Katalog

1 ŞUBAT 1987 EKONÖMİ CUMHURÎYET/H EKONOMİ DÜN^ASI Özel sektör çıkış yolu arıyor Pamuk krizine Ankara'da lobicilik yapan, itibarlı, fırsatçı bazı şirketlere çıkar sağlayan bazı bürokratlar yol açtı. Milli Piyango'nun 2 milyar liralık "süper" ikramiyesinin talihlisini "bıilamayışı" nedeniyle "olumsuz bir açılış" yapan ocak ayının iki flaş olayından biri bankalarsa diğeri de "pamuk"tu. Pamukta rekolte fazlası olduğu ve stokların arttığı gerekçesiyle ihracat geçen yılın son aylarında teşvik edilmişti. Ancak bu uygulamanın sonucu olarak ocak ayı içinde önce pamuk fiyatları kilo başına 450 lira fiyat alarak 1500 liraya fırladı, ardından pamuk ipliği fiyatları ay içinde birkaç kez peş peşe zam gördü. Bu kez hükümet, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla ithalatı özendirici ve pamuk ithalinden alınan fonu 100 dolardan 1 dolara, pamuk ipliğinde ise 150 dolardan 1 dolara indirdi. Narin, lobicilik yapanlara köpürdü Dobra dobra konuşması ve sözünü esirgememesiyle tanınan Tekstil lşverenleri Sendikası Başkanı Halit Narin'e görc, pamukta aniden patlak veren krizin sorumlusu, "Ankara'da lobicilik yapan itibarlı, fırsatçı birkaç şirket ve bu şirketlere çıkar sağlayan bazı bürokratlardı." Narin, "Pamuk, Türkiye'nin larihinde ilk kez karaborsaya diişmüş ve Türkiye 80 centten ihraç ettiği pamuğu 1.5 dolardan ithal etmek zorunda kalmıştır" diyordu. ParaKredi Kurulu'nun kararları sonucu Narin'in ifadesiyle birkaç büyük ihracatçı kuruluşa çıkar sağlanırken, eski pamuk fiyatlarını esas alarak ihracat bağlantılarına giren pek çok tekstilci çok zor durumda bırakılmıştı. Bir yanda Hazine'nin sıkılaşan mengenesi, diğeryanda sağlam bilanço açıklama kaygısı Bankalarda 4;elaş" sürüyor tarihine kadar toplam döviz kaynaklarının yüzde 45'ini krediye dönüştürmüş olmaları gerckiyor. Ayrıca döviz varlıkları ile alacaklarının da toplam yükümlülüklerinin cn az yüzde 70'ini karşılaması da Merkez Bankası'nca bir zorunluluk olarak öngörülmüştü. Bu oran en fazla yüzde 120'ye kadar ulaşabilecek. öte yandan bankaların 1986 yılı bilançolan kârzarar kaynaklarını görmek açısından da önemli sonuçları içinde taşıyor. I984'te bankacılık sektörü "patlayan ihracat" sayesinde kambiyo işlemleri yoluyla büyük kârlar sağladı. Sadece dış ticaretin finansmanı yoluyla ayakta duran ve hatta bazı büyük bankaların bile çok üzerinde kâriar elde eden küçük bankalar görüldü. 1985'tc kambiyo kârları bir ölçüde azalırken, bankalara yeni bir kâr kapısı açıldı: Hazine'nin iç borçlanma politikasının aracı olarak çıkardığı tahvil vc bonolar. Bankaların 1986'da da en büyük kâr kapısının devlet tahvil ve Hazine bonolarından açıldığı rahatlıkla söylenebilir. Bu şekilde bankalar, kazandıklarının "hatın sayılır" bir bölümünü de vergi dışı tutabilecekler. 