Katalog

16 EKİM 2022 PAZAR 6 inceleme İSMET İNÖNÜ, BÜLENT ECEVİT VE RECEP TAYYİP ERDOĞAN’IN BEYAz SARAY gÖRÜşMELERİ SiyaSi LiderLerin aMeriKa ZiyaretLeri Başbakan İnönü, ABD başkanı Başbakan Ecevit, Recep Tayyip Erdoğan, ile konuşmasından önce başba- suikast girişimiyle Beyaz Saray’da kırmızı 4 4 4 kanlık görevinden düşürüldü. karşı karşıya geldi. halı ile karşılandı. HP Genel Başkanı Kılıçdaroğ- zandan kendisini coşkulu alkışlar- lu geçen pazar günü (9 Ekim la karşılayanlara hitap etmeye başla- C2022) ABD’ye gitti; 13 Ekim dı. İşte bu ortamda Ecevit konuşur- BAşBAkANA Perşembe günü de ziyaretini tamamladı. ken, tam karşısında bulunan bir mi- Türk siyasal yaşamında, parti ge- litan saniyeler içinde cebinden çı- nel başkanlarının ABD ziyaretle- kardığı tabancasını Ecevit’e doğrult- kuRuLAN TuzAk ri bir gelenek haline gelmiştir. Ni- tu. Bu militan anında FBI görevlile- tekim İsmet İnönü iki kez, Bülent ri tarafından etkisiz duruma getiri- nönü, Washington’da Türkiye Ecevit üç kez, Süleyman Demirel lirken Ecevit de saniyeler içinde ko- İBüyükelçiliği’nde kalıyordu. O sıra- beş kez, Turgut Özal 10 kez, Recep rumalar tarafından yaka paça salon- da Büyükelçi Turgut Menemencioğlu’ydu. Tayyip Erdoğan ise en az 20 kez dan güvenlikli bir yere götürüldü. İnönü’nün yanında ABD’ye giden doktoru ABD’yi ziyaret etti. ABD’ye yapı- Rum militan silahını ateşleme fırsatı ve olayın birinci derecede tanığı Prof. Dr. lan lider gezilerinden İnönü, Ecevit bulamamış ve Ecevit suikast sonucu Zafer Paykoç konuyu anlatmıştır. ve Erdoğan’ın gezileri tarihidir. ölümden kıl payı kurtulmuştu. Washington’da sabah saat 9, Türkiye’de Bu gezilerin önemi şudur: Erdoğan, Bu konuyu anlatırken “silah çek- saat farkı nedeniyle saat öğleden son- sadece AKP genel başkanıyken ve miş”, “silahını Ecevit’e doğrultmuş” ra 4’tür. Büyükelçilikte kahvaltı ediliyor. hiçbir kamu görevi yokken 10 Aralık gibi cümlelerle değil, konuyu tekil an- Prof. Dr. Zafer Paykoç şöyle anlatıyor: İnönü-Johnson görüşmesi 2002’de Beyaz Saray’da kırmızı halı latımıyla yazıyorum. Çünkü o heye- “... İsmet Paşa’yla beraber saat 09.00 sı- ve devlet resmi töreni ile karşılandı. canlı anda, Rum asıllı militanın yan ralarında kahvaltı ediyorduk. Büyükel- İnönü’nün Kasım 1963’teki, Ecevit’in cebinden çıkardığı silahı Ecevit’e doğ- çi Turgut Menemencioğlu içeri girerek Temmuz 1976’daki ABD ziyaretleri rultmasına tanıklık ediyordum. Paşa’yı selamladı; geceyi nasıl geçirdiğini unutulamaz. Çünkü Ecevit ABD’de Bu olay sırasında Ecevit’in yanın- sordu. Paşa rahat bir gece geçirdiğini, saat bir suikast girişimiyle karşılaştı. İnö- daydım. Ecevit’in bu gezisine CHP nü ise Washington’da ABD başkanı 11.00’de Johnson’la yapacağı konuşmayı Merkez Yönetim Kurulu Üyesi ve Ge- ile görüşeceği gün Türkiye için onur sabırsızlıkla beklediğini söyledi. Büyükel- nel