Katalog

29 EYLÜL 1988 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 TflYIN DUN\ASINDA SANAT/EDEBIYAT HAYVANLAR İSMAİL GÜLGEÇ Dil bîlimlerine katkı Dr. özcan Başkan / Altın Kitaplar / 491 sayfa. MEHMET RİFAT Altın Kitaplar Yayınevi, ocak 1988'de, çalışmalannı genel dilbilim ve yabancı dil öğretimi alanlannda yoğunlaştırmış olan Ozcan Başkan'ın, gerek dil bilimleriyle ilgilenen, gerek kültür sorunlanna ilgi duyan çevrelerce tartışılmaya değer bir yapıtmı yayımladı: Bildirişim: tnsanDili ve Ölesi. Dil alanındaki ilk kitabı 1955'te Fonemik Tahlilde Kıstaslar Meselesi (doktora tezi) adıyla basılan ö. Başkan, daha sonraki yıllarda Lengüistik Metodu'nu (1%7) ve YabancıDü Ögretimi'ni (1969) yayımladı. 1973'te de dilbiliraci E. A. Nida'dan çevirdiği Dilbilim Üzerine Tartışmalgr basıldı. 1988'e gelinceye değin, çeşitli yer11 ve yabancı dergilerde çıkan dilbilim incelemeleri dışında başka bir kitap yayımlaınadı ö. Başkan. ö. Başkan'ın bir tür "yazısal suskunluk" olarak adlandıracağım bu dönetni, toplumsal ve bilünsel yaşamdaki her çeşit etkinlığin dilsel boyutta yeniden değerlendirilmesi. yeniden uretilmesiyle sonuçlandı Bildirişim adlı yapıtla. ö. Başkan bu son yapıtında salt uzmanlara değil de kültür sorunlanna ilgi duyan, daha geniş kitlelere seslenme ve "yerli" bir Türkçe kitap yazma amacını taşıyor. Bu ikili amacını da kendi deyişiyle "tüm yaşam olgusu(nu), bir yerde, tek bir 'bildirişim' açısından yorumOayarak)" gerçekleştirmeye çalışıyor. Bu doğrultuya uygun olarak da yapmnı iki anabölümden oluştunıyor. Birinci anabölümde, birbiriyle eklemlenmiş dört bölüm yer alryor: Bildirişim (genel bildirişim olgusunun çeşitli açılardan incelenmesi); Göstergebilim (toplumsal yaşamdaki göstergelerin sınıflandırılması); Insandili (insan dilinin biçim/anlam düzlemlerinde işleyişinin yöntemli bir biçimde aydınlatılması); Dilbilim (insan dilini inceleyen dilbilimin geçirdiği evrimin tartışmalı olarak sunulması, değerlendirilmesi). Kitabm "Çeşitlemeler" başlıklı ikinci anabölümündeyse yine bildirişim olgusuyla ilgili 15 konu birbiriyle bağlantıh biçimde açıklanıyor: Araçbilim; seçmeylemcilik; güdümbilim; modelcilik; yapısalcılık; hücre dili; bilgiyasar dili; sinema dili; felsefe dili; yazın dili; mektuplaşma dili; Türk dili geçmişi; Türkçe dilbilgisi; Türkçe dil yetkinliği; yabanadil öğretimi. Pivf. Dr. Özcan Başkanhn son yapıtı "Bildirişim" Bildirişim: tnsanDUi ve ötesi / Prof. O. Başkan, uzmanı olduğu bir konuda, sürekli açıklama, açımlama yapma, örneklendirmelere başvurma, okurun ilgisini çeken çarpıcı benzetmelere yer verme, düşünceleri birbiriyle bağlantıh kılma, terim niteliğindeki birimleri metne sindirerek kullanma, aydınlatmayı