Katalog

28 EKİM 2021 PERŞEMBE EKONOMI ekonomi@cumhuriyet.com.tr 9 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 9.4880 11.0100 13.0720 18.37 1519 3687.41 544.49 1.7 kuruş 1.5 kuruş 7.2 kuruş Sabit 10.05 puan 8.07 lira 2 kuruş Türkiye’de her 10 yurttaştan altısı son 6 ayda alım gücünün azaldığını söylüyor Halkın alım gücü isyanı ‘Fermi paradoks’ Ipsos’un periyodik araştırmasının ekim ayı sonuçlarına ve iklim krizi göre, bireylerin yüzde 33’ü önümüzdeki birkaç ay içinde vren yaklaşık 14 milyar yıl yaşın- kişisel ekonomisinin daha kötü olacağını düşünüyor. da. Yalnızca Samanyolu’nda 100 Emilyardan fazla gezegen var. Ev- KP iktidarının yanlış politika yorumunu yaparken, yüzde 12’si “iyi”, rende, dünyadakinden milyonlarca yıl ve uygulamaları nedeniyle Tür- yüzde 3’ü “çok iyi” diyor. daha eski, uzay ulaşımı sorununu çöz- Akiye ekonomisinde yaşanan Yine araştırmaya göre, toplumun müş çok sayıda uygarlık olması gerek- kriz her gün derinleşirken, bunun yıl sonu dolar kuru tahmini ağustos- miyor mu? “Peki, nerede bunlar?” İtal- toplum üzerindeki yıkıcı etkisi de da- tan ekim ayına 9.47’den 9.85 lira, yan fizikçi Enrico Fermi’nin (1901- ha belirgin hale geliyor. Açıklanan Avro tahmini de 11.06’dan 11.35 li- 1954) ortaya attığı bu soru, o gün bu- her yeni veri ve araştırma bunu dik- raya çıktı. Değerlendirme yapan Ip- gün bilim insanlarını meşgul ediyor. Bu sorunun olası cevaplarından bi- kat çekici şekilde ortaya koyuyor. sos Türkiye Üst Yöneticisi Sidar Ge- ri bizi de ilgilendiriyor: Belli bir tekno- Örneğin Ipsos Araştırma’nın dik, “Mevcut durumda ekonominin lojik gelişme düzeyine ulaşan uy- iki ayda bir yayımladığı “Türkiye yükselen ateşi virüs korkusunu da garlıklar kendilerini yok edecek ko- Barometresi”nin dün açıklanan ekim yakıp kavuracak kadar güçlü” dedi. şulları yaratabilirler. Bilimkurgu yaza- ayı sonuçlarına göre, her 10 kişiden Öte yandan bugün Merkez Banka- rı Stanislav Lem’e göre, nükleer tek- altısı (yüzde 60) son altı ayda alım sı Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun yeni noloji düzeyine ulaşmak, bu koşullar- gücünün azaldığını söylüyor. Yüz- enflasyon raporuyla ilgili sunumunu dan biri. Bir diğer olasılık da sanayi- de 37’lik kesim “değişmedi” derken bekleyen mali piyasalar, dün dalga- leşmenin ekolojik sorunlarını yöne- yüzde 3’lük kesim “arttı” diyor. Ayrı- temeyen uygarlıklar yok oluyor (Ja- lı bir gün geçirdi. Dolar/ TL 9.48-9.56 red Diamond). Bunlara Strugatski ca bireylerin yüzde 33’ü önümüzdeki arasında işlem gördü. kardeşlerin, Tanrı Olmak Zor başlık- birkaç ay içinde kişisel ekonomisinin lı romanındaki senaryoyu ekleyebiliriz: Güvende düşüş daha kötü olacağını düşünüyor. Kişi- Tüccarlar ve dinci gericiler bir darbe Yine dün TÜİK tarafından açık- sel ekonomilerinin iyileşeceğini dü- yaparak aydınları yok ediyor, bilimsel lanan “Ekonomik Güven Endeksi, şünenlerin oranı ise yüzde 8. “Aynı ve kültürel gelişmeyi durduruyor. ‘Açlık’ asgariyi 267 lira geçti Ekim 2021” raporuna göre, ekono- kalır” diyenlerin oranı da yüzde 55. Bu sonuncusu, daha çok Türkiye, mik güven endeksi geçen eylül ayın- Hindistan, Brezilya gibi ülkeleri düşün- ürk-İş, periyodik “açlık ve yoksulluk malarının tutarı da 10 bin 76 liraya yük- Dolar 9.85 olur da 102.4 iken, bu ay yüzde 1 aza- dürüyor. Gezegenimiz ise birinci