Merkez Basın Sözcüsü olarak ka- kırıcı bir durum doğdu, Ankara’da tılmıştım. Bursa Milletvekili eski bü- çinin durumunda bir gariplik, üzüntülü bir başbakanlıktan düşürüldü. yükelçilerden Hasan Esat Işık ve CHP çekingenlik, bir şey söylemek istiyormuş Bu gezilere ve arka planına kısa- Basın Danışmanı Orhan Koloğlu da bu da dili varmıyormuş gibi bir hava vardı. ca bakalım. gezide Ecevit kurulunun üyesiydiler. Randevunun iptali Erdoğan Beyaz ‘İlgi çekmek için’ Bir ara bana işaret ederek gizlice konuş- Saray’da Amerikan FBI görevlilerinin müda- mak istediğini belirtti. Şimdi Ankara’dan halesiyle, silahını ateşleme olanağını Recep Tayyip Erdoğan için dönüm aldığı bir telsizde, dün akşam koalisyo- bulamayan kişinin Rum asıllı Kıbrıslı noktası ve “başlangıcın başlangıcı”, 3 nun dağıldığını, hükümetin düştüğünü söy- Stavros Psihopedrisdes olduğu bir gün Kasım 2002’de Türkiye’de yapılan Bülent Ecevit suikast girişi- ledi. İki saat sonra Johnson’la konuşma- sonra çıkarılan New York Ceza Mah- minden sonra BM delegas- genel seçimlerden hemen sonra, 10 sını yapacak olan Paşa’ya haberi nasıl ve- yonunun resepsiyonunda. kemesi’ndeki duruşmada öğrenildi. Aralık 2002’de Beyaz Saray’da Baş- receğini bilemediğini, haber Paşa’da ani Suikast girişimini gerçekleşti- kan George W. Bush tarafından ka- şok yaparak sağlığına bir zarar verir di- hıncahınç dolmuştu. Kuşkusuz top- ren sanığın avukatı Walker Jennigs, bul edilmesidir. ye endişe ettiğini anlattı. Sonra bu habe- “Müvekkilinin Kıbrıs sorununa dün- lantı salonuna girişler güvenlik güçle- Erdoğan o tarihte ne milletveki- rin şu anda Beyaz Saray’da da duyuldu- ya kamuoyunun ilgisini çekmek için ri tarafından sıkı denetim altına alın- li ne de başbakandı. Sadece AKP ğu muhakkak olduğuna göre, derhal ha- bu girişimi yaptığını” açıklamıştı. mıştı. Kıbrıs Barış Harekâtı’nı ger- genel başkanıydı. Ancak Beyaz rekete geçmek gerektiğini bildirdi. Sayın Kuşkusuz olay bütün dünyada yankı Saray’a kırmızı halı protokolü ile çekleştiren, şöhretinin en üst nokta- Menemencioğlu’yla kötü haberi Paşa’ya yarattı. ABD hükümeti, ertesi sabah er- kabul edilmişti ve Başkan Bush’la sında olan Ecevit, yurtdışında yaşa- duyurmaktan başka çare olmadığına karar yan Türklerin onurunu yükseltmiş- ken saatlerde Ecevit’e “geçmiş olsun” uzun bir görüşme yapmıştı. taziyelerini bildirirken Amerika’nın di- verdik. ti. Ecevit çılgınca alkışlanıyordu. Bu görüşme sonrası Türkiye’de 29 Temmuz 1976 ğer kentlerine ziyaretleri protestolar ne- Sayın elçi ‘Paşam Ankara’dan acele bir Toplantı salonuna giremeyenler “ılımlı İslam ideolojisinin” ve Ka- deniyle yarıda kesmesi için öneride bu- Erdoğan’ın yükselişi başladı. de otelin lobisini doldurmuşlar, top- telsiz aldım, çok üzüldüm. Görevim ica- sım 1974’te koalisyon dağıldı. lundu. Ecevit bu öneriyi kabul etmedi Erdoğan, bu