Katalog

Jö EKONOMI CUMHURİYET/9 Ekonomide rekorlar günü Avans ödeme kararı ve hububat bedellerinin peşin ödenmesi uygulamasının emisyon ve para arzıni zorlayacağını gören Merkez Bankası Hazine'ye para planlaması yapılmasını önerdi. Ekonomi Servisi Şeker Bayramı nedeniyle maaşlann önceden ödenmesi karan ve bankalann yine bayram nedeniyle artan nakit ihtiyaçlan ekonominin bazı cephelerinde rekorlann kınlmasma yol açtı. Hazine'nin nakit sıkişıklıgı yüzünden erkene alınan maaşlann yine Merkez Bankası'ndan ödenince emisyon hacmi dün 2.5 trilyon liraya cıkarak yeni bir rekora konu oldu. Yine dün bankalararası parapiyasasında da son 3 ayın rekoru kınlarak bir gecelik borçlanmalarda yıllık ortalama faiz yüzde 5O.O5'e çıkü. Dün aynca dolann Tahtakale kuru 5 liralık bir artışla 834 liraya tırmanırken Merkez Bankası da dolann döviz alış kurunu 814 liradan 819 liraya çıkararak Tahtakale'nin peşini bırakmayacağını gösterdi. Bu olumsuz göstergelerin yanında en olumrusu tstanbul Menkul Kıymetler Borsasında kunıluşundan bu yana en yüksek işlem hacmine ulaşarak 329 milyon 715 bin liradan işlem gerçekleştirilmesi oldu. Emisyon cephesi: Şeker Bayramı nedeniyle maaşlann 5 gün önce ödenmesi karanmn veriinıesi Merkez Bankası'nın hesaplarını altüst etti. Haziıje'nin nakit sıkışıklığı nedeniyle maaşlar yine Merkez Bankası'ndan ödenince emisyon hacmi dün yeni bir rekor kırarak 2.5 trilyona ulaştı. Edinilen biJgiye göre, memur rnaaşları ile emekli ve yaşlıhk aylıklannın ödenmesi öne alınınca maaş ödemeleri, kamu kesiminde çalışan işçilerin ikramiye ödemeleriyle çakıştı, iç ve dış borç faiz ve ana para ödemeleri ile kamu kesiminin cari ve yatırım harcamalannın artması sonucu zaten nakit sıkıntısı çeken Hazine, maaşlann yükünü Merkez Bankası'na devretti. Pazartesi günü sabahından itibaren Merkez Bankasırnda kuynıga giren kamu kuruluşlannın mutemetieri, son üç gün boyunca zırhlı araçlarla para taşıdılar. Verilen bilgiye göre, 22 mayıs tarihi itibanyla 2 trilyon 2S0 milyar lira düzeyinde olan emisyon hacmi, maaş ödemeleri nedeniyle dün yapılan yüksek tutarlı yeni emisyonla birlikte yaklaşık 250 milyar liralık artışla, 2.5 trilyon liraya ulastı. Merkez Bankası yetkilileri, bayram ödemeleri nedeniyle şişen emisyonun haziran ayı başlannda acık pi Merkez Bankası hesapları altüst, bankalar para peşinde Mevduat akışının yavaşlamasından yakınan bankacılar: ISCEMN EVRENINDEN ŞUKRAN KETENO miktar daraltılabildiğini belîrttiler. Ancak, haziran ayında da TMO'nun hububat ahmlanna baslayacağına dikkati çeken yetkililer, peşin ödemeler nedeniyle emisyonunun haziran ayında da artmaya devam edebileceğini kaydettiler. PARATOPLANTISI Bu arada, avans ödeme kararı ve hububat bedellerinin peşin ödenmesi uygulamasının emisyon ve para arzını zorlaştıracağını gören Merkez Bankası, Hazine'ye para planlaması yapılmasını önerdi. Interbank Cephesi: Interbankta dün bir gecelik borçianmalarda bir gecelik faiz 4 Mart 1987'den bu yapa en yüksek orana ulaştı. Bir gecelik borçlanmaların ortalama faizi yüzde 50.05 olarak gerçekleşti. Interbank'ta bir gecelik borçlanmalarda ortalama faiz 4 martta yüzde 51.67 olarak gerçekleşmiş, 16 nisanda ise en yüksek borçlanma faizi yüzde 50.0 olmuştu. Bayram öncesi bankacılık kesiminin nakit