Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 10 EYLÜL 2022 CUMARTESİ 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Kraliçeden İnönü’ye çay servisi GÜLSÜN BİLGEHAN Eski CHP milletvekili Gülsün Bilgehan, dedesi İsmet İnönü’nün kendisine yazdığı mektubu kaleme aldı. İnönü mektupta, Kraliçe 971 yılının sonbaharında “Dedepa- 2. Elizabeth için “resimlerdeki gibi güzel ve kibar” diye yazdı. şası”, Paris’te okuyan torunu Gülsün 1Toker’e yazdığı mektupta, Ankara’da let ileri gelenleri tarafından özenle ağırlan- olan Winston resmi ziyarette bulunan İngiltere Kraliçe- dılar. Çankaya’daki Camlı Köşk’te konuk Churchill’den si 2. Elizabeth’le görüştüğünü ve kendisi- edildiler. Düzenlenen resmi programda çok duyduğu ni “resimlerdeki gibi güzel ve kibar buldu- Anıtkabir ziyareti başta geliyordu. Kraliçe, İsmet İnönü ile ğunu” yazıyordu. Gazi Yetiştirme Yurdu ve Hipodrom’a gitti, resmi progra- İran İmparatorluğu’nun 2500. yıldönü- adına düzenlenen at yarışını izledi. mın dışında, mü etkinlikleri dolayısıyla Tahran’da dü- baş başa özel Paşayı ayakta karşıladı zenlenen törene katılan Kraliçe Elizabeth, bir görüşme dönüşte Türkiye’ye sekiz günlük bir ziya- Dışişleri Bakanlığı Protokol Daire- istiyordu! si Genel Müdürü Büyükelçi Veysel Ver- ret yapmıştı. 18 Ekim 1971’de Ankara’ya Kraliçe 2. san başta olmak üzere herkes gezinin ku- gelen kraliçeye eşi Prens Philip ve kızı Elizabeth ile sursuz olması için uğraşıyordu. Kraliçe Prenses Anne eşlik ediyorlardı. Kraliyet ai- İsmet İnönü Elizabeth’in hazırlanan programa eklene- lesi başkentte Cumhurbaşkanı Cevdet Su- arasındaki bu Kraliçe 2. Elizabeth, 1971 yılındaki sekiz günlük Türkiye ziyaretinde bü- cek tek bir özel isteği oldu: İlk başbakanı nay, Başbakan Nihat Erim ve bütün dev- çok farklı bu- yük ilgi gördü. Kraliçe üstü açık arabadan İstanbulluları selamladı. luşmanın tek 20 Ekim 1971 tanığı, daha sonra parlak bir büyükelçi olacak genç bir diplomat, Dar- yal Batıbay’dı. Batıbay, dönemin Dışişleri Bakanı Osman Olcay tarafından, İnönü’nün görüşme kaydının devlet arşivinde bulun- ması görüşü üzerine görevlendirilmişti. İs- met Paşa, randevu öncesi Pembe Köşk’te Erdal Atabek, duyguları yasaklan- Bahriye Üçok, dini siyasete buluştuğu genç diplomata daha önce hazır- mış, düşünceleri bastırılmış, malzeme yapan politikacılara karşı landığı Türk-İngiliz ilişkileri ile ilgili bilgi- yaşamaktan korkutulmuş, yarat- Cumhuriyet devrimlerini savunan lerini doğrulattı. Paşanın istediği, kraliçe maktan ürkütülmüş gençlerin bir yurtsever, Türkiye'nin ilahiyatçı ile konuşurken kendisine işitme konusun- öyküsünü anlatıyor; toplumsal ilk kadın öğretim üyesiydi. "Neden da yardımcı olmasıydı. Gerçekten genç dip- ikiyüzlülükle kuşatılmış gençliğin öldürüldü" sorusunun yanıtı, lomata bütün görüşme boyunca iki önemli çözümü nerede ve nasıl bulacağını güncelliğini koruyan yazılarında insanın hayret verici sohbetini hayranlıkla açıklıyor... yatıyor. izlemekten başka fazla iş düşmedi. Daryal Batıbay bu görüşmeyi yıllar sonra mükem- mel bir şekilde paylaştı: “Camlı Köşk’ün büyük uzun salonuna girince kraliçe ayağa kalkıp, salonun or- tasına gelerek İsmet Paşa’yı çok sıcak şe- kilde karşıladı. ‘20. yüzyılın seçkin şahsi- 13,5x21, Sayfa sayısı: 256 12x19, Sayfa sayısı: 152 yetlerinden biri ile görüşmekten çok mut- Kişisel Gelişim Siyasi Yazılar luyum. Bana bu fırsatı verdiğiniz için size minnettarım. Sizi ziyarete ben gelemedi- ğim için özür diliyorum; hükümdarlar da geleneksel kurallara uymak zorundalar’ diye mahcubiyetini belirtti. Kraliçe, tahta çıktıktan sonraki ilk baş- bakanı olan Churchill’den İsmet Paşa hak- kında övgü ve hayranlık dolu sözler din- İyi insan olmak kolay gibi görünür "...Nesnelere gösterdiğimiz vefa, lediğini, İsmet Paşa’nın büyük bir ustalık- de, zorludur; dürüstlük, doğruluk özellikle, hatıra nesneler ya da la, Türkiye’yi İkinci Dünya Savaşı dışında ister, temiz yürek, açık bilinç ister. yadigârlar söz konusu ise daha bırakarak muazzam insani ve maddi ka- farklı bir anlam kazanıyor. Benim yıplar vermekten kurtardığını, savaş son- de vefa gösterdiğim yadigâr rası ortaya çıkan koşullarda ortak