Katalog

4 EKİM 2022 SALI Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlandı. ‘İNSAN EVRİMİNE IŞIK TUTAN BULUŞ’ İki ayağı üzerinde yürüyen insan atalarımıza dair gizem Nobel Tıp Ödülü 7 milyon yıl önce İsveçli Paabo’ya 022 Nobel Ödüllüleri olduğunu düşündü. 2sahiplerini bulmaya Ancak Paabo, ilk başladı. İsveç’in Stock- kez 40 bin yıllık bir holm kentindeki Karo- kemik parçasından nasıl yürüyorduk? linska Enstitüsü’nde DNA dizilişi yapa- Nobel Fizyoloji veya Tıp bildi. Bu sonuçlar, Ödülü’nün kazananla- çoğunlukla Avrupa rı açıklandı. 2022 No- ve Batı Asya’da ya- yeni bir çalışma yapıldı. HAZIRLAYAN: BATUHAN SARICAN bel Nobel Tıp veya Fiz- şayan Neandertal- ‘CEZBEDİCİ e olursa ol- minin soyunun ([email protected]) yoloji Ödülü, “soyu tü- lerin hem günümüz Nsun söz ko- bilinen en es- Nature’daki yeni çalışma kenmiş homininlerin insanlarından hem nusu bulgu, pa- ki üyesi olabi- VE ÖNEMLİ’ Yeni çalışmada Fransız ve ad’ın Djurab Çölü’nde bu- genomları ve insan ev- de şempanzeler- leontoloji ca- lir. Arizona Eya- Svante Paabo Çadlı araştırmacılardan oluşan lunan bir uyluk kemiği ve rimine ilişkin keşfi” ile den farklı olduğu- miası tarafından “cezbedici ve let Üniversitesi’nden paleoant- Ç bu ekip, kemiklerdeki 20’den iki alt kol kemiği, Sahelant- Svante Paabo’ya veril- nu ortaya koydu. önemli” olarak görülüyor. Çün- ropolog Yohannes Haile-Selas- fazla özelliğin iç ve dış yapısını di. Paabo’nun babası Sune Bergs- hropus tchadensis olarak bili- kü ilk atalarımızın şempanzelere sie, Sahelanthropus’a ait oldu- analiz etmek için bir dizi yön- tröm de 1982 yılında Nobel Tıp ‘Bizi insan yapan şey’ nen bir hominin türünün iki giden soydan ayrıldığı bir zama- ğu öne sürülen uyluk kemiği- Ödülü’nü kazanmıştı. na denk geliyor. Eğer yapbozda- nin, alışılmış bir iki ayaklıda gör- tem kullandı. Yapılan karşılaş- ayağı üzerinde dolaştığını ve Nobel komitesi Paabo’ya yö- ki eksik parça buysa, yedi milyon meyi bekleyeceğimiz morfo- Neanderthal genomu- tırmaların sonunda uyluk kemi- nelik, “Bulguları yaşayan ağaçlarda da zaman geçirdiğini yaşındaki Sahelanthropus tcha- lojinin çoğuna sahip olduğunu nun açığa çıkarılma- ği boynunun taban oryantasyo- tüm insanları soyu tü- gösteriyor. Bu da soyumuzun 7 densis, insan ve şempanzelerin açıkça gösterdiğini söylüyor ve sını ve 2008’de “De- kenmiş homininlerden nunun ve kemiğin üst kısmın- milyon yıl önce dimdik ayakta ortak atasından modern insanla- Sahelanthropus’un bir hominin nisova” adı verilen ayıran genetik farklı- daki düzleşmenin, homininle- yürüyor olabileceğine dair yeni ra uzanan evrimsel dal olan ho- olduğunu doğruluyor. hominin türünün lıkları ortaya çıkara- re veya insan soyunun üyele- bir kanıt sunuyor. keşfini sağlayan ça- rak, bizi benzersiz şe- rine benzediği sonucuna varıl- Araştırmaya dahil olmayan lışmalar, araştırma- kilde insan yapan şe- sının dişleri farklı bir şey öne- bacaklarına ihtiyaç vardı. dı. Ekibin Nature’da bildirdiği- Harvard Üniversitesi paleoant- cıya ödülü kazandı- yin araştırılması için te- riyordu; köpek dişleri daha son- 2004’te -o zamanlar yüksek li- ne göre uyluk kemiğinin iç kıs- ropoloğu Dan Lieberman, bu ho- dı. Bu çalışma, ödülü al- mel sağlıyor” dedi. raki homininlere veya insan ai- sans öğrencisi olan- Aude Ber- mındaki bir enine kesitte gö- minin dik yürüyorsa, bu bul- masıyla bilim dünyasında ile- Bütün hafta boyunca süre- lesinin üyelerine benziyordu. geret-Medina, elde edilen bulgu- rülen kemik yoğunluğu, homi- gunun “dev bir keşif” olduğu- ri araştırmaların odak noktası- cek olan Nobel Ödülleri, bugün Kafatasının tabanındaki açık- ların saklandığı bir çekmecede ninlerin sahip olduğu aralığına