Katalog

20 ŞUBAT 2023 PAZARTESİ SÖYLEŞİ 9 Prof. Dr. Sözüer müteahhitlerin, yetkililerin bilgisi dışında hareket edemeyeceğini söyledi Rantta saadet zinciri Yetkin aklı içbir müteahhit, yetkili kişilerin, u işin sorumlusu öncelikle egemen kılmak bilgisi ve göz yumması olmadan, hükümetlerdir. Onlar göz yumdu. Himar kurallarına aykırı bina BHükümet “Ben kusurluyum” ahramanmaraş merkezli iki bü- yük deprem hayatımızı önemli yapamaz. Kaçak yapılaşmada büyük haksız demeli ve tazminatlar bakımından Kölçüde etkiledi. Eğer unutmaz- çıkar varsa, bu mutlaka paylaşılır. Haksız sorumluluğu üzerine almalı. Aksi sak artık hiçbir şeyin eskisi gibi ol- rantın oluşturduğu bir saadet zinciri var. takdirde davaların ardı arkası kesilmez. mayacağı, yeni bir sürecin toplumsal stanbul Üniversitesi Ceza ve Ceza yaşamı şekillendireceği açıktır. Muhakemesi Hukuku Anabilim Ülkemiz deprem sonrasında iki zıt İDalı Başkanı Prof. Dr. Adem eğilimin mücadele alanı haline geldi. Sözüer, deprem sonrası hukuki olarak Yaşanan her şeyi kadere bağlayan yapılması gerekenleri Cumhuruyet’in bir zihniyetle, kendi kaderini eline al- sorularını yanıtlayarak açıkladı. mak isteyen kesim arasındaki mü- ? Bugüne kadar depremle cadele geleceğimizi şekillendirece- ğe benziyor... ilgili birçok yönetmelik çıktı. Bu AKP iktidarı, 5. Cumhurbaşkanı yönetmeliklerin amacı neydi? Cevdet Sunay’ın dillendirdiği imam 1940’tan, en son 2018’e kadar hatip okulları mezunlarını “dine say- sürekli güncellenen İmar ve Deprem gılı vatansever gençler” olarak ni- yönetmeliklerimiz var. Deprem telemesi ve siyasal görevler yük- yönetmeliklerinin amacı mutlak bir lenmelerine olumlu bakması (Em- yıkılmazlık değil. Bina hasar görecek re Kongar, 21. Yüzyılda Türkiye, s. 249) ile nefes bulan anlayış, 12 Eylül fakat bütünüyle çökme olmayacak. yönetiminin açtığı yolda gürbüzleş- İnsanlar dışarı çıkabilecek. Yönetmeliğe ti ve Erdoğan iktidarında bütünüyle uygun yaparsanız ülkemizdeki hayata geçirildi. Din, toplum ve dev- depremlerde görülen ölçüde, yıkım, let yaşamının merkezine yerleştiril- ölüm olmazdı. Ülkemizde depremler di. Varsayıma göre, devlet daha et- sonrası her açıdan kayıp ve yıkımların kin işletilebilecekti ve uzun süreli bir yüksek olmasının tek nedeni, denemeden sonra çöktü; son dep- remin yarattığı enkazın arasında ye- kanunlarda öngörülen kurallara aykırı rini aldı. Kendilerince bunun kabul yapılaşmadır. İnsanlarımız depremzede edilmesi mümkün olmadığı için yo- değil yapızededir. İlginç olan bir ğun propaganda yürütülüyor. Öyle ki husus, yıkılan yapıların önemli bir depremi dış güçlerin yarattığı masalı ‘İktidar da muhalefet de bölümünde kâğıt üzerinde imzaların bile alan kazanabildi. tam olduğu görülür. Yani kanunlar Toplumun duyarlı ve görece eği- uygulanmış gibidir. Ama bu imzalar timli kesiminde ise devletin daha et- kin işletilmesine ilişkin arayış hız ka- gerçek anlamdaki kontrol ve denetim kaçak yapılaşmada hemfikir’ zandı. sonucunda atılmıyor. Bu arayış, siyasi zihniyeti olum- ? Bina uygun yapılmadığında, izni “Belediye partisi” diye bir parti var. Orada hem iktidar hem de muhalefet ortak. Orada lu yönde etkileme potansiyeli taşı- veren, imarı yaptıran elektrik ve suyu yor ve şimdilik deprem merkezli ola- işler farklı yürür. Kaçak yapılaşmada hemfikirdirler. Öyle olmasa yürümez bu işler. bağlayanlarla ilgili ceza nedir? rak şekilleniyor. İstanbul’da bekle- Türk Ceza Kanunu’nda 2004’ten beri elediyeler şöyle yapar: nen deprem, geniş bir kesimi daha imar kirliliğine neden olma suçu var. Bu duyarlı kıldı. BKaçakları tespit eder, tutanak PROF. DR. ADEM SÖZÜER P Çeşitli gruplar bir araya gelerek maddede imar kurallarına aykırı yapıyı tutar ve yıkım kararı alır. Bir 1957’de Rize’nin İkizdere ilçesinde doğdu. tartışmakta, çözüm aramakta... yapan, bu fillere iştirak edenler, böyle de idari para cezası kesilir. 