belli bir noktaya kadar götürüp okuru bir sonraki aşama için araştırmaya yöneltme, etkileme, ikna etme, yönlendirme gibi teknikleri, kısacası öğretici söylem'ın aşağı yukan bütün özelliklerini, yogun ve yorucu bir çabşmamn ürünü olan ustaca bir anlatım içinde gerçekleştiriyor. Bu arada, bu öğretici anlatım bu durum okuru, kimi kez, aşırı yalınlaştırmalar yapmaya, kendini, örnek niteliğindeki fıkra, nukte ve deyimlerde yatan mizahın etkisine kaptırmaya da götürebilir. Boyle olunca da işlenen anakonunun, yerini yankonuya bırakma tehlikesi doğmaz mı? Benimki bir saptama yalnızca! KİM KİME DUM DUMA BEHİç AK Prof. Başkan, bu son Pro(Dr Ozcan Baskan yapıtında salt uzmanlara değil de, kültür BİLDİRİŞİM sorunlanna ilgi duyan insandtlı \votcsi daha geniş kitlelere seslenme ve "yerli" bir Türkçe kitap yazma amacını taşıyor. "Bildirişim: tnsanDili ve Ötesi" gerek dil bilimleriyle ilgilenen gerek kültür sorunlanna ilgi duyan çevrelerce tartışılmaya değer bir yapıt. Kitap bu iki anabölümden sonra, konuyla ilgili Türkçe yapıt adlan dizelgesiyle son buluyoı. Peki Ö. Başkan, bu yapıtında, amacını başarıyla gerçekleştirebiliyor mu? Bir başka deyişle, bildirişim olgusu temelinde bağlantıh olmakla birlikte, birbirinden ayn doğrultuda gelişen yaşam gerçeklerini ve bilimsel etkinlik alanlarıru kıvamında, tntariı bir anlatımla ve "yerli" bir Türkçe kitap bağlamında sunabiliyor mu? Bu soruyu evet/hayır ikilisinden biriyle yanıtlamak yerine, yapılanı acıklayarak yanıtlamak istiyorum. sürecine ilişkin olarak, teknik açıdan okura yönelik bir noktaya değinmek istiyorum: Yaşamın her kesimindeki ve bilgi dallannın tümündeki bildirişim olgusunu ele almayı amaçladığından olsa gerek, ö . Başkan kendi özel yaşamından ve kendi özel ilgi alanlanndan derlediği "aykırı" ve "çarpıcı" örneklere sıkça ve art arda yer veriyor. Gerçekten de Ö. Başkan, çarpıcı örnek verme, ilgi nç benzetmeleT yapma, somuttan soyuta geçme, bilimselden sanatsala sıçrama tekniğini rahatlıkla ve kolayca kullanıyor. Ancak Yazarın tümuyle "yerli" bir Türkçe kitap yazrna amacıııa gelince, eğer bu iş, Ö. Başkan'ın belirttiği biçimde, bütün orneklerin Türkçeden ve Türkiye yaşamından seçilmiş olmasıyla ve gerektiğinde uygun Türkçe terimler uretilmesiyle gerçekleşebilecekse, bu amaç da belirlenen sınırlar çerçevesinde başanya ulaşmış sayılır. Ancak şunu da anımsatmakta yarar var; Ö. Başkan (ve dil bilimleriyle ilgilenen bazıları) bu işi 1988'de değil, zaten yülar önce başarmıştı (başarmışlardı) sanıyorum! Yazımı ayrıntıya girmeden birkaç öneriyle bitirmek istiyorum: Anlatım olgusuna ve özgunlüğune son derece onem veren Ö. Başkan'dan soyut kavramlar için "tane" sözcüğünün kullanımına bu kadar