Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 8 KASIM 2023 ÇARŞAMBA 2 olaylar ve görüşler Hukuk devrimi Dr. EnvEr kumbasar devletin nitelikleri olarak “Türkiye Cumhuriyeti cumhuriyetçi, halkçı, Yargıç devletçi, laik ve inkılapçıdır” hükmü getirilmiş, böylece devletin evrimler, tarihsel süreç laik niteliği değişmez bir ilke Diçerisinde köklü değişim ve olarak anayasada (ve sonraki dönüşümlerdir. Bir tür altüst oluştur anayasalarda) yer almıştır. devrim. 1789 Fransız Devrimi, 1917 Rus Devrimi böyledir. 100. Çağdaş bir toplum yılını kutladığımız Cumhuriyet Hukuk devrimlerinin ikinci Devrimi de ülkemiz ve dünya tarihi önemli yansıması kadın hakları bakımından aynı nitelemeyi hak alanında olmuştur. Dönemin en ediyor kuşkusuz. ileri, çağdaş düzenlemelerini içeren İsviçre Medeni Kanunu bazı Değişim ve dönüşüm küçük değişiklerle uyarlanarak Cumhuriyet, büyük devrimci yasalaştırılmış (1926); böylece Cumhuriyet ışığı ve Mustafa Kemal Atatürk’ün en kadınlara eşit miras hakkı, önemli devrimidir. Cumhuriyet ile eski hukuk düzeninden tümüyle tanıklık, boşanmada eşitlik gibi Devrimi ile Osmanlı’nın yönetim kopulmuş, yeni, çağdaş, uygar devrim niteliğinde düzenlemeler ulusal bir kütüphane biçimi, toplumsal ve kültürel ülkelerde uygulanan nitelikte bir getirilmiştir. Kadınlara yönelik hayatı, hukuk düzeni, kısa sürede hukuk düzeni oluşturulmuştur. 1930 yılında muhtarlık ve ve köklü bir biçimde değişim ve Hukuk devrimi ile bireylerin ve belediye meclislerine, 1934’de ise HaticE Eroğlu akDoğan Basma yazı-resim içerikli dönüşüme uğramıştır. Her alanda toplumun ileriye doğru değişimi ve milletvekili seçilme hakkı hukuksal her şey derleniyor ama henüz Yazar, Kütüphaneci devrimlerden söz ediyoruz. O dönüşümü, böylece Cumhuriyetin güvenceye kavuşturulmuştur. 1926- bir milli kütüphane yok. nedenle Cumhuriyeti bir tek devrim diğer devrimlerinin daha hızlı ve 1928 yılları arasında ülkenin her odern cumhuriyetin, Bugünkü Milli Kütüphane’nin olarak nitelemek yerine, belki de kolay bir biçimde gerçekleşmesi yerinde ve herkese eşit şekilde Mbir toplumun uluslaşma hazırlık çalışmaları gerekli devrimler süreci olarak nitelemek amaçlanmıştır. Hukuk alanındaki süreciyle bir bağlantı içinde yasa çıkmadan çok önce Adnan uygulanacak ve çağdaş bir toplum daha yerinde olacaktır. devrimler bu anlamda, olduğu gerçeğini yadsıyamayız. Ötüken tarafından başlatılmıştır. oluşturma yolunda kapılar açan Bu süreçte en büyük Cumhuriyetin inşası sürecinde öncü ceza yasaları, ticaret yasaları, usul Ulusal öğelerden biri olan dil Milli Kütüphane’nin fikir devrimsel dönüşüm egemenliğin bir rol üstlenmişlerdir. ve kültürel birlik, kendi özünü babası Ötüken, o süreçte yasaları ve daha pek çok yasa kabul kullanılmasına ilişkin aynı zamanda bir hafıza mekânı Maarif Vekâleti’nde “neşriyat edilmiştir. Türk Medeni Kanunu olmuştur. Egemenlik, din adına olan kütüphanelerde karşılığını müdürlüğü” görevindedir. Cumhuriyet, eşit haklara sahip padişah (saltanat) tarafından Hukuk devrimiyle, Osmanlı’nın gösterir. Bu yüzdendir ki ulusal Adnan Ötüken, “neşriyat yurttaşlardan oluşan çağdaş bir ulus kullanılmaktayken Cumhuriyetle ümmeti esas alan çok hukuklu şekillenmenin bir uzantısı