0 1983’te İstanbul Üniversitesi Hukuk Geçtiğimiz günlerde bu toplantı- kaçak yapılara şantiye halinde iken, Fakat o yıkımlar hiçbir zaman Fakültesi’nden mezun oldu. 2008’de Ceza ve lardan birine katıldım. Beyaz Nok- telefon, elektrik, su bağlayan, herkes R yapılmaz. Bu imar affı kanunu Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı’nda ® ta Gelişim Vakfı tarafından orga- sorumlu. Özetle, denetim, kontrol, imza profesör olan Sözüer, İstanbul Üniversitesi diyor ki: “Hem ödenmeyen idari nize edilmişti. 1994’te kurulan va- T Hukuk Fakültesi’nde üç dönem dekanlık yaptı. ve onay safhasındaki tüm görevliler ile para cezalarını hem de yıkım kıf (www.beyaznokta.org.tr) ülke so- Türk Ceza Hukuku Reformu bağlamında ceza yapıyı yapan ve yaptıranların hukuka runlarının köklerine inerek toplum- kararlarını iptal ediyorum.” R kanunlarının yapımında akademisyen olarak sal yaşamın tüm kesitlerinde akılcı- aykırı davranışları bu maddenin Sonra size bir yapı kayıt belgesi görev yapan Sözüer, “Uluslararası Suç ve Ceza lık ve erdemi egemen kılarak toplu- kapsamına girer. Haksız menfaat alınmış veriyorlar. Bu da yapı kullanma E Film Festivali”nin de başkanlığını yürütüyor. mun sorun çözme kabiliyetini artır- verilmişse ayrıca rüşvet suçu olur. Kamu belgesiyle aynı haklara sahip. mayı ve yaşam düzeyini yükseltmeyi görevlileri bakımından, imar kirliliği Yani siz hiçbir ayrım yapmadan amaçlıyor. Gönüllülerin oluşturduğu gidermek için yapılan bir cadı bürokratını, belediye başkanını, suçuna iştirak etmemişlerse görevi ® imar kurallarına aykırılığı açık Birleşik Akıl Ağı vasıtasıyla sorun- avıdır, damgalamadır. Marmara yargılatmaz. Belki birkaç kişi, kötüye kullanma suçu gündeme gelir. ve riskli binalar dahil, hukuka ların kök nedenleri belirleniyor; Kav- ® depreminden kalma bir Veli toplumu sakinleştirmek için ram Mutfağı (www.KavramMutfagi. uygun hale getirmişsiniz, üstüne ‘Aftan yararlanan binalar Göçer uygulamasıdır. Bir tek o olabilir. Şimdi 3-5 müteahhit com) ile kavramlaştırma çalışmaları- devlet para almış, sonra kanuna na katkı sağlanıyor; Sosyal Tohum- uzun bir hapis yattı. Her önüne tutuklayarak insanların tepkisi riskli ilan edilmeli’ malik sorumlu demişsiniz. Bu lama uygulamaları ile yararlı fikirle- gelenin müteahhit olabildiği bir önlenmek isteniyor. Buradan bir ? Uygulandı mı peki bu? hukuku dolaşmaktır. Devleti rin yayılmasına katkı yapılıyor; yıkı- ülkeyiz. Ama hiçbir müteahhit, adil çıkış olamaz. On binlerce Çok nadir. Devlette kanunları doğru yönetenlerin sorumluluğunu cı bencillikle mücadelenin bir parça- genel ve yerel yönetimdeki yetkili binadan söz ediyoruz, bunları tek ve etkili uygulama iradesi ortaya örtme girişimidir. sı olarak adil yaşam arayışı sürdürü- kişilerin, bilgisi ve göz yumması tek soruşturmak, sorumlularını konulmadığı zaman sonuç bu oluyor. ? İmar affı çıkınca imar lüyor. Bu çalışmaların son ürünü ola- olmadan, imar kurallarına bulmak, Türkiye’deki mevcut Bazen de uygulanmak istenir bu kez de rak Tınaz Titiz tarafından kaleme kirliliği yasasının anlamı aykırı bina yapamaz. Kaçak yargı sisteminin