Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 22 MART 2022 SALI 2 olaylar ve görüşler runa CHP’nin yanına ge- lecekleri ve Rejim’i bu sa- yede kurtarabileceği bek- 1921 Anayasası ve lentisine dayalıydı. CHP böylece, din istis- marına dayalı demagojik söylemlerle aldatılan ve soyulan, açlığa mahkûm edilen muhafazakâr seç- İttifak’ta siyasal ağırlık, menlerden de oy alabil- parlamenter sistem meyi umuyordu. sayısal ağırlık HHH Esas olarak iktidar bu rdoğan/AKP iktidarı zayıfladık- rak “tek” ve “büyük” bir meclis idi. Kurtuluş Savaşı’nın önemli isimle- yasa ile AKP ile MHP Kuvvetler birliğine dayanan ça, Demokratik Rejim’in temelle- arasındaki ittifakı da tehlikeye atıyor... Kendinden önceki ve kendinden rinden Mahmut Esat Bozkurt, 1921 ve siyasal partilerin olmadığı Erine ve ahlakına inanmayan bütün Çünkü MHP’nin de gerek ulusal düzey- sonraki tüm meclislerden çok daha Anayasası’nda bütün gücün Meclis’te bir anayasal sistem bugünün partiler gibi, seçim sistemiyle oynama- de ve gerekse belli bir iki bölge dışında- güçlüydü. Birinci Meclis, geçmiş- toplanmasından memnundu. Bu ne- ya başladı. ki seçim çevrelerinde de yüzde 7 barajına dünyası açısından hem ger- ten ders çıkardı; ne kendisini da- denle de 1924 Anayasası hazırlık sü- Önce kendisine koltuk değneği olan takılıp takılmayacağı belli değil. çekçi değildir ve hem de güç- ğıtacak bir üst güç tanıdı ve ne de recinde yürütme organının gücünün MHP’den, milliyetçi ideoloji bağlamında HHH lendirilmiş parlamenter sis- kendini etkisizleştirecek bir otori- artırılmasına karşı çıktı: destek alabilmek için, partiler arası ittifak CHP, iktidarın bu saldırısına karşı, te kabul etti. Meclis, şahıs diktatör- “Denebilir ki kuvvetli bir hükü- yasasını çıkardı. öteki dört ortağına kendi kontenjanın- temle de bağdaşmayacaktır. Sonra baktı ki Demokrasiye inanan ve dan sandalye vererek bu ittifakı sürdü- lüğünü kabul etmeyecek bir siyasal met lazımdır. Fakat kuvvetler birli- iktidarın antidemokratik uygulamaların- rebilir. birikime ve deneyime sahipti. Eğer ği buna neden mani olsun?! Yine de- Prof. Dr. Hakkı Uyar dan bıkan bütün sağ partiler CHP şemsi- Fakat bu yol, küçük partilerin siyasal bir diktatörlük olacaksa bu bir şah- nilebilir ki Meclis’in mutlak yetkile- dokuz eylül üniversitesi yesi altında, Rejimi korumak için bir ittifak güçlerini sayısal güçlerinin ne kadar üs- sın değil bütün gücün toplandığı re sahip olması parlamento diktatör- yaptılar, o zaman küçük partilerin bu itti- tünde gördüklerine bağlı olarak işleme- Meclis’in diktatörlüğü olmalıydı. lüğüne varabilir. Bizde böyle bir şey Şubat 2022 tarihinde altı faktan yararlanmalarını engellemek ve it- yebilir: olmadı. Tarihin kaydettiği diktatör- muhalefet partisinin güç- tifakı dağıtmak üzere yeni bir yasa daha Eğer siyasal güçlerini abartır ve ken- Tarihi karşı çıkış lükler, istibdatlar, meclislerin değil, tasarladı. di genel başkanlarının dışındakiler için de 28lendirilmiş parlamenter sis- Üstelik meclis üstünlüğü sis- hükümetlerin hesabınadır.” HHH birden çok kontenjan isterlerse, CHP’nin tem mutabakat metninde tarihimiz- temi çerçevesinde bütün gücün