Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 14 TEMMUZ 2022 PERŞEMBE 2 olaylar ve görüşler Vurun doktora, avukata! AV. MURAT FATİH ÜLKÜ duğu açıktır) da siyasal İslamın işi- AKP iktidarının kutuplaşma siyasetine can simidi gibi ni kolaylaştırmıştır. sarıldığını, tamamen ele geçirdiği ve kötüye kullandığı tüm on günlerde bir doktor ve bir iktidar gücünü de baskı aracı gibi kullandığını görüyoruz. ‘Nefret’ sarmalı avukatın öldürülmesi, içimizi Bu kültürel sınıflar arasındaki iliş- Syaktı, kahrolduk; kamuoyun- kinin AKP’nin kendisine yarar sağ- Çin, Tayvan’a da da “Buraya, bu şiddet sarmalına ladığı kutuplaştırma siyaseti ile “nef- nasıl geldik” sorusu yoğun biçim- ret” sarmalına sıkışması ve bu “nef- de sorulmaya başlandı. Çok boyut- saldırır mı? ret” sarmalının “din” ve “inanç” te- lu bir konu, kestirme bir yanıt ver- melinde körüklenmesi, bugün yaşa- mek kolay değil. Bu yazımızda, şid- Çin, Tayvan konusunda, dığımız tedirginlik verici şiddet ve det ve gerilim atmosferinin toplu- askeri harekâttan çok politik gerilim ortamının en önemli neden- mun üstüne bir karabulut gibi çök- lerinden biridir. Toplumsal yarılma- hamleleri önceleyecek. Yakın mesine neden olan AKP’nin siyaset nın yönünü belirleyecek seçimler gelecekte askeri bir harekât stratejisini irdelemeye çalışacağız. yaklaşırken, AKP iktidarının kutup- Yirmi yıllık AKP iktidarı, en yet- olası gözükmüyor. Bu, laşma, kendi gibi düşünmeyen fark- kili ağızlarının açık biçimde söyle- mayı da başardı(!) Ülkemiz derin ve lücü hareket, liberal-solcular, Türk ABD’nin bölgede gerilimi ne lı toplumsal kesim ve sınıfları düş- diği gibi ülkemizin 200 yıllık Ba- kaygı verici bir yarılmanın içinde. milliyetçiliği gibi) alarak bu hede- manlaştırıp hedef gösterme siyaseti- kadar artıracağına da bağlı. tılılaşma yönelimine, Cumhuriyet fi baltalamayı ve gelinen noktada ge- ne can simidi gibi sarıldığını, tama- Toplumsal dönüşüm Devrimi’nin çağdaş uygarlık dü- niş toplum kesimlerinin gözünde bu sARp sİNAN HAcıR men ele geçirdiği ve kötüye kullandı- zeyini aşma hedefine taban taba- Cumhuriyet Devrimi, hemen tama- dönüşümü gereksiz bir hale getirme- ARAŞTIRMACI ğı tüm iktidar gücünü de baskı aracı mı eğitimsiz, ortaçağ karanlığında na zıt bir anlayışı ve yapıyı temsil yi başardı. Bu konuda, 1980 sonra- gibi kullandığını görüyoruz. yaşayan bir toplumu; sorgulayan bi- ünya Ukrayna’daki savaşa ki- ediyor. Açık konuşmak gerekir- sı esen küreselleşme rüzgârlarının, AKP’nin yukarıda özetlediğimiz Dlitlenmişken Tayvan konusu reylerden oluşan, modern çağı yaka- se AKP iktidarı bu konuda önem- sorgulayan bireyi, kendi konfor ala- hedefine karşı AKP’nin tam da is- dünya gündemine ara sıra giriyor. lamış, bilimi yol gösterici kabul et- nına sıkışmış bir müşteriye dönüş- li mesafeler kaydetti, Cumhuriye- tediği kutuplaştırma tuzağına düş- ABD’nin eğitim amaçlı 30 bin aske- miş bir topluma dönüştürmeyi hedef- türmek istemesinin de etkili oldu- ti temsil eden değerleri ve kurum- meden, kendi ideallerini net biçim- rini getirmesi, Çin’in hava sahası ih- ları büyük ölçüde yıktı. liyordu. İşin doğası gereği, kendisi- ğunun altını çizmeliyiz. de ortaya