güven- Mehmet Ali; kardaşları, arkadaşları nesnelerim var. Bunlardan biri, lik için İngiltere ve Türkiye’nin müttefik ve de anasıyla birlik olup iyi babamın ölmeden önce bana ve yakın dost olmasından çok memnun ol- insanlık nedir, nasıl bir yoldur bize ‘oğlum, hiç değilse bazen kendi duklarını belirtti. gösteriyor. ayakkabılarını tamir edersin’ Churchill’in mektubu diyerek armağan ettiği demir bir örs. İnönü de İkinci Dünya Savaşı’nda faşiz- min yenilgiye uğratılmasında İngiltere ve Churchill’in rolü ve katkılarının tarihin şeref sahifelerinde yer aldığını, Churchill 12,5x19,5, Sayfa sayısı: 48 ile zor koşullarda dostça ve açık sözlü mü- 13,5x21, Sayfa sayısı: 296 zakereler yaptıklarını söyledi.” Çocuk Deneme Kraliçe, büyük ihtimalle Churchill’in 14 Mayıs 1950 seçimlerini kaybetmesinden sonra muhalefete geçen İsmet İnönü’ye yazdığı mektubu biliyordu: “Bana öyle ge- liyor ki tarih, general olarak kazandığınız Mücadele dolu doksan yılı geride İki genç insan, örselenmiş iki ruh, zaferlerden başka, Türkiye Cumhuriyeti’ni bırakan Prof. Dr. Coşkun Özdemir, birbiriyle belki de asla buluşamaya- İkinci Cihan Harbi’nin vahim tehlikele- bu kitapta kendi hayatının cak olan ama birbirlerine sarılmak ri içinden nasıl sıyırıp geçirdiğinizi ve ay- nı zamanda Mustafa Kemal tarafından sert muhakemesini yapıyor. Yaşamının dışında çözümleri bulunmadığı için mücadelelerle kurulmuş liberal ve ileri hü- her anına sinen aktif siyasi kimliği kozalarını da ancak böyle çatlatabi- kümet sistemini nasıl muhafaza ettiğinizi ve kişiliği onu ilgi çekici tartışma- lecek iki yaralı: Mâhinur ve İlhan. hayranlıkla kaydedecektir. Dostça ve zevk- ların da merkezine koyuyor. İkisi de kendi eksikliğini, i?ah li mülakatımızı daima hatırlarım ve politika "Eski Türkiye" ile "Yeni Türkiye" olmaz yalnızlığını, karşısındaki sahnesinden şimdiki çekilişinizde size en arasındaki uçurumun hüznü, insanda tamamlamayı arzulayan iyi dileklerimi yolluyorum.” özlemi, şaşkınlığı ve öfkesi bu birer “müzmin karamsar”. kitapta. Tabii her şeye rağmen bir Tarihte yerini aldı Cumhuriyetçinin asla vazgeçme- Churchill’in unutamadığı, 30 Ocak yen tavrı da... 1943’te Adana Yenice’de bir tren vagonu içinde yaptıkları zorlu buluşmaydı. İki gün 13,5x21, Sayfa sayısı: 239 13,5x21, Sayfa Sayısı: 320 boyunca İnönü, ülkesini savaşa sokmaya Anı Roman niyetli İngiltere başbakanına karşı koymuş- tu. Aynı direnci daha önce bir başka İngili- ze, Lozan’da Lord Curzon’a da göstermişti. Bu nedenle Churchill, “dünyayı atlatıp har- bi kazanan adam”, İnönü ise “Churchill’i at- latıp, yurttaşının kanını dökmeden harbi kazanan adam” olarak biliniyorlardı! Niyazi Altunya, yüzyıllar boyunca Voltaire’i duymamış olamazsınız. Kraliçe ile İnönü’nün Camlı Köşk’teki ezilmiş köy insanının, bilimin görüşmeleri bir saate yakın sürdü. Krali- öncülüğünde yazgısını değiştirme Candide’den başlayarak, onun kimi çe sohbet sırasında, protokol dışına çıka- mücadelesini simgeleyen köy eserlerini okumuşsunuzdur da rak sehpada bulunan çay servisini bizzat enstitülerinin tarihini anlatıyor, belki. Hele şu sözlerini mutlaka yapıp İsmet Paşa’nın fincanına çay koy- Cumhuriyet Devriminin yarattığı hatırlayacaksınız: “Söylediklerini- du. Odada bulunan genç diplomata ise özgün eğitim modelini her yönüyle zin hiçbirinde sizinle aynı düşün- “Lütfen kendinize yardım edin” diyerek inceliyor. cede değilim; ancak onları yol göstermiş! söyleme hakkını ölünceye değin Görüşmenin sonunda İsmet Paşa aya- savunacağım.” ğa kalkarak kanepelerin önünde kraliçeye veda etmek istemiş, onu başıyla selamla- yarak sırtını dönmeden kapıya doğru ge- ri geri adım atmaya başlamış ama kraliçe hızlı adımlarla İnönü’nün yanına gelmiş 13,5x21, Sayfa sayısı: 239 13,5x21, Sayfa Sayısı: 320 ve koluna girerek onu köşkün dış kapısı- İnceleme İnceleme-Felsefe na kadar geçirmiş. Elizabeth-İnönü buluşması da tarih için- deki yerini aldı. İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth 8 Eylül’de, 96 yaşında hayatını kaybetti. Buckingham Sarayı’nın kapısına ölüm ila- nı şu basit sözcüklerle asıldı: “Kraliçe bu öğleden sonra Balmoral’da huzur içinde yaşamını yitirmiştir.”