Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 30 KASIM 2024 CUMARTESİ 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER ‘ETKİ AJANLIĞI’ AIDS ve insan hakları PROF. DR. BEKIR S. KOCAZEYBEK adeta cehenneme dönmektedir (yaptığım DAYATMASI uluslararası iki bilimsel çalışmada bu İÜ-C, CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ, verileri gördüm). TIBBİ MİKROBİYOLOJİ ANABİLİM DALI Bu sorunların yanı sıra insan hakları bakımından son olarak ülkemizde 988 yılında ilk kez ilan edilen ve 36. medyaya da yansıyan özellikle HIV’le yılında olduğumuz 1 Aralık Dünya enfekte çocuk vakalarındaki artış 1AIDS Günü’nde tüm insanların amacı iddiasıdır (İstanbul Tıp Fakültesi kaynaklı HIV’le (İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü) haber) ve İzmir’de AIDS’ten yaşamını yaşayan insanlara desteği göstermek, yitiren 13 yaşındaki bir çocuğa dönük AIDS’den (Kazanılmış İmmün Yetmezlik istismar iddiaları da ülkemizin pek de Sendromu) ölenleri anmak ve toplumlarda parlak olmayan diğer en temel insan farkındalığı ve dayanışmayı artırmak hakları ihlallerine eklenmiş birer sayıdan ve ülke hükümetlerinin dikkatini bu öte geleceğimizi ilgilendiren daha fazla ve bilimsel sahiplenme bakımından hastalığa daha da ciddi yöneltmektir. anlamı olan verilerdir. Zira COVID-19 irdelersek iyi bir durumda olmadığımızı Bu amaçla her yıl UNAIDS (Birleşmiş nedeniyle 3-4 yıldır tanı, izlem ve NEVAL OĞAN BALKIZ ortadan kaldıracak, haber görebiliriz. Milletler HIV/AIDS Ortak Programı) belirli tedavileri zorlaşan bu grup bireylere ek alma ve hakikati bilme hakkını Şöyle ki 2003’te İzmir’de kan HUKUKÇU /AKADEMİSYEN bir temayı (sorunsal amaç) seçerek sivil olarak artan mülteci akımıyla birlikte savunan muhalif tüm gazete, transfüzyonuyla HIV ile enfekte olan toplum ve ülke hükümetlerinin bu tema basın yayın kuruluşları ve HIV’le enfekte bebek sayılarının da artıyor tki ajanlığı” olarak bir bebeğin yazılı ve görsel medyada doğrultusunda etkinliklerini yapmasını mensuplarına sistematik olabileceği iddiası ülkemizin geleceğinde “Eadlandırılan yasa açıkça deşifre edilmesi ve adil olmayan önermektedir. ve yaygın şekilde baskıyı sağlıklı ve dinamik toplum yapılanması teklifinin TBMM Genel yargılama süreci sonunda bebeğin ailesine artıracak, akademik özgürlüğe için ciddi riskler oluşturabilir. Kurulu’nda, “şimdilik” geri tazminatın ancak AİHM tarafından tazmin ‘Doğru yolu seçin’ darbe vuracak bu düzenleme, çekilmiş olması önemli edilmesi (!) nedeniyle “AIDS Bir İnsan temel hak ve özgürlüklere, Bu yılın “Dünya AIDS Günü” temasını Yoksul ülkelerde sayı artıyor ama yetmez! Böyle bir Hakları Sorunu” başlıklı yazıyı kaleme anayasa ve hukuk devleti “Doğru Yolu Seçin” olarak seçen Sonuç olarak HIV/AIDS sorunu düzenlemenin sıklıkla gündeme ilkesine bütünüyle aykırıdır! almıştım. UNAIDS bu temaya şöyle bir anlam getirilmesine, toplumun toplumların bugün ve geleceğini her Kaldı ki bu konuda Türk 2011’de İstanbul Esenyurt’ta AIDS’ten yüklemektedir; AIDS’i sonlandıracak üzerinde “demokles kılıcı” gibi yönüyle tehdit eden ve en temel insan hukuk mevzuatında “ulusal ölen bir kişinin defni sırasında belediye yolun, hakları savunma