görüşmeden sonra lantı sonunda Ecevit otelden ayrılır- bı bu haberi zatıâlinize duyurmaya mecbu- Ancak Ecevit, “Kıbrıs Fatihi” ola- ve ABD gezisini sürdürdü. Türkiye’de “ılımlı İslamın temsilci- ken onu selamlamak ve alkışlamak rum. Özellikle Johnson’la randevu saatiniz rak halk arasında çok sevilir ve gü- Ecevit New York’tan si” olarak kabul edildi. O günden bu- için bekliyorlardı. gittikçe yaklaşıyor. Bize emrinizi bildirme- venilir duruma gelmişti. Bu koşul- Washington’a geçti. Washington’da güne 20 yıldır Türkiye’yi yönetiyor. nizi rica ederim’ diyerek telgrafı Paşa’ya larda, 1976 yılında CHP Genel Baş- Ölümden kıl payı kurtuluş Dışişleri Bakanı Kissinger’la konuş- uzattı. Paşa gözlüklerini taktı, okudu, dura- kanı Ecevit, konferanslar vermek Ecevit’e suikast girişimi Ecevit otelin geniş toplantı salo- tu. Kissinger’ın verdiği öğle yeme- ladı. Rengi önce sarardı, sonra kızardı. Tel- ve siyasi temaslar yapmak üzere nunda Türk vatandaşlarına konuşur- 1976’da Ecevit, ABD gezisinde bir ğinde ABD’nin gelişmekte olan ül- sizi Menemencioğlu’na geri vererek ‘Lüt- ABD’ye davet edildi. suikast girişimiyle karşılaştı. Olayın öze- ken otelin dışında toplanmış olan kelerde askeri diktatörleri destekle- fen Beyaz Saray’a durumu anlatınız. Ben Ecevit, önce New York kentinde ga- ti şöyledir: 1973 seçimlerinden sonra Rumlar ellerinde pankartlar, öfke mek yerine demokrasiyi destekle- şu anda başbakan değilim. Randevunun ip- zeteciler ve aydınların izlediği bir kon- CHP-MSP arasında bir koalisyon ku- dolu, taşkın hareketlerle Türkiye ve mesini söyledi. CHP İzmir Millet- talini isteyelim’ dedi.” ferans verdi. Aynı günün akşamında rulmuştu. Temmuz 1974’te Kıbrıs Ba- Ecevit aleyhine gösteri yapıyorlardı. vekili olarak Ecevit’in gezi ekibi- ünlü Waldorf Astoria Oteli’nde, New rış Harekâtı gerçekleşmiş, Türk Silahlı New York’un atlı polisi Rum mili- nin içinde yer aldığım ve bu görüş- ‘Görüşmekten onur duyarım’ York bölgesinde oturan Türklerle bir- Kuvvetleri Kıbrıs’ın önemli bir bölümü- tanları kontrol etmeye çalışıyordu. melere katıldığım için günü gününe “Büyükelçi gerekeni yapmak için dışa- likte olacağı bir toplantı düzenlemiş- ne egemen olmuştu ve bütün dünyada Konuşması bitince Ecevit, büyük tuttuğum notlar elimdedir. Ecevit’le rı çıktığında, Paşa göğsünde biraz ağrı ve Ecevit’in ünü en üst düzeye çıkmıştı. ti. Ecevit, New York’ta bulunan Türk- kalabalık nedeniyle salona gireme- Kissinger arasında geçen bu ilginç sıkıntı hissettiğini söyledi. Kendisini ya- Ne var ki Kıbrıs’ta başarılı bir lere hitap edecekti. yen ancak otelin lobisinde kendisi- demokrasi konuşmasını da daha ön- tırdım. Gerekli tedaviyi yaptım. Sakinleşti harekât sağlayan CHP-MSP koa- 23 Temmuz 1976 Cuma akşamı saat ni bekleyenlere de selam vermek is- ce yazmıştım. (Bkz: Cumhuriyet, 18 ve rahatladı. Manen çok sarsıldığı