6< Halit ISarin: tişare Konscyi Başkanlığı'na geçcn Sakıp Sabancı, TÜSlAD'a damgasını iyice vurmuş ve zenginler kulübüne de kendi üslubunu getirmiş oldu. Ömer Dinçkök, TÜSİAD Başkanı seçilirken, TÜSİAD'ın kurucusu ve ilk Başkanı Vehbi Koç, geride bıraktığımız ocak ayı içinde Milletlerarası Ticaret Odası tarafından, "Dünyada yılın en başanlı işadamı" ödülünü kazandı. Özel sektörün 1987 yılına ilişkin beklentileri "yatmmlara teşvik", olarak özetlenebilirdi. Sanayi kuruluşlarının zor durumda oldukları ise Yaşar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Yaşar'ın, TÜSİAD'ın aylık yayın organı Görüş dergisindeki makalesinde, şu cümlelerde somutlaştı: "Tiirk ekonomisinin başlangıçta tespil edilen hedeflerden çok başka yönlere kaydığı artık açıkça ortaya çıkmıştır. Tiirk özel sektör sanayi çok kötii giinler geçirmektedir. Bıçak kemige dayanmıştır." Bankalar, gelecek günler içinde birbiri ardına bilançolarını açıklayacaklar. Tek tip muhasebe planı sayesinde bankacılık sisteminde batık kredilerin gerçek boyutu gün ışığına çıkacak. Hazine, "mali yapıları tehlikeli biçimde bozulan" bankalarla ilgili kararı, "siyasi otoritelere" bırakma eğiliminde. NECMİ ÇELİK Bankacılık sektörüne "Battılar, batıyorlar, batacaklar," tartışrna ve söylentileri arasında "soguk terler" döktüren ocak ayı geııde kalırken ekonominin çeşitli kesimlcrinden yükselen sesler 1987'nin bankalar için pek de "hayırlı sonuçlar" getirmeyeceğine işaret ediyor. Hazine, Bankalar Kanunu'nun 64'üncü maddesinin kendisine verdiği yetkiyi kullanarak "mali yapıları tehlikeli biçimde bozıılmuş veya bozulmaya yiiz tulmıış" bankaları iyice mengeneye alıyor. Ticaret ve sanayi kesirninin "yüksek faize" yönelik tepkisi ise hükümeti kredi faizlerinin düşürülmesi konusunda yeni önlemler almaya zorluyor. Nitekim Merkez Bankası "Bankaların ciddi kaynak sorunuyla karşılaşırız" şeklindeki yakınmalarına karşın mevduat faizlerini aşağı çekmc eğiliminde diretiyor. Birçok bankanın, tasarrufsahiplerinin gözünde kısmen azalan güveni yeniden pekiştirmeye çalışırken, aynı zamanda Hazine'nin 64'üncü madde engeline takılmamak için "mali yapılannı" istikrara kavuşturma Bankalar Caddesi sessiz, bankaların içi telaslı. girişimlerine hız verdiği gözleniyor. Gelecek günlerde bankalar birbiri ardınayıl sonu bilançolarını kamuoyıına açıklayacaklar. Bilançoların "tek tip muhasebe" planına göre hazırlanmış olması, bankacılık kesiminin karşı karşıya bulunduğu en ciddi sorun olan "batık kredilerin" gerçek boyutunun sergilenmesi açısından önemli bir gelişme olacak. Ayrıca bilançolar bankaların gerçek risk durumlarını ve ne oranda dış borçlanmaya gittiklerini görmek açısından da ayna görevini yerine getirecek. Bankaları bilançoların kamuoyunda yaratacağı tepki kadar Hazine ve Merkez Bankası'nın denetim mekanizmasını önceki döncmlere kıyasla çok daha fazla işletmeye başlaması da ilgilendiriyor. Sağlam mali yapıya sahip olduklarını ve yüksek kârlar sağladıklarını ilan eden bankalar bile Hazine'nin "denetime alma" şeklinin sisteme zarar verdiğini savunuyorlar. Hazine ise diğer yanda "mali yapıları artık onulmaz yaralar alan ve girdikleri risklerin allından kalkmayaeak durumda olan" bankaların geleceğine ilişkin kararı bir anlamda