Katalog

22 KASIM 2021 PAZARTESİ EKONOMİ 11 Eski Merkez Bankası Başkanı Serdengeçti: Ekonomi teorisinde faiz değil enflasyon önceliklidir! Bir sıfır döndü bile! Sakal, bıyık ve li politikaları ve hükümetin de iste- 2001 krizinde Merkez Ban- PARADAN 6 SIFIR ATTI 3. seçenek yerek ya da istemeyerek bir istikrar kası Başkanı olan Süreyya Yıl 2001 2006 ejimin, ülkeyi, siyasal İslamın sı- programı uygulaması ile bu sonucu Enflasyon (%) 68.5 8.1 Serdengeçti, “Enflasyon yüz- nıfsal çıkarlarının peşinden sü- elde ettik. Faiz (%) 250 14 Rrükleyerek getirdiği noktada du- de 4’e düşmeden sürdürüle- Dolar kuru (TL) 1 milyon 636 1 milyon 225 n Bunun verdiği cesaretle ben hü- rum, “Aşağı tükürsen sakal yukarı bilir büyüme olmaz” diyerek kümete 2003 yazında önerdim. tükürsen bıyık” atasözünü anımsa- 2006 başında paradan altı sıfırı da tıyor. Tabii, verili gerçekliğin koruna- atılan 6 sıfırdan birinin dön- bilmesi için olasılıklar yelpazesinin dı- attık. Utanç vesilesinden kurtulduk. düğünü açıkladı. şına itilen bir yolu seçerek doğrudan Ama şimdiden tek sıfır döndü bile. karşıya tükürmek de var. Ancak bu ürkiye’nin en şiddetli krizlerin- n Benim zamanımda başlayan bir an- seçenek, henüz zayıf bir olasılık bi- den biri olan 2001’de Merkez ket var. Hâlâ yapılıyor. 1 yıl sonrasın- le değil. Biz, sakal ve bıyık üzerinde TBankası Başkanlığı görevine ge- da enflasyonu kaç bekliyorsun? Enflas- odaklanalım. tirilen Süreyya Serdengeçti, enflas- yon beklentisi hep yukarıda. Daha ön- Türkiye’de, insanlar her sabah bi- yonun ahlaki bir sorun olduğunu be- ce bir başarı varsa beklentileri sağlık- raz daha yoksullaşırken adeta, “Do- lirterek “Öncelik enflas- lı yönlendirebilmekten geçti. lara ne olacak?” kaygısıyla kalkıyor. Aklıma 1982 Meksika krizi sırasında, yonun düşürülmesine ve- n Türkiye bunu tecrübe etti, başar- Plantu’nun Le Monde’da yayımlan- rilmelidir” dedi. dı ama unuttu. Dünyada 2021 verile- mış bir karikatürü geliyor: Yıkık dökük Güçlü Ekonomi Prog- rine göre enflasyonda ortalama yüz- bir kulübenin kapısının eşiğinde, boy- ramıyla birlikte Mart de 17 ile 196 ülke içinde 12’nci sıra- JALE nu bükük tek bir mısır bitkisinin önün- 2001’de Merkez Banka- dayız. Bizden sonra İran, Sudan Zim- ÖZGENTÜRK de oturmuş, üstü başı perişan iki köy- sı Başkanlığı’na getiri- babwe geliyor. lüden biri öbürüne “Bugün dolara ne lerin hep yukarı yöne revize edildi- muş. Politika faizini düşürüyorsu- n Enflasyon yüzde 20 iken bir ban- len Süreyya Serdengeçti, 2006 yı- oldu acaba?” diyordu. ğini söyledi. 2021’de başlangıçta be- nuz. Ne için düşer kısa vadeli faizle- Rejim “yüksek faiz enflasyonu az- lında görevi Durmuş Yılmaz’a dev- ka yüzde 15’ten kredi verir mi? Enf- lirtilen 5.4 tahmininin 18.4’e revi- rin genel düzeyi düşsün diye. dırır” iddiasıyla, sürekli faiz indiriyor. lasyon düşmeden faizlerin düşmesi rettiğinde enflasyon yüzde 250’den ze edildiğini şu anda ise enflasyonun Enflasyon ise azdıkça azıyor. Türk n Yüzde 15’e düşürdüğünüz faizle- mümkün değildir. Faiz nedendir ko- 34 yıl sonra tek haneye inerek 8.1 Lirası’nın dolar karşısındaki yıllık kay- 19.9 olduğunu hatırlatan Serdengeç- rin genel düzeyi aşağı inmiyor hatta olmuş, görev döneminde TL’den 6 nusuna gelince, teori bu ilişkiyi enf- bı