Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 20 MAYIS 2022 CUMA 2 olaylar ve görüşler nın “İslam ve Liberal Demokrasi” ye’deki demokrasinin en temel so- nsanlık, inanca bağlı iktidarı, özellikle Avrupa’da, bütün orta- adlı dördüncü bölümünde çok il- runlarından biri olan, iktidar yoluyla İçağ boyunca yaşadı ve durakladı. ginç görüşler dile getiriyor. zenginleşme, yeni zengin yaratma, Avrupa, ancak kilisenin boyundu- Lewis önce bir durum sapta- adam kayırma ve yolsuzluk yapma masıyla işe başlıyor: ruğundan kurtulunca gelişti! gibi mide bulandırıcı süreçleri de İslam Âlemi, dinin egemenliğinden “Uluslararası İslam kapsadığı açıktır. kurtulamadığı için gelişmedi ve Avru- Konferansı’nı oluşturan HHH pa tarafından sömürüldü. kırk altı bağımsız devlet Lewis, modernleşme ve küresel- Gerek Hıristiyan Avrupa’da ge- arasında sadece bir tanesi, leşme süreçlerinin etkilerinin de de- İslam niçin geri kaldı- 2 rek Müslüman Doğu’da, iktidarın Türkiye Cumhuriyeti Batı mokratikleşme sorunlarının çözümüne halka benimsetilmesinin ana yön- ölçülerine göre demokratik yardımcı olmadığını, kimi zaman tam Bernard Lewis olarak nitelenebilir...” temi dindi, mezhepti. tersine sonuçlar verdiğini de şu satır- Devleti’ne verdiği zararları anlattı- Köleliğe mahkûm edilen köylüler Belki de şu anda yaşa- larla belirtiyor: ğına dikkat çekmiştim. için yöneticiye itaat, Allah’a itaat et- nan yargı bağımsızlığının elden gitme- “Demokrasinin önündeki gelenek- Bu ikinci yazıda, yakında kay- menin önkoşuluydu. si, hapisteki gazeteciler, medya üze- sel engeller, bölgedeki modernleşme bettiğimiz büyük Ortadoğu uzmanı Aslında iktidardaki din adamı politika- rindeki büyük baskılar gibi olayları süreçleri ve son gelişmelerle pek çok Prof. Bernard Lewis, “Faith and Po- cı ilişkisi çok karmaşık bir nitelikteydi. açıklayabilecek bir yargıyla şöyle de- bakımdan güçlenmiştir. wer”, (İnanç ve İktidar) adlı kitabı- Avrupa’da kralları, imparatorları vam ediyor: Devletin insanlar üzerinde egemenlik na (Oxford University Press, 2010) “Ve orada bile özgürlük yolu engel- aforoz edip yalınayak huzuruna getir- kurma ve onları terörize etme gücü mo- Direnişin göndermeler yapacağım. ten papalar, papaları dinlemeyip ken- lerle kuşatılmıştır.” (s.55) dern metotlarla büyük ölçüde artmıştır. Kitabın alt ismi, “Religion di kiliselerini kuran krallar da oldu. Bence Lewis’in en harika sapta- Otoriter yönetim felsefesi, ithal edi- Osmanlı’da da kimi zaman padişah- and Politics in the Middle East” malarından biri, çağdaş demokrasi- len otoriter ideolojilerle güçlendirilmiş (Ortadoğu’da Din ve Politika). ların şeyhülislamı idam ettirmesi, kimi lerle Ortadoğu demokrasisinin far- ve keskinleştirilmiştir. 