yolu olduğu, bu sallandırılmasına kesin şekilde hakkı olan yaşam hakkını ortadan güvenliği sağlamak için gerekli görevlilerinin ölen kişiye karşı insan son verilmesi sağlanmalıdır. hakların da Birleşmiş Milletler İnsan kaldırabilen ve toplumsal barışı tehdit hükümler”, öncelikle Türk Ceza haklarını aşan davranışları nedeniyle yine İktidar, kendi politik görüş, Hakları Beyannamesi’ni desteklemekten edebilen ciddi bir halk sağlığı sorunu Kanunu’nda yedinci bölüm söylem ve eylemlerine “Türkiye’de Cehalet Kıskacında Bir İnsan geçtiği, insan haklarına zarar veren olarak halen önemini korumaktadır. altında “Devlet Sırlarına uymayan her türlü düşünceyi, Hakları Sorunu: AIDS” başlıklı makalemi cezai ve diğer yasaların kaldırılması ve Karşı Suçlar ve Casusluk” Küresel insan hareketlerinin karşılıklı bilgiyi ve haberi tehlike kabul yine bu gazetede yazmak zorunda insan haklarını koruyan yasaların ve başlığı ile 326-343 maddeleri artmasıyla da özellikle gelişmekte olan ediyor. Bunları savunan, yazan kalmıştım. 2024’te Dünya AIDS Günü hâlâ yaklaşımların yürürlüğe konulmasına acil arasında ayrıntılı olarak ve yoksul ülkelerde vaka sayıları giderek kişileri, yayımlayan gazete ve insan hakları sorununa dönük bir temayla ihtiyaç olduğu, AIDS’i sonlandırmak için düzenlenmiştir. Bu hükümler televizyonları, radyoları “en artmaktadır. Bu soruna ek olarak henüz anılıyorsa, HIV/AIDS’le yaşayanların bu başta olmak üzere, diğer ilgili tüm toplulukların eşitçe ve ötelenmeden uygun yöntemlerle bertaraf koruyucu aşısı geliştirilemediğinden bakımdan sorunlarının hâlâ devam ettiğini kanun ve yönetmeliklerde katılımını sağlamayı teşvik etmenin edilmesi, susturulması” ve sadece eğitimle bilinçli korunma konuya ilişkin yeterli ve net olarak anlayabiliriz. Bu sorun diğer önemini vurgulamaktır. Ve sonuçta gereken unsurlar olarak yöntemleri hastalıktan korunmak için kapsamlı düzenlemeler gelişmiş ülkelerde az oranlarda görülse bu yılki UNAIDS teması; ülke yönetici görüyor. Belirgin işlevi geçerli olsa da toplumsal dinamiklerin mevcuttur! Örneğin, 2014’te de Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde liderlerine “Doğru Yolu Seçin” mesajıyla somut, maddi eyleme karşılık (iç savaşlar, yoksulluk, göç) değişikliğine değiştirilen MİT Kanunu, ciddi boyutlarda yaşanmaktadır. Afrika verme olan “vatandaş ceza AIDS’e karşı savaşta her türlü hakkı istihbarat örgütlerine ayrıntılı bağlı bizim gibi ülkelerde günden güne hukukunu” ortadan kaldırma ve Asya gibi yoksul ülkelerin olduğu korumayı seçmelerinin önemini özellikle olarak her türlü izleme ve enfekte olgu sayıları yükselmektedir (her girişimlerini sürdürüyor. kıtalarda ise daha çok ekonomik boyutlu vurgulamaktadır. gözetleme yetkisini vermiş ne kadar Kasım 2023 itibarıyla TC Sağlık Ceza hukukçusu Günther yetersiz korunma ve tedavi ağırlıklı olarak durumdadır. Son olarak Bakanlığı tarafından HIV ile yaşayan Jacobs’un, sorgulamaya ve Hükümetlere düşen görev yüksek düzeylerde görülmektedir. geçen hafta “fon alan yayın bu sorgulamadan yapılan vaka sayısı 39 bin 437 olarak belirtilmiş UNAIDS; HIV/AIDS ile yaşayanların kuruluşlarının lisanslarının çıkarımlara dayalı “niyet olsa