Katalog

24 NÎSAN 1986 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 Y4YIN DÜNYASINDA SANAT EDEBİYAT HAYVANLAR ÎSMAÎL GÜLGEÇ Dilbilimde ikinci baskı yapan yazılar! MEHMET RtFAT 1986 yılının başlarında, dilbilimle doğrudan ve dolaylı olarak ilgjli bazı kitaplann ba. a bölümlerinin "ikinci baskı" yaptıkları (!) görüldü: M. Rifat, Dilbilim ve Göstergebilim Küramlan (Yazko, 1983); Gelişim Hachette'in "AnlambUim', " D U \ "Dilbilim" maddeleri (19831984); DilbUim Seçkisi (ortak yapıt, T.D.K. yay., 1982); XX. yy. Dil. bUimi (ortak yapıt, T.D.K. yay., 1983). Ancak bu "ikinci baskı"yı, sözkonusu yapıtların yazarları ya da yayımcılan değil, Dilbflim Akımlan (Ankara, Onur Yabana Diller Kitap ve Yayın Merkezi, Ocak 1986) adlı "yapıtıyla" Zeynel Kıran gerçekleştiriyordu. Z. Kıran, bu yapıtlann Bgili bölümlerinin "yayın haklan"nı herhalde "satın almış" olacak ki, bunları, başkalanna ait olduğunu belirtmeksizin, tımak açıp bir dipnot düşmeksizin, kendi adına, kendi koyduğu bir başlık altında yayımlıyordu. Biz burada, dilbilimle yakından uzaktan ilgilenenlere yararı olur düşüncesiyle, sözkonusu "ttrnaksız abntılar"dan birer küçük örnek verip, bu bölümlerin karşılaştırmalı dökümünü sunmakla yetineceğiz. (Bu arada Z. Kıran'ın bazı sözcükleri neden "degiştirme" yoluna gittiğini de doğrusu pek anlayamadık!): ÖRNEK 1 M. Rifal, s. 78: "Kopenhag Dilbilim Çevresi'nin kuramsal görüşleri, yalnızca doğal dilleri kapsamaz. Bu görüşler, içinde doğal dillerin de yer aldığı her çeşit gösterge dizgesini çözümleyebilecek nitelikte genel bir dil kuramı oluşturur. Bu nedenle, L. Hjelmslev'in kuramı, ilk tutarlı ve bütünlenmiş göstergebilim kuranu olarak da nitelendirilebilir. L. Hjelmslev'in ortaya attığı son derece tutarlı kavram ve ilkeler bütünü bir üst oluşturmakta•dır. Bu üstdil, bütün insanbilimlerinin yararlanabileceği bir bilgikuramı değerindedir. Gerçekten de, Hjelmslevci kuramda, araşürmacırun dikkati betimleme yapmaktan çok bilimsel bir söylem yaratmaya yöneltilmiştir." Z. Kıran, s. 107: "Kopenhag Dilbilim Çevresinin kuramsal görüşleri yalnızca doğal dilleri kapsamaz. Bu görüşler, içinde doğal dillerin de yer aldığı her çeşit gösterge sisternini çözümleyebilecek nitelikte genel bir dil kuramı oluşturur. Bu nedenle, L. Hjelmslev'in kuramı ilk tutarlı ve tamamlanmış göstergebilim kuramı olarak da nitelendirilebilir. L. Hjelmslev'in or"TnMksız ataıtılar" dan baaları da karşılaştırmalı olarak Söyle: M. Rlfat S.11 S.17 s.33 s.37 s.7376 S.158159 S.208 s.266267 Gcllşim Hschettc s.208209 s.1006 s.10061008 S.1013 MlUlim Saçldsi s.1113 XX.yy.DHbilM S.112 S.113 s.235236 s.58 s.84 s.86 s.8485 s.103105 s.9395 s.122 ve 125 s.4950 LKıran s.205207 s.1921 s.3437 s.2830 Z. Kıran s.3234 Z. Kıran s.97 S.99 S.133 "Kuramsal olarak, bir dilde anlamla ilgili her şey anlambilimin