500. gününde Türkçeye “İnanç ve İktidar & Orta zaman da şeyhülislamların padişahı kını, para ve iktidar ilişkisi üzerin- İthal edilen bu otoriter ideolojiler, bir tahttan indirmesi olayları yaşandı. Doğu’da Din ve Siyaset” adıyla çev- den açıkladığı satırlar: yandan liderlerin ve yöneticilerin yaptıkla- rildi ve Akılçelen kitapları tarafın- “Modern Amerika ile klasik Ortado- rına meşruiyet kazandırırken öte yandan HHH dan yayımlandı. İslam ülkelerinin niçin geri kaldı- ğulu siyasal sistemleri karşılaştırırsak, halklarını ve taraftarlarını fanatize eder.” Boğaziçi ğını irdeleyen yazarlar üzerine baş- Ben bu yazıda İngilizce orijinal aradaki fark şöyle ifade edilebilir: Lewis, sanki AKP iktidarının ev- lattığım bu yazı dizisinin birincisin- baskıyı kullandım. Amerika’da iktidar parayla satın alınır. rensel siyasal İslamla bütünleşen “Modern Türkiye’nin Doğuşu” adlı de Merdan Yanardağ’ın “İçtihad Ortadoğu’da iktidar para kazanmak ideolojisini, bu ideolojinin uygula- Doç. Dr. Meh Met Kabasa Kal Kapısı” adlı kitabında Gazzali’nin muhteşem kitabı ile Türkiye’yi de çok için kullanılır.” (s.68) malarını ve bu sürecin Türkiye’de SiyaSet Bilimi Öğretim ÜyeSi dogmatizm yoluyla Selçuklu iyi çözümlemiş olan Lewis yeni kitabı- Yukardaki saptamanın, Türki- oluşturduğu tehdidi anlatıyor. 980 sonrası ilk kez askeri yönetim Bo- ğaziçi Üniversitesi’ne dışarıdan bir 1rektör atamıştı. Yıllar sonra darbele- re karşı olduğunu iddia eden bir yönetim yasayla değil, KHK yoluyla yine dışarıdan CHP ve koalisyon gerçekleri bir rektör atadı. Boğaziçi Üniversitesi öğ- retim üyelerinin, öğrenci ve mezunları- nın rektör atamalarına karşı direnişi sürü- Prof. Dr. r ı Dvan a Kın 1950’den 2002’ye kadar, hep CHP sosyoekonomik yapıyı değiştirme gündemi ile yor. 18 Mayısta 500 gün oldu. BÜ mezun- sermaye partileri iktidarda ol- GalataSaray ÜniverSiteSi ları her hafta “kayyum yönetimi kabul et- halkın karşısına çıkmak zorundadır. Parti genel malarına rağmen idarenin içinde meyeceklerini ve direnişten vaz geçmeye- başkanının “Artık sağ sol ayrımı kalmadı” ifadesi büyük iyasi tarihimizin ilk koalisyon Cumhuriyetin kurucu değerleri- ceklerini” belirterek sanal nöbetle destek bir yanılgıdır. Solun asimile edildiği anlamına gelir. Oysa hükümetleri 1961 demokrasi- ne sahip bir kadro daima varlığını veriyorlar. Bu haklı demokratik direniş Ssinin erken döneminde kurul- düzeni değiştirecek gerçek alternatif soldur. korumuştu. Günümüz Türkiyesin- akademik dünya yanında toplumdan da muştur. İnönü, 1965’e kadar kur- de artık bundan söz edilemez. destek görüyor, ödüller alıyor. SODEV’in, duğu üç koalisyonla yeni demok- Böylesi bir yapının, başarılı bir Halkevlerinin, İnsan Hakları Derneği’nin rasiyi badirelerden kurtarmış, reji- ekonomik kurtuluş reçetesi uygu- “ödülleri” Boğaziçi direnişçilerine veril- min ayakta kalmasını ve anayasa- layabileceği kuşkuludur. 74, 78 di. Bir ödül de “2021 Akademik Özgürlük nın gerektirdiği yeni kurumların ve 90’larda CHP, SHP ve DSP’nin Ödülü” adıyla Kuzey Amerika Ortadoğu Anayasa Mahkemesi, Özerk TRT, kurduğu koalisyonların perfor- Çalışmaları Derneği’nden geldi. Destek ye- Devlet Planlama Teşkilatı- oluştu- mansı buna karinedir. Tek umut- ni ödüllerle devam ediyor. KONDA’nın bir rulmasını sağlamıştı. Ama değeri lu olabileceğimiz şey, Türkiye’nin araştırmasına göre halkın yüzde 80’i öğre- hiçbir zaman bilinmedi. üzerine karabasan gibi çöken oto- tim üyelerini haklı buluyor. Halkın yüzde Ecevit’in 1999’da yaptığı koalis- riter rejimin ortadan kalkmasıdır. 