Katalog

17 ARALIK 2024 SALI 6 İNCELEME/HABER Bretton Woods’u terk edip (4) günümüze gelen kapitalizm Silkelemek milleti açlıkla terbiye Sistemde “ağa” kreditördür. Öyle biliriz. Ama şimdi en büyük borçlu oluyor! Kapitalizmin devlette yarattığı “metamorfoz”un ikinci büyük adımıdır. Çünkü basitçe, etmenin diğer adı mı? kapitalizmin piyasaları macera aradığı kadar güven de ister. Borca dayanan senaryo umhurbaşkanı 31 Mart’ta ancak sağlam teminatla çalışabilir. 2008’e doğru gelen “tsunami” gösterdi ki piyasalar belediyeleri kaybetmiş olmayı bir Ctürlü içine sindiremiyor. Hükümet servet yaratmanın doludizgin koşusunda sağlam teminat yaratmazlar. görevlilerine, yönettiği devlete talimat evam ediyoruz. “Yurtta anlaşıldı ki bu kapitalizmde tek veriyor, borcu olan CHP’li belediyeleri silkeleyin, diye. kapitalizm, dünyada sağlam teminat (“safe asset”) FED (Amerika Merkez Bankası) Donun son aşaması” “ağa”nın Hazine senedidir! Bir argo deyim, aynı zamanda. zamanındayız. Uzun Şirkette de ülke düzeyinde Fakat düzgün anlamlarla da argo sürüyor. Öğrenmiş olmalıyız, de böyle. FED’in doları ve anlamlar eşdeğer neredeyse. kapitalizm sıkışmışsa yıkıcı, Hazine’nin senedi, sadece Mesela halı silkelemek, tozlarından savaşçı kimliği ortalığı kaplar, bunlar “birlikte” eski sistemin arındırma işleri, balkondan silkelersiniz, sıkışmamışsa ufak tefek “altın standardı”nın güvenirliğini bahçede sopayla döversiniz... harplerle idare eder. O alanı iyi sağlayabilirler. Belediyeleri silkelemek, söz konusu bilenlere bırakalım. Kapitalizmi tabii ki öncelikle para ise ne var ne tanıma niyetimizi sürdürelim. ‘Ehem’ ile ‘mühim’ yok el koymak anlamına da gelir, Kapitalizmin ağır 2008 krizi alacaklarının topunu birden almak da. İç sahada kolonizasyon “ağa devlet” için ağır sınav Tabii, arka planda çağrıştırdığı başka Önceki yazıları mı, büyük ödül mü? İkisi de. bir siyasi emel yoksa: Yöneticileri de yinelemeyeyim. Şunu gözden Sınav ödülü getirdi. Krizden silkelemeye dahil ediyorsa, başka bir kaçırmayalım: 1914’ten sonra Amerika’da şirketler olayı daha eklemeliyiz. ve 1939’dan farklı olarak ve işçi sınıfı finans sisteme Enayi kerizlemek kapitalizm “iç sahada tam entegre oldu. Dünya Silkelemek, Allah Allah tam argo hasımlığı” aşabilmeye kapitalizmi onları izledi. İtaatkâr uyum” filan yaptırdılar. bir “bilanço dışı” hareketin kurtaramazlar. Böyle bir anlamında, soyup soğana çevirmek. odaklandı. Bunu “ağa devlet”in topluluk demek olan G-20 “Görgüsüzlük” halinde beslediği, büyüttüğü, ele avuca dokuları ve donanımları yoktur. Borsada mesela değersiz bir şirketin önderliğinde “iç sahada (daha önce önemsenmezken) ellerine cetvelle vurulacaktı sığmayan bir “likidite” yaratma “Hedging” medging işe fiyatını yükseltip satın alınmasını kolonizasyon”u kurarak ve hemen 2008 Kasım’ında (“Conditionality”)! 1990’lar, Wall zamanına girildi. Bankalar ve yaramaz! Piyasalar kendilerini sağlamak, sonra da birden hepsini becererek aşmaya girişti. Vaşington’a çağrıldı. Hemen Street’ten hareketle, finans kurtaramadıkları gibi, sistemi “gölge” bankalar kapitalizmin satarak enayilerin parasını toparlamak. Marshall Planı ile başladı, yeniden yemin etmeleri istendi. sermayesinin kendine sonsuz yeni pistinde yarışmaya tüm yapısı ile çökertecek Aynı şeyi kulaktan kulağa sözde tüyolar Soğuk Savaş’ı icat ederek Ettiler. “Commitment to an güveni, dünya çapında engelsiz başladılar. depremi de