da bu sayının buzdağı misali Halk sağlığı sorunu insan hakları bakımından yaşadıkları iptal edilmesi için” yeni bir saptamalarına” göre “tehlike bildirilmeyen sayılarla daha fazla olduğu sorunlara ve sorunların çözümlerine Ülkelerin siyasal yönetim tarzı, en yasa teklifi TBMM’ye sunulmuş (olarak) görülen” ve bu tehlike düşünülmelidir). dikkat çekmek amacıyla uluslararası temel insan hakkı olarak görülen yaşam bulunuyor. görülenin önlenmesine/ Bu nedenlerle hükümetler HIV/ düzeyde hükümetlere çok önemli bir hakkı, ifade özgürlüğü, kadın, çocuk ve Teknolojik gelişmelerin bertaraf edilmesine yönelik AIDS sorununu diğer insan hakları mesaj sunmaktadır. Peki HIV/AIDS’le LGBTİ vb. haklardaki ihlaller, otokratik/ oluşturduğu yeni tehditlerin “düşman ceza hukuku” sorununun bir parçası olarak görerek varlığı karşısında konu, usul, yaşayan insan hakları tartışması değişik totaliter ve temel insan haklarını temel uygulamaları, devreye içerik, amaç yönüyle hukuka özellikle yeni doğan çocuklara dönük HIV bölgelerde farklı düzeylerde yapılırken almayan yönetimlerde HIV/AIDS’le sokulmaya çalışılıyor. uygun, hukuki ve etik yönüyle enfeksiyonunun bulaşmasını başarıyla Türkiye’de HIV/AIDS’le yaşayanların yaşayanlar için yaşamı çekilmez boyutlara Türkiye’de bu uygulamalar ile meşru yeni düzenlemelerin insan hakları bakımından durumları ulaştırmaktadır. Siyasal yönetimlerin önleyen Küba örneğinde olduğu gibi artık her yurttaş, her an, bu yapılmasına zaten bir engel uygulamaların olası bir objesi nedir? ötekileştirme politikalarıyla ve toplumdaki uygulaması kanıtlanmış yöntemlerle yoktur! haline getirilme, hukuken “Doğru yolu seçin” temasını Türkiye’nin bilinçsiz bireylerin yanlış yaklaşımı ile geleceğimiz olan çocuklarımızı sağlıklı “kuşku ve hayati tehlike altında yönetimsel bakış açısı, sivil toplum içe kapanma, izolasyon ve toplumda bir şekilde bu hastalık tablosundan uzak İfade özgürlüğü, tutulma” tehdidi altında yaklaşımı ve örgütlenmesi ile akademik ötekileştirilme ile bu bireylerin yaşamları tutabileceklerdir. bilgilenme hakkı bulunuyor. “Etki ajanlığı” adlı yasa Bir ülkede düşünceyi teklifi, böyle bir tehdidi en açıklama özgürlüğünün var somut şekilde içeriyor. 80 olması; “düşünce ve fikir milyon yurttaş “potansiyel öne süren, bir fikir veya Geleceğe atılan en güçlü adım suçlu” durumuna getiriliyor. bilgi getiren bir kişiye, hiç kimsenin (herhangi bir devlet Hukuken kabul organının, yargıçların, polisin MELIHA KAPLAN vb.) dokunamayacağının, edilemez EĞİTİMCİ mevcut ya da geçerli olanlara Norm özelliği ve yasama ğitim; toplumun en köklü değerlerinin ne kadar aykırı olursa olsun, tekniği yönüyle bütünüyle niteliği veya içeriği ne olursa Eişlendiği, yarının güçlü adımlarındaki sorunlu yöntem olan torba olsun, yeni bir düşünce gündüzün güneşinin, gecenin ayındaki kanunuyla Noterlik Kanunu veya bilgi getirdiği için aydınlığında ve toplumun düzen ve içine sokulan düzenleme onun başka haklarına zarar ile Türk Ceza Kanunu’nun intizamını sağlayan en önemli kurallar verilmeyeceğinin güvence 339/A maddesine şu hükmün bütününün aktarılış biçimidir. Eğitim altına alınmış olması” eklenmesi öngörülmekte: bir ülkenin, bir