Aslında sandıktan çıkacak oyların gücü buna yetmeyebilir. deki anayasalara da değinilmekte- Gerici yönelim sayısı bakımından bu yasanın çok bü- Üstelik bu partilerin genel başkan- Meclis’te toplanması, hem Kurtuluş dir. 1921 Anayasası için “Bununla yük bir önemi yok. larının geçmişteki birtakım eylem ve Savaşı’nın hem de devrimlerin ya- Aslında Bozkurt’un yaptığı bu birlikte ülkemizde hiçbir zaman ger- Çünkü seçime ister ayrı ayrı girsinler, söylemleri CHP seçmeni açısından hiç pılmasını kolaylaştırdı. Dolayısıyla tespit güncelliğini koruduğu gibi, çek anlamda çoğulcu demokrasiye isterse Millet İttifakı içinde, CHP ile De- de yenilir yutulur gibi değil. bu tarihsel miras ve güncel ihtiyaç, aynı zamanda diktatörlüklerin ya- geçiş de mümkün olmamıştır. 1921 mokrasi ittifakı yapmış olan partiler, özel- Örneğin Davutoğlu’nun, Türkiye’nin 1921 Anayasası’nın oluşumuna or- sama organından değil yürütme or- Anayasası’nın nispeten kapsayıcılığı- likle de Davutoğlu ve Babacan tarafın- en karanlık dönemini simgeleyen 7 Hazi- tam hazırladı. Sonuçta 1921 Ana- ganından çıktığı gerçeğini de di- dan ayrı ayrı kurulmuş olanlar, yüzde 1 ile ran-1 Kasım 2015 döneminin Başbaka- nın peşinden kurulan Türkiye Cum- yasası, olağanüstü şartlar (işgal ve le getirmektedir. Birinci Meclis’in 3 arasında oy potansiyeli olan, yani Mec- nı olduğu, Babacan’ın Ergenekon ve Bal- huriyeti devleti, sonraki anayasala- direniş) altında oluşturulan olağa- üyeleri, tarihsel deneyimleriyle ve lis dışında kalacak olan partiler. yoz davaları sanıklarını hâlâ suçladığı, rında daha dar kalıplara girmiştir” Bir başka deyişle, Demokratik Karamollaoğlu’nun Madımak Katliamı sı- nüstü bir meclisin hazırladığı ola- Batı’yı (özellikle de Fransız Kon- denilmektedir. Peki 1921 Anayasa- Cephe’nin ana partisi olan CHP’ye fazla rasında Sivas Belediye Başkanı olduğu, ğanüstü bir anayasadır. vansiyon Meclisi’ni) iyi bildikleri sı hangi koşullarda ortaya çıkmıştır? bir katkıları söz konusu değil. Demokrat Parti lideri Uysal’ın 2014 yılın- Birinci Meclis’te 1921 Anaya- için 1921 Anayasası’nı hazırladılar. 1921 Anayasası, Osmanlı’dan Buna karşılık, hepsi, CHP’nin oyların- da “Türkiye’nin Said Nursî modeline ih- sası görüşmeleri sırasında sıklık- Her ne kadar Türk demokrasi tari- Cumhuriyet’e geçiş sürecinin ana- dan alacağı destekle Meclis’te, sandalye tiyacı var” dediği anımsandığında, zaten la Fransa’ya ve İsviçre’ye gönder- hinin en kısa ömürlü anayasası ol- yasasıdır; iktidara fiilen el koyan Bi- sahibi olmayı umuyordu. bu partilerle ittifak yaptığı için CHP’nin meler yapıldığı görülmektedir. Jön sa da 1921 Anayasası, ayrıksı ya- Dolayısıyla bu yeni yasanın amacı çok ağır eleştirilere uğradığını unutma- rinci Meclis’in meşruiyet kaynakla- Türk hareketinden ve İkinci Meşru- pısıyla dikkat çekici bir özelliğe sa- CHP’yi sağ partilerden soyutlamak ve mak gerek! rından biridir. Birinci Meclis, vata- tiyet döneminden gelen milletvekil- hiptir. Ayrıca güçlendirilmiş parla- yalnızlaştırmak. Ayrıca sayısal olarak 2019 yerel se- nın bağımsızlığı için oluşturulan bir Bu arada, kendisine rakip olan küçük çimlerinde olduğu