alanınagirer; ... Bununla birükte, anlambüim araştırmalan her zaman sözcüklerin anlamına yönelik olmuştur. Anlam açısından sözcük ilk birimdir. Bu nedenle, anlambilim södükbiüme.... sıkı sıkıya bağlı kalmıştır. Anlam gerçekten dilin temel öğesidir. Insanlar bir anlam iletmek, bir anlam aktarmak için konuşur... Anlam, dilyetisindeki hem en dolaysız, hem de kavranılması en güç öğedir. Her doğal konuşucu için anlam apaçıktır, ama bu konuşucu anlamı tanımlayamaz." Z. Kıran, s. 205: "Kuramsal olarak, bir dilde anlamla ilgili her şey anlambilimin alanına girer; ...Bununla birlikte, anlambilim araştınnalan her zaman sözcüklerin anlamına yönelik olmuştur. Anlam açısından sözcük ilk temel birimdir. Bu nedenle, anlambilim sözcükbilime sıkı sıkıya bağlı kalmıştır. Anlam, gerçekten dilin temel öğesidir. lnsanlar bir anlam iletmek, bir anlam aktarmak için konuşurlar.... Anlam, dilyetisindeki hem en dolaysız hem de kavranılması en güç öğedir. Her konuşucu için anlam apaçıktır, ama bu konuşucu anlamı tanımlayamaz." ÖRNEK3 XX. yy. Dilbilimi, s. 44. (bölümün giriş yazısını yazan Ömer Demircan): "SapirVV horf Savı' olarak anılan bu görüşe göre bir kimse dünyayi konuştuğu anadilinde bulunan a.vnmlar (ulamlar) ve bu aynmlar arasındaki ilişkiler aracüıgıyla algılar ve açıklar. Kişinin dünyaya bakış açısını biçimlendiren bu dilsel aynmlar onu, lüriü olaylan benzer biçimde sınıflandırmaya ve kavramlaştırmaya zorlar." Z. Kıran, s. 110: "SapirWhorf Tezi olarak anılan bu görüşe göre, bir kimse dünyayı, konuştuğu anadilinde bulunan kategoriler ve bu kategoriler arasındaki ilişkiler aracılığıyla algılar ve açıklar. Bireyin dünyaya bakış açısını biçimlendiren bu dilsel kategoriler onu, çeşitli olaylan benzer biçimde sınıflandırmaya ve kavramlaştırmaya zorlar." vüirzu KİM KİME DUM DUMA BEHİÇ AK LKıran taya attığı son derece tutarlı kavram ve ilkeler bütünü bir üstdil oluşturmaktadır. Bu üstdil bütün insan bilimlerinin yararlanabileceği bir bilimkuramı (epistemoloji) değerindedir. Gerçekten de, Hjelmslev'ci kuramda, araştırmacırun dikkati betimleme yapmaktan çok bilimsel bir söylem yaratmaya yöneltilmiştir." ÖRNEK 2 Gelişim Hacbette, "AnlambUim" maddesi, s. 208: P İ K N İ K PtYALE MADRA Yayın Raporu KIRK YIL ÖNCE, KIRK YIL SOSRA Yazan: Rıfat Ilgaz / 112 sayfa / Çınar Yayınları Rıfat Dgaz, ilk kez 10 Ağustos 1944 günu Istanbul 1 No'lu Sıkıyönetim Mahkemesi'nin karanyla "Sınıf" adh şiir kitabından ötürü altı ay hapis cezasına çarptınldı. Bu yüzden de öğretmenlik mesleğinden atıldı. O günden bu yana ülkemizin önde gelen gazetelerinde yazıları, romanlan yayımlandı, şiirleri gibi bunlar da kitap haline geldi. Sonunda Dgaz, basın şeref kartı da aldı. Ama fişlenmişti bir kere. Polis yakasını bırakmıyor, 1986 yılında bile onu kaldığı yerde bulup oturduğu yeri saptıyordu. "Cumtauriyet" gazetesinde de tefrika edilen "Kırk Yü Önce Kırlt Yıl Sonra", Ulkemiz yönetiminin yaşı yetmişi geçmiş bir şairine, bir yazarına reva gördüğü utanç verici davranışlardan birbölümünün öyküsüdür. Hani Içişleri Bakanı'nın "suimuamele" dediği davranışlann... lbretle okuyun. 