83’ü rektörleri öğretim üyelerinin belirle- yon, merkez solun kurduğu son Yeni iktidardan bazı iyileştirme- mesinin doğru olduğuna inanıyor. hükümeti olacaktı. Ecevit 24 Nisan ler beklenebilir. Ama bunun sı- Öğrencilerin duruşu 1994 kararlarıyla ötelenen ekono- nırını - maalesef- CHP dışındaki mik krizi patlamak üzere iken dev- partiler belirleyeceklerdir. Boğaziçi Üniversitesi 1971 yılında Ro- raldı. Kemal Derviş’i ekonominin bert Kolej Yüksek Okulu’nun özerk bir Düzen karşıtı çözüm başına bir “mesih” gibi atadı. Uy- üniversiteye dönüşmesiyle kurulmuştu. gulanan acı reçete 2002’de mer- Merkez sol, hiçbir zaman ikti- 1863’te kurulan Robert Kolej’in Amerikalı dar olmamış, iktidarı ancak pay- kez solun 1/3’den 1/5’e düşmesi- mütevellileri 1960’ların ortalarında yük- laşabilmiştir. Her defasında kar- sek okulu kapatmayı düşünüyorlardı. Mü- nin nedeni oldu. İslamcılık, oyların şısında tutucu güçler koalisyonu- 1/3’ü ile tek başına iktidara gel- tevelli heyetinin çalışmaları, öğrencileri nu bulmuş, iktidardan düşmüş- ve ilerici öğretim üyelerini bir araya getir- di. Yirmi yıldır iktidarda bulunan tür. Bu nedenle sol, Türk devri- AKP’nin iktidara gelişini sağlayan, di. Öğrenciler, 25 Eylül 1970’te neredey- rı kendi kitlesine hitap eden sağ tecek düşüncesi ile öne sürülecek minin kazanımları doğrultusun- se tüm öğrencilerin katıldığı forumda beş Ecevit hükümetinin ekonomik kriz partilerdir. karizmasız bir aday seçimi kaza- ile sona ermesiydi. da laik ve kamucu çizgide sağlam günlük boykot kararı almış, Mütevelli He- Sonuçta CHP, tamamı sağ par- namaz. Halkımız Erdoğan’ın yet- durmak zorundadır. Kendi kadro- yetine “tepeden inmeci” yaklaşımı kına- tilerden oluşan müttefikleri- kilerini kullanarak sorunlarını çö- Halk kime oy verir? larıyla üretim ve paylaşım ilişki- yan bir mektup göndermişlerdi. Milliyet ne dayanarak iktidarı devirme- zecek bir adaya oy verecektir. İk- Halkımız 2001 krizinde DSP’yi lerini değiştirecek kararlılıkla tek gazetesine de boykotu nedenleriyle an- yi planlıyor. Bu ne kadar gerçek- tidarsızlığa değil. yüzde 20’den yüzde 1’e indirmiş- başına iktidara gelmedikçe başa- latan bir yazı gönderilmişti. Öğrenci Bir- çi bir beklentidir? Düşünmek ge- ti. Ekonomik göstergeler Cumhu- rılı olması mümkün değildir. Bu liği, Yüksek kısmın öğrencisi alınmaya- Yeni iktidardan beklenenler rekir. İttifak masasındaki diğer riyet tarihinin en derin krizini ya- da yüzde 30’larda dolaşan bir oy rak 1975 yılına kadar tasfiye edilmesi- partiler ideolojik pozisyonlarını İkinci nokta, AKP karşıtı cephe ni, “Türk eğitimine indirilen bir darbe” şadığımızı göstermesine rağmen desteği ile olamaz. Bu oy oranı tu- mecliste göreli bir çoğunluk yakala- tavizsiz bir tavırla devam ettirir- ekonomiyi dibe vurduran AKP tucu güçlerle