gibi, CHP, İYİ Par- leri üzerinde Fransız Devrimi’nin menter sistem arayışında olanların koalisyon olduğu için kurtuluş son- sağ partilerin de Meclis dışında kalma- ti ve HDP arasında, resmiyete ve ale- ve Konvansiyon Meclisi’nin etkisi- ilk bakacakları yerler arasında Bi- rasında rejimin ne olacağı tartışma- larını sağlayarak güçlerini yok etmek. niyete dökülmemiş olan ama Demok- nin olması doğaldır. Mahmut Esat rinci Meclis ve 1921 Anayasası’nın sından kaçınılmıştır. Tam bağımsız- Ayrıca seçmene “Nasıl olsa Meclis’e gi- ratik Rejimi korumak uğruna fiilen ger- Bozkurt gibi eğitimini İsviçre’de al- olması doğaldır. Ancak bu anaya- lık ve Misakı Milli ideali kadar öze- remeyecekler” dedirterek bu küçük sağ çekleştirilmiş olan dayanışma, zaten mış isimler üzerinde de İsviçre si- sadan laiklik yok diye yararlanma- nilen bir başka konu da ulusal ege- partilere verilecek oyları iyice azaltmak. bu oligarşik iktidardan kurtulmaya faz- yasal sisteminin etkilerini görmek ya çalışmak ya da yerel yönetimlere Bu niyetlerin arkasında, belki onlara git- lasıyla yetiyor. menlik olmuştur. Meclis bir tür “mec- şaşırtıcı olmasa gerektir. Bilindiği yönelik değinimi nedeniyle federas- meyecek oyların kendisine geleceği bek- HHH lis diktatörlüğü” esasını benimseye- lentisi de olabilir; ama bence o beklen- üzere siyasal çatışmalara yol açma- yon çıkarmaya kalkmak, Cumhuri- Bugünkü iflas durumunda iktidarın rek gücünü hiç kimseyle paylaşma- ti pek gerçekçi değil; çünkü yolsuzluk ve erken veya baskın seçim yaptırmaya- mak için bu Meclis’te siyasal par- yet Devrimi’nin gerisine düşmektir. mış, hatta kendi üzerinde hiçbir güç yağmanın yol açtığı yoksulluk o dereceye cağına ilişkin bir kanı yaygın. tiler yoktu. Milletvekillerinin ne- Millet İttifakı kadar bu anayasaya tanımamıştır. İşte bu haliyle Birinci ulaştı ki Erdoğan/AKP’den kopan seç- Fakat önümüzdeki bir yıl içinde açlık, ye dayanarak seçileceği tartışma Cumhur İttifakı’nın ve HDP’nin ilgi- Meclis, devrimci bir meclisti. menlerin ona yeniden oy vermesi hiç de karanlık ve soğuk içinde bunalmış olan konusuydu. Siyasal partiler yerine si olduğu unutulmamalıdır. olanaklı görünmüyor. seçmenin sorunlarının çözülmesine ola- milletvekillerinin meslek erbabı ta- Dönemin şartları İlave olarak kuvvetler birliğine da- HHH nak yok. rafından seçilmesi gündeme geldi. yanan ve siyasal partilerin olmadığı Peki, CHP bu küçük sağ partilerle ni- Çünkü iktidar yolsuzluk, yoksulluk ve Atatürk, 24 Nisan 1920’de, Bi- ye ittifak yapmıştı: yasak üzerine kurduğu genel stratejisi- rinci Meclis’in açılışının ertesi gü- Ancak bu kabul edilmedi. bir anayasal sistem (1921 Anayasa- Çünkü derdi, klasik sağ-sol kutup- ni değiştirmek niyetinde değil ve buna bir Ankara’da Birinci Meclis’i oluş- sı), bugünün dünyası açısından hem nü yaptığı konuşmada gücü tek el- laşması dışında, Demokratik-Antide- de kurtuluş olarak sarıldığı yobazlığı ekle- de toplamaya ve hükümet kurmaya turan milletvekillerinin ana ama- gerçekçi değildir ve hem de güçlendi- mokratik ayrımına dayalı bir strateji miş görünüyor. cı Misakı Milli sınırları içerisin- rilmiş parlamenter sistemle de