yüzde 45’e dayandı. Rejim, “Me- ti, şunları söyledi: bazen yukarı gidiyor. Çok ciddi bir lasyondan faize doğru görüyor. Az sıfır atılmıştı. Serdengeçti döne- raklanmayın biz ekonominin kitabını sorunla karşı karşıya olduğumuz bu- miktarda enflasyondan faize etki de minde çıkarılan Merkez Banka- yazdık” diyor ve bir sayfa daha açıyor: İnandırıcılık sorunu var radan da bellidir. var. Ama çok az. “TL değer kaybettikçe ihracat artacak, sı Kanunu’na göre de bankanın en n Hedefler tutmuyor. Sadece n Hedefler 10 yıldır tutmuyor. cari fazla vereceğiz, bu da enflasyonu n Neden kurtulamıyoruz: İş ca- önemli görevi fiyat istikrarını sağ- bu tabloya bakarak tipik bir Mer- Bir ciddiyeti kalmamış. 2004’te dizginleyecek.” miasında bile enflasyonla büyü- lamak olarak belirlenmişti. kez Bankacı bir tek şey görür. Bu- başkanken 34 yıl sonra enflasyon Rejim hangi evrende yaşadığına me arasındaki ilişki anlaşılmıyor. Türkiye yeni bir kronik enflasyon rada bir kredibilite sorunu var. inanıyor bilemiyorum ama bu evren- tek haneye indi. Bağımsız Merkez Türkiye’nin 95 yıl için ortalama bü- dönemine girmiş durumda. “Faiz ne- de, Türkiye ekonomisinde, TL değer İnandırıcılık sorunu oluş- Bankası’nın di- yüme hızı yüzde 5’tir. Enflasyonla dendir, enflasyon sonuçtur” tezinin kaybederken iki gelişme yaşanıyor. Serdengeçti 128 rayet- büyümek diye bir şey yok uzun va- ispatlanması için politikalar Birincisi, ithalat fiyatları arttığından, milyar dolarlık rezerv satışını da değerlen- dede. İşsizliği de artırmaz. ithalata dayalı üretimin, dolayısıyla ih- uygulanırken Serdengeçti, Tür- dirdi. Şunları anlattı: n Enflasyonla mücadele neden- racatın maliyeti de artıyor. Bu durum- n Satılan 128 değil 140 milyar dolardı. Nereye gitti? Yarısı şirketlere gitti. kiye Sosyal Ekonomik Siyasal da, üretici kâr oranından vazgeçerek 73 milyar dolar civarında. 200 milyar dolar borçları vardı 124 milyar dolara indi. se istenmiyor. Sabit gelir- Araştırmalar Vakfı’nın (TÜSES) 60 milyar dolar hane halkına gitti. Güvenmedikleri için döviz aldılar. Hâlâ alıyorlar. umudunu kâr hacmini artırmaya bağ- liler, pazarlık şansı zayıf toplantısına katıldı. Serdengeç- n Merkez Bankası döviz satar, bunda hiçbir şey yok. Sorun nerede? Ciddi bir say- lar, fiyat kırarak piyasada kalmaya ça- olanlar kendilerini koru- ti, enflasyon konusunda 20 yıl damlık sorunu var. Politikanın çöktüğü yer burası! lışırsa mallar değerlerinin altında fi- yamıyorlar. Para kırpı- önceki koşullara dönülmekte ol- n Türkiye’de 2013’te çok önemli bir karar alındı. Hazine borçlanamıyordu. Döviz girdisi olmayan şirketler de dış yatlardan ihraç edilir, ekonomiden borçlanma hakkı elde etti. 2018 borçlu şirketler zor duruma düştüler, onu düzeltmeye çalışıyorlar. larak gidiyor. Bu ciddi duğunu belirterek son üç yılda dış evrene değer transferi hızlanır. n Ancak bu satışı niye yaptınız, şirket açığı mı kapatıldı, amacınıza ulaştınız mı? Bu konularda iyi bir iletişim olmadı. bir ahlaki sorundur. Bu transfer, ülkede sermaye birikimi- enflasyonda açıklanan tahmin- nin dönmeye devam etmesini sağla- yan artık-değer “havuzundaki suyun E-ticarette kasım kampanyalarında artan yoğunluk çalışanları vuruyor seviyesinde” rejimin bu havuza soktu- ERDOĞAN VURGUSU ğu rant/talan