Katalog

Sağnak 27 KASIM 2024 ÇARŞAMBA 10 İNCELEME/HABER CUMHURİYETİN KREŞLERİ ‘İşçi olan yerlerde işçi analarını ve çocuklarını korumak (amacıyla), SINAN MEYDAN hayatını çalışarak geçiren işçi anaları için iş bölgelerinde kreşler açmaya devam edeceğiz.’ (CHP 1935 Parti Programından) -5 derecede yerin Tarihten Fabrikası’nda bir kreş açılmasına karar altında direniş! Günümüze verildi. Sümerbank fabrikalarında kreşler yanında emzirme odaları oma katliamının bir yıldönümünde ve çocuk bahçeleri de açıldı. 1948 bu köşede yazdığım yazıya yılında Sümerbank fabrikalarında S“Yerüstünde doymayanlar 5 kreş ve 4 çocuk bahçesi vardı. iktidarda oldukça...” başlığını atmış, Sümerbank fabrikalarında sonraki yazımı şu satırlarla bitirmiştim: yıllarda da kreşler açılmaya devam stanbul Büyükşehir Belediye “Soma katliamında yaşanan her şey, etti. 1956’da Bakırköy Fabrikası Kreş Başkanı Ekrem İmamoğlu, geçen insan onuruna da mantığına da aykırıdır. Binası, Bursa Merinos Fabrikası Kreş İgün yaptığı bir açıklamada, Türkiye’de mevcut iktidardan kurtulmak, Binası, Defterdar Fabrikası Kreş Binası, AKP’li Çevre, Şehircilik ve İklim halkı cendereye alan dinci ve yağmacı İzmir Fabrikası Kreş Binası bitirildi. Değişikliği Bakanlığı’nın kendilerine, gericiliği aşmak, bir onur meselesidir. 1965 yılında Sümerbank’ın çeşitli “kreşleri kapatacağız!” diye bir yazı Yerüstünde doymayanlar iktidarda fabrikalarında toplam 583 yataklı 10 gönderdiğini belirterek Milli Eğitim oldukça, yeraltında ve yerüstünde kreş, toplam 112 yataklı 7 emzirme bakanına, “Hadi gel de kapat! katledilen onurlu insanların ruhları huzur odası ve toplam 15 çocuk bahçesi Cesaretin varsa gel 150 tane kreşi bulmayacak!” vardı. kapat!” diye seslendi. Bunun üzerine Bir haftadır hava sıcaklığının -5 Sümerbank fabrikalarının kreşleri Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin, dereceye düştüğü bir bölgede yerin Sümerbank fabrikalarındaki kreşlerden bir görüntü. içinde özellikle Kayseri Bez Fabrikası kreşlerden değil, anaokullarından ve altında madenciler direnirken, bugün Kreşi ile Nazilli Basma Fabrikası Kreşi anasınıflarından söz ettiklerini belirtti. yine yer üstünde doymayanları ifşa gelişiminde, kadınların iş hayatında notlarda da “Hayatını çalışarak oldukça donanımlı kreşlerdi. Örneğin, Ancak resmi yazıda kreşlerden söz etmek zorundayız. Çünkü Ankara’nın daha fazla yer bulmasında ve nüfus kazanan kadınların çocuklarını iş iki hemşirenin görevli olduğu Kayseri edildiği açıkça görülmekte. Nallıhan ilçesindeki 500 işçi, kendini artışında olumlu bir işlev gördü. zamanı barındırmaları için kreşler Fabrikası Kreşi’nde çocukların yeme, yeraltındaki madene kapatarak greve Çocuk Esirgeme Kurumu’nun, 1946 açılması lazımdır” denilmişti. içme, ilaç, banyo, oyun vb. en temel Cumhuriyetin kadın ve başladı! yılında, ülke genelindeki 447 kuruluşu CHP’nin Mayıs 1931’deki üçüncü ihtiyaçları ücretsiz karşılanırdı. Nazilli çocuk davası içinde 25 çocuk yuvası ve şefkat büyük kongresinde