Katalog

6 MART 1983 EKONOMİ Akbank Genel Müdürü Hamit Belli'nin banka »istemimlzdehi son gelişmelere ilişkin görüşlerine iki hafta önceki Ekonornirie Diyalogda yer vermiştih. Bu haftaki honuğumuz Uluxlarara$ı Endüstri ve Ticaret Bankası Genel Müdürü Erol Aksoy aynı korıuya farkh bir yaklaşım getiriyor. SORU Sayın Aksoy; siz blldlğlm kadar banka sistemimizde rekabctin gellşmesini arzulayan bankacılardansınız. Bu ntdenle size ilk sorum bu konuda olacak. 1980 temmuzunda giindeme gelen uygulama Türk banka slstetnini rekabetln gfüşnıesi açısından nasıl etkiledl sizcp? AKSOY önce şunu söyleyeylm ki en serbest piyasalarda bilo tam rekabet şartlarına ulaşmak son derece zordur. Bankachkta da tam rekabete ne kadar yaklaşıIırsa bundan bankanın mudilerl. yani tasarruf sahlpleri ve kredl müşterlleri o kadar kazançlı çıkar. Türkiye'de 1980 temmuzunda faizlerin serbest bırakılmasıyla beraber. o zamana kadar Türk banka sisteminde yalnızca hizmetin kalltesiyle ya da şube sayısıyla yapılan rekabet bu sefer flyatta da. yani faizde de yapılmaya başladı. Öte yandan sisteme yeni bankaların glrmesine imkan bırakmayan haksız rekabet sartları da devam ettl. Cumhuriyet 9 GECENHAFTA Ekonomi Servisi D'lnya para piyasalan petro) fiyatianr.daki beiirsizljklere şimdilik altm borsaları kadar auyarlı degil. F. Almanya'da vo Fransa'dak' seçlmler nedeniyle para piyasslan beklenti içinde. Şubat ortasından itibaren hafi! hsfif yukseimeye başlayar. dolar. sert paralara karşı geçoıı hatta birez değer yitlrd'i. Dolar TUrk Lirası karşısında ise 70 kuruş değeı kazaıidı vs 1.95 liraya u'.aştı. Bugünlercie pura piyasalannın erı şanssız parası olan sterlin, tarihinin en düşük cîçğerins indi. Hafti ıçinde bir ara 1.50 doların altma dt) şen stfrriin, Intîillz Mnrkez Bnnkası'nın müdahaıeslyle 1.51 cioiara ç;ku. Sterlin Tiirk Llresı'na karşı d£ 2 lira değer kaybetti. Doîann gecen haltaki durumu şöyle oldu. 28 Şnbat 4 Mart Mark 2.44 2.40 2.04 Isvıçre Fr. 2.06 6.82 Fransjz Fr. 3.89 235.93 Yen 233.55 1P5.00 T.L. 194.30 1.5) 1.51 Sierltn <$) EKONOMİDE: EKONOMİDE IMLOG Erol Aksoy kimdir? 1946'da doğdu. Galatasaray Lisesi'nae okuduktan sonra Lise'yl Fransa'da bitlrdi. ABD'de MÎT Üniversitesinden elektrih mühendisi olarah mezun oldu ve daha sonra Harvard Üniversitesi'nde maltye konusunda mastcr yaptı, Bir Amerikan yatırım bankasında üç yıl çalışan, İrlanda ve Finlandiya hükümetlerine mali müşavirlik yapan Ahsoy, 1978 sonunda Garanti Bankası Genel Müdürü oldu. 1981 temmuzunda ise bugünkü görevine getirildi. Dünya döviz piyasalan bekleyiş kinde Bazı bankalar pazar paylannı korumak için aslında veremeyecekleri bir faizi verince banka sisteminde probiem çıktı. Büyük bankaların bu intihar politikasına ayak uydurmalan ise tamamcn gereksizdi. SORU Faiz oranlarında da rekabetin baçlamas) banka sektörüıniiz Içln yararlı oldu mu? AKSOY Şlmdl sektörde bu faizi verebilecek ve veremiyecck bankalar vardı. Zannsder.sem bankacılık sektöründe karşjlaîtıt'irnız Droblemlerin temelinde yatan olay da. bu. Bence Kastelli olayı olsaydı da olmasaydı da ylne bu problomler olacaktı. Çünkü bazı bankalar rekabet içinde piyasa paylannı kaptırmamak için aslında veremeyecekleri bir faizi vermeye kendilerini mecbur hissettiler.. SORU Bu neden