hortumuna ek bir ka- çak daha yaratır, havuzdaki boşalma- TL’nin değer kaybı yı hızlandırır. Başka bir metafor kul- lanırsak ekonomide bir “kara delik” bulmaca ekinde herkesi, öncelikle de orta sınıfı ve en ürkiye ekonomisi ve Türk Lira- ndirimin yükü işçiye İ yoksulları tehdit edecek biçimde bü- Tsı’ndaki değer kaybı, uluslarara- yümeye başlar. sı medyada haber ve köşe yazıların- İkincisi, Türkiye, kapitalizmi, özellik- da yankı bulmaya devam ederken ALI CAN POLAT le egemen (banka-sanayi) sermayesi- bu kez Wall Street Journal’ın bul- nin birikim süreci açısından, hem de maca ekinde yer aldı. Gazetede Da- -ticaretin en fazla ciro yapılan dö- tüketim mallarının ithalatında, dış kay- niel Akst tarafından hazırlanan ha- nak girişine bağımlı bir ülkedir. Özal Enemi olan son çeyrekte kasım ayı ber bulmacası “News Quiz”de bu döneminde pekişen bu bağımlılık, si- ile birlikte Kara Cuma, Siber Pazar- hafta ilk soru Türkiye ekonomisi- yasal İslamın rejimi döneminde, ül- tesi, Alışverişte Bekârlar Günü gibi ne ayrılmıştı. Cumhurbaşkanı Tay- ke ekonomisi, tarım üreticisi üzerin- özel indirim dönemleri peş peşe baş- yip Erdoğan’ın bir fotoğrafı ile birlik- deki etkilerine bakmadan desteklenen ladı. Bu dönemde 30 milyon kişinin te okurlara şu soru yöneltildi: “Türk rejim yandaşlarının zenginleşme hır- Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faizi dü- alışveriş yapması ve 60 milyar TL’lik sıyla daha da güçlenmiştir. Döviz de- şürme talebi ülke parasının değerini bir satış bekleniyor. Sektörde büyü- ğerlendikçe banka-sanayi sermayesi- kaybetmesine yol açtı. 1 dolar şimdi me hızla devam ederken oluşan yo- nin birikim sürecini çevirmek de gide- yaklaşık kaç lira ediyor?” Bulmaca Sadece Kasım’da 30 milyon kişinin rek zorlaşır. ğunluğun faturası kargo işçileri ve sorusunun cevap şıkları ise şöyle: A. alışveriş yapması bekleniyor. TL’nin dolar karşısında bir yılda yüzde motokuryelere kesiliyor. Birçok kar- 11; B. 110; C. 1.100; D. 11.000” Kampanya dönemlerinde 60 mil- 45 değer kaybetmesiyse, bu dış kaynak go şirketinde yılsonuna kadar izinler yar TL’lik ek satış öngörülüyor. girişine bağımlı ekonomide halkın buna UN BULAMAYAN FIRINCI: iptal edilirken işçiler, 14 saate varan yakın bir oranda yoksullaşması, iç tale- mesailere mecbur bırakılıyor. bin gerilemesi anlamına gelecektir. İt- beklediklerini söyledi. alanlarda sendikal faliyetlerimiz sü- ‘Kıtlık geldi de hal mallarının fiyatlarının artışı tüketim Kasımda 30 milyon müşteri rüyor” dedi. mallarına, sanayinin üretim maliyetle- haberimiz mi yok’ Günde 300 kargo 4 yıldır bir kargo şubesinde çalı- Türkiye’de 100 binin üzerinde rine yansır; enflasyon artmaya devam Sektör temsilcileri e-ticaretteki bü- şan 52 yaşındaki bir kargocu ise yıl- HP Genel Başkanı Kemal KOBİ’nin de pazar yerleri aracılığıy- eder. Faiz düştükçe bu süreç hızlanır, CKılıçdaroğlu’nun 25 Kasım’da yümeyi bu rakamlarla dile getirir- başına kadar şirkette izinlerin ip- “kara delik büyür” ve bir aşamada dö- la e-ticaret yapmaya başladığını söy- Şanlıurfa’ya yapacağı gezi öncesinde viz krizi, borç krizine dönüşür, ekono- ken Nakliyat-İş Genel Başkanı Ali Rı- tal edildiğini ve mecburi mesai uy- leyen Elektronik Ticaret İşletmeci- yurttaşların sorunlarını dinleyen