sık başvurmamasım, tanım tümcelerinde "olup'Mu deyişlere yönelmemesini, "birçok" sozcüğünü tek sözcük biçiminde yazıp ardından gelen birimi tekil biçimiyle vermesini, özgün bicimleri Latin harfleriyle yazılan özel adlan dilimize aynen ahp Yunanca özel adlan Türkçeye harf çevrisiyle aktarmasını, altbaşlıklara bu kadar sık yer vermemesini, yazınsal metin çöziimlemelerine ilişkin olarak göstergebiiimin son yıllarda ulaştığı aşamayı bir başka kitabında (ya da yazısında) daha aynntüı biçimde ele almasını ve son olarak da ilerideki çalışmalannda (ilk çalışmalannda olduğu gibi) doğrudan kendi yararlandığı yapıtlar kaynakçasını da vermesini (bu "yerli" bir Türkçe kitap yazma tutkusuyla neden çelişsin ki?) istemek bilmem anlamsız olur mu acaba? PtKNİK PİYALE MADRA • YAYEV RAPORU RÜZGÂR VE GÜL İKLİMİ / Mehmet Çetin / Şiir / Belge Yayınları / 108 sayfa. 1 Eylül 1981'den bu yana cezaevinde bulunan Mehmet Çetin 1955 Tunceli doğumlu. Çetin, RUzgar Ve Gül tklimi adını verdiği kitabmda 1982 87 yılları arasmda yazdığı şiirlerini bir araya getirmiş. Yaşananın ağır bastığı, eğretilemelere bolca yer verilen şürlerde Mehmet Çetin'in öykülemeden kaçındığı hemen hissediliyor. Şair Çetin kitabını dört ana başlık altında biçimlendirmiş: Küllere Tutsak Günce, Yürek Diye Bir Ülke îçin, Tarihe Akran ve Şiir Notları. Sadık Varer'in desenleriyle sunulan kitabın sonunda Hamdi Gedik'in "Yayımlanmamış Bir Şiir Kitabı Üzerine İnceleme" adlı yazısı yer alı HIZLI GAZETECİ !\ECDET ŞEl ATEŞTEN KÖPRO KERtM KORCAN sinde Fikret'in kaleme aldığı makalelerin de önemi büyüktür" özellikle Serveti Fünun Dergisinin kendi yönetimindeki 256. sayısmdan başlayarak Musâbabei Edebiyye gend başlığı altında yayımlanan yazılan bu açıdan ayn bir önem taşır. İsmail Parlatır, bu kitapta Tevfik Fikret'in dil ve edebiyata ilişkin yazılannın yanı sıra çağdaşı şairleri konu alan değerlendirmelerini, denemelerini, mektuplannı da ayn bölümlerde bir araya getiriyor. ™ eiBÎ GÖRMÖYO MUSUN ? ISVİÇRE ÖYKÜLERİ / Basıma haarlayanlar: Viktoria Rehberg Zeynep Sayın / Cem Yayınevi / 208 sayfa. Isviçre edebiyatı Max Frisch ve Friedrich Durrenmatt dışında ülVEDAT GÜNYOL kemizde pek tarunmıyor. tsviçre'nin küçük bir ülke olmasımn yanı sıra, farklı dört dilin konuşulması da Isviçreliler'in ulusal bir edebiyat? sahip olmalannı güçleştiren etkenlerin başında geliyor. 