gereksinimindeki ani artış bankalararası para piyasasına talepleri artırdı. Merkez Bankası'nın denetimindeki bankalararası para piyasasında önceki gün borçlanmaların yıllık ortalama faizi yüzde 47.01'di. Dün, bir gecelik borçlanmada en düşü* faiz yüzde 45.0, en yüksek faiz de yüzde 52.0 oldu. İMKB Cepfaesi: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda (İMKB), dün 329 milyon 715 bin liralık işlem hacmi ile rekor kırıldı. Borsada dün, 29 şirke(e ait toplam 69 bin 816 hisse senedi işlem gördü. Bu hisseler için ödenen miktar, borsamn açılışından bugüne kadar ulaşılan en yüksek işlem hacmi oldu. Dolar Cephesi: Dolann tırmanışı dün de sürdü ve ABD para birimi Tokyo'da 144 yen, Londra'da da 1.82 marka yükseldi. Daha önce 1.68 dolara çıkan sterlin de 1.60 dolara geriledi. Borsa gözlemcilerinin "spekiilasyon" ve ABD'de faizlerin yükseltileceği beklentisi nedenlerine bağladıkları bu dolardaki bu yükselme iç piyasaya da yansıdı. Dolar Tahtakale'de dün 5 liralık bir artışla 834 liraya çıkarken, Merkez Bankası da dolann döviz ahş kurunu 5 lira artırarak 819 liraya çıkardı. Faizler yükselsin Bankacılar mevduat faizlerinin yükseltilmesi yönünde görüş belirtince Merkez Bankası Başkan Vekili Zekeriya Yıldırım rtıayıs enflasyonunu beklediklerini söyledi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Bankalann mevduat faizJerinde bir artışa gidümesi talepleri Bankalar Birliği toplantısında da gündem dışı olarak görüşüldü. Edinilen bilgiye göre, Bankalar Birliği'nin önceki gün yapılan ve 45 dakika kadar süren toplantısı başlamadan önce bazı büyük kamu bankaları ve özel bankalann temsilcileri Merkez Bankası Başkan Vekiü Zekeriya Yıldınm ile sohbet ettiler. Sohbet sırasında özel bir banka temsilcisinin, bankalara mevduat akışının yılbaşından bu yana yavaşlamasından yakındığı öğrenildi. Ayru özel banka temsilcisi, kredi hacmindeki artışa değinerek bankalara mevduat akışının hızlandınlması için faizlerin ytikseltilmesi gerektiği görüşünü dile getirdi. Merkez Bankası Başkan Vekili Zekeriya Yıldırım ise, "faiz karannın mayıs ayı enflasyon endeksine göre verilecegi" yönündeki görüşünü yineledi. Söz konusu sohbette, banka kredüerindeki artışın bir bölürnünün 3 ayda bir hesaplanan faizlerden kaynaklanmış olabileceğine işaret edildi. Sohbette Merkez Bankası yetkilileri, bankacılara kamuoyuna yaptıkları duyurularda, "bankacılık ciddiyetine uygun davranmalan" uyansında bulundular. Bu uyarı, bankacıların sık sık basına demeç vermemeleri gerektiği biçiminde değerlendirildi. Bankalar Birliği genel kurul toplantısı öncesi bu sohbeti yorumlayan bir kamu bankasının yöneticisi, "faizlerde bir artışın gerektiği görüşiinün giderek ağır basmaya başladığını" söyledi. Ancak erken seçim öncesinde başvurulacak böyle bir faiz arttırımının, kredi maliyetleri üzerindeki olumsuz etkisi de hesaplanıyor. Merkez Bankası konuya ilişkin olarak hazırladığı bir formülle, kredi faizi üzerinden alınan Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu kesintisinin azaltılmasını öneriyor. Bankaların maliyetlerinde bir indirim sağlanması amacıyla, munzam karşılık oranının düşürülmesi veya bu karşılıklara faiz ödenmesi de tasarlanıyor. Sendikasızlaştırma Dünya Bankası da elektrikli tren için kredi vermiyor yasa