nu söylüyor. Şimdi biraz geriye nı insan evrimiyle ilgili araştırma- fizik ödülü, 5 Ekim Çarşamba lığın şekli, Sahelanthropus’un uyluk kemiği ve bir alt kol ke- denk düşüyor ve dik yürümeyle lara yönlendirerek evrimsel sü- alıp konuyu toparlayalım. günü kimya ve 6 Ekim perşem- başının, günümüz insanları gibi miği bulmuştu. Bunlar, paradig- reçte henüz bilinmeyen başka uyumlu yükleme kuvvetlerine be günü edebiyat ödülü ile de- İlk atamız mı? dik yürüyenlere benzer şekilde ma değişimine yol açabilirdi. An- basamakların açığa çıkarılması- maruz kaldığını düşündürüyor. vam edecek. 2022 Nobel Barış nın önünü açabilir. Paabo’nun il- Sahelanthropus’a dair ilk ke- dikey bir boynun üzerinde den- cak Bergeret-Medina’nın önerdiği Ödülü cuma günü verilecekken gisi atalarımızdan gelen eski, bo- şif, 2001’de bulunan kafatasıy- gelendiğini düşündürüyordu. Bir ciddi bir analiz için yıllarca bek- ekonomi ödülü ise 10 Ekim’de zulmuş ve kontamine olmuş ge- Kaynakça dı. Poitiers Üniversitesi’nden başka deyişle, Toumaï’nin kafa- lenecek ve yeni bulgulara ihti- açıklanacak. Nobel Ödülleri için https://www.nature.com/articles/ netik materyaldi. Birçok kişi bu- ödül töreni ise 10 Aralık’ta dü- paleontolog Michel Brunet, bu tasının tabanının omurgasıyla yaç duyulacaktı. Zira o dönem- d41586-022-02313-7 nun imkânsız bir meydan okuma zenlenecek. l Dış Haberler bulguya, yerel Dazaga dilinde buluştuğu açı, iki ayak üzerin- deki ön analizlerde, kalıntıların https://www.science.org/content/ar- “yaşam umudu” anlamına kar- de dik yürümeye işaret ediyor- dik yürüyen bir türe ait olmadı- ticle/human-ancestors-were-walking- şılık gelen “Toumaï” adını ver- du. Yine de tek başına bir kafa- ğı sonucuna varılmıştı. Yıllar sü- upright-7-million-years-ago-ancient- raştırmacılar, kanser hücreleri- mişti. Büyüklük olarak şempan- tası, bir türün dik yürüdüğünü ren bekleyişin ardından belki de limb-bone-suggests Anin sadece normal besin eksikli- Acıkan zeninkine benzeyen bu kafata- kanıtlayamıyordu. Toumaï’nin Bergeret-Medina’yı haklı çıkarak ğinden dolayı çevreden gelen prote- inlerle beslenmelerinde rol oynayan kanser ve daha önce tanımlanmamış olan bir protein keşfettiler: LYSET olarak isimlendirilen enzim, “hücrenin mide- hücreleri si” olarak tanımlanan lizozomların iş- levi için önemli. LYSET eksik olduğu Diyet yapmadan nasıl 8 zaman, kanser hücreleri lizozom- lardaki enzimlerden yoksun ka- lır ve alternatif besin kaynağı- besleniyor? yolu na geçemezler. Birkaç fare mo- deliyle araştırmacılar, tümör ge- kilo vermenin lişiminin daha sonra büyük ölçü- Kediler neden de yavaşladığını öğrendiler. Bu ne- aha az yemek ve alınan kalori mik- denle araştırmacılar, LYSET’i ve avlarıyla oynar? Dtarını sıkı bir şekilde takip etmek mannoz – 6 – fosfat yolunu, kanser fazla kilolardan kurtulmada vücudu- ediler neden avlarını yaka- hücrelerinin metabolizmasına tera- nuza yardımcı olsa da kalori sayma Kladıktan sonra bile onlarla pötik olarak müdahale etmek için ve en sevdiğimiz yiyeceklerden mah- oynamaya devam ederler? Bu olası bir moleküler başlangıç rum kalma süreci birçoğumuz için zor- davranışın temelinde oyuncu, noktası olarak görüyorlar. dur. İşte diyet yapmadan kilo verme- sevimli doğaları mı yatıyor yok- Lysosomal enzyme trafficking nin kanıtlanmış 8 yolu. sa öldürme içgüdüleri mi? factor LYSET enables nutritio- Binlerce yıldır kedi dostları- nal usage of extracellular pro- . Kahvaltıdan önce egzersiz yapın. teins, Science,8.09.2 022. mızla birlikte yaşıyor olsak da 1 Koşu, bisiklet veya merdiven araştırmacılar “asıl” evcilleştir- çıkma gibi kardiyovasküler egzersiz- menin sadece 200 yıl öncesin- ler, kalori yakma