Katalog

28 EYLÜL 2022 ÇARŞAMBA KÜLTÜR 13 Venedik’te alışılmışın çok dışında bir bienal Sanat kadınlarda Aydın Karlıbel: 019’daki Venedik Bienali’nin sümüklüböceklerle ne ka- başlığı “May you live in interes- dar yaratıcı oyunlar oynayıp Bir gizli kahraman 2ting times”tı (İlginç zamanlar- mutlu oldukları videolardan ydın emekli mi oldu? Sanatçının, da yaşayasın). Kehanet ziyadesiy- zor ayrıldık. müzisyenin emeklisi olur mu hiç? le tuttu, o bienalin ka- Bugüne kadar sanatta ih- AHele Aydın Karlıbel gibi bir bes- KonUK panışından 5-6 ay son- mal edilen kadınların, dışla- teci, piyanist ve onca yıl İstanbul Dev- YAZAR ra pandemi geldi, Co- nan yerel grupların, eşcin- let Operası’na hizmet etmiş, korrepeti- MeRal Cecilia Alemani vid-19 dünyanın dört seller, trans bireyler, engelli tör olarak nice operacıyı çalıştırmış, za- TaMeR bir yanında dehşet ve siyahi sanatçı kadınların manında eşlikçi, zamanında şef olmuş, züme çarpan erkek ol- rüzgârları estirip mil- yer aldığı 192 sanatçı! Ve so- operamızın perde arkasında ve sahne- madı. yonlarca can aldı. İklim değişikliği- nuç olarak büyük sürprizler- sinde yer almış biri olursa! Kadınların domi- nin artık geri dönülemez bir aşama- le dolu, ruhani ve efsanevi Karlıbel dört yaşında piyano çalma- ne ettiği bir ortamın ya ve küçük yaşta beste yapmaya baş- ya gelmesi, Ukrayna’daki beklenme- olana ilginin yoğun olduğu, rengârenk olmaması lamış. Ortaokulu St. Michel’de (1972) li- dik savaş derken Batı’nın dünyaya geçmiş bienallere hiç ben- mümkün mü? Bu bie- seyi Robert Kolej’de (1976) üniversite- empoze ettiği sistemin çökmekte ol- zemeyen eserler gördük, sa- nal gerçekten allı-pul- yi Boğaziçi Üniversitesi Temel Bilimler duğu gözler önüne serildi. natçılar tanıdık. Ve açıkça- lu, kırmızılı-yeşilli, Fakültesi’nin dil ve edebiyat bölümün- 59. Venedik Bienali, pandemi ne- sı şimdiden gelecek bienali epey büyü ve sihir, bi- de (1981) okumuş. Ciddi müzik çalışma- deniyle bir yıl ertelenerek geçtiğimiz merak etmeye başladık. raz efsane derken pan- ya dokuz yaşında Cemal Reşit Rey ile nisanda açıldı, kasım sonuna kadar Bu yılki bienalin başlığı, sürrealist sanatçı Leonora Carrington’un demiyle geçen karam- başlamış ve hocası ölene dek, on dokuz Füsun Onur’un sürecek. Bienalin daha önce kadın (1917-2011) masal kitabından: “The Milk of Dreams” (Düşlerin Sütü). yıl bu dersleri sürdürmüş. Onunla piya- sar iki yıla inat iyimser küratörleri olmuştu, ancak ilk kez ev masal dünyası no kadar armoni ve kompozisyon dalın- ve neşeli. Zaten Alema- tanıdık tablolarıyla kendimizi bienale sahibi İtalya’dan bir kadın küratöre, Arsenale’deki Türkiye da da eğitim görmüş. ni de bir röportajında “küresel ısın- hazırladık. Böylece bienaldeki sürre- Cecilia Alemani’ye teslim edildi. Ale- 1986’da KKTC’de “The Associa- Pavyonu’nda güncel ve kavramsal maya rağmen ben sanatın alternatif alist yaklaşıma da daha derinden nü- mani de uzun yıllar belleklerden si- te Board of the Royal Schools of Mu- sanatın öncülerinden Füsun Onur’un evrenler yaratma kapasitesinin altını fuz edebildik. linmeyecek cesur bir adım