olası- Tsınırı” araştırmasının ekim ayı sonuç- seldi. Ayrıca bekâr bir çalışanın “yaşa- Araştırmanın Covid-19’un etkisiyle larak 101.4 değerine düştü. Ekono- lığın, ekolojik çöküşün eşiğinde du- larını dün açıkladı. ma maliyeti” de aylık 3 bin 772 lira ola- ilgili bölümünde ise bireylerin yüzde ruyor. mik güven endeksindeki düşüş, tü- Buna göre dört kişilik bir ailenin sağlık- rak hesaplandı. Açlık ve yoksulluk sınır- 70’i virüsün kendi ekonomileri için ketici ve reel kesim (imalat sanayi- lı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için ları geçen ay 3 bin 49 lira ve 9 bin 932 li- Çöküşün eşiğinde ciddi tehdit oluşturduğunu belirtti. si) güven endekslerindeki düşüşler- yapması gereken aylık gıda harcama- ra, geçen yılın aynı ayında 2 bin 482 li- Kapitalist uygarlık, atmosfere sal- Türkiye ekonomisinin mevcut duru- den kaynaklandı. Böylece Haziran sı tutarı 3 bin 93 lira, bununla birlikte gi- ra ve 8 bin 86 liraydı. Öte yandan Türkiye dığı, CO2 ve metan gazları, toprağa muyla ilgili düşünceler de kötü durum- 2021’de yükselişe geçen ve 100 puan yim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ula- halen 2 bin 826 lira olarak uygulanan net gömdüğü, geri kalmış ülkelerin otori- şım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar asgari ücret ise açlık sınırının 267 lira ge- da. Halkın yüzde 39’u “kötü”, yüzde 25’i barajını aşan endeks yeniden düşüşe ter rejimlerine “kakaladığı”, sulara sal- için yapılması zorunlu diğer aylık harca- risinde kaldı. l Ekonomi Servisi “çok kötü”, yüzde 21’i “ne iyi, ne kötü” geçti. l Ekonomi Servisi dığı zehirli atıklarıyla uygarlığı yok ol- manın eşiğine getirdi. Bu süreç tersi- Sürekli yıpranan TL ile ihracat artışı uzun vadeli başarı getirmeyecek ne çevrilemezse Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Paneli’nin 2015’te koyduğu, 1.5 - 2 °C sıcaklık artışının altında kalma hedefini yakalamak ola- naksız. Genelde devlet yöneticileri için Enflasyonist büyüme zararlı üreten, yarı resmi Chatham House (Londra) İklim Riski Değerlendirmesi (09/2021) raporunda, sıcaklık artışını 2 stanbul Sanayi Odası’nın (İSO) rülebilirliği artıramadığınız sürece Son 20 yıldır elde ettiğimiz kıymet- °C ve 1.5 °C altında tutabilme olasılık- ÖZELLEŞTİRME SÜRECİ İdünkü ekim ayı İSO Meclisi top- düşük faizlerin olumlu etkileri kı- li kazanımlardan asla vazgeçmeme- larının, sırasıyla yüzde 5 ve yüzde 1 ol- lantısında üyelere seslenen İSO Yö- sa süreli olacak, orta vadede finan- liyiz, bunun karşılığı büyüme olsa duğunu hesaplıyor; 3.5 °C - 5 °C artış Kalamış’ın devri netim Kurulu Başkanı Erdal Bah- sal istikrar riskleri artacak” dedi. bile. Büyüme pahasına enflasyon olasılıkları göz ardı edilmemeli diyor. çıvan, Merkez Bankası’nın te- Enflasyon-kur-faiz göstergelerin- görüşü ülkemizin yararına değil, Rapor, 2019’da, aşırı sıcaklar yüzün- için Rekabet izni mel amacı olan fiyat istikrarından deki değişimler nedeniyle geleceğe asla kabul etmemeliyiz.” den, küresel çapta, 300 milyar işgü- uzaklaşıldığını, destekleyi- yönelik öngörüde zorlandıkları- Bahçıvan’a göre, “sürekli yıpra- nü kayboldu; son 20 yılda 65 yaş üs- ekabet Kurulu, dün bir açıkla- tündekilerde, sıcaklık artışlarıyla ilgi- ci amacı olan finansal istik- nı da ifade eden Bahçıvan, şöy- nan TL karşılığında oluşan ihracat Rma yaparak Fenerbahçe-Kalamış li