üstesinden alınan “Öldüren Nedir?” başlıklı zi- kanun değişir. Örneğin kamu arazilerini oluyor mu? hin haritasına, adilyasam.net sitesin- yapılaşmada büyük haksız çıkar kalkacağı bir iş değil. Ama işgal suçu vardı. Turizmciler bir araya İmar affı çıkınca onlarla ilgili den ulaşılabilir. varsa, bu mutlaka paylaşılır. devlet, toplum çok güçlü bir geldi, “Otelin önüne şezlong koyamıyoruz, açılan davalar da düştü. “Af çıktı Hiçbir kişisel çıkar beklentisi ol- Haksız rantın oluşturduğu bir irade ortaya koyarsa, o zaman turizm zarar görüyor” diye gerçekdışı yapı kayıt belgesi aldım” dedi mayan saygın ve donanımlı kişile- saadet zinciri var. adil bir uygulama ve sonuçlara bir söylemle o suç kaldırıldı. Sonra ne öyle kurtuldu. Dolayısıyla biz rin katıldığı toplantı, afet zararlarını varılabilir. oldu, o da değiştirildi. Tüm Türkiye’deki yıllardır kuralları uygulamayarak azaltma amacına yönelikti. Çok de- ‘Göz yumdular’ ? Tüm sorumluların koylarda, sahillerdeki devasa oteller, koy ğerli fikirler ortaya çıktı ancak bu fi- bu depremleri gördük. ? Bu zincir nereye cezalandırılması mümkün kirlerin sonuç alıcı olabilmesi geniş ve sahilleri halka kapatıp işgal ettiler. ? İmar affından yararlanan kadar gider, müteahhitler toplum kesimleriyle, kamu kurum ve değilse ne yapılmalı? Ama anayasaya göre kıyılar kamuya mevcut yapılar için şu an ne kuruluşlarıyla, sivil toplum örgütle- tutuklanıyor ya sonra? Her sorun salt ceza aittir. Yani anayasanın hükmü bile yapılabilir? riyle daha yaygın olarak paylaşılma- Son depremde, ceza hukuku sorumluluğu ile çözümlenemez. kâğıt üstünde kalmış. Bazen de kanun İmar affından yararlanan sı gerekiyor. sorumluluğunu tam olarak Bu işin sorumlusu öncelikle uygulanır ama, etkisiz kılan aflar çıkarılır. binalar riskli ilan edilmeli. Gerçekten de ülkemizi yüceltmek uygularsak binlerce soruşturma hükümetlerdir. Onlar göz yumdu. ? Defalarca imar affı çıkarıldı... ve devletimizi daha etkin çalıştırabil- ve ceza davası açılması gerekir. Bunun en büyük göstergesi şu: ‘Cadı avı ve damgalama’ Son imar barışı öyle bir af ki ruhsatsız mek için iki kavram öne çıkıyor: Akıl- Türkiye’de yargı, bu kadar Deprem olmasaydı yeni imar cılık ve erdem... Birinin temelinde binalar veya ruhsat almış ve ruhsata ? Müteahhitler tutuklanıyor, kapsamlı bir soruşturma bilimin rehberliği, diğerinin özünde affı çıkacaktı. Bu nedenle devleti aykırı yapılmış, aftan yararlandı. birçok sorumlu var ancak ahlakın belirleyiciliği var. Çözüm de ve kovuşturmayı hakkıyla yönetenler, hükümet “Ben Hatta yapı kullanma iznini aldınız başka tutuklama görmüyoruz... bu ikilinin bileşkesinde aranmalıdır. yürütemez, yürüttürmezler de. kusurluyum” demeli. İşte bu ondan sonra değişiklik yaptınız yine Yıkım kararı alıp da bu yıkım Esasen bu iki kavram, Atatürk İktidarlar böyle konularda kendi dönüm noktası olur. Özellikle yararlanabilirsiniz. kararını uygulamayan belediye Cumhuriyetinin de temel değerle- tazminatlar bakımından devlet ? Riskli olup olmadığına yetkililerinin veya deprem riskini ridir. Halkın dokusunda mevcut ta- sorumluluğu üzerine almalı. bakılmaksızın değil mi? ve imara aykırı yapıların assubun sağladığı ortamdan istifa- ‘Belediye partisi’ Bir daha vatandaş gidip deyle yürütülen yıkıcı propaganda Riskli olsa da yararlanıyor. Öyle ki depremde yıkılacağını Birçok kişi ifade ediyor: Türkiye’de belediye önemli ölçüde etkili olmuş, cehalet dava açmak zorunda 2018’de çıkan imar barışında depreme öngören devlet partisi