siyasi otoritelere bırakmış durumda. Bankacılara göre Türkiye'de banka kurtarma yöntemlerinin fazla olmaması ve geçmiş uygulanıaların da istenen soıuıçları verrneınesi nedeniylc hükümet, kurtarma modeli geliştirmek konusunda bir hayli zorlanıyor. Bankaların bilunçolardan önce, Merkez Bankası'nın koyduğu "kur riski" oranlarını ne düzeyde tutturabildikleri de önemli bir ölçü olacak. Bankaların 30 ocak 24 Ocak ve kurtarılan şirketler "Şirket kurtarma yasası"nın TBMM Komisyonu'ndan geçip Meclis'te görüşülmeye başlandığı ocak ayı içinde ünlü 24 Ocak Kararları 'ntn 7 yılı da "idrak" edildi. Zamlarla birlikte yaşamaya başlayışımızın 7. yıldönümünü kutlarken, otomobilden beyaz eşyaya, gıda maddelcrindcn ulaşım bilet ücretlerine, elektriğe ve daha birçok mal ve hizmete ocak ayı içinde yeni zamlar geldi. Ekonomi başlangıçta tespit edilen hedeflerden çok başka yönlere kaydı. Kötü günler geçiriyoruz. 1986 yılının tümüne ilişkin bazı rakamlar da geçen ay belli oldu. örneğin çeşitli endekslere göre 1986'da toptan fiyat artışlarının yüzde 2427 perakende fiyat artışlarının ise yüzde 35 dolaylarında olduğu ortaya çıktı. 1986 yılı içinde iç talepte gözlenen umulmadık canîanma ise, ocak ayı içinde yerli binek otomobillerinde bugüne kadar hiç ulaşılamayan satış rekorlannı, beyaz eşya satışlarında büyük çaplı artışları beraberinde getirdi. Yaşar: Tasarruf sahipleri ne diyor? Bazı bankaların batması doğal Kendileriyle görüştüğümüz tasarruf sahipleri, "bankalardaki gelişmeleri yakından izlediklerini" söylerken, küçük bankalarda batma riskinin yüksek olduğuna inanıyorlar. Ekonomi Servisi Bankada mevduatı bulunan tasarruf sahipleri büyük bankaların zor duruma düşebileceğine inanmazken, küçük bankaların riskli olduğuna, bunun da ekonomik yaşamdan kaynaklandığına inanıyor. Ocak ayında gündemde bulunan bankacılık sistemindeki sorunlar konusunda mevduat sahipleri arasında yaptığımız nabız yoklaması, tasarruf sahibinin olayı yakından izlediğini ve gelişmeler karşısında soğukkanlı davrandığını gösteriyor. Mevduat sahipleri genelde devletözel banka ayrımına giderken, bu ayrımın da öylesine katı bir şekilde yapılmadığı, "mazisi" olan özel bankaların da en az devlet bankası kadar güvenceli olduğu ve tercih edilebildiği anlaşılıyor. Bu arada basında bazı bankaların zor durumda olduğuna ve hükümctin bankalara denetçi atadığına ilişkin haberlerin ycr almasıyla birlikte banka müdürlerinin de sık sık arandığı ama bunun bir panik havası yansıtmadığı da ifade ediliyor. Bazı banka yetkilileri bu konuda şunları şöylüyor: "Gazetelerde bu lür haberlerin yayımlanmasının ardından sürekli miişterilerimiz tarafından arandık. Müşterilerimiı, ıor duruma düştügüne inandıklan bankaları tek tek isim vererek bize sordular. Bazıları ise bu gelişmelerin tiim bankacılık kesimini etkileyip etkilemiyecegini sordu." Görüştüğümüz tasarruf sahiplerinin göCansen Eker Rıfat Çıroglu TÜSİAD'a genç patron Tekstilciler pamukla uğraşırken, Turk Sanayici ve tşadamları Derneği Genel Kurulu'nu