işlemlerine başvurularak bir Sanayici karamsar Demiryolu projesine GAPengeti Hükümet tüm kaynaklanm Güneydoğu Anadolu Projesi'ne seferber edince, ArifıyeSincan arasında yapılmakta olan demiryolunun geleceği tehlikeye girdi. ANKARA (ANKA) Yapım çalışmalarına 1975 yılında başlanan ve Ankara De İstanbul arasındaki demiryolu ulaşunını kısalt'mayı amaçlayan ArifiyeSincan projesinin gerçekleşmesindeki en önemli iki engelin GAP ile Dünya Bankası olduğu öğrenildi. Tüm kaynaklanm GAP için seferber eden hükümetin, ArifiyeSincan projesini GAP sonrasına bırakma eğilimde olduğunu belirten TCDD Genel Müdürlüğü'nden üst düzeyde bir yetkili, "dizel" sistemiyle çalışan trenlerin hizmet dışı kalmasını istemeyen Dünya Bankası'nın da, "elektrikli tren" projesine itibar etmediğini kaydetti. ArifiyeSincan arasında yapımı düşünülen çift hat demiryolu projesinin bir trilyon liradan fazla mali kaynak gerektirdiğini belirten yetkili, devlet olanaklanyla projenin gerçekleştirilmesinin bugünkU koşullarda olanakb olmadığını söyledi. Projeyle ilgilenen Japon ve bazı Avrupa fîrmalanndpjı oluşan bir konsorsiyumunda.pek kârlı görmedikleri için "yapişletdevret" modeliyle bunu gerçekleştirmeye fazla istekli davranmadıkları ifade ediliyor. ArifiyeSincan arasında elektrikle işleyecek çift hat demiryolu ve AyaşTunceli projesi için Dünya Bankası kredi vermeye yanaşmıyor, proje için Dünya Bankası'ndan kredi sağlanmasına ilişkin çeşitli girişimler sonuçsuz kaldı ve Dünya Bankası'nın kredi desteği vermeyeceği Türk yetkililerine bildiriimişti. Yetkililer, Dünya Bankası'nın Türkiye'nin "elektrikli tren" projelerine itibar etmemesinin temelinde "dizel" sistemiyle çalışan trenlerin hizmet dışı bırakılmasına karşı çıkmasının yattığını ifade ediyorlar. Dünya Bankası'nın kredi vermeye yanaşmaması üzerine TCDD yetkilileri, Suudi Kalkınma Fonu'ndan kredi sağlanması yolunu seçtiler. Yine bir "elektrikli tren" projesi olan DivriğİIskenderun sinyalizasyon projesi de Suudi Kalkınma Fonu kredisiyle sürdürülüyor. Öte yandan, TCDD yetkilileri, ArifiyeSincan demiryolu projesinin tamamlanması durumunda da demiryolu ulaşım sorununun çözümlenmeyeceğini ifade ediyorlar. Y'etkililer, ArifiyeHaydarpaşa arasındaki demiryolu hattımn, banliyö seferleri nedeniyle dörde çıkartılması gerektiğini, bunun yanı sıra, demiryolunun tünelle boğazdan geçişi projesinin de tamamlanması gerektiğini vurguluyorlar. Ankaratstanbul arasında planlanan bütün projelerin tamamlanması halinde de, bu kez Ankara'dan Anadolu'ya yük ve yolcu taşımalannda büyük yığılma olacağını belirten yetkililer, Ankara'ya kadar hızlı gelen trafiğin, Ankara'da tıkanacağına dikkat çekiyorlar. Petkîm ürünlerinde çifte fiyat önlenemez tZMİR (Cumburiyel Ege Bürosu) Petkim ürünlerinde oluşan çifte fıyatın üretimde "lekd" olma nedeniyle önlenemeyecegi öne süruldü. Sanayidler, Petkim'in Aliaga ve Yarımca'daki tesislerinin 1 milyon 370 bin ton üretim kapasitesine sahip olmasına ve 950 bin ton tüketim bulunmasına karşın, piyasaya yeterince yarut veremeyişinin ikinci fiyatlann oluşmasına olanak lanıdığını kaydettiler. Özellikle plastik sanayii hammaddesinde ortaya çıkan çifte fıyat olayı, sanayicilerin büyük tepkisini çekmeyedevam ediyor. tstanbul, tzmir ve Bursalı sanayiciler, Petkim'in