Katalog

İZMİR’DE ÜÇ HEYKELE SALDIRI İzmir’de üç parkta bulunan hey- parçalanması çevredeki vatandaşların müdahalesiyle önlendi. Her üç olay- keller saldırıya uğradı. Bayraklı’daki yalıçapkını heykeli ve Bostanlı’da- da da saldırganlar yakalanamazken İzmir Büyükşehir Belediyesi zarar gö- ki bronz boğa heykeline zarar verildi. Bayraklı sahilindeki boğa heykelinin ren iki heykelin yerine yenilerini yerleştirecek. l İZMİR / Cumhuriyet 15 KASIM 2021 PAZARTESİ Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlandı Düşünmeden karar verenlerden misiniz? Ruhbilimde bilişsel önyargı adıyla bilinen bu düşünme People Who Jump to Conc- biçimi, belli bir zihinsel yanlışa yatkınlık olarak lusions Show tanımlanıyor. Aşırı özgüven ve komplo teorilerine Other Kinds of Thinking Errors, yatkınlık da bu durumun birer yansıması. Scientific Ame- En büyük orkestra rican/ eğiliminde olan kişiler ağır DERLEYEN: RITA URGAN bedeller ödemek durumunda imileri seçim yapma- rekorunun peşinde kalabiliyor dan önce en ince ay- 600’ü aşkın kişinin katıldı- inlerce Venezüellalı müzisyen, “Dünyanın en bü- Krıntısına dek araştırı- ğı araştırmada, bu tür önyar- Byük orkestrası” rekorunu kırmak için dün başkent Ca- yor hatta kimi zaman bun- gılı davranışlar şizofrenlerde racas’taki Venezuela Askeri Akademisi’nin avlusunda da aşırıya kaçtığı da oluyor. çok daha yaygın olduğundan, Tchaikovsky’nin “Marche Salve”sini seslendirdi. 12 binden Öte yandan, üzerinde hiç dü- şizofrenlerle ilgili çalışmalar- fazla müzisyenden oluşan orkestra, 1975’te kurulan ve o şünmeden alelacele görüş be- da uygulanan bir düşünme zamandan beri binlerce işçi çocuğuna klasik müzik eğitimi lirten insanlar da var. Ruhbi- oyunundan yararlanıldı. veren kamu kuruluşu El Sistema programıyla bir araya ge- limde bilişsel önyargı adıyla Bu oyunda oyuncular iki tirildi. Orkestra rekoru kırmayı başarırsa 2019’da 8 bin kişi- bilinen bu düşünme biçimi, gölde de balık tutan bir ki- lik Rus orkestrasının rekorunu kırmış olacak. l Dış Haberler belli bir zihinsel yanlışa yat- şiyle konuşturuluyor. Gölle- kınlık olarak tanımlanıyor. rin birinde balıkların çoğu Illinois Üniversitesi’nden kırmızı iken, ötekinde griler Carmen Sanchez ile Michi- çoğunlukta. Balıkçı balıkla- gan Üniversitesi’nden David rı birer birer tutar ve ancak Dunning tarafından yapılan oyuncular balıkların han- bir araştırmanın sonuçları il- gi gölden tutulduğunu söy- ginç: Üzerinde düşünmeden leyebildiklerinde avlanma- yargıya varmak, genelde ha- ya son verir. Bu süreçte ki- ta yapmaya yatkın daha ge- mi oyuncuların karar ver- niş kapsamlı davranış ve dü- meden önce çok sayıda ba- şünce örüntülerinin yalnızca lık görmeleri gerekirken, bir parçası. alelacele karar verenler için Akıl yürütme sürecinde bir iki balık görmenin yeter- düşünmeden yargıya varma NOVO NORDİSK li olduğu görüldü. Diyabet eşi GENEL MÜDÜRÜ CEM: görülmemiş bir salgın Aceleciler için umut var ovo Nordisk Türki- na çıkacağı tahmin edili- raştırmacılar, katılımcılara birtakım soru- dukları görüldü. Olaylara “atlama” eğiliminde akıl yürütme biçimini içeriyor. Nye Başkan Yardımcı- yor” dedi. Alar yönelttiklerinde, oyuncunun