koymaktan korkmayan, lalleri derken “Acaba savaş mı geli- ni bu hedefin karşısında konumlan- Kutuplaşmayı körükleyen anlayı- 1950 sonrasında başlayıp 1980 bu idealler etrafında birleştirici ve yor” sorusu soruluyor. dırmış ve Cumhuriyetin devrim dö- sonrası çığırından çıkan köyden şın kendisine yarar sağladığını dü- kucaklayıcı bir siyaseti istikrarlı Tayvan, sadece Çin için değil, dün- şünen ve bu düşüncesini seçim ba- neminde saklanmış siyasal İslam- kente göçün sonucunda, üretimden biçimde izlemek gerekiyor. Kolay ya için çok önemli. Kullandığınız şarıları ile doğrulatan AKP siyase- cı anlayış, çeşitli zamanlarda yanına uzak, ne kentli ne köylü bir sınıfın mı derseniz, büyük usta Nâzım ver- cep telefonundan bilgisayarlara ka- ti, toplumdaki kutuplaşmayı geri birbirine taban tabana zıt irili ufaklı ortaya çıkması (bu sınıf analizinin miş cevabını: “İlerdeki güzel gün- dar elektronik eşyalarda kullanı- dönülmesi çok zor bir noktaya taşı- ekonomik olmaktan çok kültürel ol- ler, beni görmeyecek onlar.” müttefikler (merkez sağ, Kürtçü-bö- lan mikroçiplerin çoğunluğu bura- da üretiliyor. Teknolojik önemi ya- nında 1949’da yarım kalmış iç sava- şın sonlanması için Çin’in Tayvan’ı kendine katması şart. Çin için ada- nın önemi bununla da sınırlı değil. Üçlü Muhtıra’nın içerdikleri Soğuk Savaş’ta ABD’nin “zincir ada stratejisi” adını verdiği Çin ve Sov- ları” fiilen elde etmiş midir? Cevabımız el- lerin halen NATO üyesi olan devletler NATO çerçevesinde değil küresel planda TUGAY ULUÇEVİK yetler Birliği’ni denizlerine hapsede- bette “Hayır” olacaktır. Türkiye’nin elde için de esas itibarıyla geçerli olduğu- da etkili biçimde hissettirebilecektir. EMEKLİ BÜYÜKELÇİ cek askeri bir plan vardı. Plan doğ- ettiği, söz konusu “somut adımların” atı- nu, Üçlü Muhtıra’da yer alan hüküm- TBMM’nin konuya ilişkin gelişmeler rultusunda üç zincir şeklinde inşa hakkında hükümet tarafından düzenli lacağı vaadidir. Bu vaatleri içeren somut leri, Türkiye’nin, PKK, YPG/PYD, FETÖ sveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üye- edilecek askeri üsler, hedef ülkeleri * bir “muhtıradır”. olarak bilgilendirilmesine her zamankin- gibi terör örgütlerine destek veren tüm İlik başvuruları hakkında Türkiye, bu iki hapsedecekti. Birinci zincirde Japon- “Muhtıra” resmiyet açısından ve huku- NATO üyesi devletlere karşı da huku- den daha fazla ihtiyaç vardır. devletin Türkiye’yi hedef alan terör un- ya, Tayvan ve Filipinler; ikinci zin- ki bakımdan bir “anlaşma” gücünde de- ken olmasa bile siyaseten öne sürebi- surlarına destek vermekte olduğunu ge- cirde Yeni Gine ve Mariana Adaları; Akla gelen sorular ğildir. Bir konuda taraflar arasında varı- leceği görüşündeyim. rekçe göstererek NATO’ya üye kabul son zincirde Fiji, Samoa ve Hawaii lan mutabakatlara göre yerine getirilmesi Üçlü Muhtıra’nın 2. maddesi de önem- Öngörülen “adımlar” eyleme geçiril- edilmelerine karşı olduğunu açıklamıştır. gibi Pasifik adaları yer alacaktı. gerekenleri içeren, kayda geçiren bir “ha- mezse o zaman ne olacaktır? Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Dışişle- li ve anlamlıdır. Şöyle denilmektedir: tırlatma belgesi” olarak tarif edilebilir. “NATO, ortak değerlerin yanı sıra müş- üyelikleri engelleme olanağını siyaseten ri Bakanı Çavuşoğlu, “Türkiye’nin haklı Pasifik’e açılmak terek savunma ve güvenliğin bölünmez- kullanabilecek midir? O zaman Türkiye beklentilerinin karşılandığı somut adım- Belgenin önemi NATO içinde tek başına genişleme süre- ları görmeden ilerleme sağlanamayaca- liği ilkelerine dayanan bir ittifaktır. Tür- Çin, ABD’yle olası bir karşılaşmada, cini engelleyebilecek midir? ğını” kararlı ifadelerle dile getirmişler- İsveç ve Finlandiya’nın üyelik işlem- kiye, Finlandiya ve İsveç, Washington bu zincirler nedeniyle, Pasifik dışın- Rusya’nın, Finlandiya ve İsveç’in katı- dir. Ancak Türkiye, Finlandiya ve İsveç lerinin tamamlanması için NATO’ya üye Antlaşması’nda yer alan ilke ve değerle- da kalacağını biliyor. Tayvan’ın kont- lımıyla NATO’nun genişlemesini engelle- ile vardığı ve Madrid 2022 NATO Zirve- devletlerin parlamentolarının onay işle- re bağlılıklarını teyit etmektedirler.” rol altına alınması, planın en güçlü mesi için Türkiye’ye baskı yapması olası- si arifesinde NATO genel sekreteri tara- “Değerler” kavramıyla kastedilenler baş- mi gereklidir. Son söz TBMM tarafından halkası olan ilk zinciri kırıp Çin’i Pa- lığı var mıdır? Baskı gelirse Türkiye nasıl fından açıklanan üçlü mutabakat muh- söylenecektir. Önümüzde iki devletin lıca “demokrasi, bireysel özgürlükler ve sifik Okyanusu’na açacaktır. Çin, as- hareket edecektir? tırası çerçevesinde anılan iki devletin muhtırada sayılan adımları fiilen atıp at- hukukun üstünlüğü” ilkesidir. Bu ilke zirve keri açıdan son 40 yılda hızla büyüdü NATO’ya katılımına kendisine verilen madığını denetlememize olanak verecek bildirisinde de vurgulanmıştır. NATO’nun ama bu boyutta bir operasyon kolay sözler karşılığında rıza göstermiştir. bir zaman ve mekanizma mevcuttur. önemli ve güçlü üyesi Türkiye, anılan “de- * Muhtıranın içeriği hakkındaki çözümleme- değil. Şunu belirtmek gerekir ki Çin, Türkiye bunu yaparken atılmalarını anı- Üçlü Muhtıra’yla henüz üye olmadan ğerler” bakımından eksikliklerini gidere- miz için bkz. https://turkdegs.org/icerik/ ABD’lilerin tanımıyla “kendisini, ol- lan iki devletten talep ettiği “somut adım- İsveç ve Finlandiya’ya yüklenen ödev- bildiği ölçüde gücünü ve ağırlığını sadece ueclue-muhtira duğundan zayıf göstermeyi” seviyor. Bu nedenle konu Çin olduğunda, doğ- ruya ulaşmak daha zor. Çin, ciddi kuvvete sahip olsa da bu çapta bir amfibi harekât için yeterli Yeşil ve sosyal ekonomi modeli donanıma sahip değil. ABD’nin yaptı- ğı “1 sivil başına 100 asker” hesabına şuyoruz. Raporun çıktığı 1970’li yıl- ka üretim süreçlerinin hammaddesi ola- terlerini yeniden tanımlayarak, küre- NİLÜFER AKTAŞ göre, Tayvan büyüklüğündeki bir ada- larda Dünya Limit Aşım Günü indek- rak yeniden değerlendirilecek. sel ekonomiyi herkes için değer yara- SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK STRATEJİSTİ VE DANIŞMANI ya yapılacak amfibi çıkarmanın başa- si de yayımlanmaya başlamıştı. Bu yıl tacak biçimde şekillendirmeyi amaç- rılı olması için 250 bin asker gerekir. 