8u konuda günümüzde de deği$ik görüşler ileri sürülüyor. Isviçre EL£ŞTİKILER DCNEMEl ER edebiyatında Almanca yazan yePORTMLE» ni kuşağm değişik bir dil ve değişik konularla 60'lı yıllarda ortaya çıkarak çağdaş İsviçre edebiyatım yarattiğı öne sürülüyor. tşte "lsviçre öyküleri" adlı kitapta bu kuşagın önemli temsilcilerinin ürünleri yer ahyor. Seçkide 18 Isviçreli yazann öyküleri Selahattin Diliduzgün, K.Süha Ergand, Zeh GÖLGEDEN IŞIĞA / ra lpşiroğlu, Zeynep Sayın ve Vedat Günyol / Cem Mustafa Ziyalan çevirisiyle sunu Yayınevi / 200 sayfa. luyor. Denemeci, çevirmen ve eleştirmen Vedat Günyol, "Gölgeden Işığa" adlı kitabında 1982 yılından bu yana çeşitli dergilerde yayımlanan yazılarını bir araya getiriyor. Kitapta denemeciliğimiz, şiir dünyamız, ansiklopedik bilgi sarmalı, günce, tiyatro, kitap sevgisi üstüne vb. eleştiri ve denemelerinin yam sıra, sanat ve edebiyat dünyamızın değerli ustaları hakkında portre yazılan da yer alıyor. ni toplayan Korcan, daha sonra "Ter Adamları" ve "Dimitrof Geçiyor"u yayımladı. özellikle ilk iki romanı ve Tatar Ramazan'da hapishane hayatını ve anılarını yansıtan Korcan,'amroman şeklinde kaleme aldığı yeni kitabı "Ateşten Köprü"de acılı yaşamına ait anılarını aktanyor. ÖTEKİ İSRAÎL / Barış Hareketleriyle Konuşmalar / John Bunzl / Çeviren: Serap Biçer / Metis Yayınları / 168 sayfa. lsrail'in resmi devlet politikası ve işgal altında tuttuğu topraklardaki Filistin ayaklanması, tüm dünya tarafından biliniyor. Fakat, tsrail'deki barış ve özgürlük yanlısı gflçler, başka bir deyişle, muhalif hareket pek bilinmiyor. "Öteki lsrail" adından da anlaşılacağı üzere, tanımadığımız lsrail'i bize anlatmayı deniyor. Kitap, 1982 yılında John Bunzl'un arkadaşı Ruth Beckermann'la birlikte Tel Aviv, Hayfa, Kudüs ve RamaJlah'ta çeşitli kesimlerden insanlarla yaptıklan röportajlardan oluşuyor. Yapıtın sonuna cklenen "İsrail Barış Hareketiyle İlgili Belgeler" bölümü, okurlara Israil'deki muhalif hareketle ilgili bir perspektif sunuyor. DİL VE EDEBİYAT YAZILARI / Tevfik Fikret / Haz. Doç. Dr. İsmail Parlatır / Türk Dil Kurumu Yayınları / 284 sayfa SENARYO VE YAPIM2 / Mahmut Tali Öngören / Alan Yayıncıhk / 288 sayfa. Televizycnun ilk yayına geçirilişinde görev alan, radyo ve TV izlenceleri hazırlayan, radyo ve televizyon konulannda araştırma ve yazıları, senaryolan bulunan M. Tali Öngören Ankara Film Şeııliği düzenleyiciliğini de yapıyor. Öngören'in "Senaryo ve Yapım" adlı kitabının birinci cildi daha önce yayımlanmıştı. Elimizdeki ikinci ciltte öngören önce kitabının öykusünü anlatıyor, daha sonra Ydmaz Guney'in bir "Film Öyküsü: Baykuş"u, bir TV stüdyo yapımı senaryosu "Gökyüzüne Merdiven"i, bir sinema filmi senaryosu "Yolcu"yu ve Ek'tede "Okullar İçin Stüdyo Yapımı"nı inceleyerek sunuyor okurlara. YAĞMUR SIKINTISI / Oktay Rifat / Adam Yayınlan / 322 sayfa. Orhan Veli ve Melih Cevdet Anday'la birlikte 1941 yılında çıkardığı "Garip" adlı kitap ile yeni şiirin kurucularından olan Oktay Rifat şiirlerinin yanı sıra roman ve oyun yazarhğı ile de ün kazaııdı. Bu