halinden lisyonu bir süre sonra çatladı ve 17 20.00 dolayında otelin toplantı salonu tedi. Ecevit lobiye çıktı ve tırab- Temmuz 2022) belliydi. ‘Doktor’ dedi. ‘Bunu böyle bir günde nasıl yaparlar. Ben Johnson’la ken- di şahsi işimi değil, Türkiye’yi ilgilendiren konuları konuşacağım. Türkiye başbaka- nının itibarını zedeleyen bu tertibi yapmak için bir gün daha bekleyemezler miydi?! İnönü’ye onur kırıcı hareket Bu arada Menemencioğlu rahatlamış bir yüzle içeri girerek Johnson’ın cevabını ge- tirdi. Johnson şöyle diyordu: ‘Benim için u lider gezilerinden en ilgin- ederek ABD’nin 36. başkanı kan Johnson, pek az devlet başka- Bci, Başbakan İnönü’nün ABD olarak göreve başladı. nına konuşma için randevu ver- İsmet İnönü’nün kişiliği önemlidir. Onun Başkanı Johnson’la görüşme yaptı- Üç gün sonra 25 Ka- mişti. Randevu verilenlerden bi- başbakan olması veya olmaması, bu de- ğı gün görevden düşürülmesi olayı- sım 1963 günü, başkent risi de İnönü’ydü ve Johnson’la ğeri değiştirmez. Kendisi ile randevu saa- dır. ABD Başkanı Johnson tarafın- Washington’da Kennedy 26 Kasım 1963 Salı günü Beyaz tinde mutlaka görüşmekten zevk ve şeref dan Türkiye başbakanı olarak ran- için bir cenaze töreni dü- Saray’da görüşülecekti. duyacağım.’ Böylece Paşa, saat 11.00’de devu verilen İnönü, bu görüşmeyi; zenlendi. Bu törene bütün İnönü, ABD’de iken koalisyon- Johnson’la görüştü. Johnson’ın bu nazik başbakanlıktan düşürülmüş bir ki- dünyadan devlet başkanla- da yer alan CKMP (Cumhuriyet- jestinin, Paşa’nın sarsılmış itibarını tümüy- şi olarak yapmıştır. Bu onur kırıcı rı, başbakanlar katıldılar. çi Köylü Millet Partisi) hükümet- le tamir etmediyse de önemli ölçüde mora- olayın özeti de şöyledir: Türkiye’den de o sırada ko- ten çekilme görüşmelerine başla- lini düzelttiğine şahit oldum.” ABD Başkanı John F. Kennedy, 27 Kasım 1963 alisyon hükümetinin Baş- dı. Yaşamında çok kez ihanete uğ- İşte o günlerin milliyetçi partisinin yap- Teksas eyaletine yaptığı bir gezi sı- bakanı İsmet İnönü katıldı. ramış olan İnönü’ye bir tuzak ku- tıkları... rasında Dallas kentinde 22 Kasım Cenaze töreninden bir gün son- ruldu. İnönü tam anlamıyla sırtın- nucu öldürüldü. Başkan Yardımcısı İşte milli ve yerli olalım diyenlerin, mil- 1963 günü bir suikast girişimi so- Lyndon B. Johnson, hemen yemin ra 26 Kasım 1963 Salı günü, Baş- dan vurulmuştu. liyetçilik diyenlerin, dış politikada birlik olalım diyenlerin Türkiye Cumhuriyeti’nin başbakanına, Kuvayı Milliye’nin Batı Cep- hesi Komutanı’na oynadıkları oyun... KaK İşte Türkiye Cumhuriyeti’nin başbakanı- l l l Prof. Dr. Zafer Paykoç, İnönü’nün İlk ABD Seyahati, Haluk Şahin, Johnson Mektubu, Kırmızı Kedi Yayıne- Cumhuriyet gazetesi, 28 Temmuz 1976 ve 29 Tem- na kurulan tuzak, işte politika... Milliyet, 25 Aralık 1981, s. 2. vi, 2019, s. 88-91. muz 1976. sayıları. lar yna