böyle oldu Sayın Aksoy? AKSOY Bu soruyu cevaplayabilmek için önce Türk banka sisteminin yapısma bakmak lazım. Bir kere yıllardan beıi sistemdekt dört bankanın piyasa payı ?r80 civarında. îkincisi bazı bankalar tasarruf sahibine enflasyon oranının üstünde bir reel faiz verebilecek durumdîi bile değilken ba^ıları piyasa paymı artırrnak için da Altm, bir haftada 50 dolar birden geriledi Servisî Petro! fiyatlannctaki kargaşa nedeniyls altın fiyatları ani iniş çıkışlar gösteriyor. Düna borsalannda salı sa b?hı 4IR dolara kac'ar düşpn ."Itın, daha sonrakf gün ler yükspldi ve perşembe günii 430 dolara kadar çıktı. Arna, cuıra günü yenldpn 412 dolara gerüe.di. Briylpce önrekf haftayı M'A doinrîa Knro'an alrın bir hsfrada .î() dnifır dcğei" yitirdı. Tiirkiye'de de hıvı 24 Avsr 1 ons <$! Neler oldu? ?.p.r eğilirn yaşandı. Hafîa başında 21.350 liraya kadar inen Cumhuriyet altınî, bir ara 25 bin liraya yükseldi anıa cuma günii yeniden azaldı ve 24 bin liraya dilştü. Altın fiyat'anndaki btiyük çaplı oynamalar petro] iiret.icisı ül keîerin ham petrol fiyatîa n üzerinde anlaşma umu dunun bulunup bulunmamasındajı kaynE.kl<mıyor. Altın harekptli bir haftayı şöyle seçirdi: bsf. (Itapanış) 4 mart (kapanr) 21 35021.450 23.Rfln24.d0n 22.nnO22.5OO 23.0fl024.0fl0 2.07a 3.025 3.100 3.150 4Î2 415 ITluslararası Endüstri ve Ticaret Bankagı Genel MüdUrit Erol Aksoy (sağda), Osman lîlagay'ın »orulannı yanıtlarken UJagay sordu, Aksoy yamtladı; Düzenleme bir yıl daha gecikirse ayakta zaten iki hanka kalacak sında meydana geien bir olay. Maalesef üçüncü ve dördüneü büyük bankalann mevduat gelişmesinde bile eskiye göre bir yavaşlama oldugu söyleniyor. Bu durumdd iki büyük bankanın plâsman konusunda belü bir problemi olabilir. SORU Peki bu gelinen noktada problemler nasıl aşılacak. sistem nasıl sağlıkh bir işleyişe kavuşacak? AKSOY Sistemde bunu saglayacak unsurlar var. Mesela faiz önderliği yapan bir ufak bankanın durumunu alalım. Bu bankanın yüksek faizle topladıiı parayı yüksek faizle kredi olarak verebilmesi lâzım. Bunu yaparken dikkatli dnvranmazsa yüksek faizle topiadığı parayı batırır ve kendi de batar. Açık plyasanın güzelligi kendi içinde dengeyi sağlayacak unsurları taşımasıdır. Ancak bu gibi hızlı kosup nefesi tükenen bankalara devleün yar dım etmemes! lâzım kt serbest piyasa sistemi kendi içinde bu dengeyi saglayabilsin. yu uzatmaktadır. Bu, Türk bankacılığı için oldugu kadat sanayii için de kötü bir olay bence. Ne yapılacaksa yapılmalı. Bu bankalar kanunu bir yıl daha beklerse bu İcanunu yeniden yazmaya gerek kahnayacak. çünkü zaten ortada iki banka kalacak. SORU Saym Aksoy geçtiğimiz aıalık ayı ortasında ahnan kararlarla ilgili görüşünüzü de alıııak istiyorum. Bu kararlar, sistemi sağhklı bir işleyişe kavıı.şturacak, rekabeti teşvik edecek kararlar mı? AKSOY Bu kararlar açıkça ifade edeyim ki yanlış kararlardır ve ekonomimizi sıkıntıdan kurtarnn 24 Ocaü kararlarına tamamen ters kararlardır. Bir kere bu kararların piyasa payı %3'den fazla olan dokuz banka tarafından almdığı söyleniyor ama bunlnrdan beti devlet bankası ve daha karar toplantısının başında kararın çoğunlukla almacağı açıklanıyor. Şimdi bu piyasamn gereklerıne göre serbestçe belirlenmiş faiz mi yoksa devlet eiiyle belirlenmiş