yaparak yeni başkanını seçti. TÜStAD Başkanlığı'nı 2 yıldan beri isteyen Aksu Grubu sahiplerinden Ömer Dinçkök, bu göreve getirilirken, l)r. Nejat Eczacıbaşı'ndan boşalan Yüksek ls TEKNOLOJtDE YENİ BULUŞLAR yukarı hareket ederek türbinlere hidDalgalardun elcktrik aşağı JVCMen rolik su basıyor. Ortaya çıkan elektrik ürelimi enerjisi ise denizaltından geçirilen bir kablo SüperVHS video ' 'Bittiğinde dünyanın en büyük1 frizbisine benzeyecek" diyor uzmanlar. ABÜ'de Newfoundland'ın gilney sahillerinde yüzıneye başlayacak büyük dev yuvarlak cisim, dulgalar sayesinde ucuz elektrik ürelimi sağlayacak. Bir okyanus araştırma firması olan Nordco ile sistemi geliştiren Harold H.Hopfe isimli bilim adamı arasında yakında bu sistemin kurulması üzerine bir anlaşma imzalanmusı bekleniyor. 2 milyon dolara mal olacak sistem 1 mw gücünde elektrik üretecek. Sistem çok basit. Her biri 36.5 tnetre çaplı iki diskten biri denizin üzerine diğeri 18 metre suyun altına yerleştiriliyor. İki disk 4 ayrı şaftla birbirine bağlanıyor. Su üstündeki disk dalgalarla hareket ettikçe şaftların içindeki pistonlar Japon Victor Co. daha iyi bir , te/evizyongörüntüsii elde edilebil mesi için piyasaya Koleslrolün irı yeni bir video sür san sağlığı için zamek üzere çalısrarlı olduğunu malarını sürdürübilmenize karşın yor. Süper VHS adı verılen yeni video ile yine de murgahn, çok daha net görüntü kaydı ve gösterimikırmızı et, yunin gerçekleşeceği açıklandı. Yaza kadar murta sartsı yiyepiyasaya sürülmesi beklene yeni Süpermeden edemiyor VHS videoların yaklaşık 1250 dolardan (l musunuz? ABD'de bu soruna çözüm bulmak için bilim adamları kolları sıvamıs du milyon lira) satılması bekleniyor. Yeni sisrumda. En azından üç ayrı arastırmacı gru tem videonun 400 yatay çizgi üzerinden göbu, damar sertliği yapan yiyeceklerden ko rüntü sağlayacağt ve çoğu klasik televizyon lestrolü ayırmanın yollarını araşttrıyorlar. setlerinin 330 çizgiden yayın i/ettiği düşünüldüğünde, gdrüntünün daha iyi kaliteCornell Üniversitesi ile Phasex şirketi kah de olacağı da anlaşılıyor. JVC. Süpervenin içinde bulunan kafeinin çtkartılmaVHS lisansını Hi tachi, Matsushita, Mitsusında kullanılan sistemi kolestrollü yiyecek bishi ve Sharp fırmalarına satmıs durumda. lere uyarlamayu uğrusıyorlar. ile kıyıya naklediliyor. Kolestrolden kurtulmanın yolu rüşleri ise şöyle: Rıfat Çıtoglu (Emekli): Küçük bankalar zor durumda olabilir. Bu, özellikle bu bankaların tasarrufa daha fazla faiz vermesi, kredi verirken iyi istihbarat yapamamasıııdan kaynaklanıyor. Şu anki tasarrufum konusunda herhangi bir endişem yok. Çok kârlı olan bankaları seçmem, çünkü bilançolan suni olarak şişirebiliyorlar. Benim için bankanın devlet bankası olması ve istediğimde bana anında para verebilmesi banka seçimimde yeterli. Nurten Kuşçu (): Büyük bankalardan çok küçük bankalar daha riskli ve ancak bunlar batabilir. Benim için bankanın çeşitli yatırımlara ortak olması ve iyi hizmet vermesi çok önemli. Gazetede çıkan habeıler beni fazla