Katalog

16 KASIM 2022 ÇARŞAMBA EKONOMİ [email protected] 11 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR Av RO sterlİn FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 18.6110 19.4170 22.4590 13.49 4.657 7155.87 1069.58 0.5 kuruş 22.5 kuruş 53.6 kuruş 0.3 puan 87 puan 58.95 lira 11.49 lira Bütçede faiz giderleri on ayda 156.5 milyar TL’den 268.2 milyar TL’ye fırladı Açık rekor tazeledi TCMB’de yeni evre lk örneklerini XVII. yüzyıl sonlarında Ocak-ekim arası bütçe açığı 128.7 milyar TL oldu. Orta Vadeli İngiltere’de Bank of England (BoE), İİsveç’te Stockholm Banco’nun (günü- Plan’da yılsonu için 461.2 milyar TL olarak belirtilen açık müzde Sveriges Riksbank) oluşturduğu hedefi, kesenin ağzının daha da açılacağını gösteriyor. merkez bankaları, günümüze gelinceye değin çeşitli evrelerden geçmiştir. azine ve Maliye Bakanlığı çıktı. 10 aylık dönemde de faiz gider- Ülkemizde Osmanlı döneminde ulusal ekim ayı ile ocak-ekim dönemi leri 156.5 milyar TL’den 268.2 mil- merkez bankası kurulamamış, bu gö- rev ve yetki kısmen İngiliz-Fransız or- H10 aylık bütçe gerçekleşmele- yar TL’ye fırladı. tak sermayeli Osmanlı Bankası’na (Ot- rini açıkladı. Buna göre 10 aylık açık toman Bank) verilmiştir. Hazine’nin al- KKM’ye 91.6 milyar TL 128.7 milyar TL’ye ula- tınları karşılık olarak Alman ve Avustur- İktidarı rahatlatan vergi gelirle- şarak yıllık rekorunu ye- ya bankalarına yatırılmış, savaş sonra- rindeki yüksek artış da devam et- niledi. Yayımlanan rapor sı İtilaf Devletleri, savaş tazminatı olarak ti. Geçen yıl ekimde 96.1 milyar li- ve tablolara göre, ekim- altınlara el koyduğundan Osmanlı’dan ra olan vergi gelirleri bu yıl 181.8 de bütçe giderleri 307.4 Türkiye Cumhuriyeti’ne karşılıksız MUSTAFA milyar TL’ye çıktı. 10 aylık dönem- milyar TL, bütçe gelirleri 161.018.633 liralık evrak-ı nakdiye, ÇAKIR de de vergi gelirleri 904.5 milyar kâğıt para devredilmiştir. 224.2 milyar oldu. Geçen 1923 İzmir İktisat Kongresi’nde ulusal TL’den 1.8 trilyon TL’ye yükseldi. yıl ekimde 17.4 milyar TL olan açık, bir devlet bankası kurulması ilke benim- Vergi gelirleri içerisindeki önem- bu yıl 83.3 milyar TL’ye çıktı. senmiştir. İç ve dış engeller, koşulların li payı yine yurttaşın sırtındaki doğ- Ocak-ekim döneminde ise bütçe gi- elverişli olmaması nedeniyle TCMB’nin rudan ve dolaylı vergiler oluştur- derleri 2 trilyon 328.2 milyar TL, ge- kuruluşu ancak 1715 sayılı kanun- du. Kurumlar vergisi de 127.8 mil- lirler 2 trilyon 199.4 milyar TL ol- la 1930 yılında gerçekleştirilebilmiş- yar TL’den 375.6 milyar TL’ye yük- du. Geçen yıl aynı dönemde 78.4 mil- tir. Merkez bankacılığımızın gelişiminde seldi. Cumhurbaşkanlığı’nın kullanı- yar TL olan açık, bu yıl 128.7 milyar 1923-1930 dönemi hazırlık dönemi ola- mında bulunan ve nereye harcandı- rak nitelendirilmelidir. TL’ye çıktı. Açıkta rekor kırılırken TCMB, 1715 sayılı kanunun yürürlük- ğı açıklanmayan “örtülü ödenekten” Orta Vadeli Program’da bu yılın ta- 10 ayda 27.4 milyar lira ceza ödedik te olduğu 1930-70 döneminde ağırlık- ekimde 139.6 milyon TL harcama ya- mamı için 461.2 milyar TL olarak ön- lı olarak kamu kesimini finanse etmiştir. pıldı. 10 aylık harcama ise 2.7 mil- azine ve Maliye Bakanlığı Muha- yon lira ilan edilmişti. Para cezası ge- görülen açık hedefi ise kasım ve ara- Dünyada da ilk kurulan merkez banka- Hsebat Genel Müdürlüğü’nün Ekim lirlerinin alt başlıklarına bakıldığın- yar TL’ye ulaştı. 