belirlenen 1931 Basma Fabrikası Kreşi’nde ise bir Alın terine karşı yuvası, 21 çocuk yurdu, 61 süt Parti Programı’nın “altıncı kısmında”, Cumhuriyet Aydınlanmasının ultraviyole odası ve bir emzirme odası damlası ve 9 gündüz bakımevi (kreşi) nüfusu artıracak önlemlerin dikkatle bir kadın ve çocuk davası vardı. özelleştirme rantı vardı. Kreşte çocuklar yaşlarına göre vardı. takip edileceği belirtildikten sonra Cumhuriyet kurulurken Türkiye’de Nedir amaçları? Özelleştirme kararının gruplara ayrılmıştı. Kreşin üst katı “Çocuk Hayatı” başlığı altında, “Parti, yaklaşık 10 milyon nüfusun yarıdan geri çekilmesini istiyorlar. 0-2 yaş grubundaki çocuklara, alt çocuk hayatıyla sureti mahsusa Belediyelere verilen görev fazlasını kadınlar ve çocuklar Çayırhan Maden Ocağı’ndaki varlık katı ise 2-4 ve 4-6 yaş grubundaki da alakadardır. Doğum evlerinin oluşturuyordu. 1930’da çıkarılan Belediyeler Kanunu satışına karşı direniyorlar. Çayırhan çocuklara ayrılmıştı. Alt katta 2-4 yaş artırılmasına çalışılacaktır. Amele Kadınların rahatça çalışabilmesi, ile belediyelere, kimsesiz çocuklara Termik Santralı maden sahaları hakkında grubu çocukların oyun odası, 4-6 mıntıkalarında kadın işçilerin çocukların sağlıklı koşullarda bakılıp ve fakir ailelerin ikiz çocuklarına para, alınan özelleştirme kararına itiraz yaş çocukların ise eğitim odası vardı. çalıştıkları esnada çocuklarına büyütülebilmesi için her şeyden önce doktor, ilaç, yeme, içme, giyinme, ediyorlar. İşçilerin haklarıyla ilgili Kreşte doktor, hemşire ve bakıcılar bakacak müesseseler yaptırılmasına anaokullarına ve gündüz bakım evlerine barınma, eğitim konularında ücretsiz belirsizliklerin olduğu şartnameyle iş görev yapardı. Fabrika hastanesinin devam olunacaktır” denilmişti. (kreşlere) ihtiyaç vardı. yardım etme, çocuk bahçeleri, oyun güvencesinin ortadan kaldırılmasını ve sağlık personeli kreşle de ilgilenirdi. CHP’nin 1935 Programı’nda da ve spor alanları yapma, yetimhaneler, sosyal hakların kaybedilmesini kabul Fabrika anneleri işe giderken “Çocuk Bakımı” başlığı altında, 56. Çocuk Esirgeme doğum ve emzirme evleri kurup işletme etmiyorlar. çocuklarını fabrika alanındaki bu fabrika ve 57. maddelerde doğum evlerinin görevi verildi. Çünkü biliyorlar ki ocak kreşine bırakırdı. Burada giydirilip, Kurumu’nun kreşleri artırılacağı, parasız doğum yardımı 1930 Umumi Hıfzıssıhha özelleştirildiğinde, en az sayıda işçiyle en yedirilip, içirilip, muayene edilip, en iyi Mustafa Kemal (Atatürk), daha sağlanacağı, annelere çocuk bakımı Kanunu’nda süt çocuğu muayene fazla kârı elde etmek isteyen patronlar, şekilde bakılan işçi çocukları, akşam Cumhuriyeti kurmadan, Kurtuluş öğretileceği, ebe ve bakıcı sayılarının ve tedavi evi ile doğum evi kurulması, emekçileri daha fazla sömürecek, işçiler vardiya çıkışı annelerine teslim edilirdi. Savaşı yıllarında “kadın ve çocuk artırılacağı, şehirlerdeki süt damlaları, ebe istihdam edilmesi ve anne-çocuk fakirleşip işsiz kalacak. Sümerbank fabrika kreşleri davası” ile ilgilenmeye başladı. 