toplumun varoluşunu demektir. “Devletin güvenliği veya sağlayan o topluma ait en önemli kültürel Avrupa İnsan Hakları iç veya dış siyasal yararları değer ve unsurları bünyesinde barındıran, Mahkemesi de düşünceyi aleyhine yabancı bir devlet besleyen ve geleceğe taşıyan geniş ve açıklama özgürlüğüne dair veya organizasyonun stratejik etkili bir sistemdir. Kültürden doğar ve birçok kararında (özellikle çıkarları veya talimatı kültürden beslenir. Aynı zamanda hem Karataş/Türkiye kararı 1999) doğrultusunda suç işleyenler evrensel hem yereldir. Toplum içinde bu bağlantıları kurmuş ve ifade hakkında üç yıldan yedi yıla insanla doğar, insanla var olur ve gelişir. özgürlüğünün; “demokratik kadar hapis cezası verilir. Fail Çocuklar” isimli yapıtında belirttiği gibi; eğitim sistemi o ülkenin aile, sosyolojik Birey; eğitimini ilk olarak ebeveyn toplumun ilerlemesinin ve hakkında hem bu suçtan hem ebeveynlik tanımadığımız bir memlekette yapısını dikkate alarak şekil bulur ve her bireyin gelişmesinin temel aracılığı ile aile bünyesinde almaya; de işlediği ilgili suçtan dolayı koşullarından biri olduğunu” ve bu doğrultuda yeni çözümler üreterek hayatın, toplumun kurallarını, insan yol bulabilmek şeklinde ifade edilirken, ayrı ayrı cezaya hükmolunur.” “yalnız taraftar bulan, zararsız ilişkilerini tanımaya başlayarak anlamayı bireysel, toplumsal gelişimi besleyecek Böyle bir düzenleme, bir bireyi dünyaya getirerek, içerisinde ya da ilgilenmeye değmez normatif özellik ve yasama öğrenir. Bu öğrenme süreci birey için unsurlar ortaya koyabilecektir. var olacağı dünyaya o bireyi hazır hale görülen bilgi ve düşünceler için tekniği yönüyle de temel hak Bu süreçte elbette aileler kendi en temel eğitimdir. Bu kısım sistemli getirebilmek muazzam ve çok önemli bir değil, aynı zamanda devlete ya ve özgürlükler bakımından çocuklarını genellikle çok başarılı olmasa da bireyin yaşamını kökten sorumluluktur. Ve bu sorumluluğu önce da nüfusun bir bölümüne kırıcı da hukuken asla kabul görmek isterken eğitim sistemleri kendi etkileyecek olan ve yaşamını esas anne baba ve aile üyeleri evde yerine gelen, şok eden ya da rahatsız edilemez! Öncelikle “hukuki bünyesinden doğmuş, kendi düstur anlamda şekil verecek olan eğitimin getirirken bu eğitim okulda öğretmenler eden bilgi ve düşünceler için belirlilik” ilkesinin gereği olan ve kültürel yapısına uyumlu, ülkesine önemli bir parçasıdır. Birey aileden aldığı aracılığı ile devam eder. Böylece çocuk de geçerli olduğunu” karara ve ceza normunun; içerik ve ve içerisinde yer aldığı topluma fayda eğitimi görerek, uygulayarak öğrendikleri ailedeki eğitim yaşamından yeni bir eğitim bağlamış bulunuyor. unsurlar olarak kesin şekilde sağlayan, evrensel anlamda insanlığa üzerine okul yaşamında sistemli, kurallı ortamına ayak basmış olmaktadır. tanımlanmış olması, belirsiz ve hizmet edecek, katkılar sunabilecek iyi ve resmi bir eğitim yaşamına adım atar, Toplum duyarlılığı muğlak ifadeler taşımaması, Alfred Adler, “Çocuk Eğitimi” isimli birer insan modeli oluşturma amacını böylece yaşamın bir provası olacak Mahkeme, “halkın kavramsal içerik ve çerçeve eserinde, okul yaşamının yeni başlayan