ölümlerde yüzde 54 artış gözleni- Yat Limanı’nın 40 yıl süreyle işletme rarın da risk altına alındı- le devam etti: artışı” uzun vadeli başarı getirmeye- yor diyor. Avustralya ve Sibirya’da, hakkının verilmesi yöntemiyle özel- ğını belirtti. Bahçıvan, “Fa- “Sürekli fiyat istikrarı ve fi- cek. Bahçıvan bu konuda şu vurgu- Amerika’da orman yangınları her yıl leştirilmesi işlemine ilişkin olarak izlerin düşmesini hepimiz nansal istikrara vurgu yap- yu yaptı: “2021 Türkiyesi’nde eski milyar dolarlarla ölçülen ekonomik za- Tek-Art Kalamış ve Fenerbahçe Mar- arzu etsek de serbest piya- mamızın nedeni, enflas- dönemlerin ‘yap devalüasyonu, ar- rara yol açmaya başladı. Bugünkü eği- mara Turizm Tesisleri A.Ş tarafından sa koşullarında gerçek- yonist bir büyüme ya- tır ihracatı!’ zihniyetiyle yaşayan, fi- limler devam ederse, 2030-40’lara ge- devralınması işlemine izin verildiğini leşen fiyatlamalar pısının nitelikli ve nansal istikrardan uzaklaşıp deva- lirken her yıl 400 milyon insan, açık duyurdu. Koç Holding’in iştiraki olan var. Belirsizliği or- sürdürülebilir ola- lüasyonlardan medet uman sanayi- havada iş yapmaya izin vermeyecek bu şirket ihalede 2 milyar 531 mil- düzeyde yüksek sıcaklardan etkilene- tadan kaldırmadığı- mayacağının far- ci-ihracatçı olmak istemiyoruz.” yon lira ile en yüksek teklifi vermişti. cek; bu nedenle ölenlerin sayısı küre- Erdal Bahçıvan, sanayinin geleceği nız, güven ve öngö- kında olmamızdır. l Ekonomi Servisi adına açıklamalar yaptığını belirtti. sel çapta yılda 10 milyona ulaşacak. ‘Market’ savunmada ABD’de hazırlanan Ulusal İstihbarat Öte yandan Rekabet Kurumu’nun Tahminleri raporu, 1.5 °C hedefine KISA... KISA... zincir marketler hakkında açtığı so- 2030’a kadar ulaşmanın çok zor oldu- İhracatta ‘teknoloji’ payı azaldı ruşturma kapsamında dün sözlü sa- ğunu saptayarak başlıyor. Sonra, bek- l GİGDER Başkanı Ömer Faruk Ak- vunmalar da yapıldı. Bu kapsamda lentilerini ayrıntılı biçimde sıralıyor. ÜİK’in dün açıkladığı “Dış Ticaret ayda yüzde 35.2’den yüzde 33.9’a indi. bal, yabancıya konut satışında değer- Rekabet Kurulu raportörleri idari pa- 1) Ülkeler, krize uyum sağlamaya, Tİstatistikleri, Eylül 2021” raporu- Ayrıca “orta düşük teknolojili leme yöntemindeki değişiklik sonrası ra cezası verilmesini talep ederken, karbon emisyonunu azaltmaya, kay- nun detaylarına göre, ihracatta Eylül ürünler”in payı eylülde yüzde 25.1’den sektörde 15 günlük kaybın 1.8 milyar zincir marketler ile tedarikçileri ise nakları kontrol etmeye, yeni teknoloji- 2020’de yüzde 3.3 olan “yüksek tekno- yüzde 32.5’e, ilk 9 ayda yüzde 27.7’den TL olduğunu açıkladı. salgın sürecinde artan maliyetlere lerde üstün olmaya çabalarken, “Kim loji ürünler”in payı geçen eylülde yüz- yüzde 30.5’e çıkarken, “düşük tek- l SPK’nin “Kitle Fonlaması Tebliği”ne dikkat çekti. Soruşturma kapsamın- daha çok sorumlu”, “Kimin daha de 2.8 olurken, ilk 9 ayda yüzde 3.4’ten nolojili ürünler”in payı eylülde yüzde göre, nitelikli yatırımcı olmayan gerçek da A101, BİM, Carrefoursa, Migros, çok ödemesi gerekiyor” konuların- yüzde 3’e düştü. Bunun yanında “orta 34.8’den yüzde 33’e, ilk 9 ayda yüzde kişilerin, bir takvim yılında kitle fonla- Şok, Savola ve Procter & Gamble bu- da tartışmalar yoğunlaşacak, jeopoli- yüksek teknolojili ürünler”in payı eylül- 33.7’den yüzde 32.6’ye geriledi. ması yoluyla azami yatırım miktarı 20 lunuyor. l Ekonomi Servisi tik gerginlikler artacak. de yüzde 36.8’den yüzde 31.7’ye, ilk 9 l Ekonomi Servisi bin TL’den 50 bin TL’ye çıkarıldı. 