1921’de süt çocukları için bakım ve danışma sağlığının korunması konusunda Özelleştirme sürecinin ihale sadece çalışan annelerin çalışma Ankara’da şehit çocukları başta olmak evleri, kreşler ve öksüz yurtlarının ayrıntılı hükümler yer aldı. Örneğin şartnamesinde madencilerin kazanılmış saatlerinde çocuklarını bıraktıkları üzere kimsesiz çocukları korumak çoğaltılacağı, işçi anneleri ve çocukları doğumlar ücretsiz yaptırılacak, hakları hakkında hiçbir şey belirtilmiyor; sıradan bakımevleri değil, aynı için Atatürk’ün himayesinde Ankara ile kimsesiz çocukların korunacağı doğumdan önce ve sonra annelere üç yalnızca kamu çalışanı statüsündeki zamanda çocukların dönemin Himaye-i Etfal Cemiyeti kuruldu. belirtiliyordu. Programda, “İşçi olan hafta izin verilecekti. 20 binden fazla personelin diğer kamu kurumlarına pedagojik gereklerine göre bakıldıkları, yerlerde işçi analarını ve çocuklarını Atatürk, 1935 yılında cemiyete Çocuk nüfusa sahip şehir belediyeleri birer süt yerleştirileceği, diğer personelin korumak, hayatını çalışarak geçiren eğitildikleri, sosyalleştikleri birer Esirgeme Kurumu adını verdi. çocuğu muayene evi açacaktı. bunun dışında olduğu yazıyor. Oysa çağdaş kuruluştu. Fabrika kreşlerinde işçi anaları için iş bölgelerinde Çocuk Esirgeme Kurumu, 20 yılda Elektrik Üretim AŞ’nin (EÜAŞ) işlettiği kreşler açmaya devam edeceğiz” günlük bakım, sağlık, eğitim-öğretim toplam 3 milyon 469 bin 990 çocuğa termik santralda ve Türkiye Kömür Fabrika kreşleri denilmişti. programlarının yanında özel günlerde yardım etti. 2 milyon 334 bin 168 İşletmeleri’nin bir iştiraki olan KİAŞ’ın Sanayi Devrimi sonrasında Batı’da 8 Haziran 1936 tarihli ve 3008 sosyal-kültürel etkinliklere de yer çocuğa süt ve sıcak yemek verdi. 1 işlettiği madenlerde kamu işçisi fabrikalarda çalışmaya başlayan kadın sayılı İş Kanunu’nun 61. maddesine verilirdi. Milli bayramlar kreşlerde milyon 135 bin 822 çocuğu giydirdi, statüsünde kimse yok. Demek ki bu işçiler çalışma saatlerinde çocuklarını göre “Hangi vasıf ve şartlardaki iş çocukların da görev aldıkları törenlerle muayene ve tedavi etti, okuttu. şartnameyle, yeraltında çalışan 1300, bırakabilecekleri güvenli yerlere ihtiyaç yerlerinin ne suretle emzirme odaları coşkuyla kutlanırdı. Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin yerüstünde çalışan 800 işçinin tamamının duydu. Bu ihtiyacın karşılanmasıyla ilk veya çocuk bakım yurdu (kreş) açmak 1921 tarihli ilk tüzüğünde çalışan Özellikle Erken Cumhuriyet iş güvencesi yok ediliyor! kreşler ortaya çıktı. Dünyada ilk kreşler mecburiyeti bulunduğu İktisadi ve kadınların çocuklarına bakacak gündüz Dönemi’nde devlet fabrikaları; işçi- Ayrıca lojmanların da dört ay içinde Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti 1848’de Paris’te açıldı. bakımevlerinin (kreşlerin) açılacağı memur lojmanlarıyla, hastaneleriyle, boşaltılması planlandığı için orada tarafından müştereken hazırlanacak bir Erken