yaratırlar. Peki, kurumlaştırdı. Ve böyle devam vererek de yapıyorlar hem borsa hem at Open Economy” (Açık dünya birikim coşkusuyla kapanırken kapitalizmi kim kurtaracak? İlk yarışlarında örneğin. ediyor. ekonomisine baş koyduk!) ilk uyarı geldi: Asya üzerinden Kriz, çöküş soru bu. Sonra başka sorular Kapitalizm 1970’lerde Enayi kerizlemek gibi bir şey. başlığında hazırlanan bildiriyi Rusya ve oradan Wall Street’e gelecek. Ağır kriz 2007’de baş Bretton Woods (BW) imzaladılar. Bildiri, kendi Tabii ki cumhurbaşkanı bu argo sıçrayan bir kriz. Kapitalizmi devlet kurtaracak! gösterdi. 2008’de dünya defterini kapattığı zaman anlamında bir şey demedi ama başımıza “ulusal kapitalizm” 2008’in özellikleri gösterdi boyutuna ulaştı. Daha önce anlaşılmış olmalı ki bu o gibi kötü bir şey yapmayacağız, toplumda tamamen kerizlerin Tutma yiğidin elini! ki “ağa devlet” dünya yazdım (28 Mart 2022). Bu kriz, ülkelerde “ekonomide sermaye enternasyonali aynen ceplerini boşaltmak olarak yerleşmiş kapitalizminin dümeninde “Ağa devlet”in başrole sakallı bir adamın ta 1860’larda devlet”ten “çıkış” demekti. devam edecektir, kesinlikle, bir deyimi, belediye borçlarını tahsil oturacaktır. Amerika’dan sahip iki kurumundan Hazine zamanlar arası öngörüyle Geri dönmemek üzere! Artık diyordu. etme emirlerinde kullanmak, siyaset tetiklenen kriz dünyaya (Treasury) 1997’de bir ortaya koyduğu “o kriz” değildi. “ulus devlet” döneminden Dikkat çekici bir yere, bir jargonuna sokmak, hiç mi hiç kabul çalışma raporu çıkarıyor: 21. “domino” yaparak yayılıyorsa, Zamane kriziydi. Şiddetliydi. sermaye enternasyonalizmine ilginç zemine geldik. Görelim. edilebilecek bir şey değil. FED artık “dünyanın da merkez yüzyılda Amerikan Finansı Amerika’da başladı ve sistem geçmenin, bunu Kapitalizm merkez disiplini ile Cumhurbaşkanıdır, der, yapar diye bankası”dır. Bu zorunlu terfidir. (American Finance for the çapındaydı. Sermaye dur durak yönetebilmenin eşiğine işler. Merkeziyetçi (belki de geçemeyiz de. En azından önem Ne yapacak? Öncelikle, 21st Century). Diyor ki eğer bilmeyen iştahıyla bir yandan gelmişti. Elbette yine “ağa en merkeziyetçi) sistemdir. verdikleri itibar klişesinde hiç mi hiç basabildiği kadar dolar finans kurumlarının elini ticari senet piyasalarıyla devlet”in varlığıyla, önderliği 2008’den sonra yaşayarak yeri yoktur. basacak. Doları ucuz tutacak. bağlarsak, şunu yap ama bankalar arası borç ile olacaktı. Pax Americana’nın öğrenmiş olmalıyız. Eğer Para basmaya medyatik bunu yapma dersek (finansta piyasalarında (yüksek finans) Siyasi bedeli olmaz! ilk aşamasından (1947-71’den) istiyorsak! kılıf uydurup “quantitative “failure prevention”) bunun at koştururken bir yandan da sonra ikinciye geçilecekti. Sermaye enternasyonali, Silkelemenin bir siyasi bedeli de olur easing” diyecek! Bilen biliyor hem ekonomiye maliyeti büyük ipotekli kredilerle işçi sınıfına Demek ki 1970’lerden itibaren mu? Belediyeler karınca kararınca, 2008’den sonra, FED’i ve ki kapitalizmin bu senaryosu olur hem de Amerika’nın ev satmak üzere borç alanı iç kolonizasyon, ekonomide Amerikan Hazinesi’ni dünya iktidarın yarattığı büyük ekonomik “likidite çeşmesinin” hep potansiyel dünya liderliğini açıyordu (sıradan finans). Krizin devletten çıkış ve sermaye krizin altında ezilen insanlara çok piyasalarından sorumlu ve akması ile işler. Kurtarma engelleriz. Peki, ne lazım? damarı finansta idi. enternasyonalizmi bir yönlü yardım