Katalog

15 MART 2022 SALI KÜLTÜR 13 Başarılı şef Murat Cem Orhan ile Türk besteci Ferit Tüzün’ün müziğini konuştuk Tüzün’ün eserleri Savaş en çok bebekleri vurur usya ile Ukrayna arasındaki savaş başlayalı neredeyse bir ay olacak. R“Savaş”a kilitlenmiş bir dünyada yaşıyoruz. 20. yüzyılın son aşamasından Ferit Orhan’a emanet bu yana, Balkanlar, pek çok kez Ortado- Tüzün ğu, Afganistan, şimdi de Ukrayna kana bulandı. (Burada sıralayamadığım başka ülkeleri de siz ekleyin aklınızdan.) Savaş, Ülkemizde yaşamını ürk besteci Ferit Tüzün, erken da beni her daim derinden etkile- insanın insanı yok etmesi demek. Savaş, yaşta yaşama veda etti. Bu kı- yitiren Türk bestecilerin miş bir bestecidir. “insan gibi var olma” yönünde aldığımız Tsa ömründe Türk müziğine çok n Bale için yaptığı eserleri de var? yayın haklarında sorun yolun sıfırlanması demek... şey kattı ve değerli eserler bıraktı. Cumhuriyet döneminin özgün Savaş ve kıtlık en çok çocukları vuru- var. Yeni nesiller sırf bu yor. Bebeklere ve çocuklara yapılan zul- Ne var ki ülkemizde yaşamını yi- bale yapıtlarından “Çeşmebaşı” ad- yüzden kıymetli bestecilerin mün yeryüzündeki en acımasız eylem tiren Türk bestecilerin yayın hak- lı unutulmaz eseri yazmıştı. 1954 yapıtlarını dinleyemiyor. olduğunu ozan Shakespeare iyi bilir. larında sorun var. Yeni nesiller sırf yılında devlet bursunu kazana- Macbeth’in adamları Lord Macduff’ın şa- Ancak dün öğrendiğime bu yüzden kıymetli bestecilerin ya- rak Münih Devlet Müzik Yüksek tosunu bastığında yediği bıçak darbesiy- göre Ferit Tüzün’ün eser pıtlarını dinleyemiyor ya da ince- Okulu’nda orkestra şefliği öğreni- le son soluğunu veren minik oğlan ço- haklarını, ailesi, kendi leyemiyor. Ancak dün mini yapmaya başlamış, Fritz Leh- cuğunun “Ben öldüm” dediği tüyler ür- öğrendiğime göre Ferit istekleriyle müzisyen, mann ve Adolf Mennerich’in öğ- pertici an, “Macbeth” trajedisinin pek Tüzün’ün eser hakları- rencisi olmuş. Besteleri Carl Orff çok yapımında -seyircinin dayanama- orkestra şefi, CRR Konser yacağı bilinciyle- sahneye getirilmiyor nı, ailesi, kendi istekle- ve Amadeus Hartmann tarafından Salonu Genel Sanat artık. Aynı oyunda, Lady Macbeth’in, riyle, orkestra şefi, CRR desteklenmiş. “Türk Kapriçiyosu” Yönetmeni Murat Cem kocasını Kral Duncan’ı öldürmeye kış- ÖZNUR Konser Salonu Genel Sa- isimli orkestra eseri 1957 yılın- OĞRAŞ ÇOLAK Orhan’a devretti. kırtırken verdiği “zulüm” örneğini Sa- nat Yönetmeni Murat da Münih Filarmoni Orkestrası ta- bahattin Eyüboğlu Türkçe olarak şöy- Cem Orhan’a devretti. rafından seslendirilmiş, eserin ba- le dillendirmiştir: “Ben çocuk büyüt- Konu şöyle gelişiyor: Orhan’ın şarısı üzerine bu orkestradan yeni tüm, bilirim nedir tadı/ sütümü emen bir Tüzün eserlerini CRR Senfoni Or- eser siparişi almış ve “Nasreddin yavrunun. Öyleyken,/ Mememi çeker kestrası ile seslendirmek için giri- Hoca - Humoresque” adlı orkestra alırdım dişsiz damaklarından,/ Beynini ezerdim kendi yavrumun…” 2. Dünya şimi sonrası, hakların