atarak sic” (London) tarafından verilen li- “Evvel zaman içinde...” başlıklı ser- çizmek ve varoluşun yeni koşullarını sans diplomasını; 1990-1991 yılların- yüzde 90’ını kadın sanatçıların oluş- gisi de tam bir düşler alemiydi ve bi- kutlayan, optimist bir bienal yapmak Kıyıda-köşede da Avusturya’da Viyana’daki ustalık sı- turduğu tarihi bir bienal yaptı. enalin ana temasıyla müthiş uyum istedim” diyor. nıfında Alexander Jenner, James Toc- kalmış yerel kültürler içindeydi. Bu yılki bienalin başlığı, sürrea- co ve Viyana Schubert Trio’sunun dip- 213 sanatçıdan Bu bienalde karşılaştığımız sa- “Evvel zaman içinde...” insanla- list sanatçı Leonora Carrington’un lomalarını almıştı. 2001’de Istanbul Tek- sadece 21’i erkek nat, geçmiş bienallerden hayli fark- rın yol açtığı ve gezegenin geleceği- (1917-2011) masal kitabından: “The nik Üniversitesi MİAM’dan yüksek li- lıydı. Örneğin eserlerin yanında yer Bienalin ana mekânları Giardini ve ni tehdit eden insan odaklı yönetim Milk of Dreams” (Düşlerin Sütü). Ale- sans diplomasını aldı. 1986’dan bu ya- alan sanatçılarla ilgili bilgilerde ço- Arsenale’yi gezerken gözlerime ina- anlayışına karşı birleşerek mücadele mani kavramsal çerçeveyi çizerken na İstanbul Devlet Opera ve Balesi’nde- ğunun aynı zamanda öğretmen, şair namadım. Meğer adını-sanını duy- eden bir grup fareyle kedinin öykü- Carrington’un çocuklar için yazdığı ki korrepetitörlük görevini yürüttü; Yıl- ya da yazar olduğunu okuduk. Anlaşı- madığımız ne çok sanatçı kadın var- sünü anlatıyor. Onur’un metal telle- dız Teknik Üniversitesi Müzik ve Sahne masallarda olduğu gibi hayal gücünü lan yerelde isim yapmış, öncü rol oy- Sanatları Bölümü’nde öğretim görevlisi mış. Geçen yüzyılda yaşamış, çoktan ri eğip bükerek yaptığı pinpon topu ön plana çıkarmak istemiş. Öyle bir olarak ders verdi. Bestelediği birçok ya- ölmüş, gün yüzüne çıkamamış sanat- namış kadınlardı bunlar. Kimisi yok- kafalı figürler, soruna birlikte çözüm dünya ki herşey değişip dönüşebi- pıt Almanya’da Keturi Musikverlag tara- sul ülkelerden, kimisi Batı’da kıyıda- çı kadınların, 30’lu yaşlarındaki gen- ararken dans ediyor, müzik yapıyor, lir, tamamen başka bir şey veya baş- fından basıldı. Besteciliğini pek öne çı- köşede kalmış yerel kültürlerden ge- cecik günümüz sanatçılarıyla aynı ka bir kişi olabilir. Biz bienali gezme- seyahat ediyor, âşık oluyor. Onur’un kartmadan bir gizli kahraman olarak sür- mekânda, bitişik duvarlarda buluş- lenlerin sanat diye ortaya koydukla- minimalist yaklaşımla yarattığı min- den önce Peggy Guggenheim’ın Ve- dürdü ve en önemlisi operadaki korre- ması ve eserlerinin birbirleriyle ko- rı üretimleri, kullandıkları malzeme- yatür bir masal dünyası. nedik’teki müzesinde bienalle eşza- petitörlük görevini hiç aksatmadan yü- leri, seçtikleri renkleri ilgiyle izledik. nuşması çok anlamlıydı. Bienale ka- manlı açılan sürrealizm sergisine git- Bu bienal, özellikle Batı dünyasına, rüttü. Istanbul’da nice opera sanatçısı- tılan 213 sanatçının sadece 21’i er- Afrika’dan Kuzey Avrupa’nın yoksul artık alışılagelmiş kalıpların dışına