Cumhuriyet Dönemi’nde belirtiliyordu. okullarıyla, spor alanlarıyla, sinema yaşayan 600 aile evsiz bırakılınca binlerce nizamname ile tespit edilir” denilmişti. İzmir Valisi Kazım Dirik, başarılı valiliği 1926’da Türk Medeni Kanunu’nun ve tiyatro olarak kullanılan sosyal insanın açıkta kalması söz konusu... Erken Cumhuriyet döneminde sırasında Türkiye’deki fabrikaların kabulü ile elde ettiği haklarla çalışma merkezleriyle ve kreşleriyle sosyal Anlaşılıyor ki kamu yararına özellikle planlı devletçilik kapsamında, çalışma koşullarıyla ve özellikle de hayatında da kendine yer bulan Türk devletin birer aydınlanma kurumuydu. aykırı özelleştirmelerle tarihe kapkara 1930’ların ortalarında kurulmaya fabrikalarda çalışan çocuklu kadınların kadınının, elde ettiği “çalışma hakkını” Laik Cumhuriyet, kadın ve çocuk bir leke olarak geçen AKP iktidarı, bir başlanan devlet fabrikalarında, örneğin durumuyla çok yakından ilgileniyordu. kullanabilmesi için, gözü arkada davası kapsamında kreşlere büyük kez daha işçinin ekmeğine, emeğine Sümerbank fabrikalarında okul, Dirik, 4 Aralık 1930’da Anadolu kalmadan çocuklarını bırakabileceği önem vermiş; hem Çocuk Esirgeme ve alın terine göz koymuş! hastane, konut, spor alanları, sinema gazetesine verdiği bir demeçte tütün kreşlere ihtiyacı vardı. Dolayısıyla Kurumu hem hükümet hem belediyeler ve tiyatro olarak kullanılan sosyal fabrikasındaki gözlemlerini şöyle kadının çalışmasına büyük önem veren hem de fabrikalar açtıkları gündüz Halkın madenlerine sahip donatılarla birlikte kreşler de kuruldu. anlatıyordu: “Orada dikkate şayan bir laik Cumhuriyet, bu bağlamda kreşlere bakımevleri (kreşler) sayesinde 1940’ların başında Sümerbank surette kadın işçilerin çocuklarına de büyük önem verdi. çıkanlara selam olsun! kadınların daha rahat çalışmasına, fabrikalarında kreşler açılması için bazı mahsus çocuk yuvasını gördüm. 1927 yılından başlamak üzere Geçen ay yalınayak Ankara’ya yürüyen çocukların en iyi koşullarda gelişmesine yasal düzenlemeler yapıldı. Sümerbank Düzgün yatakları, yemekhaneleri, Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Fernas maden işçileri gibi Çayırhan olanak sağlamıştı. 1944 yılı “Mesleki ve İçtimai bakım yerleri vardı. Bu çocuklar, Esirgeme Kurumu) Ankara, İstanbul maden işçileri de haklarını korumak için Dün Cumhuriyeti kuranların ve gündüzleri fabrikada çalışan kadın Teşkilat Planı”nda “Sınai Sağlık ve İzmir gibi büyük kentlerde işçi ölümü göze alarak mücadele ediyor. bugün o Cumhuriyete sahip çıkanların İşleri” başlığı altında, 7.maddede, işçilerin çocuklarıdır. Gündüz kadınların mesai saatlerinde çocuklarını Soma’dakine benzer toplu ölüm olmasın kreşler açması, kadınların çalışmasını, orada bakılıyorlar, akşam evlerine fabrikalarda “kreşler kurulmasından” bırakabilecekleri “gündüz bakımevi” diye direnen Fernas işçileri gibi Çayırhan çocukların en iyi koşullarda çağdaş söz ediliyordu. “Sosyal İşler Planı” götürülüyorlar. Bu sistem çok adıyla ilk kreşleri açtı. Kurumun