sahibi olan yapıtını bestelemiş. Bunlar o devir Murat Cem Savaşı, Nazi toplama kamplarında be- Ferit Tüzün ailesi; eser haklarını için muazzam başarı! Eserlerine Orhan beklerin benzer uygulamalarla anaların- devretmek istediklerini ancak bir yansıyan Anadolu halk dansların- dan koparılıp yok edildiğine tanıktır. kurumda iyi korunamayacağı ve dan ve ustalıkla işlediği Türk ezgi- çalışmalarını takdir ettikleri Murat lerindeki o motiflerden yararlan- na devretmek istediklerini, en iyi ğınızla bir kez daha teşekkür edi- Oyun yazarı Pinter Cem Orhan’ın bu konuda emanete ması; inanın ayrı bir maharetle do- şekilde manevi hatırasına sahip çı- yorum. Bu değerli emanetle beni savaşta çocuk olmanın sadık olacağı düşüncesiyle hakla- kunmuş, gayet kendine özgün! Ha- kacağımdan emin olduklarını söy- yaşarken onore ettikleri; bu so- zorluğunu yaşadı rı ona devretmek istediklerini söy- fızalara işlenen motif ve temaların lediler. Bu sorumluluğu kabul edip rumlulukla bir ödül gibi taltif et- Gelmiş geçmiş en büyük oyun yazar- lüyor. Orhan da “Bu bir şereftir” di- bestecisi... etmeyeceğimi sordular. Ben de “be- tikleri için... larından Harold Pinter bir İngiliz Yahudi yerek kabul ediyor. Bu gelişmenin nim için şereftir, görevdir” diyerek ailesinin çocuğuydu. 2. Dünya Savaşı’nın Genç yaşta veda etti ayrıntılarını ve Tüzün’ün müziğini kabul ettim. Saygun başta olmak en şiddetli günlerinde, Londra’nın bom- Murat Cem Orhan ile konuştuk. n Ferit Tüzün’ün müzik yaşamı- üzere birçok bestecimizin eserleri balandığı dönemin öncesinde ve bom- nın önemi nedir? üzerinde sorumluluğumuz, görevi- USTAM... bardıman süresince, tehlikeli bölgeden Aile teklif etti “Ferit Tüzün en değerli orkest- miz olduğunu düşünüyordum. Hak- uzaklaştırılıp Cornwall ve Reading’de ya- n Ülkemizde çok değerli isimler n Ferit Tüzün’ün eserleriyle ilgili şamak durumunda kaldığında on yaşını ra şefi ve bestecilerimizden- ların devri kadar büyük bir “mane- yetişmiş, halen de yetişiyor ama ge- doldurmamıştı bile. Etnik kimliği nedeniy- süreç nasıl gelişti? di, genç yaşta vefat etmeyip vi ödül” ve “manevi sorumluluğu” rekli değeri göremiyor mu? le baskı gören topluluklara hep arka çık- Ferit Tüzün’ün varislerine, arzu yaşasa tüm dünyada kla- doğrusu beklemiyordum. Artık ai- Ne yazık ki öyle. Bir de sonsuzluğa göç et- ması bundandır. ederlerse CRR’de eserleri haklarıy- sik müzik çevrelerinin ta- le, bir baba ve evlat sorumluluğum- miş olan Türk bestecilerinin yayın haklarından Pinter, 2. Dünya Savaşı’nda yok edil- la seslendirmek isteyebileceğimizi nıdığı ve hayran oldu- la birlikte mesleki olarak anlamlı veya basımıyla ilgili sorunlardan ötürü eserle- meye çalışılmış olan Yahudilerin bugünkü bildirdim. Hiç beklemediğim, fark- ğu bir isim olacak şekil- bir sorumluluğum da var. Şimdi he- ri seslendirilemiyor. Hayranı olduğum, tanıma- ülkesi İsrail’in, Aralık 2008’de başlayan lı bir tepkiyle karşılaştım. Çok de- de eserleri olabilirdi. defimde Ferit Tüzün’ü ve Tüzün’ün dan kendime (diğer değerli üstatlarımla birlikte) Gazze’ye yönelik saldırısına -birkaç gün ğer verdikleri Ferit Tüzün’ün eser- Çok parlak bir kariye- “usta” bellediğim Ferit Tüzün’ün orkestra eserleri- tüm eserlerini önce kendi dinleyici- önce yaşamını yitirmiş olduğu için- tanık- ni yönetmek, notasına ulaşamadıklarımı bulmak için lerine gözleri gibi bakan ve doğru lık edemedi. Edebilseydi, Filistinli çocuk- ri vardı. Münih’teki mize, sonra dünyaya tanıtmak var. bir arayışa girdim. Bu yola çıktıktan sonra, genel sa- ların, üstlerine yağan bombalardan nasıl ellerde seslendirilmesini arzu eden çalışmaları unutul- Onun müziğinde Anadolu, Atatürk, nat yönetmeni olduğum CRR Konser Salonu’nda Ce- korktuklarını, yüzlerce çocuğun nasıl kı- aile; eserlerin haklarını devretmek maz... İkinci kuşak, kültürümüz başrolde! Bunun far- mal Reşit Rey’e verilen önemi, sanatsal mirasının sacık bir süre içinde yaşamdan koparılı- istediklerini fakat “bir kuruma dev- çağdaş Türk müziği kında olarak muazzam yapıtlarını, emanetçisi olarak ayrı bir bilince ulaştım. Yalnız eser- verdiğini izleyecekti. Ve “ezenler” bu kez retmek istemediklerini ve iyi koru- bestecileri arasında adeta Tüzün ailesinin bir ferdi gibi lere ulaşmak değil, korumak, nota yazım programla- kendi ırkından olsa da “ezilen”in hakla- namayacağını hissettiklerini” be- en renkli orkestras- sahiplenerek; “Esintiler”, “Çeşme- rıyla yurtiçinde yurtdışında seslendirilmesine yöne- rını savunma ilkesinin çiğnenmesine yi- lirtti, saygıyla karşıladım. Sonrada, lik tertemiz partisyonlar yazdırmak, pek bilinmeyen yon tekniğine sahip başı”, “Türk Kapriçyosu” ve “Nas- ne karşı çıkacaktı. Acımasızca yok edili- eserlerine ulaşmak, emeği ve yapıtlarıyla unutulmaz Ferit Tüzün’e “manevi ustam” ola- sanatçılardan biriy- reddin Hoca-Humoresque” başta ol- veren çocukların trajedisini 1980’lerin so- olan müzik alanındaki bu büyük isimlerin adeta müzi- rak yaklaştığımı anladıklarından, nuna doğru kaleme aldığı, faşist bir ül- di ve müziğinde ya- mak üzere bıraktığı noktadan sana- kal mirasını sahiplenmek yönündeki duyarlılığım art- kenin sorgulama merkezinde geçen “Bir şahsıma güvendiklerini ve takdir kaladığı tınılarla bir tını yaymak için canla-başla çalışa- tı. Umarım Ferit Tüzün’ün mirasına da layık olur, mü- Tek Daha” başlıklı oyununda yazmıştı bi- ettiklerini, şayet kabul edersem ba- orkestra şefi olarak cağım. Tüzün ailesine sizin aracılı- ziğiyle yaşatmaya devam ederiz le: Anne ve babasının sorgulanma aşa- masında görevlilere yiğitçe karşı koyan küçük oğlan çocuğuna “Çok konuşuyor- du” bahanesiyle oracıkta kıyıveren cana- varca yaklaşım zaten Pinter tiyatrosunda seyirciyle buluşmuştu. PEN Şiir Ödülü Türkan İldeniz’in! Teyze, amca bir imza ver, en Türkiye, 2022 PEN Şiir Ödülü lamda yaşatır’ gibi bir sonuç çıkıyor gili şair arkadaşımız Betül Dünder’in çocuklar öldürülmesin PTürkan İldeniz’i seçtiklerini açıkladı. ki doğrusu organik bir yazı, seslenme, gönül birliğiyle iki efsane kitabı, Taş- Nazi Almanyası’nı