Katalog

26 MAYIS 2022 PERŞEMBE EKONOMI ekonomi@cumhuriyet.com.tr 9 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 16.3600 17.4300 20.5370 26.75 2418.10 6519.60 977.00 30 kuruş 22 kuruş 40 kuruş 0.22 puan 43.10 puan 43.13 lira 8.42 lira Hazine’nin toplam borcu 3.1 trilyon liraya çıktı, ayrıca iç borç faizi anaparayı geçti ‘Dış borçla batarsın’ ABD: Resmin parçaları yerlerine oturuyor zun zamandır ekonomide yeni İktisatçı Prof. Dr. Korkut Boratav, Türkiye için asıl kritik on yazımda faşizm sürecinin, “öz- kaynak yaratamayan AKP ikti- gün bir ideoloji, bir toplumsal ha- Konukman: Riskin olanın dış borç olduğunu belirtti. Boratav, “Olası bir batma Udarı, hızla borçlanmaya başladı. Sreket, lider, parti ve terörist eylem- senaryosu, dış borçlarla ilgilidir” dedi. ler üzerinden” ilerlediğini anımsatmış, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yükselmesi sinyal “ABD’de Yüksek Mahkeme’deki karar açıkladığı son verilere göre ktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman, çıkıyor. Olası bir batma senaryosu, taslağının ve Buffalo katliamının ‘evre- Hazine’nin iç ve dış borç (anapa- İkısaca “ülke risk primi” olarak an- ni’ tüm bu unsurları içeriyor” demiştim. dış borçlarla ilgilidir. Onun da ölçüt- ra) toplamı 3.1 trilyon liraya yüksel- landırılan CDS’nin Türkiye için 700 “Süreç olarak faşizm”in diğer parçaları leri var. İç borç en kötü para basa- miş durumda. Borcun vadesine ka- kısaca şöyle özetlenebilir: Egemen kriz puanın üzerine çıktığını hatırlat- rak ödenir. Merkez Bankası’nın pa- dar ödenecek olan fa- yönetim modelinin kuralları (ekonomik tı. Risk primi yükseldikçe dışarıdan ra basma sınırı yoktur. Sonuçlarını ve kültürel) içinde aşılamayan bir yapısal iz yükü ise bir ayda 304 borçlanmanın da zorlaştığına işa- da göze alırsın, ödersin. Nasıl öder- kriz; egemen sermayenin kimi temsilci- milyar lira daha artarak ret eden Konukman, “Riskin bu ka- lerinin faşist harekete ilgi duymaya baş- sin, enflasyon borçların değerini dü- dar yükselmiş olması bir sinyaldir. 2.7 trilyon liraya çıktı. laması. Devletin yasama, yargı ve yürüt- şürür. Kâğıtların değerini düşürür, Kırmızı çizgidir. Borçlanmanın ma- Bu borcun anaparasının me organlarının faşist parti ve hareketin rahatlarsın. Vergilersin, servet ver- liyeti dehşet şekilde artıyor” dedi. MUSTAFA 1.5 trilyon lirası iç borç. eline geçmeye başlaması. Kur korumalı mevduatların maliye- ÇAKIR gisi alırsın gerekirse, problem de- Burada toplam faiz yükü ABD’de faşist hareket Yüksek tinin de giderek yükseldiğini belir- ğildir. TL üzerinden borçların çev- ise 2.1 trilyon lira. Yüz- Mahkeme’yi ele geçirmiş görünüyor. ten Konukman, ayrıca bütçeyle ilgili rilmesi bir sorun değil. Dış borçlar- Bu yıl yapılacak ara dönem seçim- de 28.6’sı döviz, önemli bir kısmı da tahakkuk-tahsilat oranlarına da dik- lerinde, federal düzeyde Temsilciler dır kritik olan. Bu