ve vücut yağınızı de, kedi melezlemelerinin baş- azaltmada oldukça etkilidir. Her sa- İNSANLARA BULAŞMA RİSKİ ‘DÜŞÜK’ lamasıyla olduğunu belirtiyor. bah sadece 20 dakika egzersiz yap- 2006 yılında The Journal of mak harikalar yaratabilir. Nutrition’da yayımlanmış bir Avrupa’da en büyük . Uyku programınızı düzenleyin. . Düzenli direnç egzersizi araştırmaya göre kediler çok tabolizmanızı hızlandırmanın ve da- 2 Kalori alımınızı azaltmayı veya yakın bir tarihte evcilleştiril- 7 Vücudunuzu kontrol altında ha fazla kilo vermenin en iyi yolla- fiziksel aktivitenizi artırmayı sevme- dikleri için gün boyunca avla- tutmanın en iyi yollarından biri di- rından biridir. seniz bile sadece uyku progra- kuş gribi salgını nan vahşi atalarından geçen iç- renç egzersizidir. Direnç egzersizle- mınızı düzenleyerek kilo vere- . Aralıklı oruç tutun. güdülerin çoğunu koruyorlar. ri, sadece kalori yakmanıza yardımcı bilmeniz mümkün. Yapılan bir 5 Ne zaman yediğinize dik- vrupa ülkelerinde bugüne yon kuş ile 3 bin 500 yabani ka- Araştırmacılar, bu evrimsel ka- olmakla kalmaz aynı zamanda ekstra araştırma, sadece üç saat faz- kat ederek de kilo verebilirsi- Akadar görülmemiş genişlik- natlı itlaf edildi. Avrupa’nın ku- lıntının bir kediyi aç olmasa bi- kas yapmanıza da yardımcı olur. la uykunun deneklerin gecede niz. Aralıklı oruçta, vücudunuz te yaşanan kuş gribi salgını ne- zeybatı kıyılarında kuş gribi nede- le avını yakalamaya yönlendir- . Yeterli D vitamini... 400 kalori yakmasına neden ol- aç kaldığında enerji elde etmek deniyle binlerce kuş ve kümes niyle yüksek sayılarda deniz kuşu diğini ifade ediyor. Dahası, bir 8 Vücudunuzu kontrol altında tut- duğunu gösteriyor. için yağ depolarına yönelir, bu hayvanı itlaf edildi. ölümleri kaydedildi. kedinin patiyle vurma, zıplama maya ve potansiyel olarak kilo kaybı- da yağ kütlenizi azaltmanıza ve Avrupa Hastalık Önleme ve Avrupa’da kuş gribinin insan- . Daha fazla su için. ve tırmıklama gibi oyun davra- nı artırmaya yardımcı olan çeşitli vi- kilo vermenize neden olur. Kontrol Merkezi tarafından ya- lara bulaşma riski ise “düşük” nışları da avlanma içgüdülerin- 3 Journal of Clinical and Diagnos- taminler ve mineraller arasında D vi- den kaynaklanıyor. Araştırma- yımlanan rapordaki 2021-2022 olarak nitelendirildi. Çin’de top- tic Research’te yayımlanan bir çalışma, . Stres ve kaygıdan kaçının. tamini tartışmasız en önemlisidir. verilerine göre, Portekiz’den lam beş kişide virüs tespit edil- cılar, bu içgüdüler sayesinde, her yemekten önce 500 ml su içen ka- 6 Stres ve kaygı, kortizol Birçok insan, çoğu zaman kilo alı- günümüz evcil kedi ırklarının Norveç’in kuzeyine ve Ukrayna’ya di. Avrupa’da mesleki olarak tılımcıların herhangi bir diyet değişik- seviyesini yükselterek açlığı mına neden olan metabolik send- bile vahşi doğada görece kolay kadar tüm kıtada 37 ülkede kuş kuşlarla temaslı kişilerde hasta- liği yapmadan daha fazla kilo verdiği- tetikler. Bu, dikkatli olmazsa- rom, depresyon ve anksiyete ile bir şekilde hayatta kalabildikle- gribi vakaları görüldü. Kuş gri- lığın ortaya çıkma ve bulaşma ni ve vücut kitle indekslerinin azaldı- nız hızlı bir şekilde aşırı yeme- sonuçlanabilen D vitamini eksikli- rini belirtiyor. bi vakaları nedeniyle 2 bin 500’e riski ise “düşük ila orta” seviye- ğını gösterdi. nize neden olabilir. Egzersiz yap- ğinden mustariptir. https://www.livescience.com/ yakın kümes hayvanı, 47.7 mil- de değerlendirildi. . Daha fazla protein... mak, kilo verirken stresi azaltmak https://scitechdaily.com/8-proven-ways- why-do-cats-play-with-prey 4 Protein alımınızı artırmak, me- için de iyi bir yoldur. to-lose-weight-without-dieting/