işçileri de özelleştirme kararı sonrasında yöntemlerle yetiştirilmesini amaçlayan başlığı altındaki “Sınai Sağlık İşleri” 1936 yılında Ankara, İstanbul, pratiktir. İşçiden başarı beklerken yaşanabilecek ölümcül sorunları önlemek devrimci ve sosyal devletçi bir adımdır. büyük fabrikalar aynı sistemde bölümünde de 5. maddede “Kreşlerin İzmir, Giresun, Elazığ, Balıkesir ve için seslerini duyurmaya çalışıyor. Üstelik Bugün laik Cumhuriyeti dönüştürmek kurulması için eleman ve teşkilat Adana’da kreşleri vardı. Bu kreşler işçinin refahı için böyle gündüz bunu, 500 işçinin kendini kapattığı isteyen siyasal İslamcı iktidarın, kreşleri bakımevleri (kreşler) meydana bakımından ilk hazırlıkların yatakhanelere, oyun salonlarına, madende havalandırma sistemi 250 kapatmaya kalkması, kadınların yapılması” isteniyordu. bahçelere ve banyolara sahipti. getirsin ve onları yaşatsınlar. kişinin solunumuna olanak verdiği halde çalışmasını güçleştirecek, çocukları Evlatlarının bir gün için akşama 1944’te Sümerbank İnşaat ve Fen Kreşlere bebekler ve biraz daha büyük yapıyorlar. tarikatlara, cemaatlere mahkûm edecek çocuklar kabul ediliyordu. Bu kreşlerde kadar bakıldığını bilen analar, Heyeti, fabrikalarda işçi mahallelerinde İşçiler, haklarını canları pahasına karşıdevrimci ve sosyal devletçiliğe daha emniyetle ve kuvvetle işlerine “kreş ve çocuk bahçesi” kurulacağını çocuklara kahvaltı ve öğle yemeği korumak için yeraltında dondurucu aykırı bir adımdır. Türkiye Cumhuriyeti veriliyordu. Kreşlerde bir uzman çocuk bakabilirler. Bu işle bilhassa belirtmişti. Heyet, “Küçük çocuklu soğukta eylemi sürdürürken yerüstünde Devleti, anayasasına göre laik bir sosyal kadın işçilerin çalıştıkları esnada doktoru bulunuyordu. Çocukların ilgileniyorum.” doymak bilmeyenlerin keyif çattığı bu hukuk devletidir. sağlık durumları haftalık raporlarla Vali Kazım Dirik, fabrikalarda yaptığı çocuklarının bakılması için her işçi dünya, insanın insanı sömürme tarihinin mahallesinde bir kreş ve çocuk ailelere bildiriliyordu. Çocuklar, bakıcı incelemeler sonunda “İşçi Çocuk utanç sayfalarına ekleniyor. Ayrıntılar için bkz. Sinan Meydan, hemşireler ve doktor kontrolünde Bakımevleri” fikrini ortaya attı. Bu fikir, bahçesi kurulmaktadır” diyordu. Gün, direnerek kazanan Fernas Cumhuriyet’in Sosyo-Kültürel Fabrika yaşlarına göre belirlenen programlarla dönemin CHP Hükümeti tarafından Öncelikle kadın işçi sayısının yüksek işçileri gibi Çayırhan işçilerinin de Örneği: Sümerbank Nazilli Basma şarkılı oyunlar, el becerileri, ritmik kabul edildi. Genç Türkiye Cumhuriyeti, olduğu Kayseri, Nazilli, Ereğli, Bursa, kazanması için onlara destek olma, Fabrikası, Yeditepe Üniversitesi hareketler vb. etkinliklerle eğitiliyordu. 1931 yılından itibaren fabrika Malatya Sümerbank fabrikalarında seslerini duyurma günüdür! Gün, Özellikle gelir düzeyi düşük aileler bölgelerinde “işçi kreşleri” açılması kreşler açıldı. 