üretim ve satış politikasının iç piyasayı büyük ölçüde etkilediği görüşünü vurguluyorlar. İkinci fiyatın Petkim'in "darbogazına" göre değişiklik gösterdiğini kaydeden bir sanayici, "Adımı açtklarsaın, bankalar, nükümeti eleştiriyonım diye kredi vermeyi kesiyoriar" dedi. TURKIYE'den FT* konomi Servisi Bankaların üst yunetiminde hareketli Uı bir hafta yaşamyor. Pamukbank Genel Müdürü Doğan Çtnar'ın görevinden alınmasmın ardmdan, Imar Bankası Genel Müdürü Nuran Adak ve Egebank Genel Müdürü Burhan Karaçam, görevlerinden istifa ettiler. Pamukbank Genel Müdürlüğü için adı geçen adaylardan biri olan Burhan Karaçam 'm Egebank 'tan ayrılış nedeninin Pamukbank 'taki son gelişmelerle ilgili olmayıp Özakat grubu içindeki yönetim değişikliğinin ardmdan bu grubun uzun vadeli stratejisinde meydana gelen görüş aynlıklarmdan kaynaklandığı bildirildi. Eski bir "Pamukbanklt"olan Burhan Karaçam'ın Çukurova grubuyla anlaştığı, ancak gruptaki görevinin ne olacağmm henüz açıklık kazanmadığı öğrenildi. DUŞMAN KARDEŞLER Üç bankanın genel müdürlüğü boşaldı Sovyet basınında enflasyon Ekonomi Servisi Sovyet lideri Gorbaçov'un ilan ettiği glasnost (açıklık) politikasının ardmdan, Sovyet basınının tarihinde ilk kez "enflasyon" haberleri çıkmaya başladı. Ancak. bu haberler "gajriresmi"nitelik taşıyor. Çünku, resmi kayıtlara göre, ülkede fiyat artışları şöyle dursun, fiyatlar genel olarak bir düşüş eğilimi gösteriyor. Bu konuda ilk haber Literaturnaya Gazeta'da çıktı. The Wall Street Journal gazetesinir. haberine göre, Literaturnaya muhabiri, gelen birçok okuyucu mektubunda "sofraya giren" malların fiyatlarmın yükselmesinden şikâyet edilmesi üzerine, "fiyat artışlannın kapikle degil, ruble ile ifade edilmeye baslandığım" yazdı. Bu arada, Batılı diplomatlar da, Gorbaçov'un fiyatlar üzerindeki sıkı denetimi biraz gevşetecek girişimlerde de bulunduğunu belirîtiler. Bu haberlere göre, 910 haziran günlerinde toplanacak olan Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Plenumu'nda Gorbaçov, Devlet Fiyat Komitesi'nin yetkilerini sınırlandıran bir karar geçirmeye çalışacak. Çinli parayla^ neyapar? Ekonomi Servisi "Bir Çinli eline para ge( çerse ne yapar?" Bir Çinü eline para geçerse, önce kendine güzel bir ev yapar, sonra da atalannın "mezarlarını" yeniden inşa eder, süsler. Hem de bir mezara 2 bin 700 dolar (yaklaşık 2.2 milyon lira) harcayarak. ABD'de yayımlanan •sss, günlük The VV'all Street Journal'da yer alan bir yazıda, Çin Halk Cumhuriyeti'nde yürürlüğe koyulan ekonomik übcrasyonun etkisiyle gelirleri artan köylülerin,paralarıylae\ yapmak.yeni Buda tapınakları inşa etmek, atalannın mezarlarını güzelleştirmek gibi işlere merak sardıkları belirtiidi. "Çinliler parayı gömmez, ölülerini gömmek için kullanır" başlığıyla verilen yazıya göre, ekonomik durumları iyileşen köylülerin ilk işi kendilerine yeni bir ev yaptırmak oluyor. Çinlilerin yaptırdıkları mezarlar 2 bin 700 dolara mal oluyor. Mezar yapma işi yalnızca atalar için de değil. Artık Çinli köylüler, bir yakınları öldüğü izman da büyük törenler düzenlemeye başladılar. Çinliler, bu mezarları.'