10 ayda yapılan har- lık aylarında bütçeden devasa harca- larının ana işlevi devleti finanse etmek 2022 bütçesiyle ilgili yayımladığı de- da, Ekim 2022’de geçen yılın aynı ayı- cama geçen yılın tamamında yapılan ma yapılacağı yorumuna neden oldu. olmuştur. BoE de İngiltere’de devleti fi- tay verilere göre, toplam para ceza- na kıyasla idari para cezaları yüzde harcamayı geride bıraktı. “Örtülü ödenekten” 10 ayda yapılan nanse etmek üzere oluşturulmuştur. sı gelirleri Ekim 2021’e kıyasla yüz- 24.9 artışla 1 milyar 165 milyon TL, İktidarın dövizde artışı durdurabil- harcama ise geçen yılın tamamında Türkiye, planlı kalkınma dönemine de 37.2 artarak 2 milyar 800 milyon vergi cezaları yüzde 52 artışla 804.8 mek için icat ettiği kur korumalı mev- girdiğinde TCMB’nin görev ve işlevle- yapılan harcamayı geride bıraktı. liraya ulaştı. Bu gelirler ilk 10 ayda milyon lira, yargı para cezaları yüzde rini yeniden düzenlemek gereği duyul- duatlar (KKM) için ekimde bütçeden İktidar her ne kadar faize karşı ol- da yüzde 81 yükselişle 27 milyar 432 30.9 artışla 54.1 milyon TL ve diğer muş, 26.01.1970 tarihinde yürürlüğe gi- 6.6 milyar TL çıktı. KKM’ler için büt- duğunu belirtse de ekimde faiz gider- milyon lira oldu. Bu cezalarla ilgili yıl- para cezaları yüzde 218.1 artışla 15.7 ren 1211 sayılı yasa ile banka yeniden çeden yapılan ödemelerin toplamı ise leri geçen yıla göre sıçrama yaparak lık bütçe tahmini 29 milyar 933 mil- milyon TL oldu. l Ekonomi Servisi yapılandırılmış, kalkınmanın finansma- 91.6 milyar TL’ye ulaştı. l ANKARA 14.3 milyar TL’den 61.1 milyar TL’ye nına katkı, temel görevleri arasında yer almıştır. Orta vadeli reeskont kredisi, reeskont faiz oranlarını sektörlere göre Sağlıklı beslenmenin faturası günlük 250, aylık 7 bin 552 TL farklılaştırma, proje finansmanı dönemin yenilikleri olmuştur. 24 Ocak 1980 kararı ile TCMB, kal- kınmayı finansman görevinden uzaklaş- tırılmış, DVK, selektif kredi uygulaması- na son verilmiş, liberalleşme TCMB’ye Açlıkta sınır aşılıyor yansımıştır. TCMB, 2001 yılında 4651 sayılı kanun- la yeni bir evreye neoliberal merkez ban- irleşik Metal Sendikası’nın araş- kacılığı dönemine girmiştir. Değişim, AB YILLIK YÜZDE 163 Btırma birimi BİSAM’a göre ekim normlarına uyum; bankanın para politi- ayı açlık sınırı 7 bin 552, yoksulluk kasını belirlemesi; bağımsızlığı, şeffaflığı, Tarımda maliyet sınırı ise 26 bin 123 lira olarak he- hesap verebilirliğini sağlama, para poli- tikası araçlarını seçme kullanma yetkinli- saplandı. Eylül ayında ise açlık sını- artışı hız kesmiyor ğini artırma gerekçesine dayanmıştır. rı 7 bin 300, yoksulluk sınırı ise 25 Banka 2018 yılında 703 sayılı KHK ile ürkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bin 252 TL idi. yeni evreye Cumhurbaşkanlığı’na bağ- Tekim ayına ilişkin Tarım Ürün- TÜİK, Halk Ekmek ve zincir mar- lı kurum evresine girmiştir. Son evredeki leri Üretici Fiyat Endeksi’ni (Ta- ketlerden alınan fiyatlarla yapılan he- gelişmeler aşağıdaki tabloda verilmiştir. rım ÜFE) açıkladı. Buna göre, Ta- saplamada dört kişilik bir ailenin sağ- rım ÜFE, ekimde bir önceki aya gö- USD kuru Tüfe bazlı Enflasyon hızı lıklı ve dengeli beslenmesi için gün- re yüzde 4.59, geçen yılın aynı ayı- TCMB REDK TÜFE bazlı lük harcama tutarı ise 250 TL oldu. na göre yüzde 163.32 arttı. Geçen Yıllar (TL) 2003=100 (%) Sağlıklı bir biçimde beslenmenin 2017 3.78 86.26 11.92 yılın aralık ayına göre artış yüzde 