borçlar asıl bat- enflasyona endeksli faizle alınan iç kat çekti. Nisan 2022 itibarıyla bu Meclisi’nin, Senato’nun, bölgesel dü- ma kaynağı.” Türkiye’nin dış borçla- borçların faiz yükünde son bir ayda, oranın yüzde 45.6 olduğuna işaret zeyde birçok eyaletin yönetiminin ve rının en önemli unsurunun da kısa hem kurda yaşanan artış hem enf- eden Konukman şöyle devam et- yerel yönetimin kontrolünün faşist ha- vadeli borçlar olduğuna işaret eden lasyondaki yükseliş hem de artan fa- ti: “Vergi gelirinde yüzde 57.8, gelir reketin temsilcilerinin eline geçme ola- Boratav, bu rakamın arttığını ve gö- vergisinde yüzde 53.4. Beyana da- iz oranları yüzünden 309 milyar li- sılığı hızla artıyor. zetilmesi gerektiğini söyledi. yalı gelir vergisinde yüzde 25.1, ba- ra artış yaşandı. İlk kez bu yıl mart Korkut Boratav ‘Yapısal kriz’ ve tercihler sit usulde gelir vergi- ayında iç borç stokunun faiz yükü Sermaye sınıfına bakınca “yapısal kri- ‘El koyma gibi’ sinde yüzde 7.3 tah- borç anapara tutarını geçti. Fark ni- Döviz ve değişken faizli borçlar ise zin”, neoliberal küreselleşme olarak ta- silat var. Yani ver- Boratav, “kötü bir unsur” olarak san ayında da açılmaya devam etti. stokta yüzde 76.1 oranında pay sa- nımlanan “yönetim modeline” ilişkin giler tahsil edilemi- nitelendirdiği iç piyasada da dövizle hibi. Kurda ve faiz oranlarında ya- genel bir eğilim dikkat çekiyor. Bu yıl yor.” Konukman’a 1.6 trilyon lira borçlanmanın başladığına dikkat çe- Davos toplantısının gündemini oluştur- şanan artışlar Hazine’nin yükünü göre vergi yeter- Borç stokunun 1.6 trilyon liralık kerek şöyle devam etti: “Bu yeni bir ması beklenen bu eğilim, neoliberal de katlıyor. li değilse hem TL küreselleşmenin çözülmesinin hız- kısmını ise dış borçlar oluşturuyor. uygulama. Dövizli tahvil ihracı Tür- İktisatçı Prof. Dr. Korkut Boratav, hem döviz landığının, artık restore edilemeye- Dış borçların faiz yükü de 2022 yı- kiye ekonomisinin yerli tasarruf sa- bazında iç iç borçlardan hiçbir ekonominin bat- ceğinin kabulüne ilişkindir. lı nisan ayı sonu döviz kuruyla 662 hiplerindeki döviz kaynaklarına fi- borçlan- mayacağına işaret ederek şu nokta- Küreselleşmenin çözülmesinin arka- milyar lirayı buluyor. Döviz cinsin- ma hız- ilen el koyma anlamına gelir. Yarın lara dikkat çekti: “Buradaki kritik sında, ülkeler düzeyinde, küreselleş- lanır. den iç ve dış borçlar, dış borç sto- öbür gün bunlar da kâğıttır denilip me döneminin özelliği serbest ticarete mesele dış borçlardır. Dış borçlar- kunun yüzde 65.6’sını oluşturuyor. iç borç muamelesi yapılabilir.” karşı yükselen siyasi tepkiler var. Ser- dan batılır. Zaten iflas lafı da oradan Aziz Konukman best ticaret döneminde, her “1 dolar verimlilik artışına karşılık 50 dolar” zen- ginlere gitmiş (D. Rodrik’ten aktaran, ASO BAŞKANI ÖZDEBİR R. Faroohar, Financial Times, 22/05). Tepkiler haksız değil. Cari açık