yıl kaybettiğimiz Oktay Rifat'ın daha önceleri kazandığı bir çok ödülü de bulunuyor. Adam Yayınlan'nca basıma hazırlanan "Yağmur Sıkıntısı"nda Oktay Rifat'ın şu oyunları bulunuyor: "Kadınlar Arasında ya da Fettah Paşalar", "Birtakım lnsanlar", "Atlarla Filler ya da Dirlik Düzenlik", "Çil Horoz" ve "Yağmur Sıkıntısı". ÇİZGİLİK KÂMtL MASARACI GÖLGEDEN IŞIĞA 1 1 f AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAN TARİHTE BUGUN MÜMTAZ ARIKA* 29 Eylül 1902 'DE BU6UU, ÜMLÛ FRANSIZ ROMAHCISt EUILB ZOLA, GAZ 2EHİRLeNM£SİMD£N 62 YAŞlfdDA PARlS'TE ÖLOÜ.UYUDUĞU ODANIM T1k/tNMIÇ BAC/ISt 8UNA NŞD£N OLMUŞTU. GSA/Ç YAŞTA 8İR ROMANpK OLAfiAK GELCHĞİ PARlS'TB/ YAŞIYACAĞr GÛÇ KOŞULl/H? İÇlNPe KISA SufZEPe D6ĞIŞECEK, 6ERÇEKÇİLIĞ1 VE &İ. OBREK DE DO6ALCJL16I(NATUBALIZM) YAÇAM FBL£EF£Sİ OLA&tfi BENİMSİYECe/CTİR. YAZMflYA KOYLJLDUSUAI&İ,DO6AYI VE GE.RÇ£KLERl OLDUĞU 6İS1 ANLATMAYI, SANATTfJA AMAÇ BDlUECEJCTİfl. "GBRMIMAL", "NAhiA", "ftOUGON MACQUART"6İ8i YAPITlARIN YAKffTICISİ OLAhl ZOLA/'DİİEYtuS* DAVASlHDAKİ TUTVMU İLE DE ÖRMfK 8lR SOSVAL SAvAŞÇıyPt.. £MILE ZOLA Edebiyat tarihi çalışmalannda ATEŞTEN KÖPRÜ / Tevfik Fikret, Serveti Fünun şiiKerim Korcan / Bibliotek rinin önderi olarak anılır ve şiirYayınları / 224 sayfa leriyle değerlendirilir. Oysa Tevfik Kerim Korcan yaşamımn 12 yı Fikret'in "DU ve Edebiyat Yazılahnı siyasi nedenlerle çeşitli ceza n"nı derleyen İsmail Parîatır'ın da CADILARIN GÜNBATIMI evlerinde tutuklu olarak geçirdi. belirttiği gibi "... Gerek önderliğini İlk romanı "Linç" adını taşıyor yaptıgı edebi hareketin oluşmasın/ Ahmet Güngören / Yol du ve 1970 yılında fılme alındı. da gerek onların edebiyat anlayışYayınlan / 160 sayfa. Daha sonra "İdarnlıklar" adlı ro larının edebi çevreye yansıtılmaGüngören'in kitabı, "Bir Ant marn yayımlandı. Uçüncü kitabı sında ve gerek kendilerine yönelropoloji FJkiUbı Içüı Yudar" üst "Tatar Ramazan"da hikâyeleri tilen eleştirilere karşılık verilmebaşlığını taşıyor. Kitabın ilk sayfalarında yer alan "Başlama CUMHURİYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN HABERLER Denemeleri" ve birinci bölümü oluşturan "Düşünce ve Eylem" HAFTANEV EN ÇOK SATAN KİTAPLARI başlığı altındaki yazılar, antropo 20.9.198827.9.1988 loji (insanbilirn)nin başlıca kavKod Kltalnı Mt/Vum Turi ram ve kuramlannın nesnel akta Sıra nmım amaçlıyor. Güngören bu 011.054 Anneme Reklamcı OkJuğumu bölümde yer alan "Büyük AntroSöylemeyın/Jacques Sâguela Anı poloji Koramlan"nj bir ansiklo152.425 Eylül İmparatorluğu/Erbil Tuşaîp İnceleme 2 pedi için daha önce hazırladığını 021518 Gülüşün ve Unutuşun Kitabı/Milan 3 belirtiyor. "Düş ve Oyun" adını Kundera Roman taşıyan ikinci bölüm ise daha çok 4 002.349 Nah