tik ve Max Ernst, Andre Breton, Sal- nı en titiz ayrıntılara inerek ve sanatçının kek; Francis Allis’in Belçika Pavyo- vador Dali, Giorgio de Chirico gibi mahallelerine çocukların patlak bir çıkılması gerektiği mesajını veriyor. yeteneğine saygı göstererek temsile ha- nu’ndaki görkemli işinin dışında gö- dünyaca ünlü sürrealist ressamların araba lastiği ya da ortalıkta dolaşan Umarız mesaj alınmıştır. zırladı. Müzik ve edebiyat tarihinde yap- tığı araştırmalarla, yazdığı piyano trans- kripsiyonları, oda müzikleri, kendi par- lak piyanistliğine göre bestelediği piya- Yiğit Özşe- Dijital platform GAİN’in no parçaları; “Büyükada” başlıklı piyano ner ve Rı- konçertosu, nice koro eseri, çocuk ko- sezonun en iddialı dizisi za Kocaoğ- rosu için çalışmaları ve “Lokman Hekim” lu, iki psiki- Cezailer, muhteşem operasıyla çağdaş Türk bestecileri ara- yatr rolün- de, hangisi sında yerini aldı. oyuncu kadrosu ve gerçek deli? Bütün bunların yanı sıra onca yıl hoca- Bilmem ama sı Cemal Reşit Rey’in yapıtlarını gün yü- gerçekçi çekimleriyle kara ikisi de hari- züne çıkartmak için didindi durdu. ka oynuyor! Yiğit Özşener Rıza Kocaoğlu komedide varım diyor ‘Accent tonique’ Aydın’ın bir başka yönü de üstün sa- natçıları çok dikkatle dinlemesi, onla- rın öğretilerinden bir şeyler kapmaya ça- Oynatıp da öldürmüşler! lışmasıdır. Leyla Gencer’in İstanbul’da verdiği bir semineri anlatıyordu: “Yok, bu kez güldüreceğiz!” dedi ama gü- klinik şefi Süreyya, (Rıza Kocaoğlu) için Yazgülü aldoğan “Leyla Hanım ‘Accent tonique’ ihtar- lümsemekten ileri gidemedik. o da cezai ehliyeti olmayan bir hasta- larını özellikle Carmen çalışılırken gayet üya gibi bir oyuncu kadrosu; sinema dır, yani cezai. Yani cinayet işlediği hal- sık kullanmıştı. Ve de bu tabiri Fransız- Rderslerinde oyunculuk şaheseri ola- Guguk Kuşu mu? de hasta olduğu için tecrit edilen bir tu- ca bir kelime olarak kullandı ‘accent to- rak örnek gösterilecek kalitede. Biraz tuklu! Cezailer erkek psikolog ve hem- Hep oyunculardan bahsediyorsun, nique’ leri yapın diye. İtalyan hanımefen- klostrofobik, zaman zaman gülümseten, şire dışında bir koğuştan bahsettiğimi- bu önemli dizinin yönetmeni, senaristi disi olarak İtalyanca bir tabir değil özel- biraz can yakan, onlara sorarsanız kara ze göre bütün kast erkek: Yiğit Özşener, kim dediğinizi duyar gibi- likle Fransız bir tabir olarak kullandı. To- komedi ama günü- Rıza Kocaoğlu, Esra Bezen Bilgin, Ushan yim. Murat Can Oğuz, di- nik kelimesi armoni ilmi kapsamına da müz Türkiyesi’nde Çakır, Onur Ünsal, Hayal Köseoğlu, Ha- zinin yönetmeni ama se- giriyor tabii. Fakat Leyla Hanım bunu dil- zaten canımız bur- kan Karsak, Şerif Erol, Görkem Kasal ve naryoda da kalem oy- Mosso, sahnede bilimsel, fonolojik bir bağlamda ele aldı. numuzda olduğu Cem Zeynel Kılıç. natmış. Senaryo, Ay- Besteciler temel bir prozodi kuralı ola- için, komedisiz, bil- Elbette size daha fazla spoiler ver- berk Çınar’ın. İkilinin ka- rak kuvvetli zamanlara (downbeat) keli- saçını kesti diğin psikolojik dra- meyeceğim. Ama olaylar ikinci bölüm- fa kafaya yazdığı iş, bi- melerin