Ölülere fazlailgi göster meyin"şeklindeki resmigöruşekarşın yapıyorlar. Canevi, iç borçlanmayı sevdi / stanbul (anka) Hazine ve Dış Ticaret Müsteşan Yavuz Canevi, hükümetin bütçe açıklarını kapatabilmesi için ek kaynaklara ihtiyacı bulunduğunu, kaynak ihtiyacının gidehlmesinde en iyi yolun iç borçlanma olduğunu savundu. Canevi, "tç borçlanma para basmaktan iyidir" dedi. Canevi, karşılıksız para basmanın geçmişte Türk ekonomisine büyük zararlar verdiğini belirterek yüksek enflasyonun da karşılıksız para basmaktan kaynaklandığını söyledi. 2. petrol boru hattı açıhyor A nkara (Cumhuriyet Bürosu) Irak Petrol Bakanı ım. tssam El Çelebi, TürkiyeIrak 2. petrol boru hattınm gelecek ay ortalannda işletmeye açılmasıyla ilgili teknik ayrıntıları görüşmek üzere bir günlük resmi bir ziyaret için dün Ankara'ya geldi. Irak Petrol Bakanı îssam El Çelebi, dün Ankara'da Maliye, Enerji ve Dışişleri Bakanlığı yetkilileri ile temaslarda bulundu. Türkiye ile Irak arasında haziran ayı ortalannda işletmeye açılması beklenen ve birinci Kerkük Yumurtalık petrol boru hattına paralel olarak inşa edilen ikinci boru hattınm günlük kapasitesinin yarım milyon varil olacağı tahmin ediliyor. DÖVİZ KURLARI Dovızin Cinsi 1 ABD Doları 1 Avustralya Doları 1 Avusturya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hcrflanda Florini 1 isveç Kronu 1 İsviçre Frangı 100 İtalyan Lireti 100 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinan 1 Sterlin 1 S.Arabistan Riyali Serte$t piyasada dolar 834 mark: 46? Döviz Alış 819.00 585 34 64.03 450.25 21.70 119.47 184.67 134.97 399.61 128.93 545.09 62.35 570.53 2946.04 1326.37 218 36 Döviz Satış 823.10 588.27 64.35 452.50 21.81 120.07 18559 135.64 401.61 129.57 547.82 62 66 573.38 2960 77 1333.00 219.45 Efektif Ahş Efektif Satış Bankalar, kısa vadeli krediye yöneldi A nkara (a. a.) Bankalar, kısa vadeli kredilere j \ yöneldiler. Türkiye Bankalar Birliği'nin belirlemelerine göre, orta ve uzun vadeli kredilerin toplam banka kredileri içindeki payı yüzde 32.3 'e düştü. Türkiye Bankalar Birliği'nin yönetim kunılu raporunda yer alan verilere göre, 1986 sonunda banka kredilerinin toplamı 10 trilyon 756 milyar liraya yükseldi. Bir yıl içinde yüzde 78.6 oranmda büyüyen toplam banka kredileri içinde orta ve uzun vadelilerin payı, yüzde 35.2'den yüzde 32.3'e geriledi. 819.00 831.29 573.63 594.12 64.03 64 99 450.25 457.00 21 27 22.03 119.47 121.26 180.98 187.44 134.97 136.99 399.61 405.60 128.93 130.86 545.09 553.27 61.10 63.29 559.12 579.09 2887.12 2990.23 1326.37 1346.27 213.99 221.64 Yüksek kazanf yine İkrisat'ta îktisat Bankası Menkul Değerier Merkezi ve şubelerınde satışa sunulan özel sektör tahvilleri yüksek kazanç sağlamaya devam ediyor. Ayrıca, Hazine Bonosu, Devlet Tahvili, Hisse Senedi veya Gelir Ortaklığı Senedi almak için Menkul Değerier Merkezi nt ve İktisat şubelerıni arayabilirsiniz. ÇAPRA2 KUR A1TIN GÜMÜŞ ALIŞ 84.000 98.000 12.440 9.913 232 SATIŞ 84.500 105.000 12460 12.200 236 K I S K A I S A I İSTANBUL Ticaret Odası haziranın ilk günlerinde iki ayrı seminer düzenliyor. Seminerlerden ilki 5 haziranda "Taksitli Satışlar ve Tüketici Kredileri". 8 haziranda yapılacak diğer seminerin konusu ise "Inşaat Sektöründeki Gelişmeler. " TtTlBANK (Türkiye tthalat ve thracat Bankası) sermayesini 10 milyar liraya çıkardı. 