1985 Akademi Kitabevi Ödülleri'nde mansiyon, 1985 TOBAV Oyun Yanşması'nda üçüncülük kazandı. "Sessu Çıglıklar", Semra Özdamar'ın ilk öykü kitabı. GÜNDEN GÜNE Arif Damar'ın şiirleri / 120 sayfa / Cem Yayınları Arif Damar, kendini 'ilk kitabı çıkmamış bir şair" olarak niteliyor. 1945'lerde yayımlanacağıru ve adının "Dost" olacağını duyurduğu kitabı gün yüzüne çıkmadığı için böyle söylüyor. Bu nedenle de, ilk baskısı 1956'da yapılan "Günden Güne"nin küçük adının "Dost" olmasını istiyor. Yineleyelim, Damar'ın bu kitabında yer alan 1954 tarihli "Daha" şiirini: "Bu yürekle memleket sevilmez... / Daha erkek! / Bu avakla yolda yüriinmez... / Daha saglam! / Bu gözJe ileriye bakılmaz... / Daha pek! / Bu sesle şarkı söylenmez... / Daha yüksek!.." "Kız Öpme Kuyruğu", "Orphee", "Geceyi TanıdımErostratus", "Deniz Kenannda Pazartesi" gibi kitaplarıyla kendine özgü bir öykü çizgisi oluşturan Nazlı Eray'ın yeni yapıtı. "Eski Gece Parcalan", birbirinden bağımsız öykülerden çok, birbiriyle bağıntılı, dahası birbirinin bağrından doğup gelişen öykülerden oluşuyor. KAN Osman Şahin'in öykü ve senaryosu / 134 sayfa / Kaynak Yayınları Osman Şahin, son yıllarda yönetmenlerimizin öykülerini beyazperdeye en çok uyarladıklan yazarımız. Bu uyarlamalardan biri de, yönetmenHğini Şerif Gören'in yaptığı "Kan." Tank Akan ve Hakan Balamir'in başrollerini paylaştıkları 1985 ürünü "Kan", son olarak kitap haline de geldi. Kitabın ilk bölümünde, Şerif Gören'in filmine konu olan ve senary'osunu yazdığı "Kamn Masalı" adh öykü yeT ahyor. Ardından da, Şahin'in imzasını taşıyan ilk senaryo, "Kan" geliyor. Unutulmuş Kent / Onat Kutlar'ın şiirleri / Ada Yayınları / 84 sayfa. REFİK DURBAŞ ~ Anüara dönüşen şürler K "İshak" öyküler (1959), "Pera'lı Bir Aşk tçin Divan" şürler (1981), "Yeter ki Kararmasın" denememektuplar (1984) ve "Sinema Bir Şenliktir" yazılar (1985). Bunlar şiirden öyküye, denemeden sinema yazılarına ilk kitabıyla kendisini var kılmayı amaçlayan Onat Kutlar'ın ürünlerinin adlan. Bu adlara şimdi bir ikincisini de ekleyebiliriz artık: "Unutulmuş Kent", şürler (1986). Şiir ilk göz ağrısı Onat Kutlar'ın. Edebiyata şiirle başlıyor. (19521954 yülan arasında Hisar, Küçük Dergi, Gaziantep'te yayımlanan fike'de çıkan şiüler şimdi hangi "gölgeli sahafın" ŞfŞEDEKİ ZENCİ KARAŞİİR unutulmuş raflarındadır. Gün Salâh Birsel 196 sayfa / Zenci Şürinden örnekler / olur bir kitap kapağının ardında Nisan Yayınları. Çeviren: tlhan özdemirci / 64 gösterirler mi yüzlerini?) sayfa / Odak Yayın Şiir Dizisi "Unutulmuş