kuvvetli vurgularını yerleştirmeye ma. Most Yapım’ın de iyice hareketleniyor ve karakterle- zim yaştaki tüm si- on günlerin en popüler kadın şarkı- büyük özen gösteriyor. Hele hele ölüm- masraftan hiç esir- ri tanıdıkça onların hastalıklarını ve ni- nemaseverlere Jack Scı, yorumcu ve bestecilerinden Melek süz başyapıtlarda! Leyla Hanım, kullandı- gemeden prodük- ye hastalandıklarını da merak etme- Nicholson’un efsanevi Gu- Mosso, kariyerinin ilk Harbiye Açık Hava Ti- ğı anlamda aksan tonik (accent tonique) siyonunu üstlendi- ye başlıyorsunuz. Ve tabii en çok da iki guk Kuşu’nu hatırlatacaktır. yatrosu konseri için Zirve Müzik organizas- lerle bunu kastediyordu. Yani dilin vur- ği, dijital platform GAİN’in psikiyatristten hangisinin daha deli ol- Bu dizinin ondan farkı işin yonu ile önceki gece sahnedeydi. “Bu sah- gularını doğru yerlerde yapmayı. Birçok sekiz bölümlük yeni dizisi duğunu! Murat Can Oğuz, diziyi Beykoz içine bir psikiyatristin akıl al- nede şarkı söylemek çocukluk hayalimdi” şancı maalesef iyi İtalyanca veya Fran- Cezailer’den bahsediyorum. Kundura stüdyolarında çekmiş. Zaman maz Rosenhan deneyimini so- dediği konser için özenle hazırlanan Melek sızca bilmediğinden tonik aksanları yap- Dizinin basın lansmanında ya- zaman belgeselci taktikleri kullanmış, Mosso, konserine Yeni Türkü’nün “Karanfil” kuşturmaları. 60’lı yıllarda bir madan söylüyorlar.” pım ve oyuncu ekibiyle birlikte iz- ama zaten öyle bir cast hazırlamış ve şarkısı ile başladı. Melek Mosso, “Gel De- psikiyatr, akıl hastanesine yata- Aydın her zaman böylesi ayrıntıla- lediğimiz iki bölümde onlar pek güldüler sem de Gelme” şarkısını İranlı sanatçı Aras onları öyle rahat bırakmış ki Onur Ün- rak doktorların gerçekten akıllıyla has- ra çok dikkat etti, inandığı sanatçıların İdol ile seslendirdi. Şarkının sonunda Me- ama seyirci sıralarından ses çıkmadı. sal, Görkem Kasal gibi oyuncular ra- tayı ayırıp ayıramadıklarını denemek is- öğütlerini uyguladı, bunu çalıştırdığı so- lek Mosso İran’da Mahsa Amini’nin rejim Hatta filme girerken Rıza Kocaoğlu’na hat rahat deliriyor! Hayal Köseoğlu’nun ter, canını zor kurtarır. Burada da psiki- listlerle veya koro üyeleriyle de kanıtladı. güçleri tarafından katledilmesi ile başlayan “Bizi yine korkutacak mısınız, siz çok gü- üçüncü hemşire rolü, yine çok sevimli. yatr Mert Güngel, (Yiğit Özşener) iki haf- protestolara destek vermek üzere sahne- Onun için Süreyya Operası’nda yapılan zel korkutuyorsunuz” diye sorduğumda İzletir mi izletir. talık bir deney için kliniğe yatar. Ama de saçını kesti ve “İranlı kız kardeşlerimin bir tören ve dinletilerle emekliye ayrıldı. yanındayım” mesajını verdi. Genç sanatçı Kuşkum yok ki emekliliğinden sonra da 2.5 saat sahnede kaldı. sanatçılara kendi deneyimlerini aktara- damla Sari’nin ilk kişiSel SergiSi art on’da görülebilir cak ve kapısını hep açık tutacaktır. Yerebatan Sarnıcı da festival ‘Son 10 Yılın Çıkmış Soruları’ mekânlarından Salon, sezona biriydi. pimizin bildiği ve tanık oldu- oRHUn aTMIŞ Sanatçı, eserlerine ge- ğu duruma yönelik. Özellikle nelde ironik