görme- olanlar aynı zamanda aşırı bir özgüven duygu- Çeşitli deneylerle katılımcıların tepkilerini ne sı ve Genel Müdürü Dr. İnsülini bulan araştır- si gereken balıkların sayısı azaldıkça o kişinin suna da sahiptiler. denli ölçüp biçerek verdiklerini belirleyen araş- Burak Cem, Dünya Diya- macılardan Frederick başka görüşlerini dile getirirken, akıl yürütür- Acele karar verenlerle vermeyenler arasında- tırmacılar, hem acele karar verenlerin hem de bet Günü nedeniyle yap- Banting’in doğum günü ken ve karar verirken yaptıkları yanlışların da ki düşünce farklılıklarının sözel sınavlarla ölçü- enine boyuna düşünenlerin otomatik Sistem 1 tığı açıklamada, 21. yüz- olan 14 Kasım’ın, Birleş- arttığına tanık oldular. len zekâ düzeyi ve kişilik farklılıkları hesaba ka- düşüncelerinden eşit oranda etkilendiklerine, yılın en büyük sağlık so- miş Milletler tarafından tıldığında da geçerli olup olmadığını anlamaya ancak acelecilerin sistem 2’den ötekiler kadar runlarından biri olan di- 2007 yılından beri Dünya Komplo teorilerine yatkınlar çalışan araştırmacılar, farklılığın yalnızca verilen etkilenmediklerine tanık oldular. DR. CEM yabetin, dünyada olduğu Diyabet Günü olarak kut- görevlerin alelacele yerine getirilmesinden kay- Düşünmeden verilen tepkiler sonucunda olu- Örneğin, iyice düşünmeden bir yargıya va- gibi Türkiye’de de büyük bir hızla landığını anımsatan Cem, “No- naklanmadığını gördüler. şan zihinsel kirlenmelerin ve öteki önyargıların ranların komplo teorilerine, paranormal olgula- arttığına dikkat çekti. Türkiye’nin vo Nordisk olarak, 100 yıl önce düzeltilmesine yardımcı olan Sistem 2’dir. İn- ra inanmalarının daha kolay olduğu tespit edildi. Avrupa’daki en yüksek diyabet hayat kurtarmaya başlayan in- Sistem eksikliğinden sanların sorunlu inançları ve hatalı akıl yürütme- Sözgelimi, cep telefonlarıyla kanser arasındaki sıklığına ve üçüncü en yüksek di- sülinin en büyük mirasçısıyız. Bu leri genelde bu sistemin eksikliğiyle ilintilidir. bağlantının bilerek gizlendiği türündeki söylenti- Peki, bu düşüncesizce ortaya atılmanın ardın- yabetli birey sayısına sahip oldu- mirasa sahip olmaktan, insüli- Neyse ki, aceleciler için bir umut var. Araş- lere inanmaları daha olasıydı. Bu kişilerin özen- da yatan ne? ğunu vurgulayan Cem, “Uluslara- ni sahiplenip geliştirerek diyabe- tırmacılar bu kişilerin önyargılarını hedef alan le düşünmeyi gerektiren sorunların çözümünde Ruhbilimciler genelde iki düşünme türü ol- rası Diyabet Federasyonu (IDF) ti yenmek için yatırım yapmaya ve özellikle de şizofreni araştırmalarında sık- yaptıkları yanlışlar da daha çoktu. duğunu öne sürüyorlar: Sistem 1 olarak ad- diyabetin benzeri görülmemiş devam eden ve tüm tedavileri- lıkla uygulanan biliş ötesi öğrenme türünde Kumar oyununda da, şipşak karar verenle- landırılan ilki bir anda, kendiliğinden ve ça- büyüklükte bir salgın olduğuna mizi bu doğrultuda geliştiren bir (metabilişsel) eğitimlerin onların biraz daha rin, kazanma olasılıkları daha yüksek olan id- ba harcamadan akla gelen düşünceleri yansı- dikkat çekiyor. Her 100 kişiden vakıf firması olmaktan gurur du- enine boyuna