etkilemedi. Sevim Bataçkar (Memur): Faiz ytıkunün ağır gelmesi ve açılan kredilerin geri gelmemesi, özellikle küçük bankaları zor duruma düşürcbilir. Banka seçerken devlet güvencesi ararım. Haberleri okuduğumda ekonomi çöküyor diye düşündüm. Ben hükümetin birçok şeyi halktan sakladığını düşünüyorum. Hükümet zordaki bankaları açıklamalıydı. Cansen Eker (Ev hanımı): Açılan kredilerin geri dönmemesi ve yeterli tasarrufu toplayamamaları nedeniyle küçük bankalar zor duruma düşebilir. Şu anda paramı yatırdığım bankadan bu konuda herhangi bir şüphem yok. Gazetelcrde haberleri okuyunca olabilir diye düşündüm. Bu olaylar beni etkiledi ama faizlcrin düşmesi daha çok etkiledi. Tevfik Boyacıgil (Esnaf): tşini bilmeyen, aldığı parayı iyi kullanamayan küçük bankaların zor duruma düşmesi olasıdır. Ama mevduatın altı milyonuna kadar olan bölümii devletin garantisindedir. Bunun için gencldc bankalara güvenirim. Devletözel banka ayrımı yapmam ama çalısma sistemine, parayı kullandığı yerlere bakar öyle tercihimi yaparım. Gazetelerde haberleri okuyunca bu bankalarda hesabı olan arkadaşlarımı uyardım. EKONOMtNİN NABIZ AIIŞI Flyal Endekaleri ( %) DIE Toptan Eşya DİE Tuketicı Haiine Toptan Eşya Hızıne Isunbul Gtçinme Huıne Ankara G»çınm«' IT0 Toptan Eşya IT0 Tukebcı Ytlhk orlalama arliflar tsas alınmtştır. 1IM 29.6 34.6 28 7 34 8 35.2 . 27.5 35.6 1MI 432 450 40 3 45 0 44 9 41.7 43.2 Parawal G»wtergeler Toplam mevdual Tasarrul mevduatı Vadelı tasarrul mevduatı Vadesı; tasarruf mevdudatı Tum banka kredılerı . Merkei Bankası kredılerı Emısyon Paıa arzı (M1) flezerv para Para arzı IM2) 1M8 1t§6 Imllyır TL.) 7 327 10 390 5 097 6 786 4 612 5 890 0 485 0 896 4 962 8 691 0 878 1 130 1 285 1907 2.774 4 361 2 810 3 589 7.367 10 252 »rtnortnton 1MS 1MI 55 6 4 1 8 62 4 331 657 27 7 366 847 751 46.S 24 1 28 7 484 398 320 57 2 446 27 7 51 1 368 m GUNUN HABERLERİ ALTIN VE DÖVİZ CEPHESİ 815 milyar el değişürdi ankalararası borçlanma piyasasında geçen hajta 815 milyar lira el değişürdi. Merkez Bankası denetimindeki piyasada, haftamn en yüksek işlem hacmi, 194.6 milyar lirayla 28 ocak çarşamba günü gerçekleşti. Bir gecelik borçlanmalarda en yüksek faiz oranı ise haftamn son günü yüzde 50.72 olarak belirlendi. Altın ve davize 'kararsızlık9 egemen Döviz ve altın piyusaları 1987'nin ilk ayında oldukça hareketli bir döneın geçirdiler. Geçen ayın altın ve döviz hareketlerine bakarak 1987'nin tümü İçin genel bir değerlendirme yapmak da oldukça güçleşti. Hem altın hem de döviz fiyatları geniş bir hat boyunva keskin inişçıkışlar gösterdi. Yılın ilk gününde Alman parası karşısında 1.94 marktan işlem gören dolar, geçen bir aylık süre içinde 1.76 murk gibi önceden kestirilmesi güç bir değere indi. Ayın son gününde biraz toparlanarak 1.83 marka çıkan doların, Alman parasına karşı toplam aylık değer kayhı yüzde 6 olarak hesaplandı. Ayrıca Japon parası kurşısında da son 45 yılın en düşıik değehnden işlem görerek 150 yenin altına inen Amerikan para birimi, Japonya'nın yoğun baskısı sonucu