isimler veri- stanbul’da, Pera’da yer “teyzelerin” ve “amcaların” ka- yor. Bu eserinin adı “He- hızlı başladı İalan Art On, sanatçısı Dam- pı önünde oturup geleni geçe- diye paketi olsun mu?” la Sari’nin “Son 10 Yılın Çık- ni izlediğini hepimiz görmüşüz- alon İKSV yeni sezon için kapıla- mış Soruları” isimli sergisi- dür. Sari, üç sandalyeyi yan Srını biletleri hızla tükenen Fran- ne ev sahipliği yapıyor. Ser- yana dizip, sırt kısımlarını san- sız elektro-pop grup Agar Agar’ın iki gi 11 Ekim’e kadar devam dalyelerden ayırmış, bir meka- Fringe İstanbul gece üst üste verdiği konserlerle aç- edecek. Sanatçının “ilk kişi- nizma sayesinde bu sırt kısım- tı. Büyük ilgi gören bu konserlerin ar- sel sergisi”, bir diğer anla- ları sizi takip ediyor, bulundu- sona erdi mıyla da “kişisel”. Sari, ba- ğunuz yöne doğru dönüyor... dından sırada 1 Ekim Cumartesi ve 2 zı yapıtlarına rüyâsında gör- Özetle, sanatçı kimi zaman Ekim Pazar, +1 Sunar: Princess Chel- ürkiye’den ve dünyadan tiyatro, düğü sahneleri yansıtmanın karşılaştığı kişilerin ruhlarının sea konserleri var. Tdans ve performans disiplinlerin- yanı sıra kişisel olarak da il- peşine düşüyor, kimi zaman yor. Hemen akıllara gelen “Yılan derisi Salon’un sonbahar programına ek- de üretilen alternatif işleri katılımcılar- gisini çeken antika nesnelerle de üre- mi, nasıl” sorusunun cevabı ise doğada ise bulduğu bir nesnenin üzerinden sa- la buluşturan Istanbul Fringe Festival lenen konserlerden ilki +1 Sunar: Ho- timini yapıyor. hibinin ruhuna ulaşmaya çalışıyor. Bunu kalan değişen deri. Yani bir canlı zarar 2022, 17 - 24 Eylül tarihleri arasında meshake. 12 Ekim Çarşamba akşamı görmüyor. Sari, derisini soyarken izleyi- hicivli bir yaklaşım ile gerçekleştiren sa- bir kez daha şehre yayıldı. DasDas’ta sahneye çıkacak, Mac DeMarco’nun Deriyi soyuyor... natçı, ortaya çıkan kişinin geçmişi üze- cinin gözünün içine bakıyor, soğukkanlı gerçekleştirilen açılış etkinlikleri ile eski sahne gitaristi Peter Sagar, din- ve gururlu bir şekilde. “5 Dakikaya Ha- rinden geleceğini inşa ediyor. Küratörlüğünü İlayda Abdik’in yaptığı başlayan festival, kentin çeşitli nokta- leyicileri indie pop’tan lo-fi ve R&B’ye Bir eskicide, sokak ortasında ya da sergide, fotoğraf, video enstelasyon ve zırım” videosunda kullanılan eldiven ise larındaki 20 farklı mekânda, toplam 80 doğru müzikal bir yolculuğa çıkara- cam bir muhafaza içinde sergileniyor. bir rüyada yakalıyor sanatçıyı nesneler. “hareket eden” yerleştirmeler bir ara- sanatçının farklı disiplinlerdeki işlerini, Sanatçı da onlara kendi öykülerini an- cak. Şarkıcı ve söz yazarı +1 Sunar: ya geliyor. En ilgi çekici eserlerinden bi- Üzerindeki pullarla canlı ve cansız arası yaklaşık 4 bin izleyiciyle buluşturdu. bir tür ceset etkisi yaratıyor. latma, karakterlere bürünme, oyun oy- Mert Demir ise 28 Ekim Cuma akşa- rinde Sari, yüzünden gerçek yılan de- nama kabiliyeti veriyor. rilerini soyduğu bir performans sergili- Bir diğer ilgi çekici eser, aslında he- mı sahnede olacak. Cezailer dizisi 29 Eylül’de dijital plat- form Gain’de gösterime gi- recek.