için Küresel düzeyde, sermayenin (mal- lar ve finans) serbestçe dolaşımının üzerinde yeni ekonomik-siyasi güç seferberlik şart merkezleri yükseldi. Bu merkezler, egemen sermayenin koyduğu kuralla- hracat artışına paralel olarak itha- rı artık kabul etmek istemiyorlar. Böyle- İlatın da artması cari açığı büyü- ce jeopolitik dengeler bozuluyor, çeliş- türken yüksek döviz kuru da ithala- kiler sertleşiyor. ta bağımlı sektörleri zorluyor. Bu so- Bu ikili eğilimin üzerine gelen pande- runun çözümü ve cari açığın önlen- mi, hemen arkasından Ukrayna savaşı, mesi için seferberlik ilan edilmesi uluslararası serbest ticaret ağlarını kı- gerektiğini söyleyen Ankara Sana- rarak, gıda ve enerji tedarikini aksata- yi Odası (ASO) Başkanı Nurettin Öz- rak yapısal krizi daha da derinleştirdi. debir, ithal ürünlerin üretilebilme- Küresel ısınmanın daha çok gelişmekte si için yatırımlar yapılmasını öner- olan ülkeleri vuran kuraklık, aşırı sıcak- di. Bu yatırımlara Varlık Fonu aracı- lar ve açlık dalgalarının etkilerinin de- lığı ile devletin öncülük yapabilece- rinleşmesi hızlandı. Bu iki eğilimin birleştiği yerde, yerinden ğini söyleyen Özdebir, “Ocak-Nisan yurdundan edilmiş 100 milyon göçmen 2022 döneminde ihracat yüzde 22 ve bunların sığındıkları yerlerde, kaynak- artarken ithalat yüzde 40 artış gös- şiye çıktı. Bireysel kredi borcu hacmi ise 29 bin 814 liraydı. Bu kapsamda son bir lar daralmaya devam ederken sertleşen ‘Ortalama’ 30 bin lirayı aştı termiştir. Bu durum cari açığın sür- yine son bir yılda 203 milyar lira artarak 1 yılda ortalama bireysel kredi borcu, ko- ekonomik kültürel çelişkiler var. dürülebilirliğini zorlaştırıyor. Türkiye Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk trilyon 102 milyar liraya yükseldi. nut kredisinde 111 bin 919 liradan 129 bin Ancak “yapısal krizin” toplumsal so- ithalata bağımlı olmayan bir üretim Merkezi’nin Mart 2022 ile ilgili yeni açık- Ayrıca TBB Risk Merkezi’nin verileri- 628 liraya, taşıt kredisinde 100 bin 161 li- nuçlarını hafifletecek, kapitalist toplum- modeli ortaya koymalı” dedi. ladığı “Aylık Bülten”e göre geçen mart ne göre 2022 yılı mart ayı sonu itibarıy- radan 134 bin 470 liraya, ihtiyaç kredi- ları ekonomik ve siyasi olarak yeniden sonu itibarıyla Mart 2021’e kıyasla birey- la son bir yılda bireysel kredi borcu or- sinde 14 bin 547 liradan 17 bin 183 liraya, stabilize edebilecek yeni bir kriz yöne- sel kredi borcu olan kişi sayısı 1 milyon talaması 26 bin 49 liradan 30 bin 716 li- kredi kartında 5 bin 474 liradan 7 bin 611 tim modeli ortada yok. Eski modeli res- 358 bin kişi artarak 35 milyon 873 bin ki- raya ulaştı. Bu rakam Şubat 2022’de ise liraya çıktı. l Ekonomi Servisi tore etmek de olanaksız. Bu koşullarda, ABD’de egemen ser- mayenin önemli bir kesimini oluşturan yüksek teknoloji sektörünün Alman Türk Lirası’ndaki erime devam ediyor. Dolar/TL’nin gözü