olarak müdürlüğü”nün önceden yaratma yolunda gerçekleştirdiği birlikte seçilmiş temsilciler dinsel (şeriat) düzeninden, ulusal kütüphanelerin de tarih kahvehane olarak kullanılan hukuk devrimini hukuk eğitimine (Meclis) aracılığıyla millet adına Cumhuriyetin eşit yurttaşlık sahnesine çıkışı rastlantısal zemin katını dolap ve masalarla önem vererek geliştirme yoluna kullanılmasına geçilmiştir. Bu süreç (yurttaşların eşitliği) temeline değildir. işlek bir büro haline getirtir gitmiştir. Bu amaçla 1925’te Ankara aslında henüz Cumhuriyet ilan dayanan laik hukuk düzenine (1946) ve burası ileride Hukuk Mektebi (fakülte) açılmıştır. Hafıza kaydı geçilmiştir. Sürece kısaca edilmeden, 23 Nisan 1920’de Büyük kurulacak olan Milli Kütüphane Atatürk daha sonraki yıllarda Hitler Örneğin Fransa’da baktığımızda; 1922’de saltanat Millet Meclisi açılmakla başlamıştı. için gayri resmi nitelikli hazırlık faşizminden kaçan hukuk hocalarını “Bibliotheque Naitionale”, halifelikten ayrılarak kaldırılmış, bürosu olur. İlk iki kitabı, Milli Cumhuriyetle birlikte egemenliğin Türkiye’ye davet etmiş, gelen bu Almanya’da, “Nationalbibliothek” 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet Kütüphane’nin çekirdeğini kaynağı değiştiği (dinden millete) akademisyenler hukuk eğitiminin İngiltere’de “British Library”, ilan edilmiş, 1924’te halifelik teşkil edeceği dileğiyle törenle gibi, egemenliğin kullanımı da gelişmesinde azımsanmayacak Rusya’da Lenin Halk kaldırılmış, 1926-1928 döneminde dolaba koyan neşriyat müdür tek kişiden seçilmiş temsilcilere katkılar sağlamışlardır. Kütüphanesi gibi. Bu ve benzer yardımcısı Melih Cevdet Anday Türk Medeni Kanunu gibi hukuk (padişah/saltanattan Meclis’e) Atatürk’ün 1925’te Ankara Hukuk işlevdeki devasa kitaplıklar ile hukuk işleri danışmanı Vedat devriminin temel yasaları kabul devredilmiş oldu. Mektebi açılış konuşmasından ilgili ülkelerin gelişim ve ulusal Günyaz’dır. edilmiş, 10 Nisan 1928’de bir bölümle bitirelim: “Büsbütün şekillenme süreçlerinin bir En geniş uygulama alanı anayasasının 2. maddesinde yer yeni kanunlar yaparak eski hukuk ürünü olarak ortaya çıkmışlardır. Kuruluş ve işleyiş Cumhuriyet Devrimi denilince alan “Türkiye Devleti’nin dini esaslarını temelinden ortadan Toplumun hafıza kaydı ulusal Bakanlık, Milli Kütüphane birçok devrim akla gelir: eğitim, İslamdır” hükmü anayasadan kaldırmak girişimindeyiz. Ve yeni belgelikler, ulaşabildiği kadar Hazırlık Bürosu’nu, Adnan kılık kıyafet, harf, laiklik, çıkarılmasıyla hukukun laikleşmesi hukukun esasları ile alfabesinden geriye uzanarak ülke sınırları Ötüken başta olmak üzere kadınlara seçme seçilme hakkı, büyük ölçüde tamamlanmıştır. öğrenime başlayacak bir yeni kapsamındaki ulusal dil ya da onunla birlikte Milli Kütüphane hukuk devrimleri bunlardan Ancak laiklik ilkesinin anayasal hukuk kuşağını yetiştirmek için dillere ait elle yazılmış, basılmış hayaliyle uğraşanların çabası bazıları. En geniş uygulama alanı hüküm haline gelmesi ancak 1937 bu kurumları açıyoruz. Bütün bu ne kadar yazılı belge (kitap, eşliğinde kabullenmiş haldedir ve bulan hukuk devrimidir. Hukuk yılında gerçekleşebilmiştir. 