Kent" aslında iki "Şişedeki Zenci", Salâh Bir"Siyah insanlann dertleri varkitap. Birinci bolümünü "Perasel'in daha önce yedisi yayımladır / Kentlerin içinde kaybollı Bir Aşk tçin Divan" oluşturunan ("Kurutulmuş Felsefe WtM WENDERS muş. Fakat kim anlayabilir / Bir • yor. Bir anlamda da birbirini taBahçesi", "Yapıştırma Bıyık", Yazan: Uv/eKünzel / siyah adamın içinde kaybolmuş mamlayan iki kitap. Bunu Onat "Paf ve Puf", "Şiir ve CinaTürkçesL Kerem Çalışkan / kentleri?" tlhan Özdemirci, özel Kutlar bir konuşmasında şöyie yet", "Halley Kimi Kurtanr", likle çağdaş Amerikan zenci şü198 sayfa / AFA Yayınları vurguluyor: "Pera'lı Bir Aşk tçin "Amerikah Tolstoy", "Bir ZaDivan bir aşk divanıdır. Unutulvallı Sarı At") "1001 Gece DeAFA Sinema Dizisi'nin dör rinden ilginç ömekleri bir araya getiriyor. Langston Hugbes, Ric muş Kent'in teması da hemen henemeleri"nin sekizincisi. Kitabın düncü kitabı (ilk Uçü "Carlos Sahard Wright, Le Roi Jones gibi men aynı. Her ikisinde de bir arka kapağına bir göz atacak ura", "Akira Kurosawa" ve Erden ustalar da yer alıyor güldestede. kentin ya da semtin yer alışı ayolursak, "Şişedeki Zenci" Salâh Kıral'ın "Ayna" senaryosu) yaGwendolyn Brooks, kitaba yaznı zamanda bu aşk şürlerinin, BirseTin, "Harlem iline ilk akıyımlandı. Çağdaş Alman fılm dığı önsözde, Yeni Zenci Şiiri'ni içinde uzun yıllanmı geçirdigim nıdır ki boldurhop, >ani sıçraya yönetmeni Wim VVenders'i konu tanıtıyor. bu kentle özel, adeta gizemli dirak ve de karga ve kuzgun gibi alıyor bu kitap. İlk bölümü olan vebilecegim ilişkisinden doğuyor. sinerek yazılmıştır. Kitapta "Bağlanülar'da Wenders'le ilgili YERYÜZÜ AŞKIN YÜZÜ (Broy. mart'86) Amerika Zencilerinin >aşantılan genel bilgiler veriliyor. İkinci bö OLUNCAYA DEK "Unutulmuş Kenf'i bütünledile getirildiği gibi zenci önderlüm ise, 1945 doğumlu genç si Adnan Yücel'in şiirleri/ yen şürlerin temasını şu iki dize ler de bir bir şanoya çıkanlmışnema adamının filmlerine aynl 78 sayfa / Yön Yayıncılık de özetlemiyor mu? "Seni yenitır," mış. Üçüncü bölümde VVenders"Ne kırlarda direnen çiçekler den ben buldum ey unutulmuş in fılm ve müzik yazıları yer ahSESStZ ÇIĞLIKLAR / Ne kentlerde devleşen öfkeler kent / Ve kimsenin farkında olyor. Sona da aynntılı bir filmogSemra özdamar'm öyküleri / / Henüz elveda demedüer / Bit madıgı günde sevgilim seni." rafî ekleruniş. Kitapta ayrıca, 109 sayfa / Kavram Yayınları medi daha sürüyor o kavga / Ve Onat Kutlar az yazan bir şair. sanatçının filmlerinden alınma sürecek / Yeryüzü aşkın yüzü Sinema sanatçısı olarak ünleAma Ugi alanı oldukça geniş. Pebirinci hamur kâğıda basılı fooluncaya dek." 1953 Elazığ donen Semra Özdamar, son dönemra'dan Japonya'ya uzanan bir toğraflar yer alıyor. ğumlu Adnan Yücel, Yeni Adımde çahşmalannı yazın alanında coğrafya. Nazım'dan Cendrars'a, lar dergisinde yayımlanan ilk şiyoğunlaştırdı; öykü, senaryo ve ESKİ GECE PARÇALARI rubailerden tuyuğlara, haiirleriyle dikkati çekmişti. Daha oyun türünde ürünler verdi. Kakai'lerden hoyratlara gidip gelen Nazlı Eray'ın öyküleri / 182 sonra özgürlük İçin Direniş, dın sorununa iüşkin makale ve bir etkileşim. Ayrılık ve özlemle sayfa / Adam Yayınları Yaprak, Yapıt, Sesimiz, Yeni incelemeler yazdı. 