artık 16.50’de asıllı Thiel gibi kimi liderlerinin, bugü- nün kapitalizminde “demokrasiyle öz- gürlüklerin uzlaşamadığını” ileri sürme- ye, 1920’lerden bu yana yaşanan, sos- YEMEKSEPETİ MÜCADELESİ yal devlet, kadınlara oy hakkı, 1960’larda Doların koşusu sürüyor kazanılan eşit haklar gibi gelişmelerden Sendikalı işçiler yakınmaya başladıkları (Aktaran Krug- man, New York Times) görülüyor. “Ya- tazminat kazandı ali piyasalarda stres arttıkça ar- bankacılar, kamu kontrollü olarak ni- pısal krizi”, küresel ısınmanın yükünü hal- Mtıyor. Değişiklik beklenmese de teledikleri kurda yeni döviz kayna- emeksepeti işçilerinin direni- kın sırtına yıkarak sömürüyü, baskıyı ar- ‘TLREF’ye geçiş Merkez Bankası’nın bugün açıklaya- ğı olmadan dengenin nasıl sağlanaca- tırarak, hakları ve özgürlükleri kısıtlaya- Yşi sürerken Manisa’da sendika- rak yönetme arzusu güçleniyor. lı oldukları için işten çıkarılan üç iş- cağı faiz kararı öncesi bu durum, dün ğını sorguluyor. Öncü verilerden ban- takvimi belirlendi Egemen sermayenin, Ellison (Orac- çinin açtığı dava sonuçlandı. Şirke- daha da belirgin hale geldi. kacıların yaptığı hesaplamaya gö- le), Bezos (Amazon), Musk (Tesla, ürkiye Bankalar Birliği (TBB), tin Manisa’daki deposunda çalışan Özellikle dolar/TL, yaklaşık son üç re TCMB’nin bu ay piyasaya rezerv- Space X), Zückerbeck (Meta), Thi- Tgösterge faiz oranı reformu Kemal Oğuz, Yakup Der ve Ömer haftadır süren yükselişine dün de de- lerinden yaptığı döviz arzı yılın ilk el (PayPal, Palantir) gibi düne kadar kapsamında IBOR geçiş süreci ve TL Dizemen isimli üç işçi, Tüm Taşıma vam etti. Güne 16.1645’ten başlayan dört ayına göre belirgin bir artış eğili- “liberal” eğilimli plütokratları Demok- Gecelik Referans Faiz Oranı (TLREF) İşçileri Sendikası ile örgütlendikten dolar/TL, yukarı yönlü hareketini minde. Ekonomist Haluk Bürümcekçi, rat Parti’ye karşı tutum almaya başlı- çalışmalarının tamamlandığını sonra işten çıkarılınca işe iade da- sürdürerek günü 16.3980’de tamam- TCMB’nin döviz satışlarının “Ocak-ni- yor, Cumhuriyetçi Parti’nin, Müslüman, duyurdu. Buna göre TRLIBOR son vası açtı. İstanbul 35. İş Mahkeme- LGBTİ+, kürtaj, göçmen, Yahudi, düş- ladı. Bu tür gelişmelerin ışığında TL san döneminde 30 milyar doları aştığı- olarak 30 Haziran’da yayımlanacak. si, işçilerin sendikal sebeple çıkarıl- manlığı konularında Trump’tan çok da- aybaşından beri dolar karşısında yüz- nı tahmin ediyoruz. Ayrıca bankanın TRLIBOR/TLREF geçiş spread oranı dıklarına hükmetti. Mahkeme, işçi- ha radikal adaylarına milyonlarca dolar de 9 civarında değer kaybı yaşarken swap’larla düzeltilmiş net uluslarara- ilanı ise 1 Temmuz’da yapılacak. lerin işe iadesine, bir yıllık ücretle- kaynak aktarıyorlar. Trump’ın harekete Yaşayan TRLIBOR’ye endeksli yılbaşından bu yana kayıp ise yüzde sı rezerv büyüklüğünün bu ayın ilk 20 ri tutarında tazminata ve dört