düşünerek tepki vermelerine dialara girmek yerine kazanma olasılığı da- tırken, Sistem 2, çözümleyici, özenli ve ölçüp 16’sında diyabet hastalığı görü- yuyoruz. Diğer yandan 100 yıllık yardımcı olabileceğini belirtiyorlar. ha düşük seçeneklere “atlama” eğiliminde ol- biçilerek yapılan bilinçli ve çaba gerektiren len Türkiye’de yaklaşık 9 milyon gelişimin ardından hâlâ kat et- diyabetli birey bulunuyor. Bu ra- memiz gereken yol olduğunun kamın 2045 yılında 13.4 milyo- farkındayız.” l Haber Merkezi Elektronik çöpün ağırlığı Filler evrim geçirdi Mısır’da Çin Seddi’nden daha fazla nsanların yaşam alanları- odaklandılar. Dişsiz dişi filler- İna sızmasıyla birlikte fille- de, belli bir geni de içine alan International E-Waste Day – 14 Octo- akrep ünya genelindeki elektronik çöpün rin dişleri hayatlarına mal ol- bölgede yüksek bir genetik ber 2021, Consumer is the key to Cir- Dağırlığı Çin Seddi’nin ağırlığından bi- maya başladı. Özellikle de çeşitlilik gözlemlendi: AMELX cular Enomomy! Weeforum. le fazla. Günümüzde hemen hemen her- Mozambik’te 1977-1922 ara- geninin, memelilerde diş olu- fırtınası kesin evinde kullanılmayan elektronik sında yaşanan iç savaş sıra- şumunda işlevi olduğu bilin- eşya bulunuyor. Uzmanlar kullanılma- sında büyük bir fil katliamı mektedir. Burada ilginç olan yan bu cihazların yenilenebilir olması gerçekleşmişti. Çünkü fildişi, şu: AMELX ve komşu genleri gerektiğini söylüyorlar. Çünkü hem kul- savaşçıların gelir kaynağıydı. etkileyen mutasyonlar kadın- lanılmayan hem de yeni üretilen elekt- Mozambik’teki Gorongosa ların dişlerinde anomaliye yol ronik cihazlar yüzünden çevre gitgide Ulusal Parkı civarında, yoğun açmaktadır, yani üst yan ke- daha fazla zarar görüyor. avcılık yüzünden gitgide daha sici dişlerin gelişimi bozulur. Dördüncüsü düzenlenen Uluslararası ısır’da akrep sokması ne- uzak kalması uyarısı yapıldı. fazla dişsiz dişi filin doğduğu Araştırmacıların açıkladığı gi- Mdeniyle üç kişi hayatı- Mısır, dünyadaki en zehirli ak- Elektronik Çöp Günü (E-Waste Day) kon- anlaşıldı. Aşağı yukarı dişi fil- bi, bunlar fillerdeki dişlerin in- feransında uzmanlar kullanılmayan elekt- nı kaybederken en az 450 ki- replerden biri olan “şişko kuyruk lerin yarısı dişsiz doğuyor. Pe- sandaki karşılığıdır. Dolayı- şi de zehirlendi. Mısır’da yaşa- akrepleri”ne ev sahipliği yapar- ronik cihazların yeniden değerlendirilme- ki, dişi filler niçin dişsiz doğ- sıyla da dişi fillerdeki dişsiz- si konusunu hatırlattılar. Global E-Waste nan şiddetli fırtınalar zehirli ak- ken bu akreplerin zehirlerinin in- maya başlamıştı? Bu sorunun liğin temelinde AMELX siste- repleri dağlık alanlardan şehir sanı bir saat içerisinde öldürebi- Monitor 2020’ye göre 2019 yılında dünya yanıtını bulmak isteyen uz- mini etkileyen mutasyonların genelinde 53.6 milyon ton elektronik atık merkezine savurdu, akrepler lecek güçte olduğu ifade ediliyor. manlar genetik inceleme yap- yattığı görülüyor. Bilim insan- caddeleri ve evleri bastı. Zehirlenmenin yaygın semp- oluştu. Tahminlere göre 2021 yılında bu tılar. Araştırma çerçevesin- ları diş gelişimi üzerinde etki- oran 57.4 milyon tonu bulacak. Elektronik