit sansürüne yasal Ramazanlarda saraya giden haberi bile olmadan yapılırdı. Sorunlar Siyasal tartışmaların yasaklandığı bir kutuplaşmayı ve toplumdaki düşmanlığı dayanak oluşturuldu. gazetecilere önemlerine göre “diş sarayda görüşülür ve sarayda ortamda bilim, teknik ve edebiyat artıran, gerilimi yükselten ve ekonomiyi 1 Mart 1878’de II. Abdülhamit’in kirası” verilirdi. Abdülhamit kontrol çözülürdü. Yabancı elçiler bile önemli yayınları öne çıktı. yerle bir eden bu tavır çekilmez bir sadık adamlarından bir sansür etmek istediği yabancı basına da işleri doğrudan doğruya sarayla Görülen o ki rol modeli II. haldedir. heyeti kurularak Matbuat hediyeler verir, ihsanlarda bulunurdu. görüşürdü. Bu durumu bilen bakanlar, Abdülhamit olan AKP iktidarı, sansür Sadece bu nedenle yani Erdoğan’ın Müdürlüğü’ne bağlandı. Gazeteler II. Abdülhamit’i rahatsız eden çok koltuklarını korumak için saraya ve baskı rejimi konusunda da II. basılmadan önce Matbuat Dâhiliye günlük öfkesine maruz kalmamak ve sayıda kelime yasaklandı. Örneğin olabildiğince yanaşmaya çalışırdı. Abdülhamit’i örnek alıyor. Ancak Müdüriyeti’nde sansür heyetince savurduğu hakaretleri duymamak için yıldız, cinnet, Kanuni Esasi, ihtilal, Devlet kademelerine getirilenler tarih, hiçbir baskı düzeninin sonsuza kontrol edildi. Gazetelerde sansür anarşi, anarşist, grev, dinamo, televizyon haberlerini dinlemeyen, liyakate göre değil, sadakate göre kadar sürmeyeceğini gösteriyor. edilen yerler boş çıktı. dinamit, bomba, hürriyet, müsavat, radyoyu açmayan yüz binlerce insan var. belirlenirdi. 22 Ocak 1888’de yeni bir Matbaalar uhuvvet, vatan, millet, zulüm, II. Abdülhamit, kendisine en çok Hiçbir etik ve görgü kuralı ile Kaynakça cumhuriyet.com.tr’de Nizamnamesi yürürlüğe girdi. Bu sosyalizm, beynelmilel, cumhuriyet, biat edenleri seçerdi. Hatta çeşitli bağdaşmayan bu tavır ve söylemleri protesto ediyorum! Köpeklerin toplu mezara gömüldüğü iddia edildi SOKAK köpeklerinin “ötanazi” ile katledilmesini öngören ve kamuoyunda “Katliam Yasası” olarak adlandırılan “7527 Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” geçen hafta yürürlüğe girdi. Yasaya ilişkin tartışmalar sürerken AKP’li Niğde Belediyesi’nin geçici hayvan bakımevindeki köpeklerin enjeksiyon yöntemiyle “uyutularak” toplu mezarlara gömüldüğü iddia edildi. İddialara ilişkin videolarda “Niğde Belediyesi Hayvan ‘Öldüren değil yaşatan taraftayız’ Mezarlığı” yazılı bir tabelanın altında derin SEFERIHISAR Doğa ve Hayvan Dostları çizen Yetişkin, “Yasayı geçirdiler fakat kimse çukur açıldığı görüldü. Avukatlar, belediyenin Derneği, sokak hayvanlarının uyutulmasını bizden sokaktaki masum canları toplayıp Veteriner İşleri Müdürü ile işlemi uyguladığı öngören yasaya karşı eylem yaptı. Izmir’de öldürmemizi beklemesin. Biz öldüren değil, öne sürülen çalışanlar hakkında suç Seferihisar Hayvan Barınağı’nda düzenlenen yaşatan taraftayız. Sokaktaki hasta ve duyurusunda bulundu. protestoya Seferihisar Belediye Başkanı yardıma muhtaç hayvanlar için daha fazla Öte yandan Düzce’de merkeze bağlı Ismail Yetişkin, siyasi parti temsilcileri, mücadele etmeliyiz. Katliam yasasının Yayakbaşı köyünde önceki akşam sokak çeşitli dernekler ve yurttaşlar katıldı. uygulanmasına engel olacağız” dedi. köpeğini tüfekle öldürüp aracına yükleyen kişi Yasanın asla uygulanmayacağının altını l IZMIR/Cumhuriyet gözaltına alındı. l Haber Merkezi