1 ABD DOLARI ; 1.8189 B Alman Markı Cumhuriyet 6.0680 Fransız Frangı Reşat 2 0494 Hollanda Florini 1.5025 isviçre Frangı 24 ayar kulçe 1313.55 italyan Lireti 143 55 Japon Yeni 22 ayar bılezık 3.7506 S Arabıstan Rtyalı 1 Sterlin 1.6194 ABD Doları 900 ayar gumüş DÜNYA'dan ATden ABD'ye misilleme tehdidi Topluluğu, ABD Kongresi'nin, ithalatı sınırlandırmaya yönelik yasa tasarısını onaylaması durumunda, misilleme yapmayı kararlaştırdı. Betçika'mn başkenti Brüksel'de, AT Bakanlar Konseyi toplantısından sonra bir açıklama yapan AT Ticaret Sözcüsü tVilly De Clercq, alman Leo Tindtmans kararı bir "ayna tujma" işlemine benzetti ve "Bize karşı alınacak her önlemin aynfsını biz de alacağız" dedi. Bu çerçevede, ABD Kongresi'ne bir uyarıda bulunma zorunluluğunu hissettiklerini ifade eden Belçika Dışişleri Bakanı Leo Tindemans da, sorunun derinlesmesinden çok çözümünden vana olduklanm bildirdi. ' konomi Servisi Avrupa SjJ V? T.C. ZtRAAT BANKASI 28 MAYIS 1987 TAftİHİNOEKİ OÖVÖ KURURI Sjj 5 P MENKUL DEGERLER MERKEZİ ikhsal Menkul Değerier Mefkezi Esentef»: Buyunaere Caddesı 165 Esenlepe Isıanbul Telefon 172 7000 166 2731 Osmanbey: Halaskargazı Caddesı 180 Osmanbev Teieton 146 0410 İKTİSAT Gazetelerde haber olarak hemen hemen hiç yer almadı. Petrolİş, Kristalİş, Deriİş, BANKS, Otomobilİş sendikalan, önceki gün düzenledıkleri ortak bir basın toplantısı ile siyasi iktidarın, işverenlerle ortak, işçileri sendikasızlaştırma çalışmalarrnı anlattılar. 12 Eylülle anayasa ve yasalarla gelen sendikal hak kısıtlamalan, işçilerin sürekli hak kayıplan, bunun tadına, keyfine varan sermaye ve siyasal iktidara yetmiyor. Sendikalann gerek yasalar gerekse moral güçlerini yitirmeleri nedeni ile, işçilerin yaşamında her geçen gün atılan geri adımlar az geliyor. Daha ucuz, daha daha ucuz işçi; işyerınde hiçbir şeye sesini çıkaramayacak, her buyruğu yerine getirecek işçi, işyerinde hiçbir konuda ağıriığını koyamayacak sendika isteminin sonu gelmiyor. Işverensiyasal iktidarın, hakları çok kısıtlanmış yasaları da az bularak, yasa boşluklarından yararlanarak, kendi düzenlerinin yasalarını da çiğneyerek uyguladıklan baskılarla ulaştıklan başarı, vahim boyutlara varmıştır. Sendikasızlaştırma politikasının ne kadar başarılı ve gelecek için vahim boyutlara vardığını, değil kamuoyu, işçiler ve sendikalar dahi farkına varmış, algılayabilmiş degiller. Sendikasızlaştırmamn ülke çapındaki dehşetli boyutunu anlatabilmek için, Türkiye'de 1980'den bu yana toplusözleşme hakkından yararlanan toplam işçi sayısında hiçbir artış olmadığını söylemek, aslında yeterli bir ölçü olabilir. Tam tersine yeni örgütlenmelerle girilebilen işyer. leri yok denecek kadar azken, yıllardır toplu pazarhk hakkının kullanıldığı işyerlerinde çok sayıda işçi sendikalardan istifa et; tirilmektedir. Yıllardır sendikanın var olduğu işyerlerinde çoğun' luk yetkisi ucu ucuna alınabilmektedir. Eskiden toplu pazarhk hakkı kullanılmış, şimdi kullanılamayan işyeri sayısı da azımsanmayacak kadar çoktur. Kamu sektöründe sendikasızlaştırma için etkili bir araç ola • rak kullanılan sözleşmeli personel uygulamasının benzeri, yasadışı olarak özel sekiöre de yerleştirilmiştir. İşçiler ve sendikalar bile bu yasadışı uygulamaya alışmış. adeta benimsemiş, özel sektörde yasal olmadığı halde işçi olarak çalışanların bir. grubuna "büro personeli, memur" demeye