Sağlık Bakanlığı yetkilileri dağ- tomları arasında nefes almak- de dişleri bulunan yedi dişi fi- si olan bazı mutasyonların ya- lara ve çöllere yakın sağlık mer- ta güçlük çekme, kas spazmı ve atık yıldan yıla yüzde üç lin kalıtımı 11 dişsiz dişi fil- yılmasının ve daha kesin me- ila dört oranında artı- kezlerinin ekstra doz panzehir olağandışı baş hareketleri yer le karşılaştırıldı. Erkek fillerde kanizmaların, daha sonraki sağladığını açıklarken doktorlar alırken, panzehrin semptomlar yor. Bu şekilde de- dişlerin olmamasının, cinsiye- araştırmalarda netleştirilmesi vam ettiği takdir- akrep sokmasına karşın insanla- artış göstermeden önce hastalık te özgü bir etkiye sahip olan gerektiğini düşünüyorlar. rın aşı olmaları gerektiğini bildir- önleyici olarak kullanıldığı fakat de elektronik çöp genetik bir özelliğe dayandığı Ivory poaching and the ra- yığınının ağırlığı di. İnsanların evlerinde kalması belirtilerin artmasından önce de anlaşılınca, uzmanlar, sorum- pid evolution of tuskless- ve özellikle ağaçlık bölgelerden kullanılabileceği belirtildi. l İHA yaklaşık olarak 74 lu genetik yapının taşıyıcıları ness in African elephants, milyon ton olacak. olarak dişi X kromozomlarına Science, 22.10.2021. TANOL TÜRKOĞLU DİJİTAL KÜLTÜR Ay’a yeniden gidiş 2025’ten önce olmayacak nsansız deneme uçuşlarının 2022’de İbaşlayacağı açıklanan NASA/Artemis 10 MADDEDE METAVERSE Ay görevindeki planlamaya göre astro- notlar 2025 yılından önce Ay’a ayak ba- 1) İlk olarak bilimkurgu yazarı Neal Stephenson One’daki Oa- samayacaklar. Snow Crash (Parazit, Altıkırkbeş Yayınları) kitabında sis de! Astronotları Ay yüzeyine indirecek kullandı. 7) Facebook, Artemis-III görevinden önce NASA’nın, 2) Meta universe kelimelerinin birleştirilmesin- ekim ayı için- mürettebatsız Artemis-I ve Ay çev- den türetilmiştir. Metaevren anlamına gelmekte- de ana şirketinin adını Meta olarak değiştirdi ve sos- resinde mürettebatlı uçuşları içeren dir. yal medya platformunu metaverse formatına taşıyaca- Artemis-II görevlerine odaklandığı ifa- 3) Facebook kurucusu Mark Zuckerberg metaverse’i ğını duyurdu. de edilirken, astronotları Ay’a taşıya- “yeni nesil internet” olarak tanımlamaktadır. 8) G. Koreli SM şirketine bağlı müzisyenlerin cak Orion uzay mekiğinin ilk müret- 4) Metaverse dijital, üç boyutlu, online bir evren- oluşturduğu SMTOWN sanal konser etkinliğinin 1 tebatlı uçuş testinin 2024 yapılması dir. Şimdilik, tam deneyim için, VR gözlükleri kul- Ocak 2021’de sanal konserini 35 milyonun üzerin- planlanıyor. lanmayı gerektirmektedir. de kişi sanal olarak uzaktan bağlanarak izledi. Artemis II görevindeki test uçuşların- 5) Metaverse genel bir tanımdır. Metaverse özellik- 9) Metaverse “evden çıkmadan yap” stratejisinin da astronotların Dünya’dan yaklaşık 65 leri gösteren oyun ya da farklı formatta çeşitli “sanal yaygın pratiği anlamına gelebilecektir. bin km uzağa gönderilmesiyle bir reko- dünya”lar vardır. Örnekler: SecondLife, Fortnite. 10) Metaverse gibi sanal âlemlerin bugünün sos- ra da imza atılacak. 6) Matrix bir metaverse’dir. Keza Ready Player yal medyasının yerini alması yıllar sürecektir.