1944 yılında Sümerbank (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, halkın madenlerini şirketlere teslim çocuklarını gönül rahatlığı içinde bu için vilayet bütçelerine kaynak ayırdı. Kayseri, Ereğli ve Nazilli fabrikalarında İstanbul, 2023; Makbule Sarıkaya, etmemek için yerin 300 metre altında kreşlere bırakabiliyordu. Çocuklara en Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti 1921- Atatürk’ün 1930-1931 yıllarında oldukça donanımlı birer kreş inşa direnen madencilerle dayanışma iyi şekilde bakılan bu kreşler, çocuk çıktığı yurt gezisinde tutturduğu edildi. 1948’de Beykoz Kundura 1935, AAM Yayınları, Ankara 2011. günüdür! Anayasa Mahkemesi 2024’ün bireysel başvuru verilerini paylaştı Hak ihlalleri engellenemiyor mahkemede çözüm bekleyen 75 bin 89’a yükseldi. AYTUNÇ ÜRKMEZ derdest bireysel başvuru sayısı Mahkemenin ihlal yönünden nayasa Mahkemesi (AYM), 32 bin 226’ydı. 2024’ün üçüncü aldığı kararlar arasında yargı A2024’ün üçüncü çeyreğinde çeyreğinde bu sayı 43 bin 973’e sisteminde en fazla ihlal edilen bireysel başvuru istatistiklerini yükseldi. İstatistiklere göre; üçüncü hakkın “makul sürede yargılanma yayımladı. Söz konusu veriler ilk çeyrekte “sendika hakkının ihlali” hakkı olduğu” ortaya çıktı. yarı verileriyle karşılaştırdığında yönünde karara bağlanan dosya Barodan ‘Can Atalay’ çağrısı 1425 dosyada hak ihlali yok AYM’ye yapılan başvurulara 16 sayısında ciddi bir artış olduğu bin 77 dosya daha eklenerek Yüksek mahkeme, 2013’ten saptandı. Bu yönde karara bağladığı TÜRKIYE Işçi Partisi’nden Hatay bulunduğu isimleri cezaevinde ziyaret dosya sayısı 53 bin 734’e yükseldi. Eylül 2024’e kadar yapılan bireysel milletvekili seçilen ancak Anayasa eden Istanbul Barosu Başkanı Ibrahim dosya sayısı 49’dan 136’ya yükseldi. Bu dosyalardan 42 bin 549’u başvuruların 1425’inde “bir hakkın Mahkemesi (AYM) kararlarına karşın Kaboğlu, “Anayasa ihlaline son verilmesi” “En az bir hak ihlali yönünden” cezaevinden tahliye edilmeyen ve çağrısında bulundu. çözüme kavuşturuldu. Yüksek ihlal edilmediğine” yönelik karar karara bağlanan dosya sayılarında milletvekilliği düşürülen Can Atalay Kaboğlu, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin mahkemenin geçmiş yıllardan da verdi. Mahkeme bu kararlarda; da yükselme olduğu saptandı. için Istanbul Barosu, Istanbul Adliyesi bu kararı uygulamaya çağırdıktan başka, devreden ve hâlâ görülmeye devam kabul edilebilirlik kararı vermesine Mahkemenin 2012’den 2024’ün önünde açıklama yaptı. Çağlayan’daki Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nu, Anayasa eden anlamına gelen “derdest karşın, esas incelemesi aşamasında ilk yarısına kadar bu yönde karara adliye önünde yapılan açıklamada, geçen Mahkemesi kararını uygulamayan başvuru” sayılarında ise artış oldu. ihlal kararı vermedi. bağladığı dosya sayısı 74 bin 574’tü. hafta Can Atalay, Ahmet Özer, Osman yargıçlara yaptırım uygulamaya Bu kapsamda ilk yarıda yüksek l ANKARA Kavala, Tayfun Kahraman’ın da aralarında çağırıyoruz” dedi l Haber Merkezi Bu sayı 2024’ün üçüncü çeyreğinde