ağızlarını alıstırmış • lardır. '. Sendikasızlaştırmada etkili silahlardan bir diğeri, öğrenci işçi' çalıştırma; bir üçüncüsü: güvenlik görevlisi ya da yaratılan diğer özel statülerle çalıştırmalardır. Sendikasızlaştırmada en etkili ve yaygın kullanılan silah ise, işçi çıkarmalarıdır Türkiye'de dünyada pek örneği görülemeyecek biçimde işverenlere tanınmış olan keyfilik, canları ıstediğınde, ıstedikleri sayıda işçi çıkarabilmeleri hakkıdır. Dünyada artık tartışılmayan, uluslararası sözleşmelere girmiş, işçinin de çalışma hakkının, Jşverenin çalıştırmama hakkı kadar kutsal olduğu ilkesi bir yana atılarak, dengeli hak tanıma yerine, sadece işverene hak tanıyan İş Yasasının ünlü 13, 17 ve 24. maddeleri. Bir işyerinde işçiler, sendikaya üye olmaya mı çalışıyorlar. Yasa gereğince notere gidecek ve üyelik belgelerinin bir kopyesini işverene gönderecekler. İşveren, işyerine sendika sokmamaya kararlı ise, derhal öncülük edenleri, bazen hepsini işten çıkanyor, ortada sendikalaşma diye bir olay da kalmıyor. En son vahim örneği, Bozüyük'te Halis Toprak'ta yaşandı. Kütahya,! Emet, Değirmisaz'da ıso, Madenİş'e üye olmak üzere notere gitmek için yola çıkan işçilerin yolu jandarma tarafından kesil1 di. Toplu işten çıkarıldılar. Bu yasadışı, çağdışı olayı, açlık grevi gibi protesto eylemlerinden de alınabilmiş hiçbir sonuç yok. Sendikanın olduğu bir işyerinde, sendika ya da işçiler varlık gösterebiliyor, sendikal hakları geliştirmede biraz çaba gösteriyor, yasal haklarını mı kullanmak istiyorlar? Derhal çeşitli biçim ve yöntemlerde cezalandırma yapılıyor. Petrolle ilişkisi olmayan, sadece hammaddesı petrol urünü olan gübre fabrikaları, yasa yorumu zorlanarak, grev yasağı kapsamına sokuldu. Belediyelerde çoğunluk işçi, grev yasağı kapsamında değılken, azınlık işçinin grev yasağı kapsamında olmasından yararlanılarak yine yasa yorumu ile tümü fiilen grev yasağı kapsamına sokuldular. Bir grevi yaptırmamak için denenen her yöntem, grev oylaması da sonuç vermemişse, bu kez grev uygulamasında akla gelmeyecek pek çok yöntem ve formül bulunuyor. Toplusözleşme müzakereleri yürürken, daha grev aşamasına kadar gelen süreç içinde yaşanan işçi çıkarması uygulamaları, grev içinde bile, örneğin süreli sözleşmeler bahane edilerek denenebiliyor. Dünya ve Türkiye geleneğinde hiç olmayan yeni bir uygulama ise, grev sonrası ya da başarılı bir sözleşme sonrası işçi çıkarması ile işçileri sendikasızlaştırma. Netaş'ta en son yaşanan ve sendikanın verdiği bilgiye göre, grevde öncülük yapmış, grev komitelerinde görev almış işçileri ağırlıklı kapsayan çıkarmalar bir yanda, bununla tehdit ederek işçilerin sendikadan istifa etmelerini sağlamak diğer yanda. Benzer uygulama, yeni sözleşmeterle ücretleri yükselen: pek çok işyerinde, önemli sayılara varıyor. Özellikle kalifiye ol; mayan işçilerin çıkarılarak yerlerine düşük ücretli işçi alınması, işçilerin sendikasızlığa, sendikadan istifaya zorlanması öylesine yaygın ki, sendikalar, panik olmasın diye bu durumları. kamuoyundan saklamayı yeğliyorlar. Sadece işverenlerin işçi çıkararak toplusözleşme yükünden kurtulmalarının ne kadar yaygın olduğunu vurgulayabilmek için yıllık ortalama işçi sırkülasyonunun(işçi çıkarılıp yeni işçi alınmasmın) yüzde 30'un üstünde olduğunu belirtmekle yetinelim. Türkiye'deki çalışan, daha doğrusu yasalara uygun sözleşme yapabilmiş toplam işçi sayısı, SSK kayıtlanna girebilmiş, vergisi eksik de olsa ödenen işçi sayısı 2.5 milyondur. 