diye bir parti var. Orada hem iktidar hem de örgütlü hale getirilerek Cumhuriyetin kalmamalı. dayanıklılıkla ilgili sorumluluğun yöneticilerinin muhalefet ortak. Orada işler farklı yürür. Kaçak yapılaşmada Aydınlanmacı felsefesine inancı za- Aksi takdirde hemfikirdirler. Öyle olmasa yürümez bu işler. “Belediye partileri” malike ait olacağına dair düzenleme var. peşinden giden ‘ yıflatmış ama onu öldürememiştir. uygulaması kalkmalı. Kanunları uygulamalılar. Muhalefet samimi ise davaların Devlet imar barışından yararlandırırken var mı? Bu Karşıdevrimci güçlerin, Cumhuri- “Kaçak yapılaşmaya göz yumanları bir daha aday göstermeyeceğim” desin. ardı arkası depremle ilgili herhangi bir denetim toplumun yet Devrimi’ni yıkma gayreti, kendi Ama depremden sonra dahi kaçak yapılaşma devam ediyor. kesilmez. yapmayacağını baştan düzenlemiş. öfkesini yıkımlarını doğurma aşamasına gel- miştir. Şimdi sıra yeniden Atatürk’ün gösterdiği yoldadır. Bu da geçmişte yapılan hatalardan dersler çıkararak yetkin aklı etkin kılmakla mümkün- Kanıtlar yalnızca enkazda değil Özerk bir kurul hem yara dür. Bunun bilincinde olunmazsa yı- kım kaçınılmaz olur... sarmalı hem tedbir almalı devletin bilgi ve belgelerinde ? Süreç nasıl veren kanunla oluşturulan ? Enkazda ses duyan ama yardım gerçekleştirecek olan kamu kurum ve ABB 432 kişiyi yönetilmeli? bir kurul olmalı. Burada gelmediği için yakınını kaybeden kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarının Bazı belediyeler, STK’ler iktidar, muhalefet, merkezi depremzedeler hukuki olarak ne yapmalı? koordinasyonunu sağlamak görevi vardır. enkazdan çıkardı süreçlerden dışlanıyor. yönetim ve yerel yönetimler Müdahale için imkân olmasına karşın bu Bu görevlerde sadece deprem afeti üzerine Hukukçu, hekim, mimar, de yer almalı. Bu kurul hem DEPREM bölgesine giden Ankara Büyükşehir kasten kullandırılmadıysa bu ceza sorumluluğu çalışması için özel bir Deprem Dairesi mühendis, şehir plancısı, mevcut afet bölgesi için Belediyesi (ABB) İtfaiyesi, görevini doğurur. Siyasi veya başka nedenlerle Başkanlığı bulunur. Tedbirsizlikten yani dikkat psikiyatr ve psikologlar gibi yaraları sarmalı hem de yeni tamamladı ve başkente döndü. Ekipler, müdahaleyi, yardımları engellemişlerse bu da ve özen yükümlülüğüne aykırı davranırsa her kesimin temsilcisini afetlerle ilgili ne yapılması Kahramanmaraş’ta 309, Hatay’da 116, ceza sorumluluğu gerektirir. kasten değilse bile taksirle de sorumludur. içine alan, bir özerk kurul gerektiği konusunda Adıyaman’da ise 7 kişiyi enkaz altından sağ ? Sadece engelleme mi ceza sorumluluğu ? Kanıtların yok edilme ihtimali var mı? oluşturulmalı. İdarenin çalışma yapmalı, tedbir olarak çıkardı. ABB Başkanı Mansur Yavaş, doğuyor, koordinasyonda veya Kanıtlar sadece enkazlarda değil. Kanıtlar hiyerarşisinde olmayan almalı ve yol göstermelidir. başkentteki depremzedeler için “Yemek müdahaledeki gecikmeler suç olmaz mı? her yerde. Kaldı ki kanıtlar zaten imar bir kurum, bilgi birikimi ve Bu kurulun yaptığı öneriler Ver, Umut Ver” kampanyasında 7.5 milyon Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın a? ı ile ortadan kaldırılmak istendi. Her özerkliği ile topluma güven dikkate alınmalıdır. liralık desteğe ulaştıklarını belirterek “25 bin afet durumundaki görevleri sayılmıştır. Bu şey gözümüzün önünde. Devletin bilgi depremzede misa? rimizin günlük kahvaltı düzenlemeye göre başkanlığın müdahaleyi belgelerinde var. ve yemek talebi var” dedi. ? ANKARA ‘