çabası içinde. Başkanlar birlikte çalışan en üst makama Finans üzerinde denetimi operasyonu da böyle yapıldı. bütündür. Bunu not edelim. atadı. O görevi yapıyorlar. Eski genellikle yüksek siyaset konuşuyor. FED’in yeni başkanı Bernanke, hafif tut, yokmuş gibi. Onun Belediyeleri silkeleme talimatının ne ulusal devlet çerçevesi içinde 1979’da Volcker’in yaptığının “kabına sığmayan büyümesi”ni Yeni zamanlar kalırlarsa, sermayenin dünya anlama geldiğini mahalle mahalle tam tersini yaptı. Niçin (“mercurial growth”) kesme. Daha sonra söyleyeceğimizi çapında aradığı, bulduğu anlatmaya başlarlarsa? Neyse yapmasın? Kapitalizmin bir Krizler olabilir ama doğru olan birikim ve servet elde edilemez. cumhurbaşkanının onların bunu de şimdiden bir kenara yazalım: “kalan sağlar bizimdir” (“failure “etik kodu” mu var? Ekonomide “devlet”ten Maazallah, “oyun” biter! Sakallı yapacaklarına inancı olmadığı için Yeter mi? Yetmez ama evet. containment”) politikasıdır! adamın “o kriz” dediğine çıkıyorsan, “finansta devlet”e rahatça siyaset meydanında at Kısaca, ey finans Çünkü Hazine’nin de borç gireceksin! Buna mecbur sürükleniriz. koşturuyor. basması lazım! Piyasalara ve sermayesi, devletin iki büyük Ancak, dedik ya, ilginç bir olacaksın. Kapitalizmi kapitalizmin devletlerine dolar Şirketler oh keka! sütunundan biri (Hazine) 1970’lerden 2020’lere getiren zemine geldik. Hazine daha kadar Amerikan Hazine bonosu açıkça arkanızdadır, yolunuzu Mansur Başkan “Yahu SGK ne kadar borç basabilir? Ve heyecanlı filmin bir özeti bunu da lazım. Şaşırmayalım, kesmeyecektir, diyor. Dünya borçlarının yüzde 90’ı şirketlere, yüzde bilerek yapılabilir. dünyanın tüm faizlerinden sermayesine “ağa devlet” Amerikan Hazine borcu 10’u belediyelere ait” diyor. sorumlu FED “fıtratı”nı ne kadar Filmin en çekici ama en 2008’den sonra görülmemiş güvencesi veriyor. Cumhurbaşkanının talimatı şirketlere tehlikeli rolünü oynayan aşabilir? Nedir o? Para sistemi hızla arttı! 2013’de GSYİH’nin Devletin öteki büyük sütunu içinde kutsal görevi “En son yönelik değil. “piyasalar” sayesinde (gayrısafi yurtiçi hasıla) yüzde da (FED) böyle bakıyor. Çünkü sistem şirket varlıklarını, 1980’lerde “risk” doğdu. başvurulacak merci” (Lender ABD Hazinesi’nin 1997 raporu 100’üne erişti. İkisi de 1.7 Merkez Bankası’nın, kurum of Last Resort) olması. Para karlılıklarını, büyümelerini ön planda Kredinin “sihirli tuş”u olan olarak, toplumla teması yoktur. trilyon dolardı. 2024 mali yılı “kaldıraç”lar bu âlemin riski sisteminin iki yakası bir araya tutuyor. İktidar şirketlerin iktidarı. AKP Sınırsız iştahın zinciri zayıf ise 35.46 tr dolar kamu borcu Alanı “para âlemi”dir. Hazine gelmezse Merkez Bankası’na yöneticilerinin büyük çoğunluğunun da seven yeni delikanlılarının noktadan, “gariban”ın ev ise devletin toplumla temas ile kapandı! GSYİH’nın (28.82 elinde çocuk oyuncağı başvurulması. Ama şimdi şirketi var, onarın da SGK borçları. Vergi alabilmek için ödeyemediği tr dolar) yüzde 123’ü. Elbette noktasıdır. Şimdi Hazine o kapitalizm FED’e çok zor oldu. Büyük işlerin “varlık verdikleri de yok. Yahu hiç olmazsa borç alanından tetiklendi. Ve borcun ortalama Amerikalıya noktadan yavaşça uzaklaşıp (asset) yönetimleri” ise zapt bir görev verdi: Piyasalarda SGK borcunu öde! Adamların yüzü “sıradan” finanstan sermayenin sermaye enternasyonaline yükü, yani borcun faizine edilemeyen duygularla ellerini kargaşayı önlemek üzere