28 Temmuz 2022 tarihine denk gelen Nasıl bir 50 yıl? layan şirketlerin gönüllü olarak katıl- 968 yılında kurulmuş ve halen ulus- Bu sayı, Normandiya Çıkarması’nın Dünya Limit Aşım Günü’nü, tüketimin, dığı uluslararası bir oluşum. Kârlılığını 1lararası politika alanında oldukça ak- Peki, 2020’li yıllara filmin ikinci yarısı neredeyse iki katı. Çin, sahip oldu- dünyanın kendini yenileme hızını geçti- artırırken sosyal ve çevresel sorunla- tif bir düşünce kuruluşu olan Roma Ku- dersek bizi nasıl bir 50 yıl bekliyor? De- ğu 80 kadar amfibi araçla, şimdilik ği gün olarak da betimleyebiliriz. ra da çözüm üreten şirketlerin bir ara- lübü, 1972’de Dr. Dennis L. Meadows ğişimin hızının bile baş döndürücü bo- 25 bin ila 50 bin asker, 1000 kadar da gibi dünyaca ünlü ekonomist ve düşü- “Büyümenin Sınırları” adlı rapor, bugün ya geldiği bir hareketin parçası olan B yutta olduğu bir 50 yıl olacağını söyle- yaşadığımız sorunları engellemenin yolu Corp’lar küresel sürdürülebilirlik hare- zırhlı araç taşıyabilir. nürlerin dünya ekonomisinin geleceğini mekle başlayalım. Hata yapma lüksü- olarak ekonomide bir model değişikliği- ketinin liderliğini yapıyor. Tayvan’da olası savaş uzarsa, bir- tartıştıkları “Büyümenin Sınırları” baş- müzün kalmadığı bir 50 yıl da demek ni öngörüyordu. Bu görüş bugün 2015 yı- İş dünyası ve kamuyu temsilen üst lıklı ses getirici raporunu yayımlamış- mümkün. İşte böylesi bir ortamda eko- kaç ay içinde Çin ve ABD dahil, tüm tı. Bu raporda, dünya nüfusuyla birlikte lında Paris İklim Zirvesi ile gündeme ge- düzey yetkililerin katıldığı bu toplantı- nomik modellerin dönüşümünü öngören dünyada mikroçip krizi çıkar, küre- endüstrileşmenin, çevre kirliliğinin, gı- len “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları” ile Roma Kulübü ile aynı hedefi iş dünyası- larda uluslararası işbirliği ve sorumlu sel ekonomi zarar görür. Tayvan, bu iş dünyası için yeni bir yol haritasına dön- liderliğin geldiği nokta mutluluk veri- da üretiminin ve doğal kaynakları tüket- na getiren B Corp oluşumunun küresel nedenle Çin’in böyle bir harekâta kal- menin aynı hızda artmaya devam etme- dü. Yeşil ve Sosyal Ekonomi ile sistem- ci. Zirvenin ana teması “Onarıcı Ekono- liderleri, bu yıl 16 Haziran’da Roma’da kışabileceği en erken tarih olarak si durumunda, dünya üzerinde büyüme- sel sorunlara çözüm bulmaya, toplumsal bir araya geldi. Geçmişten ders alarak mi için Onarıcı ve Sorumlu Liderlik” ve 2025’i görüyor. nin mutlak sınırlarına 100 yıl sonra ula- refahı artırırken çevreyi de korumaya ça- geleceği yeniden tasarlamanın tartışıl- “Radikal/Aktivist Kurumsal Dönüşüm” şılacağı sonucuna varılmıştı. lışıyoruz. Döngüsel ekonomi adı da veri- dığı bu zirvede ülkemizden de iki büyük oldu. Zirveye davet edilen Türk şirket- Savaş için erken len bu modelde, ürünler ve materyaller lerinin sosyal etki odağında paylaştık- Bugün geldiğimiz noktada “kontrol- sanayi ve teknoloji şirketinin üst düzey Çin ordusunun halen reform aşa- süz büyüme”nin yarattığı çevre fela- sürekli kullanımda olacak, ortaya çıka- lideri paylaşımlarda bulundu. ları “iyi uygulama örnekleri” de global masında olduğunu söylemek ge- ketleri ve toplumsal sorunlarla boğu- cak tüm atıklar geri dönüştürülerek baş- B Corp hareketi, piyasada başarı kri- sahnede büyük alkış aldı. rekir. Reformlar, yapısal değişim- ler ve yolsuzlukla mücadele yanın- da, teknolojik atılımlar da içeriyor. İşin ilginci Çin, amfibi kabiliyetini büyütse de bu alana ciddi yatırım Nüfus sorunları ve aile planlaması yapmıyor. Deniz gücü bütçesi, bü- yük oranda uçak gemisi yapımına YAŞAR YAŞER artması gerekirken aile planlaması uzun harcanıyor. 