Kalkınırız/Aziz Nesin Oykü "Cadı" nosyonu çevresinde dene072.083 MİT Raporu CMayı 5 Belge melerden oluşuyor. Her iki bölüm 027.072 Ziverbey Köşkü/llhan Selçuk Anı 6 ve kitabın ilk sayfalannda yer alan 021.316 Hiroşımalar Olmasın/Oktay Akbal 7 Gezi "Başlama Denemeleri" antropo117.230 TarıkatTicaretSıyaset/Uğur Mumcu 8 inceleme lojiye ilgi duyan okurlar için 9 190.004 Çok Bı Çocuk/Can Yücel Şıır önemli birer kaynak niteliğinde. 117.229 Bir Uzun Yuruyuş/Uğur Mumcu 10 Röportaı Ciukıı Ycgcınığlıı Almanya'daki Yirmi Yılım 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet 29 EYLÜL 1938 imtihanlarına 6 senelik mualliın mektebi mezunlarile lise ve kollej mezunlart kabul edilecek ve musabaka imıihanlannda muvaffak olanlardan 20 talebe fransızca, 20 talebe almanca, 20 talebe de ingilizce kuruna devam edecektir. Maarif Vekâleti kurslara devam eden 60 talebeye otuzar lira burs verecek ve tedrisat bir sene devam edecektir. Kurslarda muvaffak olan talebeler takib ettikleri dili daha iyi öğrenmek üzere Avrupaya gönderilecekler ve orada bir sene kaldıktan sonra memleketimize döndükleri vakit lise ve ortamekleblerdılisan muallımı olmak hakkını kazanacaklardır. MUsabaka imtihanlarına girrnek istiyenter 10 birincilesrine kadar Üniversite Rektörlüğüne müracaat edeceklerdir. Eminönü meydanı açdıyor ALMANYA'DAKİ YİRMİ YILIM / Gülen Yeğenoğlu / Milliyet Yayınları / 154 sayfa "Almanya'daki Yirmi Yılım" Gülen Yeğenoğlu'nun 1966 yılında gittiği ve orada geçirdiği 20 zorlu yılı yansıtan bir kitap. Yeğenoğlu, kültür farklılıkları, tek başına bir kadınm verdiği yaşam savaşı, Almanya'da yaşayan Türklerin durumu, Almanların yabancılara bakışı ve yaklaşımı vb. konulardaki kişisel gözlemlerini yazınsal kaygıya düşmeden anlatmayı deniyor. Eminönü meydanının açılması faaliyeti devam etmektedir. Balıkpazan caddesindeki dukkânlann büyuk bir kısmına aid istimlâk muamelesi bıterek Belediye namına ferağı yapumış, istimlâk bedeline itiraz eden birkaç dükkân sahibine aid paralar da yüzde yirmi fazlasile bankaya yatırılmış, bunlarm evrakı da mahkemeye verilmiştir. Münazaalı dukkânlann paraları bankada olduğundan yıkılma ameliyesini durduracak bir sebeb ka/mamiftır. Bu caddenin stiralle açılmasına çalıstlmakıadır. Tophanede yapılan yeni yolcu salonunun karşısındaki binaların da istimlâki ve burada da bir meydan açılması kararlaşmtş, istimlâk muamelesine başlanmıştır. Yabancı dil muaUimi Maarif Vekâleti, lise ve ortamekteblere yabana dil muaUimi yetiştirmek üzere, Üniversite Edebiyat Fakültesinde 60 lalebeye burs vermek suretile garb kürsüsünde muhlelif diller için bir senelik bir kurs açacaktır. Bu kurslar için 1415 birincitesrinde Üniversitede açılacak olan musabaka