2) Sınır aşırı çatışmalar artacak. Ku- tuplarda buzlar erirken açılan alanlar üzerinde paylaşım rekabeti hızlanacak. ra çekirdek enflasyonun bile altın- ra inmek için neler yapılacağı nasıl an- de çark edilince, dolar kurunun yumu- 3) İklim krizinden en çok, yoksul ül- da faiz belirledi. latılacak, bunlara bakılacak. Bu arada şadığını gördük. 9.85’lere kadar çıkan keler etkilenecek. Bunlar uyum sağ- Merkez Bankası öyle bir indirim ka- piyasanın 2022 enflasyon tahmininin dolar kuru karşısında yerlilerin döviz lama kapasitesi en düşük ülkeler ol- rarı alıyor ki kamu bankalarının konut Merkez Bankası’nın 8-10 puan üzerin- hesaplarında da yine bir çözülme ya- duğundan, Amerika açısından dip- kredisine uyguladıkları oranın, poli- de olduğunu da unutmayalım. şandı. Ancak vatandaş ve şirketlerin lomatik, ekonomik hatta askeri alan- tikacıların istediği orana gelmesini Raporda ne yazarsa yazsın, şunu kurlarla ilgili beklentisi o kadar yüksek da ek yükler oluşacak. İç Güven- sağlıyor. Buradan da yola çıkarak artık rahatlıkla söyleyebiliriz: Mevcut ki yükselince dolar satıp sonra ha- lik Örgütü’nün (Home Land Secu- “Eğer politikacı 1.29’luk konut kre- iktidar kaldığı sürece enflasyonun da fif indiğinde bile fırsat bulursa yeniden Müteahhitleri rity) bir raporu, Güney Asya, Sah- disi faizini de yeterli görmezse, poli- kurların da aşağı gelmesi beklenme- dolar alıyor. Yerlilerin döviz hesapları- ra Altı Afrika’da, Ortadoğu’da, Latin tika faizlerini indirmeye devam ede- meli. Aynı şeyi “Mevcut Merkez Ban- nın toplam mevduata oranı bu neden- Amerika’da, 2050’ye kadar 140 mil- gözeten Merkez ceği” tahminleri yapılıyor. kası yönetimi kaldığı sürece” şeklinde le düşmüyor, yüzde 60’lara yakın sey- yondan fazla insanın krize uyum yolu TL’nin değerini koruma amacıy- de söyleyebiliriz. Hem tek adamın ül- rediyor. Mevduat faizlerinin Merkez olarak, zengin ülkelere doğru göç et- la görev yapması gereken Merkez ke yönetimine hem de “Tarihin en kö- Bankası’na bağlı indirildiği göz önün- Bankası’nın raporu mek zorunda kalacağını söylüyor. Bankası yönetimi, yaptıklarıyla mü- tü yönetimine aday” olan mevcut Mer- de tutulursa, döviz hesaplarının cazip Uluslararası Enerji Ajansı’na göre, teahhitlerin nakit sıkıntısını çöz- kez Bankası yönetimine artık güven kalması, dolarizasyonun yüksek sey- ugün Merkez Bankası yılın son meye, ellerindeki konut stokunu erit- kalmadı. retmesi kaçınılmaz. küresel ısınma eğilimini geri çevirmek Benflasyon raporunu yayımlayacak meye çalışıyorsa, o zaman Merkez Hem içerideki döviz talebi, hem için 2050’ye kadar her yıl 4 trilyon do- ve tahminlerini yine revize edecek. Bankası’nın söylediklerinin, raporları- ödenecek dış ve dövize bağlı iç borç- Yaratılan istikrarsızlık lar yatırımın gerçekleşmesi gerekiyor. Ancak Merkez Bankası’nın söyledikle- nın ne etkisi olabilir ki... lar bir araya geldiğinde, dövize talebin Bu hafta sonunda Glasgow’da top- ri gibi, yayımladığı raporlara ve burada Düşünün ki yabancı banka analist- Resmi olarak yüzde 5’lik enflasyon devam etmesi, dolayısıyla kurlarda- yer alan tahmin ve hedeflere güvenin lanacak “İklim