tencere karası. enternasyonal “aort”u olan ödenen tutar da artıyor: Hazine yaklaşıyor. Kapitalizmin ovuşturdu. Yeni zamanlar. “Müdahaleyi yapacak son Şimdi sürekli olarak devlet ve “yüksek finans”a sıçrayıverdi. devlette “metamorfoz” “alacaklıları”na 1.133 tr dolar Finans sermayesi “Risklere ‘piyasa düzenleyici’ (market- belediye ihalelerini verdikleri şirketleri Yerel müdahale ve tedavi faiz ödemiş. Bas, bas. istediğini ve bulduğunu karşı ‘hedging’i icat ediyorum, maker)” olması! FED işin ek olarak SGK borçlarıyla desteklerken olanaksızdı. Hastalık (kriz) gösteren ilk resmi belge Sistemde “ağa” kreditördür. sizi korur, korkmayın içinden çıkabileceğini henüz şimdi verin lan SGK paralarını üstelik salgınlaşıp çabuk yayılıyordu. Öyle biliriz. Ama şimdi yayımlanmıştır. Biliyoruz, bunu kaldıraçlardan, elinizi cömert gösterebilmiş değil. “Fıtratı” ile tüm yasal faizleriyle birlikte derse iktidar, Enternasyonalleşme ve en büyük borçlu oluyor! siyaset dünyası da tamamladı. tutun, risk virüs ise ‘hedging’ bağdaşmıyor. çok ayıp, bu ne perhiz bu ne lahana coşkunun önde gelen mimarı Rahmetli Roosevelt’in, Kapitalizmin devlette yarattığı piyasa aşısıdır” diyordu! Başta vurguladım: Kapitalizm turşusu olur.. Greenspan’in halinden “metamorfoz”un ikinci büyük 1930’larda finans sermayesi Böylece, piyasaların haylazlığa “ekonomide devlet”ten çıktı. Bunun yerine fazla sıkışırlarsa, tüm anlıyoruz ki nutku tutulmuştur. üzerine denetim koyan, ticari adımıdır. Çünkü basitçe, varan serbestliğiyle sermaye Eskiler “ehem ile mühimi faizleri silerler af ile ve gelir kalan Kapitalizmin bu yangınına kapitalizmin piyasaları macera bankacılığı “yatırım” (“asset” enternasyonalizmi önce Asya’yı ayırmaya dikkat et” derlerdi. borçları da uzun vadeli taksite bağlarlar, “muamma” (“conundrum”) aradığı kadar güven de ister. gezdi. Tarih 1990’ların ikinci işleri) bankacılığından ayıran Kapitalizm “ekonomide buna rağmen ödemeyeceklerini bile dedi. O kadar. Yapabileceği bir düzenleme kaldırıldı. Siyasette Borca dayanan senaryo ancak yarısı. devlet”e dönemez. “Finansta bile. şey yoktu. sağlam teminatla (“collateral”) Emek zaten sermayenin zaman, hafif sol gösterip devlet”e girdi. Bu başka bir kuvvetli sağ vuran taşra çalışabilir. 2008’e doğru Başka ne silkelensin? katı disiplinine alınmıştı. devlet. Sermayenin istediği Bas, bas gelen “tsunami” gösterdi ki Kapitalizmin kenarındaki delikanlısı Clinton zamanıydı metamorfozu yaptı. Bunun Silkeleyin talimatının öbür yüzünde (Siyasette bu stilin bir sonraki Buraya kadar olup biteni piyasalar servet yaratmanın “zayıf halkalar” da “emerging” sınırlarına doğru ilerliyor. şu var: Milletin hayatlarını bir nebze bile (yeni yetme) rütbesiyle sporcusu Obama olacak.). herkes biliyor. Önemli noktaya doludizgin koşusunda sağlam Sınıra dayanınca ne yapar? olsa kolaylaştırmasınlar. Öğrencilere şimdi geliyoruz. 2008 şunu teminat yaratmazlar. Bu piyasa disiplinine alındılar. Kısaca, daha önce de Yaşadıklarımız, çareyi yıkıcı burs vermesinler. Çocuklara süt müt “Mürebbiyeler” (IMF ve Dünya yazdım, dünyada “döviz berraklaştırdı: Sermaye, koşuda piyasa “teminat”ları savaş yangınında mı arayacak dağıtmasınlar. Annelerin yavrularına “çakma”dır! Anaforu Bankası) onlara “kapitalist swapları” ve “vadeli ürünler”le piyasalarında krizi yapar. Fakat sorusunu gündeme getiriyor. yuva açmasınlar. Kent lokantaları görgü”yü öğrettiler. “Yapısal (futures, forwards) coşan