ve 2. Dünya Pen açıklamasında, “Şiir tanışmak bellek türü olarak şiire de bu yakışır. ra Kızının Deliceleri(İlk baskı: 1966) Savaşı’nı anlatan tiyatro, edebiyat ve si- olduğu kadar unutmamak, unutturma- Bu yılki PEN Şiir Ödülümüzü de iş- ve Havva Çıkmazı’nın(İlk baskı: 1967) nema yapıtlarının yansıttığı nice yürek mak, hatırlamak da sayılır. Bazen hatır- te bu duygularla çok değerli bir şairimi- yeniden ve üçüncü kitabı Buz Altında burkucu sahneyi anımsarken öncelikle lanan tek bir şiiri bile bir şairi uzun yıl- ze sunmanın kıvancını yaşıyoruz. PEN Yanardağ’ın(2021) ilk kez yayımlanma- Steven Spielberg’in “Schindler’in Liste- lar yaşatır. O şiir ya da şiirler de oku- Türkiye olarak oy ve gönül birliğiyle sıyla, iyi şiirin, öncü şiirin hiçbir zaman si” filminde, oradan oraya sürüklenen ka- ra, edebiyat tarihine ve şiir ortamına 2022 PEN Şiir Ödülü’nü sevgili Türkan kaybolmayacağı, şiirin edebiyat kadar labalık içinde gördüğünüz, sonra da si- değerli anılar bırakır ve yazıldığı günle- İldeniz’e büyük bir mutlulukla sunuyo- zamanın da bir birimi olduğu bir kez yah-beyaz filmin derinliklerinde yitip gi- den kırmızı paltolu küçük kızı canlandı- ri yeniden yaşatır. Bundan ‘şiir her an- ruz. 2021’de Everest Yayınları ve sev- daha anlaşıldı” ifadelerini kullandı. rın kafanızda. Yüreğimize saplanmış bir vicdan yarasıdır o minicik kırmızı görün- Dorothy tü… Nâzım Hikmet’in Hiroşima’da atom Jeakins bombasının etkisiyle kavrularak ölen kü- tasarımı çük kızın seslenişini dillendirdiği “Çalı- Marilyn Monroe ikonik pembe yorum kapınızı/ teyze, amca bir imza ver/ elbisesi ve çocuklar öldürülmesin/ şeker de yiyebil- ‘Başka Bir Tepeden’ platin sarısı sinler” sözleriyle dillere destan “Kız Ço- bukleleriyle cuğu” şiiri 2. Dünya Savaşı’ndan on yıl Kundura Sinema’da Sanat Mezat’ta Marilyn sonra yazılmıştı. undura Sinema’nın bu hafta- müjdeliyor. Bir tutku suçu hikâyesi Monroe. anat Mezat Alev Özas’ın “Başka Bir 1950’de Kore Savaşı’nda, ardından Vi- Kki programında, Marilyn Mon- anlatan film, gecikmiş balayıla- etnam Savaşı’nda yitirilen çekik gözlü, sa- STepeden” adlı kişisel sergisine ev sa- roe efsanesini başlatmış 1953 ya- rı için Niagara’ya gelmiş Polly ve rı benizli çocukların acısına, bir yandan hipliği yapıyor. Sergi 19 Mart, 16.00’da pımı suç filmi “Niagara” 19 Mart, Ray Cutler çiftinin kaldıkları otel- da Afrika’nın “açlıktan ölmekte olan” ko- açılıyor. İstanbul’u ve değişen renklerini 17.00’de 4K çözünürlüğündeki res- de Rose ve George Loomis çifti caman zeytin gözlü, kara derili minikleri- hem klasik hem modern tarzda ele alan tore kopyasıyla gösteriliyor. ile tanışmaları ve ölümcül bir ent- nin yası eklenmekteydi. Ortadoğu’da uzun sanatçı, şehir peyzajlarında İstanbul’un Henry Hathaway’in yönettiği ve rikanın parçasına dönüşmeleri- yıllardır kurban edilmekte olan, gülmeyi simge yapılarının ön planda olduğu kent unutmuş esmer çocukların yazgısı şim- senaryosunu Oscarlı senaristler ni konu alıyor. “Niagara”, Niagara görüntülerine