2018 5.29 76.30 20.30 toplam aile bütçesine maliyeti sade- 123.81 olurken on iki aylık ortala- 2019 5.95 76.06 11.84 ma artış ise 111.12 oldu. ce gıda harcaması için 7 bin 552 lira 2020 7.44 61.96 14.10 2021 13.37 47.64 36.08 Ana gruplarda bir önceki aya gö- olarak tespit edilirken eğitim, sağlık, 2022 18.60 (Ekim) 54.51 (Eylül) 85.51 (Ekim) re tek yıllık bitkisel ürünlerde yüz- barınma, eğlence, ısınma, ulaşım gi- 36.7 milyon kişi borç içinde REDK (Reel Efektif döviz kuru) de 3.21, canlı hayvanlar ve hayvan- bi giderlerle birlikte bir ailenin yap- sal ürünlerde yüzde 4.36 ve çok ması gereken harcama tutarı 26 bin TCMB Cumhurbaşkanlığı’na bağlan- ürkiye Bankalar Birliği Risk lama bireysel kredi borcu da Eylül yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 8.84 123 liraya ulaştı. Günlük harcamalar- ma evresinde TL’nin değer kaybı (kur TMerkezi’nin Eylül 2022 ile ilgili ye- 2022’de 37 bin 865 liraya yükseldi. artış hesaplandı. Ekim 2022’de, da en yüksek maliyet grubunu 84.66 yükselmesi, reel efektif döviz kurunun ni yayımladığı “Aylık Bülten”, kriz ve Bu rakam Eylül 2021’de 28 bin 325, endekste kapsanan 92 madde- liralık harcama gereksinimi ile süt ve gerilemesi), enflasyon hızlanmış; 2017 yüksek enflasyon nedeniyle özellik- Ağustos 2022’de 36 bin 894 liray- den, 20 maddenin ortalama fiyatın- sonunda TCMB’nin bilançosuna göre süt ürünleri grubu oluşturdu. Et, ta- le kredi kartı kullanımının hızla arttı- dı. Bu kapsamda Eylül 2022 itibarıy- da azalış, 59 maddenin ortalama fi- net rezervi NYPP (net yabancı para po- vuk ve balık grubu için yapılması ge- ğını gösterdi. la bireysel kredi kartı kullanan kişi yatında ise artış gerçekleşti. Yıllık zisyonu) 48.5 milyar USD iken 2018 son- Buna göre Eylül 2022 sonu itiba- sayısı 31.8 milyon, bu tür borç tuta- reken minimum harcama tutarı 41.69 artışın en yüksek olduğu alt grup- rası eksi 50 milyar USD açığa dönüş- rıyla bireysel kredi kullananların sa- rı 347 milyar liraya ulaştı. Bu değer- lar sırasıyla; yüzde 361.53 ile tu- lira, sebze ve meyve için yapılma- müştür. yısı Eylül 2021’e kıyasla 2 milyon 34 ler Eylül 2021’de 28.7 milyon kişi ve runçgiller ve yüzde 230.48 ile çel- sı gereken günlük harcama tutarı ise Bankanın işlevi, fiyat istikrarını sağla- bin, Ağustos 2022’ye kıyasla 181 187.6 milyar lira, Ağustos 2022’de tik olarak belirlendi. 41.4 liraya ulaştı. maktan istikrarı bozma; TL’nin iç ve dış bin artarak 36 milyon 671 bin ki- 31.5 milyon kişi ve 323.8 milyar li- Ekmek için yapılması gereken değerini korumadan değerini düşürme şi oldu. Bireysel kredi borcu tuta- raydı. Kişi başına ortalama kredi İTO’DA SEÇİM BİTTİ harcama tutarı günlük 23.41 li- olarak değişmiş, bağımsızlık ilkesinin yeri- rı da Eylül 2021’e kıyasla 408 mil- kartı borcu ise Eylül 2021’den Eylül ni itaat, bağımsızlık söz dinleme olmuştur. ra olurken katı yağ ve sıvı yağ ise yar lira, Ağustos 2022’ye kıyasla 43 2022’ye son bir yılda 6 bin 539 lira- 16.32 liralık masraf yapılması gere- Avdagiç yeniden milyar lira artarak 1 trilyon 389 mil- dan 10 bin 910 liraya yükseldi. ken ürün gruplarını oluşturdu. yar liraya yükseldi. Kişi başına orta- l Ekonomi Servisi l Ekonomi Servisi başkan seçildi 00 bini aşkın üyesi bulunan İs- 7tanbul Ticaret Odası’nda se- TÜİK üçüncü çeyrek işsizlik oranını yüzde 10 olarak açıkladı çimler sonuçlandı. Mevcut baş- kan Şekib Avdagiç bir dönem da- ha başkanlığa seçildi. Seçimden önce Cübbeli Ahmet’in (Ahmet Mahmut Ünlü) de desteğini alan İşsizlik çift hanede ısrarcı Avdagiç, oyların yüzde 69’unu ALTIN TARİHİ REKOR KIRDI alarak ikinci kez başkan seçildi. ürkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), fusta işsizlik oranı, erkeklerde yüzde Avdagiç, rakibi Atilla Bingöl’ün 83 oyuna karşı 184 oy aldı. Ttemmuz-eylül dönemine ilişkin iş- 16.1, kadınlarda yüzde 24.7 oldu. Dünyada istihdam Borsada yükseliş İTO’nun 2022-2026 arasında gücü istatistiklerini açıkladı. Buna gö- İstihdam edilenlerin sayısı, tarım düşüşü hızlanıyor görev yapacak yönetim kurulu asil re TÜİK, 2022’nin 3’üncü çeyreğinde- sektöründe 26 bin kişi, sanayi sek- üyeleri şu isimlerden oluştu: Ah- ki işsiz sayısının, yılın 2’nci çeyreği- töründe 107 bin kişi azalırken inşa- devam ediyor lobal piyasalarda işten çıkar- met Özer, Bahadır Yaşık, Giyas- ne göre 234 bin kişi azalarak 3 milyon at sektöründe 8 bin kişi, hizmet sektö- Gma dalgası yayılıyor. Geç- settin Eyyüpkoca, İbrahim Doğan merikan Merkez Bankası yetkililerinden ge- 433 bin kişi olduğunu, işsizlik ora- ründe 247 bin kişi arttı. Bunun yanı sı- tiğimiz hafta Elon Musk’ın sa- Salman, Mehmet Develioğlu, Mu- Alen faiz açıklamaları varlık fiyatlarında çal- nının ise 0.7 puanlık azalış ile yüzde ra mevsim etkisinden arındırılmış iş- tın aldığı sosyal medya platfor- rat Hazıroğlu, Münür Üs- kantılara sebep oluyor. Fed Başkan Yardımcı- 10 seviyesinde gerçekleştiğini duyur- gücü, söz konusu dönemde 111 bin ki- mu Twitter’ın çalışanların yüz- tün, Sami Salih Atılgan, sı Lael Brainard’ın bu ay itibarıyla faiz artırımı- de 50’sini işten çıkaracağını açık- du. Türkiye genelinde 15 ve daha yu- şi azalarak 34 milyon 220 bin kişiye Yakup Köç, Zeki Ak- nı durdurmaya yönelik söylemleri sonrası yatı- lamasının ardından ABD merkez- karı yaştaki kişilerde mevsim etkisin- düştü. İşgücüne katılma oranı da 0.4 bal. Yeni yönetim eki- rımcılar altın ve borsaya yöneldi. Borsa İstanbul, li sosyal medya platformları ça- binin 5’i bu dönemde den arındırılmış işsiz sayısı, bu yılın puanlık azalışla yüzde 52.8’e gerile- 4686.57 puan ile tarihi zirvesini görürken gram tı kuruluşu META da 11 bin çalışa- yönetime girmiş oldu. üçüncü çeyreğinde bir önceki çeyre- di. İşgücü de yılın üçüncü çeyreğin- altın da 1069 TL ile tüm zamanların rekorunu nı işten çıkaracaklarını duyurmuş- Meclis üyesi seçimle- kırdı. Dolar/TL 18.61 seviyelerinde işlem görür- ğe göre 234 bin kişi azalarak de bir önceki çeyreğe göre 111 tu. İşten çıkarma furyasına katı- rinde eski yönetim ku- ken aynı gün içinde Avro/TL ise 19.41 seviyele- 3 milyon 433 bin kişi oldu. bin kişi azalarak 34 milyon lan ABD merkezli e-ticaret şirketi rulundan İsrafil Kuralay rindeydi. İngiltere Merkez Bankası’ndan bekle- Amazon’un da küresel ekonomi- 15-24 yaş grubunu 220 bin kişi, işgücüne ka- ve Levent Taş, komi- nen faiz artışı ve İngiltere Maliye Bakanı Jeremy de belirsizliğin artmasıyla küre- kapsayan genç nüfusta tılma oranı ise 0.4 pu- telerinden çıka- Hunt’ın perşembe günü açıklayacağı mali paket sel işgücünün yüzde 3’üne denk işsizlik oranı, 0.8 pu- anlık azalış ile yüzde mayarak meclise beklentileri ise sterline güç kazandırdı. Sterlin/ gelen 10 bin kişiyi işten çıkarmaya anlık azalış ile yüzde 52.8 olarak gerçekleş- girememişti. TL gün içinde 22 lirayı aşarak 22.45 seviyesine hazırlandığı aktarıldı. 19.1 oldu. Genç nü- ti. l Ekonomi Servisi Şekib Avdagiç kadar yükseldi. l Ekonomi Servisi