CHP mi durma noktasına gelir. Bu, faizi in- za Küçükosmanoğlu, bu artışın fatu- gulandığını söyledi. Günlük 300 pa- leri Derneği (ETİD) Yönetim Kuru- Tokat Milletvekili Kadim Durmaz, zi- dirmeye devam etmek, sakala tükür- rasının özellikle motokurye ve kargo ket ile çalıştıklarını söyleyen kar- lu Başkanı Emre Ekmekçi, “Bu yıl yaret ettiği bir fırıncıda, esnafın teda- me kısmıydı. çalışanlarına çıktığını söyledi. Artan gocu, “Yoğunluk 2 katına çıktı. Nor- kampanya dönemlerinde yaklaşık rik sorunu ile karşılaştı. Görüşme sı- Bıyığa tükürmeye gelince: Hâlâ iş yükü ile iş kazalarının da arttığını malde 9-6 çalışırken akşam 8-9 gi- 60 milyar TL’lik doping sağlamasını rasında ekmek yapımında kullanılan serbest piyasa ayetullahlarının fetva- söyleyen Küçükosmanoğlu, “2019 yı- bi çıkıyoruz işten. Günlük yevmiye- bekliyoruz. Yılsonunda işlem hacmi- malzemelerin fiyatlarındaki artışlar larıyla düşünenler, faizleri artırmaktan, lında toplam 19 motokurye hayatını ci eleman alıyorlar yoğunluk olun- nedeniyle zararına üretim yaptıkları- nin 400 milyar TL’yi geçeceğini ön- “yapısal reformlardan”(?) söz ediyor- nı söyleyen bir fırıncı, “Un fabrikasını kaybetmişken bu rakamın 2020’den ca, ama onlar da sürekli çalışmadı- lar. Kısacası, halkı yoksullaştırarak, iç görüyoruz” dedi. TOBB E-ticaret Sek- aradım. Un olmadığını, 10 gün sonra talebi daraltarak enflasyonu sınırlama, sonra 250’ye yükselmesi bunun açık ğı için işi bilmiyor, adresi bilmiyor tör Meclisi Üyesi ve İdeaSoft kuru- un verebileceğini söyledi. Biz ekmek anlamına gelen “kemer sıkma” po- göstergesidir. Kargo çalışanlarında bizim iş yükümüzü daha da artırı- cusu Seyhun Özkara ise 2021’de 12- üretmesek millet ne yiyecek? Kıtlık litikası istiyorlar. Bugünün dünyasın- da uzun mesai saatleri ve fazla iş yü- yor” dedi. Kuryelerin 14 saati aşan 15 milyon yeni müşteri kazanıldı- geldi, haberimiz mi yok. Un karabor- da, yabancı sermayenin ilgisini çeke- kü görüyoruz. Bu dönemde satılan mesai yaptığını söyleyen Motokur- ğını belirtti. 2022’de bu sayının 53 saya düşmüş. Dün 50 kiloluk bir tor- bilmek için reel faizlerin “carry trade”e ürün rakamları kadar iadeler de sek- ye Kargo İşçileri Koordinasyonu da milyona çıkacağını söyleyen NeSatı- ba unun fiyatı 260 TL’ydi. Fabrika ka- uygun bir düzeye çıkarılması gerekir. töre iş yükü getiriyor bunu da göz- izinlerin sık sık iptal edildiğini ve panmış. Bugün 320 TL istiyorlar. Ur- lır.com kurucusu Yiğit Tuna ise sa- Böyle bir “kemer sıkma” politikası- den kaçırmamalıyız. İş verenler ta- işçilerin resmi tatillerde de çalış- fa, GAP’ın başkenti. Toprağın ana yeri dece 2021 kasım ayında yaklaşık 30 nın, hızla yoksullaşmakta olan bir hal- ama un yok” diye yakındı. rafından engellenmeler olsa da bu mak zorunda bırakıldığını söyledi. kın, büyük konut stokunun üzerine milyon kişinin alışveriş yapmasını l Haber Merkezi geldiğinde, toplumsal doku üzerin- de yaratacağı yıkımın derinliğini, siya- ATO BAŞKANI BARAN: si türbülansın gideceği yönü önceden ATB Başkanı Ali Çandır artan maliyetlerin ürüne yansıtılamadığını söyledi kestirmek olanaksızdır. Maliyet artışları Üçüncü yola, karşıya tükürme ola- sılığına gelince, düşünmeye üç soruy- ticareti bozuyor la başlayabiliriz: Ülke, siyasal İslamın ‘Maliyetler üreticinin yükünü artırıyor’ kurduğu iktidarın ekonomik, siyasi, aliyet artışları hayatın her alanı- güvenlik yapılanmalarından, kültürel Mnı zorluyor. Üretici, bugün sattı- devam etmişlerdir. Bu zarar aylıkta BÜLENT ECEVIT Yıllık yüzde 18 zarar deli gömleğinden nasıl kurtulacak ve ğı fiyattan yarın yenisini üretemiyor. yüzde 16, yıllıkta ise yüzde 18 düze- Tarımsal üreticinin satış fiyatında- yaralarını nasıl saracak? Son 20 yılda Üreticilerin, maliyet artışları sebebiy- rtan döviz kuru, belirsizleşen yinde seyretmiştir.” ki enflasyonunu ifade eden Tarım- talan edilen servet, kamuya nasıl geri le daha önce imzalanmış sözleşme- Aticaret hayatının da etkisiy- Yurtiçi ve yurtdışı üretici enflas- ÜFE’nin eylül ayında aylık yüz- dönecek, nasıl bir toplumsal inşa sü- lere riayet etmediğini belirten Anka- le üretici enflasyonundaki artış de- yonlarının da tarım sektörünü do- de 1.46, yıllık ise yüzde 23.35 ola- recinde kullanılacak? ra Ticaret Odası (ATO) Yönetim Kuru- vam ediyor. Antalya Ticaret Borsa- laylı olarak etkilediğini belirten rak ilan edildiğini hatırlatan Çandır, lu Başkanı Gürsel Baran, toptancı ve sı (ATB) Başkanı Ali Çandır, Türki- dağıtıcıların zora düştüğünü, piyasa- Çandır, “Tarımsal dünya ile ilgi- şunları söyledi: da işleyişin bozulduğunu söyledi. Top- ye İstatistik Kurumu’nun açıkladı- “Olması gereken ya da sürdürülebi- li enflasyonlardan ortalama olarak tancıların, ürünleri sipariş ettiği fiyat- Yapılandırmaya ğı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi’ni lir olan aylık ve yıllık Tarım-GFE ra- yüzde 70 daha yüksek seyreden ta- tan alma konusunda tedirginlik yaşa- (Tarım-GFE) değerlendirerek üretici- kamlarının Tarım-ÜFE’den düşük rım dışı üretici enflasyonu ülke dığını vurgulayan Baran, “Üretici fir- 1 milyon başvuru nin yükünün arttığını açıkladı. Çan- seyretmesidir. Ancak bu durum- genelinde hâkimdir. İlan edi- malardan alınan fiyatlarla iş bağlantı- da tarımsal üreticiler, varlıkları- dır, “Tarımsal girdi enflasyonu re- len rakamlar tüketici enflas- ergi ve bazı borçların yapılandırılma- ları gerçekleştiren ve büyük projelerle nı ve faaliyetlerini sürdürebilir- Vsı için başvuru süresi 30 Eylül’de sona sözleşme imzalayan bayiler, iptal edil- kor kırmaktadır. Üretici, maliyet ar- yonunun yükseleceği sinyali- erdi. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) yapı- ler. Ağustos ayında olduğu gibi mek istenen sözleşmeler nedeniyle tışlarını ürün fiyatlarına yansıtamı- ni veriyor. Üreticinin, maliyet landırma için 1 milyon 190 bin kişinin top- zor duruma düşüyor. Üyelerimiz, söz- eylül ayında da ilan edilen ra- yor. Tarımsal faaliyetlerin kesintisiz artışlarını ürün fiyatlarına lam 61 milyar liralık yapılandırma başvuru- leşme şartlarını yerine getirememek- kamlar gösteriyor ki, tarım- yansıtamadığına dik- ve büyüyerek devamını sağlayıcı po- sunda bulunduğunu açıkladı. Yapılandırı- ten dolayı yasal yaptırım riskiyle de sal üreticiler aylık ve yıl- kat çekmek isterim” litikaların gecikmeden uygulanması Ali Çandır lan borçların ilk taksit ödemeleri 30 Kasım karşı karşıya kalabiliyor” dedi. lık olarak zarar etmeye dedi. l ANTALYA gerekmektedir” dedi. 2021 tarihine kadar yapılabilecek. ‘128 değil 140 milyar dolar satıldı’