1979'da Külörülü bir yaşamdan ipuçları. Im1976 yılından bu yana yayımHalkçı ve Edebiyat 81 gibi dergi tür ve Turizm Bakanlığı Senargelerin sınır tanımaz özgürlüladığıJAh Bayım Ah", "Geceyi ve gazetelerde yaa ve şiirleri yayo ödülü'nü, 1984"te De Yayınevi ğünden "sevgilim aynlık canıma Tanıdım", "Pasifik Günleri", yımlandı. Maşal Yanşması nda mansiyon, yetti"ye ulaşan "şiiri katıksız dolambaçsız" söyleme inceliği. Duyarİcen düşünen, düşünürCUMHURtYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN HABERLER ken "insan elinin acaklıgım" yaşamaya çahşan bir yüreğin ürün079.028 Çağtmızda YabancüasNiğde, Sakarya, Samsun, Sıvas, leri. Acüı günlerden izdüma Sorunu / Güven Savaş KıolSiirt, Ordu, Tekirdağ, Trabzon, şümleri... tan / 800 TL. 102.067 Pir SulZonguldak ve Yozgat. Şiirinin kaynaklannı kendi yatan / Haz: Astm Bezirci / 1500 şamında arayan bir şair olarak TL. 151.022 tki Anayasa / Büda nitelenebilir Onat Kutlar. lent Tanör /909 TL. 174.016 Bir tki şiir kitabı, iki anı ve dört Kulübümüz, üyelere daha iyi "Daha yazüırken bir anıya dönüÖmrün ÖyküsuI / M. Rauf incelemedeneme kitabından hizmet verebümek amaayla yurşen şürlerin şairi" de denebilir. dun çeşitli il ve Uçelerinde Cum oluşan bu hafta yeni çuca,i ya tnan / 700 TL. 032.067GerçekBu yüzden mi hemen kendisiçUik Estetiği / AzU Çahşlar / huriyet Kitap Kulübü temsücitik yınlan üyelerimizin sipariş edeni ele veriyor şiirleri? Yoksa di1136.36 011.022 lngmar Bergbilmeleri için sunuyoruz: leri açmaya karar vermistir. Bu zelerin arka odalannda gezinen 026.021 Karartma Gectleri / Rı man / Raymond Lefevre / Çev: amaçla aşağıda saptanan ü ve il"hüzi»n"den aldıklan tat dolayıCüneyt Akaun / 636.36 TL. fat ngaz / 900 TL. 022.222 Günçelerdeki kitapçüaria, taksitU ve sıyla mı? 017.012 Topluluk ve Birey (Sovden Güne / Arif Damar / 400 indirimli kitap satısı ve sergüenOysa ''Mardin Hoyraö"nda yet Toplumsal Ruhbüimi) / TL. 002.288 Yuvariağm Köşekri mesi konusunda görüşmeler sürolduğu gibi kendi öyküsü kendi A. V. Petrovski / 1000 TL. / özdemir Asaf / 1318.19 TL. mektedir. Kulübe üye kayıt edtiçinde gizlidir. büecek ve indirimli kitap saUşı, Ve şiir aklm ara sokaklarında AYTV EN ÇOK SATAN KİTAPLARI kitap sergilemesi yapabilecek sürdürür yaşamasını. olan temsilcilikler konusunda Bu yüzden midir şiirinin daha ROMAJS 26.3.198623.4.1986 üyelerin de önerileri dikkate alt okumalarda "hayatiyef'ini Sn: Ka* KttabM A&ftazan: Ryab aanacak. sürdürmesi? 