yer veriyor. di de Ukrayna’nın sarışın, mavi gözlü be- Charles Brackett, Walter Reisch, Şelalesi’ni doğal güzelliği ve ürkü- İstanbul’a başka zamanlardan, fark- beklerinin kıyımıyla yineleniyor. (2. Dünya Richard L. Breen’in birlikte yazdı- tücülüğüyle benzersiz bir sete dö- lı tepelerden bir bakış sunan sergide, Savaşı sırasında -savaşsız ama karartma- ğı film, sinema tarihinin en meşhur nüştürmüş Joe MacDonald imzalı sanatçının son dönem çalışmalarından lı bir Türkiye’de- doğan benim kuşağımın femme fatale’lerinden Rose rolün- Technicolor görüntüleri ile de za- oluşan geniş bir seçki 2 Nisan’a kadar yazgısı da bütün bunlara tanık olmakmış). de Marilyn Monroe’nun doğuşunu mansız bir klasik sayılıyor. izleyiciyle buluşacak. Güçlü olan haklı mı? Görülüyor ki savaşın gerekçesi etnik, din- sel ya da yöresel farklılıkların, ekonomik çı- İDSO DenizBank Konserleri’nde Sen İstanbul’dan Daha Güzelsin Bakırköy’de! karların ötesindeki boyutlara da taşmış du- rumda. Bir strateji oyunudur gidiyor… Ka- urat Mahmutyazıcıoğ- tıkları elli senelik bir hikâyeyi fa ile yüreğin, bilgi ile sağduyunun birbiri- Çanakkale şehitleri anılacak Mlu’nun yazıp yönettiği Sen aktarıyor. Oyunda Esin Umu- ne yabancılaştığı dünyamızda “ilkel” olan İstanbul’dan Daha Güzelsin, lu, Şebnem Köstem ve Yeliz Şa- ile “uygar” olan arasındaki karşıtlık da yok stanbul Devlet Senfoni Orkestrası (İD- natçısı Hülya Kazan’a, Bilkent Senfo- yarın Bakırköy Yunus Emre tıroğlu rol alırken oyunun sah- oluveriyor. Orman yasaları insanlar arasın- İSO) DenizBank Konseri, Atatürk Kül- ni Orkestrası viyolonsel sanatçısı Serdar Kültür Merkezi Müşfik Kenter ne tasarımı Almila Altunsoy’a, da bugün de yürürlüktedir: “Güçlü olan hak- tür Merkezi (AKM) Tiyatro Salonu’nda Rasul eşlik edecek. Sahnesi’nde sahneleniyor. kostüm tasarımı Aysel Doğan’a lıdır.” “Uygarlık” bir “maske”dir yalnızca. 16 Mart, 20.00’de başlayacak. “Ça- Konserde, Can Atilla’nın bestelediği Oyun, bir ailenin üç nesil ka- ait. Işıkta ise Murat Özdemir Gerekçesi ne olursa olsun savaşın nakkale Zaferi ve Şehitleri Anma Özel “57. Alay Gelibolu Senfonisi” müzikse- dınlarının sürekli değişen ve var. Murat Mahmutyazıcıoğ- dünyayı cehenneme çevirmesine duyar- Konseri”ni, Hacettepe Üniversitesi Sen- verlerle buluşacak. Can Atilla’nın Çanak- yükselen bir ev ekseninde bir- lu Sen İstanbul’dan Daha Gü- sız kalıyorsak, şunu unutmamalıyız: Ağ- foni Orkestrası’nın Genel Müzik Yönet- kale Zaferi’nin 100. yılında bestelediği birlerine söyleyemedikleri ve zelsin oyunuyla 2017 Afife Ja- zımıza attığımız her şeker parçasında sa- meni Burak Tüzün yönetecek. hem bir saygı duruşu hem de bir ağıt ni- iç seslerinden oluşan bir dertlenme, le Ödülleri’nde “yılın yerli oyun yazarı” vaş yüzünden yaşamdan koparılmış ço- Konserin solistliğini yapacak olan An- teliği taşıyan eser, adını savaşta tamamı cukların hakkı vardır... kendilerine bir adım mesafeden anlat- seçilmişti. kara Devlet Opera ve Balesi Soprano sa- şehit olan 57. Alay’dan alıyor.