1924 uygulamada dayanağımız, ulusun dergi, broşür, rapor vs.) varsa hazırlık bürosu için Mithatpaşa devrimi bir dizi köklü değişimi ve anayasasının 2. maddesinde 5 Şubat işe yatkınlığı ve yeteneği ve kesin bünyesine alır. Tabii bir ülke Caddesi’nde yeni ve geniş bir yer dönüşümü içerir. Hukuk devrimi 1937 tarihinde yapılan değişiklikle iradesidir.” halkının kayda dayalı üretimi de kiralar. sadece yazılı-basılı belgelerden Hazırlık bürosu, Ankara oluşmaz çağın modernleşmesiyle Mithatpaşa Caddesi’ndeki birlikte ulusal kütüphanelerin yerinde bir yıl kaldıktan sonra bünyesine görsel-işitsel, dijital dönemin milli eğitim ve maliye (afiş, film, plak, kaset, disket, cd. CHP’de yeni dönem bakanının işbirliği ile Saraçoğlu vs) özellikteki tüm yapıtlar da Mahallesi’ndeki yeni yerine girer. Dr. Engin Ünsal Mahkemesi üyelerini sadece taşınmış ve 16 Ağustos 1948’de Ulusal kütüphane oluşturma yargı mensupları seçebilmeli ve Milli Kütüphane olarak açılış 15. Dönem CHP İstanbul mİlletvekİlİ konusuna Osmanlı döneminden yapılmıştır. Kuruluş ve işleyişi siyasiler bu kuruma hiçbir atama bakacak olursak genel bir ise 24 Mart 1950 yılında çıkan yapamamalıdır. Değişim sözcüğünün . kurultayda kütüphane oluşturma fikri kanunla sağlanmıştır. Milli içeriği böyle doldurulmalı ve sosyal Kılıçdaroğlu’na fark atarak de tıpkı alfabede iyileştirme Kütüphane’nin aşamaları ne demokrat bir parti olmanın kaldırım 38seçilen Özgür Özel ile gibi Tanzimat sonrasına olursa olsun, kuruluş olarak taşları döşenmelidir. uzanmaktadır. 1869’da bir CHP’de yeni bir dönem başlıyor. 15 Nisan 1946’da Hazırlık Maarifi Umumiye Nizamnamesi Yeniden seçilen genel başkan Etkili muhalefet Bürosu’ndaki adımı kabul edilir. çıkartılır. Kebir-i Maarif Reisi sanırız partinin halkçı, devrimci, Kurumun bugünkü adresi ise yapılmalıdır Münif Paşa’nın nizamnameye laik kimliğini öne çıkaracak ve modern kütüphane mimarisi AKP’nin bir İslam cumhuriyeti dayalı olarak 1870’de hazırladığı CHP’yi içine sürüklendiği kimlik esas alınarak yapılmış olan kurmak isteğinde kuşku yok. Bu rapor “millet kütüphanesi” bunalımından kurtaracaktır. Bahçelievler’deki özel binasıdır. nedenle Atatürk Cumhuriyetini oluşturma fikrini içerir. Nitekim Kütüphane bu son binasına 5 1884’te kurulan “Kütüphane-i Nasıl bir değişim? unutturmak istiyorlar ve sudan bugün de yaşatarak toplumu liberal Ağustos 1983’te taşınmıştır. Osmani” –günümüzdeki adı bahanelerle Cumhuriyetin 100. Yeni dönemde önce parti içi ekonominin insanı insana kul Beyazıt Devlet Kütüphanesi- bu yüzyılını kutlamadılar. Bu kutlama demokrasi ve üyelerin örgüt eden vahşi kapitalizm kulvarından Mesleki sorunlar düşüncenin ürünüydü. CHP tarafından otel salonlarında toplantıları aracılığı ile parti çıkılarak kamucu bir ekonomik yapı Eğitim gelişip akademik ve değil meydanlarda yapılmalıydı yönetimine katılmaları sağlanmalı, oluşturma yoluna gidilmelidir. bilimsel çalışmalar arttıkça Harf devrimi ama yapılmadı. CHP İslam bir iktidar programı hazırlanmalı Partinin yolunu aydınlatacak ulusal bir kütüphaneye olan Önce saltanatın, Cumhuriyetin cumhuriyeti kurma girişimlere ve bazı yeni komisyonlar uzman ve akademisyenlerden ihtiyaç da o oranda artmaktadır. ilanından sonra halifeliğin eğitimi, bakanlıkları