bağ- yönelik bir konuşma yaptı. Meclis, uygulamaktı: Dolayısıyla bu son seçim yasası klasik parlamenter sistemden fark- de tam bağımsızlığı elde etmekti. daşmayacaktır. Unutulmamalıdır ki Bu strateji, eylem ve söylemlerini din is- hamlesi esasa yönelik bir sonuç ver- Yürütülen bağımsızlık savaşı ko- Atatürk, bağımsızlık savaşının ardın- lı idi; bir yasama ve denetleme or- tismarı ve CHP’ye haksız iftira ve düş- mekten çok, bazı marjinal etkiler dı- ganı olmanın ötesindeydi. Üstelik nusunda Meclis’te bir mutabakat dan çağdaşlaşma idealini gerçekleş- şında iktidara fazla bir avantaj sağla- manlık üzerine dayamış olan sağdaki par- mayacaktır. vardı. Odaklanılan konu işgalci tirmek için hemen siyasal parti kur- tilerin, Demokratik Rejim’i kurtarmak uğ- kendinden önceki ikili meclis siste- minden (Meclisi Mebusan + Meclisi güçlerle savaşarak tam bağımsız- maya girişmiş ve yeni bir anayasa ha- lığı sağlamaktı. zırlanmasına öncülük etmiştir. Ayan = Meclisi Umumi) farklı ola- Türkiye-İsrail ilişkileri dur ve mazlumdur. İsrail, Filistinlilere Türkiye’nin İsrail politikası, gerçek İsmaİl ÖZCaN dünyanın gözü önünde çok büyük acı- diplomasiyle örtüşmediği gibi, bizim eğitimci- yazar lar yaşatmaktadır. Bu zulüm karşısın- İsrail’le aramızdaki özel bağların gerek- srail Cumhurbaşkanı Herzog’un 9-10 da sessiz kalmak sadece Türklükle ve leriyle de bağdaşmamıştır. Türkiye’nin İMart 2022 tarihlerindeki Türkiye ziya- Müslümanlıkla değil, insanlıkla da bağ- İsrail’le ilişkileri sıradan ilişkiler değil- reti, 14 yıldan beri, iki ülke arasında ya- daşmaz. Dolayısıyla Türkiye’nin İsrail’in dir. İsrail devleti ve Yahudi diyasporası, pılan en yüksek düzeydeki ilk temastı. zalim tutumuna tepki göstermesi anla- Yahudi toplumu 1492’de İspanya’dan İlişkiler, diplomatik ölçekte en alt sevi- şılır bir durumdur. Yanlışımız, bu yolda zorunlu sürgüne tabi tutulduğunda, o yelere inmişti. Geçen zamanda bu du- kantarın topuzunu kaçırmak, kraldan dönemin dünyasında kendilerine sığın- rumun her iki ülkenin çıkarlarına verdi- fazla kralcı bir tutum takınmaktır. ma hakkı tanıyan tek ülkenin Osmanlı ği büyük zarar anlaşıldığından, son bir- Devleti olduğunu hiç unutmamıştır. kaç yıldır karşılıklı olarak ilişkilerin ona- Tarihsel minnet rılması; diplomatik, politik, ekonomik Bozulan ilişkilerin etkisi Son 14 yılda, İsrail-Filistin sorunu alanda eski canlılığına kavuşturulması Yahudiler o tarihten Cumhuriye- çerçevesinde yaşanan ve hepsi Filistin- için çalışılmaktaydı. Herzog’un ziyareti, tin kurulmasına kadar geçen süre- lilerin mağduriyetiyle sonuçlanan olay- bu çabaların sonucuydu. de, Türk topraklarında yüzlerce yıl ra- larda İsrail’e en büyük tepkiyi Türkiye hat yaşamanın bilincinde olmuşlardır. vermiştir. Filistinlilerle din, mezhep ve Denge siyasetinin önemi Dünya Yahudileri, 1992’de, 1492’de soy birliği içindeki 500 milyonluk Arap yaşanan sürgünün 500. yılında, bü- AKP döneminde dış politikada yapı- dünyası ise İsrail’le ilişkilerinde öncelik- tün dünyada Türkiye’ye teşekkür içe- lan yanlışlardan biri de uzun yıllar çok le kendi çıkarlarını kollamıştır. Köprüle- ren kutlamalar düzenlemişlerdir. Bu