021.236 800Bu özlemin tanımlaması olaTemsücüik açuması planUman 002.280 ıTtktaı 909.09 rak da kabul edilebilir "Unutul002.067 bölgeler: Artvin, Antalya, Ayj knu 682.muş Kenf'teki şürler. 077.043 500.* Çomi Maktaa/0. Fatoci mia dın, Baükesir, Bitlis, Bolu, BurKimsenin farkında olmadığı 021.228 M a k i Iz/AJMMt Mtaa 1300.sa, Çanakkale, Çorum, Denizli, bir özlemin. 002.224 Kristla Ç4a MasaNanA Tıkla 545.50 Düzce, Diyarbaktr, Eskisehir, Bunca unutulmuşluk içinde 102.006 1500Gaziantep, Hatay, Karaman, zaten kim kimin, neyüı farkında? 8 002.233 Baıtartan MdırfcMfJ.II. Catttte 682Kayseri, Kocaeti, Konya, ManiOysa dönüyor çark. 9 086.011 650sa, Malatya, Menin, Muğla, Anılara dönüşse de şiirler... Sosb E«/0rkan I 10 021.048 1600 HIZLI GAZETECI '(CUKURitcu'yu 30I94 gıbı ızlamovo karar wndim. Eğer paraşütlara sabobaj yapan oysa, rnutlaka anscteyccekhim.. NECDET ŞE\ Ama bclanm kuyrulclusona birliğc donuncc Catacağımı narttan bilebHırüim *?..* 19 ÇİZGÎLİK KÂMİL MASARACI AĞAÇ YAŞKEN EGİLİR KEMAL GÖKHA\ l<JonopeVöniL;ım ben de. .. J TARIHTE BUGUN PbpulaS MÜMTAZ ARIKAS 24 Nisan Yurt düzeyinde temsilcilikler açıyoruz Haftanın kitapları f93S'T£ SU&ÜM, İSYANO YUA/AN SEHEflAUANASTASlOS POPULAS KlieŞUNA DtZıLE&E/L İDAM eOİLOİ. 19SZ'PE, YaıVAA/ PAglAMeMTOSUNCAKt ÇO&JMUJ6U y/rre/P BAŞBAKAUUKTAU UZAIOA^AM VENIZEUDS'UN, PoPÜLER.ü'61 A2ALMAS/MA KAeÇ/U, /ZTlDAIS. HHZSl EKSİLAAEMİŞTİ. yAŞLI DEVLETADAMl 193SMAgJtN DA DÜ2ENLENBU ASKERÎ' 8/S. AYAKLAMMANIN 8ÂŞINDA YER. ALMlSTI. AYAKLAklMAN/N UOEBLeR/NOEN BİIS.İ OB, TÜRKYUUAU SAVAŞLARINPA ÜMLEUMİŞ OLAH GENBISAL POPULAS'Tt. KARADA OENİ2.De,GEeÇE£ Bıe. f'Ç SAt/Af RİÇtMİNOE GÜNUER.CE SÜeEfiJ ÇARPiŞMALAE. SOfJUN DA HÜKÛMET *UJ\A/ETLE& GAÜP 6ELECEİTİ'. VENİZELOS yu0T D'Ç'fJA KAÇA£££~A NAN POPULAS İPAMA ÇARpTIRILACAtCTI'.. fSYAMN CfZAS// 50 YIL ONCE Cumhuriyet Filislinde karışıkhk devatn ediyor Londra 23 (Hususi) Filistinde vaziyetin elan vahim olduğu haber verilmektedir. Umumi grev bugün de devam etmiştir. Yafa istasyonunda çıkan yangm çok biiyük zarar vermistir. Müstemlekeler Nazırı M. Thomas bu mesele hakkında Avam kamarasmda izahat vererek demiştir ki: "Resmi haberlere nazaran, Filistindeki iğtişaşat neücesinde 16 Musevi ile 5 Arab ölmüştür. Filistinde sukunet ve asayişin temini Ingiliz hükümetine terettüb 24 Nisan 1936 eden bir vazife olduğundan hükümet bu hususta icab eden tedbirlerini almıştır." Yafadan bildirildiğine göre, tngiliz fevkalade komiseri bugün Yafa ve Tel A viv hastanelerini ziyaret ederek, son iğtîşaşlarda yaralanan Musevi ve Arabları ziyaret etmiştir. 19361986 Klod Farer akademide Paris 23 (Hususi) Marsilyada katledilen eski Hariciye Nazırı Louis Barthounun yerine akademi azalığma seçilen tamnmış Franstz müelliflerinden Klod Farer bugün merasimle akademiye kabul edilmiştir.