tarikatlara oluşturmalıdır. CHP değişmelidir ve yararlanacağı “danışma kurulları” İyi eğitim görmüş, liyakate kaldırılması derken açma girişimlerine karşı cesur bir bu değişim şahısta değişim olarak oluşturmalıdır. “Bilim danışma uygun donanımlı yeterli sayıda okumayazmayı kolaylaştıracak tutum sergileyemedi. Toplumu değil çağın gerçekleri ile örtüşen kurulu” yanında “ekonomi danışma kütüphaneci de bu plana dahildir. yeni bir alfabeye geçmenin hurafelere boğmanın, ülkeyi sosyal devleti kurmayı, yargıda kurulu”, milyonlarca emekçiyi Mevcut binanın ihtiyacı daha de önü açılmıştır. 1928’de tarikatlara tesliminin önüne geçmek adaleti ve yargıya güveni, siyasette ilgilendiren politikalar üretecek ne kadar karşılayacağını zaman yapılan Harf Devrimi’nden için CHP mutlaka kuruluş idolojisine ahlakı gerçekleştirecek olan bir “emek danışma kurumu”, tarım gösterecek olsa da devasa sonraki süreçte, yeni alfabeyle dönmeli, ülkeyi her alanda düze siyasal inanca dayanan değişim kesimini güçlendirecek “üretim boyutları olan bir dermeyi basılan kitap ve gazete sayısı çıkarmak için mutlaka cesur bir olmalıdır. ve tüketim kooperatifleri” birimi organize edip yöneten, bilgi da artmıştır. Ulusal sınırlarımız muhalefet duruşu sergilemelidir. CHP’nin kuruluş aşamasında kurularak toplumun kılcal içinde basılan tüm belgelerin bir ve belge akışını sağlayan CHP Aydınlanmanın ve Atatürk Kurtuluş Savaşı’na önemli katkılarda damarlarına ulaşılmalıdır. kütüphanecilerin mesleki merkezde toplanmasını sağlayan Cumhuriyetini yaşatmanın umudu bulunan Rusya’nın uyguladığı Toplumsal güvenin en önemli en önemli şey 1934’te çıkartılan sorunlarının Cumhuriyetin 100. olmalıdır. CHP mutlaka değişmeli ve devlet sosyalizmi verilerinden dayanağı olan yargıda özerklik Basma Yazı ve Resimleri Derleme yılında tazeliğini koruyor olması halkın özlediği cesur, direngen CHP yararlanarak kamucu yanı ağır sağlanmalı; Hâkimler ve Savcılar Kanunu’dur. düşündürücü bir başka konudur. olmalıdır. basan karma ekonomi sistemini Kurumu üyeleri ile Anayasa “Uzun zamandır bırakın gülmeyi, Kendi de bir öykücü olan Hürriyet Yerginin ve politik mizahın usta gülümsemeyi bile unuttuk. Bunun Yaşar’ın son çalışması çağdaş yazınımı- kalemi Erdinç Utku, Cumhuriyet birkaç nedeni: Mesela gülmek ayıp. zın kurucularından Memduh Şevket gazetesindeki Ciddiyet sayfasında Mesela bu pahalılıkta gülecek halimiz Esendal’ın kadın kişilerinden oluşan bir yayımlanan ve gündemin mizahı- yok. Mesela bu baskı ve yasaklar öykü seçkisi. Öykü okurunun M.Ş.E. nın yapıldığı politik aforizmalar- ortamı insanı gülmekten caydırıyor. dan bir seçkiyi, artık aforizmalarıy- kısaltmasıyla da tanıdığı Esendal bu Daha pek çok şey sayabiliriz…” la özdeşleşen köşenin ismiyle, derlemedeki öykülerinde bizi, erkeğini Yüksek Yerilim Hattı adıyla kendi seçen, “o güzel yuva”yı kurup ocağı -Müjdat Gezen kitaplaştırdı. Utku, köşesinde tüttüren, olmadığını gördüğünde bozup yoruz. karikatüre dönüşen hayatımıza yeniden kurabilen kadınlarla tanıştırıyor. yıllardır aforizmalarıyla altyazı geçiyor, bir cümleye cümle alemi, bazen bir dünyayı sığdırıyor. 13,5x20,5- 117 sayfa- Gülmece 12,5x19,5- 256 sayfa- Öykü Seçkisi 13,5x20,5 - 136 sayfa - Gülmece