2019’da ikinci uçak ge- yıllardır ihmale uğramış önemli bir konu ESKİ İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ BAŞKANI misini suya indirdi. Toplamda beş olarak karşımıza çıkmaktadır. uçak gemisine sahip olmak istiyor. Sağlık Bakanlığı’nın hazırladığı 45 sayı- on zamanlarda toplumun demografik lı Aile Planlaması Kanunu’nda belirtildi- 2049’da askeri modernizasyonu ta- Syapısının dışarıdan gelen yabancı- ği gibi “aile planlaması ailelerin istedikle- mamlayarak baskın bir askeri güç larla giderek değişime uğrama tehlikesi ri sayıda ve aralıkta çocuk sahibi olmaları” olmayı, öncelikle küresel hegemon- karşısında, nüfusun öneminin açıklan- olarak tarif edilir. Yasa, kürtajı aile planla- yasını büyütmeyi amaçlıyor. masında yarar olduğu kanısındayım. ması yöntemi olarak kabul etmemektedir. Kısacası Çin, Tayvan konusunda, Bir ülkenin kalkınmasında, sosyal, kül- Aile planlaması hizmetlerine ulaşmak, ge- askeri harekâttan çok, politik ham- türel, ekonomik ve siyasal gelişmesinde, rekli sağlık bilgilerini edinmek, kadınları- leleri önceleyecek. Yakın gelecek- ülke nüfusunun özelliklerinin çok önem- mızın en çok ihtiyaç duydukları sağlık so- te askeri bir harekât olası gözük- runlarının başında gelmektedir. li olduğu bilinmektedir. Gelişigüzel artan müyor. Bu, ABD’nin bölgede gerili- Geçmişte, bu konunun asıl sahibi ola- nüfus, eğer gerekli eğitimden, beslenme, mi ne kadar artıracağına da bağlı. rak Sağlık Bakanlığı yetkilileri, başta aile barınma, sağlık, meslek sahibi olma gibi planlaması dairesinin yetkili genel müdür- Biden, “Tayvan’ı savunacağız” de- temel gereksinmelerden yeterli ölçüde ya- leri olmak üzere bu konu ile ilgili bütün se de ABD halen “Tek Çin” politika- rarlanamıyorsa, gelecek için çok umut va- birimler özel sektörle elbirliği yaparak bu sına bağlı ve Tayvan’ı Çin’in parça- deden bir toplum olarak görülemez. konuyu halka tanıtmak ve de aynı zaman- sı olarak görüyor. Bundan sonra ha- da hizmetin de verilmesini sağlayarak bü- va sahası ihlallerini daha sık izle- Sorunlar artıyor yük bir sağlık hamlesi yapmıştır. yebiliriz. ABD’nin bölgesel varlığını Ülkemizdeki son istatistik verileri işsiz- Kendi nüfusumuzu her yönüyle kal- büyütmesi ve Ukrayna sonrası ola- lik, sağlık, eğitim, barınma vb. önemli ko- kındırarak toplumu geleceğe hazırlama- sı yeni “vekil arayışı”, Tayvan kri- nulardaki sorunların giderek yükseldiğini, mız gerekirken Suriyelilerin, Afganla- zinin gidişatını belirleyecek. Savaş sanki alacakaranlık bir dönemin toplumu rın aşırı doğumları sonucu ortaya çıka- düşünmek için ise biraz erken. sardığını göstermektedir. Nüfusun ülkenin cak sorunların zaman geçirilmeden çö- ekonomik olanaklarıyla ölçülü bir şekilde zülmesi sağlanmalıdır.