aylık geçirdiği “canavar” artık Trump’ın de- işlemlerin TLREF’ye geçişi de 1 ücretleri tutarında boşta geçen sü- 19’a ulaştı. günü sonunda 7.7 milyar dolar daha netiminde çıkıyor. Temmuz’da. re ücretinin ödenmesine hükmetti. Ayrıca Reuters’in haberine göre gerilediğini hesaplamaktayız” dedi. KISA... KISA... KISA... Mücevhere yatırım arttı TÜRKİYE’DE YENİ DAİRE İÇİN VERİLEN İZİNLER YÜZDE 27.9 AZALDI Akaryakıt fiyatına ünya gene- l Ulaştırma ve Altyapı Baka- Dlinde hem nı Adil Karaismailoğlu, “Çamlıca zam hız kesmedi Yapı ruhsatlarında düşüş tüketim hem Kulesi’nin açılışının ardından tam de yatırım bir yıl olacak önümüzdeki pazar rtan döviz kuru ve küresel geliş- ayrimenkul sektörü temsilcilerinin ko- Belediyeler tarafından 2022 yılı birinci amacıyla mü- günü. Yaklaşık 500 binin üzerin- Ameler akaryakıt ürünlerindeki fiyat Gnut krizinin en önemli sebeplerinden çeyreğinde yapı ruhsatı verilen yapıların cevhere yöne- de vatandaşımız burayı ziyaret et- artışlarını hızlandırıyor. birisi olarak gösterdiği yeni yapılarda- toplam yüzölçümü 26.9 milyon metrekare limin arttığı- ti” dedi. Geçen hafta motorin ve benzine bir- ki azalma, Türkiye İstatistik Kuru- olurken bunun 14.9 milyon met- nı söyleyen Blue Diamond Yönetim Kurulu l Türkiye Serma- biri ardına gelen zamlardan sonra dün mu (TÜİK) verilerine de yansı- rekaresi konut, 6.6 milyon Başkanı Emil Güzeliş, mağaza yatırımlarını ye Piyasaları Birliği’nin gece yarısından itibaren geçerli ol- dı. TÜİK’in dün açıkladığı Ya- metrekaresi konut dışı ve hızlandırdıklarını belirtti. Şirketin hedefle- 22. olağan genel kurulu mak üzere otogazın (LPG) litre fiyatına pı İzin İstatistikleri Raporu’na 5.4 milyon metrekaresi ise rini paylaştığı basın toplantısında konuşan toplantısı sonrası yapı- da 36 kuruş zam geldi. Zamla birlikte göre 2022’nin ilk çeyreğin- ortak kullanım alanı oldu. Güzeliş, 10 yıl içinde Türkiye’de 300, dün- lan yönetim kurulu top- İstanbul’da otogazın litre fiyatı yakla- de belediyeler tarafından ya- Buna göre toplam yüzölçü- yada 55 mağaza sayısına ulaşmayı planla- lantısında İbrahim Öz- şık 11 lira 85 kuruşa, Ankara’da 11 li- pı ruhsatı verilen yapılarda iki münün yüzde 55.4’ü konu- dıklarını söyledi. Türkiye’deki 155 mağa- top, iki yıllık yeni dö- yılın ardından düşüşler yaşandı. ta ayrıldı. En çok yapı izni ve- ra 80 kuruşa, İzmir’de 11 lira 72 kuru- zası ile pırlantayı ulaşılabilir bir lüks haline nem için yeniden yöne- Buna göre bina sayısı yüzde 22.5, da- rilen il, 2 bin 597 bina izni ile İstan- getirdiklerini söyleyen Güzeliş, bu kapsam- şa yükseldi. Sektör kaynakları motori- tim kurulu başkanı se- ire sayısı yüzde 27.9, yüzölçümü yüzde bul oldu. İstanbul’u 1404 ile İzmir, 1272 da Meryem Uzerli ile yaptıkları reklam iş- ne de bugün veya yarın 1.20 lira zam çildi. 21.8 azaldı. ile Konya izledi. birliğini de anlattı. l Ekonomi Servisi beklendiğini söyledi.