piyasalar krizde kendilerini büyüttükçe büyütürler. Böylece Öğrenerek, bilerek izleyelim. açmasınlar, 5-10 kuruşa çay kahve içilecek emekli lokalleri açma gibi işlere soyunmasınlar... Aslında belediyeleri silkeleyin demek, halkı silkelemeye devamdır. Türkiye’deki Suriyeliler ne yapacak? Ne demek yani, biz onları 12 bin liraya, 17 bin liralara mahkûm ederken kaçtığı yönündeki yanlış ucuz işgücü olanağından kalanların, ÇAĞDAŞ BAYRAKTAR size de ne oluyor. kanaate dayanıyor. Bir kısmı vazgeçmez. Üçüncüsü, dönmek sad’ın devrilmesi sonrası kuşkusuz böyle ve şimdi Suriye’de siyasi durum halen isteyenlere Milleti açlıkla terbiye politikamızı Cilvegözü Gümrük bozuyorsunuz! yağmaya katılmak ya da çok karışık ve yaşananlar “Siz vatan EKapısında hareketlilik kurulacak yeni gerici devlet pekala yeni göç dalgalarına hainiz, ülkenizi yaşansa da geri dönen Suriyeli aygıtında bir yer kapmak için neden olabilir” ifadelerini bırakıp gittiniz” sayısı kamuoyuna yansıtılanın dönüyordur. Ama Suriye’den kullandı. Türkiye’nin sığınmacı diyerek tepki Çelik: hTŞ’yi desteklemiyoruz altında. Konuyu Cumhuriyet’e göç edenlerin büyük kısmı politikasını çelişkili kılanın gösterdiğini değerlendiren uzmanlar, CUMh Ur BAŞKANı Recep Tayyip Erdoğan sefaletten kaçtı ve sefalette AB ile yürürlükte olan Geri ve bunun da siyasi kadar ekonomik başkanlığında dün toplanan Merkez Karar yakın gelecekte bir değişiklik Kabul Anlaşması olduğuna bir caydırıcılık Özellikle Colani’nin (Cihatçı parametrelerin de belirleyici ve Yönetim Kurulu toplantısı 2.5 saat olmasını beklememiz için hiçbir değinen Önal, “Bu anlaşma yaratabileceğini belirtti. terör örgütü HTŞ lideri) son olacağına dikkat çekerken aksi sürdü. AKP Sözcüsü Ömer Çelik, Suriye’deki sebep yok” dedi. feshedilmeli, Türkiye’nin Bu aşamada Türkiye’nin bir açıklamalarında Kürt grupların halde sığınmacıların Türkiye’de sadece Doğu değil Batı sınırı hamle yapması gerektiğini Afrin’e ve kuzeydeki merkezlere gelişmelere ilişkin “Devletimiz bu sürecin kalmaya devam edeceklerini ‘Anlaşma feshedilmeli’ da göçmenlere açılmalı ve bu vurgulayan Özeller, şunları yerleşeceği söylemleri de göz sıkıntılarına rağmen tarihin doğru tarafında belirtti. Esad’ın devrilmesiyle yük daha çok ülke tarafından söyledi: “Hem uluslararası önünde bulundurulursa ne durdu. HTŞ Suriye’nin iç dinamiğidir, Türkiye’ye geldikten tüm sığınmacıların döneceğini sonra ekonomik istikrar paylaşılmalı” çağrısında hem de iç hukuk bizden kadar önemli bir hamle olacağı desteklediğimiz söylemi yanlış” dedi. düşüncesinin gerçekçi yakalayan ve hayat kuranların bulundu. yana. Türkiye, sığınmacıların anlaşılır. Türkiye bu hamleden CHP lideri Özgür Özel’e Emevi Camisi’nde olmadığına dikkat çeken Suriyelilerin genel bir dönüş Suriye’ye gönderilmesine korkar çekinir ya da bile isteye dönmeyeceğini söyleyen Önal, “namaz” yanıtı da veren Çelik, “Namaz akademisyen Doç. Dr. Nevzat eğiliminde olmadığını söyleyen bakanlıklar kanalıyla yapmazsa yarın çok büyük beka “İkincisi, Türkiye sermaye sınıfı meseleleri üzerinden fazla yorum yapıyor. Evrim Önal, “Bu düşünce, Emekli Albay Orkun Özeller teşvik edici, yerleştirileceği problemleri ile karşılaşılacaktır.” göçmen işçilerin sağladığı Allah kabul etsin denir, ötesi boş laftır” diye sığınmacıların sadece Esad’tan sosyal haklardan yoksun ve savaş sırasında Suriye’de yerlerde de belirleyici olmalı. l İSTANBUL konuştu. l ANKAr A / Cumhuriyet