iyi yürütülmüş Türkiye-İsrail ilişkilerinin ri atmamış, gemileri yakmamıştır. Tür- bozulmasıdır. Daha da önemlisi, bu iliş- nedenle, başta ABD’yle ilişkiler olmak kiye ise çok sert, kendine hiç manev- üzere, uluslararası sorunlarda, Türk- kilerin Türkiye’nin kendi davası ve çı- ra alanı bırakmayan bir politika izlemiş- lere önemli destek vermişlerdir. Uzun karları uğruna değil, kraldan fazla kral- tir. Türkiye’nin Filistin davası uğruna çı- yıllar ABD Kongresi’nde sözde soykı- cı bir tutumla Filistin davası ve çıkarları kardığı bu gür ses, Arap dünyasında ne rım iddialarının kabul edilmesini İsrail uğruna rayından çıkmasıdır. Şu bir ger- yazık ki yankı bulmamış, Türkiye’nin iti- çektir ki hiçbir Türk, İsrail-Filistin anlaş- barına katkı sunmamıştır. Daha vahimi, lobisi engellemiştir. Türkiye-İsrail iliş- kilerinin bozulmasından sonra genel mazlığında İsrail’i haklı, Filistin’i haksız bütün olan bitene rağmen, Arap ülke- bulmaz. Filistin’in kaderine terk edilme- lerinin neredeyse hepsi, İsrail’le siyasi, olarak ABD- Türkiye ilişkileri de kötü- sini onaylamaz. Bu, Türkiye Cumhuriye- ekonomik ilişkilerini hiçbir şey olmamış ye gitmiş, sonuçta ABD sözde soykı- ti için de geçerlidir. Filistin halkı, mağ- gibi sürdürmüştür. rım iddialarını tanımıştır. Son dönemde özellkle syasal ktdar tarafından Cumhuryet Tarh üzerne 2 belgesel oyun… Bu Cennet Bu Cehennem, gazetec yazar Zeynep Osmanlı Devlet dönemne verlen önem abartılıyor; Oral’ın yurt gezler sırasında derledğ “Yen Osmanlıcılık” söylemyle Atatürk devrmler ve ‘Cumhuryet Yolu’, Erzurum’dan tbaren Mustafa zlenmlernden oluşan br ktap. Başka br deyşle, Cumhuryet dönem küçümsenyor ve ger plana Kemal’n kurmay heyetnde bulunan Mazhar Müft bu ktap br Türkye şarkısı! Yalın, çten, yapmacıksız tlmeye çalışılıyor. Bu Osmanlı tarhne lşkn Kansu’nun anıları eksennde, Kurtuluş Savaşı’nın br yurt ve nsan sevgsnn kağıda dökülmüş hal. verlern çarpıtılması anlamına gelyor… çeştl evrelerne tanıklık eder. Temelde belgelere Doğu Karadenz şehrlernden Dyarbakır’a, Şanlıurfa’ya, Adıyaman’a, Hakkar’ye kadar uzanan yaslanılmıştır. Dplomas tarhçs ve akademsyen Doç. Dr. Hüner çzgde, memleket kurtarıcılığına kalkışmıyor. O yalnızca, dertler yumağı çnde çaresz kalmış, Tuncer, Osmanlı’nın Çöküşü sml ktabıyla tüm bu ‘Sukast’ se 16 Hazran 1926 günü Gaz Paşa’yı Kitap okuduğunuzu biliyoruz. “resm yalanlara” etkl br yanıt veryor. Avrupa’nın hedef alan sukast grşmnn, hazırlık aşamalarını bunca zorluk çnde ble düşünce dernlğ, mzah gücünü, yaşama tutkusunu ve değerlern “Hasta Adamı” Osmanlı Devlet’nn günden güne ve sonrasını ele alır. İzmr Sukastı olarak anılan ytrmemş nsanlarımızın varlığını saptırıyor. Oral’ın nasıl küçüldüğünü ve parçalandığını anlatıyor. olay, özünde genç Cumhuryet’e br saldırıdır. yazdıkları gazeteclğn ötesnde br anlam taşıyor; daha öncek eserlernde de görüldüğü gb, 19.yüzyıl syas tarhn anlamak ve tarhten ders Cumhuryetn 100.yılında genç kuşaklara armağan zlenmlern edeb br tat çnde sunuyor okura. almak çn temel başvuru kaynağı… olsun. 13,5x20,5 - 384 sayfa - İnceleme 13,5x21 - 216 sayfa - Belgesel Oyun 13,5x21 - 192 sayfa - Gez