ittifaka yarar. CHP olarak görmekteydi. Öğrenciler yüksek yacaktır; ama bu fraksiyonları olan ken CHP tüm demokrasi tarihi- okulun “özerk Türk üniversitesine” dö- hâlâ birinci, iktidara talip olan sosyo ekonomik yapıyı değiştirme nin tek kusurlu partisiymiş gibi zayıf bir çoğunluk olacaktır. Bu ko- CHP ikinci partidir. Asıl hareket- gündemi ile halkın karşısına çık- nüştürülmesi mücadelesine destek için sürekli özeleştiri veriyor. Bu ya- şullarda muhalefetin adayı seçimi kamuoyuna yönelik yoğun bir çalışmaya lenme sağdadır. Babacan, Davu- mak zorundadır. Parti genel baş- toğlu ve İYİ Partinin ortaya çıkı- dırganacak bir durumdur. kazansa bile, devletleşmiş bir devri kanının “Artık sağ sol ayrımı kal- girdiler. Öğrenci birliği kurulacak üni- sabık yapısı bulacaktır karşısında. versite için fizibilite çalışması bile yaptı. şı AKP tabanındaki zayıflamanın Muhalefet cephesinde iki sorun madı” ifadesi büyük bir yanılgı- görünüyor: İlki, cumhurbaşkanlı- Sağ kanat, Erdoğan’ın kurduğu ik- Kamuoyunu ve karar alıcıları etkilemek asıl nedenidir. Saadet Partisi ise dır. Solun asimile edildiği anlamı- amacıyla boykotun yanı sıra İstanbul ve Milli Görüş’ün asrı saadet fraksi- ğı seçimidir. Parlamenter sisteme tidar bileşenleri ile çatışmak yerine na gelir. Oysa düzeni değiştirecek Ankara’da yürüyüşler düzenlediler. yonudur. İktidarın asıl hasımla- geçeceğiz, ülkeyi başbakan yöne- muhtemelen uzlaşacaktır. gerçek alternatif soldur. İpekçi’nin değerlendirmesi Ankara yürüyüşünün gerçekleştirildi- ği 19 Kasımda Abdi İpekçi, Milliyet gaze- tesindeki köşesinde altı gün yayımlanan yazı dizisinde Robert Kolej sorununu bü- tün boyutlarıyla ele aldı: “Ülkemizde eğitim kuruluşlarına ihtiya- cın hızla arttığı bir dönemde hele Robert Kolej standardında bir kuruluşun kapan- ması büyük bir kayıp olacaktı. Buna kar- şılık okulun, özelliklerini yitirmemek kay- dıyla Türk yönetimine geçmesinde yarar ve hatta zorunluluk vardı.” İpekçi altı bölümlük yazısını öğrencile- rin tutumuna değinerek söyle noktalıyordu: “Bu öğrenciler her zaman takdirle anıl- ması gereken örnek bir davranış göster- mektedirler. Zira kendileri için değil, ken- dilerinden sonra gelecekler için savaş- maktadırlar. Boykotları, yürüyüşleri, ko- lay sınıf geçmek gibi isteklerle değil, Türk eğitim sistemine bir kuruluşun kazandırıl- ması yüksekokulun muhafazası amacıyla düzenlenmektedir.” Özetle, Boğaziçi Üniversitesi ko- lay kurulmadı. Öğrenciler Ankara’da, İstanbul’da yürüyüşlerle kamuoyu des- teği oluşturarak mütevelli heyetinin ba- zı üyelerini yanlarına çektiler, ardından devlet nezdinde çalışmalara giriştiler. So- nuçta Robert Kolejin lise kısmı Arnavut- köy kampusunda birleşti, Bebek Kam- pusu zamanın Milli Eğitim Bakanı Şina- si Orel’in desteği ile üniversiteye dönüştü ve Türkiye nitelikli eğitim veren bir Türk üniversitesine kavuştu. Boğaziçi Üniversitesi’ndeki özerk üni- versite mücadelesi Türkiye’nin demokrasi sorununun bir parçasıdır ve 51 yıl önceki gibi başarıyla sonuçlanacaktır.