güdecektir. olan okul yaşamında eğitim düsturları farklı bir perspektiften itibarıyla tartışmaya, geniş bir çocuk için bütünüyle hem yeni hem Çocuğun hem ailesinde hem de bilgilendirilme hakkının”, doğrultusunda yaşamına yeni bir şekil ve farklı yorumlamaya yer de bilmediği, alışılmadık bir durum okulda aldığı eğitimlerdeki öğrenme bırakmayacak şekilde maddi haber alma hakkının da basın vermeye başlar. olduğuna değinir. Bu yeni durumlarda, sürecinin asıl tetikleyicisi olan doğruyu özgürlüğünün de düşünceyi ve manevi unsuru yönüyle, okula başlarken çocuğun daha önceki Sorumluluk ve bireysel gelişim bulmada öğrenme yolunda yapacağı açıklama özgürlüğünün bir açık olarak belirlenmiş hazırbulunuşluk derecesini belirleyici deneyimlerin, girişimlerin beraberinde Vereceği bu şekilde okul yaşamının, biçimi olduğunu, “devletin bulunması gerekliliğine olacak bir nevi test görevi görecektir. getirdiği hataların öğrenme sürecindeki de bu özgürlüklere haksız kültürel çevresinin, arkadaş ortamının aykırıdır! Somut eylem ve olası Eğer çocuk olması gereken şekilde kalıcılığı sağladığı fark edilmektedir. (şiddete, silahlı direnişe ya ve aile yapısının oldukça belirgin etkisi biçimleriyle, bütünlük sınırları hazırlanmışsa normal olarak başaracaktır; da ayaklanmaya kışkırtıcılık Birey ilerleyen zamanlarında bu durumun belirsiz fiil için, mükerrer olacaktır. Doğan Cüceloğlu’nun “Geliştiren niteliği taşıması halleri meydana getirdiği unsurları hatırlamanın ceza öngörülmüş olması aksi durumdaki hazırlanmada yetersizlik Anne-Baba” kitabında belirttiği üzere; dışında) karışmama ödevi ayrıca sorunludur! Bu tür bir daha kolay olduğunu bireysel öğrenme her birey evrende eşsiz ve tektir. Ama net bir şekilde belli olacaktır. Bu noktada bulunduğunu” da vurguluyor. eylemin yaratacağı tehlike, serüveninde bizzat tecrübe etmektedir. bir bireyin değeri diğer bireylerle olan çocuğun aileden aldığı eğitim ve kendi Avrupa Birliği ve uluslararası tehdit ve ihlalin niteliğinin Çünkü; bizler ne kadar çok tecrübe ailesinden göreceği destek bu süreci çocuk ilişkileri ile meydana gelir, gelişir ve kamuoyunun da etkisiyle ve bu eylemin sonuçlarının edersek öğrenme yaşantımız o denli için kolaylaştıracaktır. olgunlaşır. “şimdilik” geri çekilen bu (oluşturacağı özel ve/veya zengin olacak, bir o kadar da hatalar Bireyin kendini gerek ruhsal, yasa teklifi ve buna benzer kamusal zararın) ne olacağı, Kültürel yapının etkisi eşliğinde doğruyu bulma çabası bedensel gerekse davranışsal düzenlemelere karşı toplum düzenlemenin bunları önleme Tüm bu bahsettiğimiz durum gerek gösterilerek doğru olanı bulma yolundaki anlamda geliştirebilmesi için ailesine, olarak duyarlılığımız daima niteliğinin belirliliği de somut deneyimler bizde kalıcı öğrenme aile gerek toplum gerek kültürel yapı bir arkadaşlarına, topluma yani diğer canlı olmalı. Haklarımızı olarak yer almış değil. yaşantısının etkin ve zengin içerik ülkenin eğitim sistemini şekillendirmekte, insanların varlığına gereksinimi vardır. Halkın ifade özgürlüğünü korumak, buna bağlı. barındırmasına zemin oluşturacaktır. yön vermekte oldukça önemlidir. Çünkü, Yine Prof. Dr. Selçuk Şirin’in “Yetişin