1980 yılından bu yana bu sayı nerede ise aynı kalmıştır. Oysa Türkiye'de üretimin içindeki nüfus 22 milyon civarındadır. Memurlar ve BağKur kapsamındaki çalışanlar. işverenler çıktığında çalışan üretimdeki nüfusun birkaç katı ile hiçbir yasal güvencesi olmadan yasalar dışında calıştı rıldığı ortaya çıkmaktadır. Bir de yasalar içinde çalışabilen işçilerin iki katı işsizler vardır. Böylece kısıtlı ve kullanılamayan sendikal haklar ile toplusözleşme hakkından yararlanabilen sadece 1.2 milyon civanndaki işçi, gerçek ücretlerinden, çalışma koşullarından ne kadar çok hak kaybetmış olursa olsun, sendikasız çalışandan, işsizden daha iyi konumda kalmaktadır. İşini kaybetmek çok ağır bir bedel anlamındadır. İste bu ağır bedelle tehdit edilerek, hızla gelişen sendikasızlaşma, bu nedenle vahim boyutlar kazanabilmiştir. Sendikalar, tek tek sendikasızlaşma uygulamaları karşısında aciz kalmaktadırlar. Güç birliği, kamuoyu ve işçiden yana olduğunu söyleyen siyasal partiler, demokratik güçlerin desteği kaçınılmaz olmuştur. DÖVİZİN CİNSİ 1AB0 DOLARI 1 AVttSTMLYA DOLARI 1 AMKTURYA ŞİÜNİ 1 BATI ALMAN MARKI IBaÇİKAHUMGt 1 DAriMAHKA KRONU 1 FİN MARKKASI 1 FRAHSa FRAISI 1 H0UAHM R0RİKİ 1 İSVEÇ KRONU 1 İSVtÇK FRAHO 100 tTALYAN ÜRETİ 100 JAPON YENİ 1 KANAOA DOLARI 1 KUVEYT OİNARI 1 RORVEÇ KRONU 1STERÜN 1 S. ARABİSTAN RİYALİ DÖVİZ AUŞTL. 819.00 585.34 64.03 450.25 21.70 119.47 184.67 134.97 399.61 128 93 545.09 ^62.35 570.53 608.38 2946.04 121.15 1326.37 218.36 SATIŞ TL 823.10 588.27 64.35 452.50 21.81 120.07 185.59 135.64 401.61 129 57 547.82 62.66 573.38 611.42 2960.77 121.76 1333.00 219.45 EFEKTİF ALtŞTL. SATÇTl? 819.00 831.29 573.63 L 594.12 64.99 64.03 450.25 457.00 21.27 22 03 119.47 121.26 180.98 187.44 134.97 399.61 128.93 545.09 61.10 559.12 596.21 2887.12 118.73 1326.37 213.99 136.99 405.60 130.86 553.27 63.29 579.09 617.51 2990.23 122.97 1346.27 221.64 ALTAY/ MENKUL DECERLER A.Ş. /A'// • Hisse Senedi, • Hazine Bonosu, • Devlet Tahvili Alımsatım ışlemlerı ile portfoy yonetımı ve danışmanlığı konularında uzmanlık. guvenlı ve kârlı hizmet Nışantaşı Vali Konağı Cad Ana Apt No30/2 İstanbul Tel : 130 77 545556 Ankara Tel: 168 40 15 168 35 16 Guvenın, danışın, kazahın. C "SeçilmişDegerier" Paranıza sunabilecegimiz çok seçenekli, verimli ve güvenli imkanlan biliyor musunuz? Bugün. Yapı Kredi Menkul Degerter Merkezine ugrayın veya telefon edin... YAPI KREDİ MENKUL DEGERLER MERKEZİ İstanbU: RumelıCad No. 85/2 0snunbey IstanbJ Tel. 133 00 90' 141 23 55/148 90 01 Ankara: Yatmın ı:znanı Subutay Eıtan Tel 131 98 16 Metf Tnun Tet 133 89 18 İmr: Vatınm uimara fertt Dagıl Tel: 14 50 00/25 47 79 Brezilya altın satıyor ı konomi Servisi Brezilya, dış açıklarını kapatmak amacıyla altın satmaya başladı. Brezilya'nın yeni Maliye Bakanı Luis Carlos Bresser Pereira, ülkenin döviz altın birikiminin büyük geriteme kaydettiğini söyledi. Bir Merkez Bankası yetkilisi de ocak ayında 4.9 milyar dolar olan altın ve döviz birikiminin 3.7 milyar dolara gerilediğmi açıkladı. T.C. ZtRAAT BANİIASI "CnciîBf erifllfnez"