Değişikliği” zirvesinin leri enflasyon ve kur hedeflerini, ayda hedefi korunurken Merkez Bankası, ki artışın sürmesi de olağan bir trend kalmadığı açıkça gözüküyor. öncesindeki gelişmeler hiç umut ver- bir sürekli değiştirmekten, yukarı doğ- son enflasyon raporunda yılsonu tah- olarak görülüyor. Piyasalar tabii ki bugün açıklana- ru revize etmekten bitap düştüler. En miyor. Zirveye, en büyük kirleticiler- minini yüzde 14.1’e çıkarmıştı. Eko- Bankacılar, yabancı çıkışlarının piya- cak Enflasyon Raporu’nu da dikkat- son dün Commerzbank’ın 2022 Mart den ABD geliyor ama Rusya ve Çin’in nomistler eylül sonu yüzde 19.58’e çı- sadaki derinliği azalttığını hatırlatarak le izleyecek ama eskisi kadar piya- sonu itibarıyla dolar kurunu 11 TL’ye liderlikleri toplantıya katılmayacaklar. kan enflasyon oranının ekimde yüz- bunun da TL’nin hem değer kazanma- salarda etki yaratacak bir rapor ola- çıkardığı tahminleri gördük. Nere- Başta Hindistan olmak üzere geç sa- de 20’yi aşmasını bekliyor. Bu neden- sında hem değer kaybetmesinde vola- cağını sanmıyorum. Çünkü Merkez deyse hiçbir uluslararası banka yılso- nayileşen ülkeler, bugün atmosferde le Merkez Bankası’nın daha üç ay ön- tiliteyi artırdığına dikkat çekiyorlar. Bankası’nın artık bağımsız bir yöneti- nu için artık 10 TL’nin altında bir dolar birikmiş CO2 ve metan gazının tarih- ce artırdığı yılsonu enflasyon tahmi- Yabancıların faiz indirimlerinin devam me sahip olmadığı, sadece “politika- kuru beklemiyor. sel olarak yüzde 53’ünü üretmiş olan ninde yine büyük oranda bir artış yap- edeceği beklentisi öne çıkarken, indirim- cıların talimatına uygun attığı adımla- Yabancı yatırımcılar Türkiye’deki gelişmiş ülkelerin, gelişmekte olan ül- ması gerekecek. lerin devam etmesi halinde önümüzde- ra gerekçe oluşturmaya çalıştığı” ar- varlıklarını çok azalttılar ama hâlâ ka- kelerin uyum sağlarken üstlenecekleri Merkez Bankası’nın yeni oranı yüzde ki dönem “sert faiz artırımları” görme ih- tık iyice anlaşıldı. Düşünün ki daha üç lanları da çıkarmaya devam ediyor- maliyetlere katkıda bulunmalarını isti- 18’lerden aşağı olursa zaten bir anla- timalimiz de belli ki artacak. ay öncesine kadar “Politika faizini enf- lar. Ajanslara yansıyan haberlere bak- yorlar. Gelişmiş ülkeler, Kyoto’dan bu mı olmaz. Aslında beklentiler doğrultu- Kısacası, ekonomide göz göre gö- lasyonun üzerinde reel faiz verecek bi- tığımızda potansiyeli olan, ucuz ka- yana vaat ettikleri katkıyı bile gerçek- sunda yüzde 19’un üzerine çıkarsa da re yaratılan bir istikrarsızlık söz konu- çimde belirlemeye devam edeceğiz” lan şirketlerin var olduğu, ama makro leştirmediler. Toplantıya ev sahipliği bir anlamı olmaz ama yine de raporun su. Bu istikrarsızlıkta büyük pay sahi- diyen Merkez Bankası yönetimi, yüz- gidişata bakıldığında birkaç yıl daha yapacak olan Boris Johnson da ha- ayrıntılarına bakılacak. Örneğin 2022 bi olan Merkez Bankası’nın bugünkü de 20’lik enflasyona rağmen politika Türkiye’ye yatırımın olmayacağını söy- len beklentileri düşürmeye çalışmak- için belirlediği yüzde 7.8’lik enflasyon Enflasyon Raporu’na bu çerçeveden faizini yüzde 16’ya düşürdü. “Artık çe- lediklerine şahit oluyoruz. la meşgul. hedefini nasıl değiştirecek, bu oranla- bakılması, bence kaçınılmaz. kirdeğe bakacağım” dedi, bir ay son- Son iki günde, 10 büyükelçi krizin-