yeniden 150 yenin üzerine çıktı. Dış piyasalarda bu gelişmeler olurken Türkiye'de de gerek resmi piyasada gerekse karaborsada hızlı bir döviz hareketi yaşandı. Dolar, Merkez Bankası kurlarında 743 ile 756 lira arasında değişen değerlerde oynadı. Serbest piyasa diye bilinen Tahtakale'de ise dolar, dış piyasalardaki hareketlere ve talep eğilimine göre 813 lira ile 770 lira arasında geniş bir hat çizdi. Ayın son gününde dolar, Tahtakale'de yeniden loparlanarak 794 liraya ulaştı. Alman Markı ise ocak ayında Merkez Bankası kurlarında 400'lü rakamların üzerine çıkarken serbest piyasada ay ortasında 446 liraya ulaştı. Ayın son haftasında Tahtakale'de 430 liraya gerileyen mark dun 434 liradan işlem gördü. Markın döviz alış kuru ise son günde 411.60 TL oldu. Böylece mark, yüzde 6'lık bir değer artışı sağladı. Altın fiyatları ise tümüyle doların hareket ine bağlı olarak "teknik" iniş ve çıkışlar gösterdi. öte yandan dış borsalarda onsu 423 dolara çıkan altın, bir ara 400 dolara kadar çekildi. Ayın son değeri ise 405 dolar oldu. Kapalıçarşı 'da ise külçe altınm gramı ay ortasında 11 bin liranın üzerinde değerlendi. Külçenin son iki gündeki satış fiyalı 10 bin 600 lira oldu. Cumhuriyet Altını ise kendisineyatırım yapanları ne üzdü ne de sevindirdi. Cumhuriyet Altını, 69 bin 500 lira ile girdiği ayı 73 bin 500 lira ile kapattı. Cumhuriyet Altınının ay içindeki en yüksek değeri 75 bin 500 lira oldu. Emisyon 35 milyar daraldı M erkez Bankası, 1923 ocak tarihleri arasındaki bir haftalık sürede piyasadan 35.6 milyar lira daha çekti. Emisyon hacmi 23 ocak tarihi itibariyle l trilyon 947.1 milyar lira düzeyine indi. Management Traınees M«l • ^ ^ ANADOLU BANKASI BANKASI sec seeks M.BA's or Bachelors in all disciplines to be employed in the departments of Marketing, Foreign Operations and Securities alter a four month training program and a passible probation period in foreign banks Candidates must W Have excellent command of English W Be aged under 30 W Possess an aggressive and analytical mind W Have high representative skill and ambitious personality y Have completed military service (For males) W Preferably have already obtained some experience in Banking. Nijerya ile ortaklık J ürkiye ile Nijerya, ortak sanayi ve teknik işletmelerinin kurulması ve işletilmesi konularmda işbirliği yapacak. Türkiye ile Nijerya arasında ekim 1986'da imzalanan Ekonomik Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması, Bakanlar Kurulu 'nca onaylanarak Resmi Cazete 'de yayımlandı. Compensation will be commensurate with skills. Please write to Personnel Department before Febaıary 23, 1987 enclosing your C.V., photograph, address and phone nunıber. Büyükdere Cad. Maslak Meydanı No: 4S, Levent, 80650 lstanbul Ulusoy: İhracatçı sayılalım T J luslararası Nakliyeciler LJ Derneği (UND) Başkanı Saffel Ulusoy, hükümetin kendilerini ihracatçı saymasını ve tran'a ihraç edilen lastik fiyatmdan TIR Sahipleri ve şirketlere lastik sağlamasını istedi. nv» ANADOLU BANKAS