faiz mi? Aynı topîantıda îicari ve resmi mevduata faiz verilmesi de kabul edilmedi ve kredi faizleri düşürülmedi. Ertesi gün sanayicilerimiz ve tüccavlarımız Maliye Bakanlığmı ve banka sistemini eleştirdiler.. SORU Kredi faizlerinde bu yıl sanayici ve tüccar lehine bir gelisme beklenebilir mi? AKSOY Eger sistemde serbest rekabet ortamı sağlânırsa krediler de ucuzlayabilir. Bar.karaız 1982 yılını 1.9 milyar kârla kapatmıştır vc kredi l'aizlerini indirme çabasındadır. Mesela ihracat kredilerinl daha ucuz faizle veriyoruz. ayrıca bize ticari mevdiKH getirene faiz ve komisyon indirimi yapıyoruz. Bence kredi faizlerini düşürmenin zamanı gelmiştir. Ancak 1982'de yanlış pazarlaına stratejileri yüzünden .'arara piren bankalann zararlarını kapatmalarına irnkân vermek için kredi faizlert düştirülmedi. Neticede pahalı para içinde kıvranan sanayici ve tüccar yanlış pazarlama polHikası uygulayan bankalann faturasmı ödüyor. Bu konuştuğumuz konular gerek otokritikle bankacılarımız tarafından, gerek sanayicitüccar ve hükümet yetkililerimiz tarafından ne kadar erken anlaşılırsa zannederim o kadar erken. sistemde bir düzelme oiur. Ben bazı banka genel müdürü arkadaşlarımm yanlış anlaşılır diye söylemeye çekindi&i konuları bu nedenle, Türk bankacılığının ıızun vadede lehine olacağına inandığmı için söylemekten kaçınmıyorum. SORU • Son olarak banka bilançoları konusunda bir so ru sormak istiyorum Sayın Aksoy; bu bilançolarm önemi ve sağlık derecesl hakkında siz ne düştinuyor sunuz? • Sııbai aymda fiyat artış hızınının yavaşladığı grtzlemli. lstanbul Ticaret Octası'na gnre geçcn ay perakendı fiyal.'ar blndp h oraııında arttı. Bıı olnniiu çöskTgtye kar?nı, 4 kişilik ailenin aylık mutl'ak çiıieri 30 bin liraya dayandı. 9 AET'yle ilişkilnr yeniden çerginleşti. Tnks'.il dişsaHıru ko nusur.u görüşmek üzere Bntkse!'e gitmeye niyet.lenen TiJi'k özel ssktör heyp.tinin gezıs; erteiPndi. AET, Tiirkiye'ye yapaeağı yarc'ımı erteipr'.i. • Sanayici ve işadamtan Ankara'da toplandı. sanayipfierhı şikayeth rinin haşınria .ntırını yetersizliği, işsizlik ve ıç piyastıdalvi ciurgunliık şreliyor. • Tüketicinin korunnıasına yönelik önemli bir adım a'ildı. Kov.uyla ılgili yasa tasans' Ticarat Bakaııiığı'nca yeniden düzenleııdi. • nışişleri Bakanı lltrr Türkrnr"n, OPEtl'in saptayacağs yenı peJrol fiyatlarınm baçlantı kurulan ve almakta oldağunıuz Iıam petrol Fiyatlanna yansıyacasırıı sfiyledi. • Msliye Bakanı Adnan Baçer Kafaoğlu, Cidde'den ööndil. Kafr.o.dlu. İslfim Kalkınma Bankası'r.ın bu yıl Türkiye'ye 25 milvon dolar krPdi verecejirn söyledi. • F. Almanva'.vla 394 mflyon marklik krcdi anJaşmas! îmzalanrlı. A Karayolları yapımmın 8z?i sektöre bırakılması üke olarak benimscTıCa M <îpm!lprln Boğaz Reçiş ürretlprî düşüriildü. • »(Vel ır/laşme» kapsamındaki vergi tskibatlan durdımtldu. IH OPEC iiyesi S ülkp Ixındra'da bir «ön toplanti» yaptı. Yarm v:ıpılauık OPKC toplantısı iHn anlaşma ıımııdu belirrt). A OECD'rle nsyîH'nın gnoen y;l binde 5 geriîedigi açıMancü 18 t'luslararası baııkalar Meksika'ya 4.5 milyar dolar kmli Hızh koşup nefesi kesilen bankalara devlet yardım etnıemeli, bunların adlan ve almış oldukları devlet yardımı derhal açıklanmalı. Bu yapılmadı^ı için ik?üc banka yüzünden çıkartılan dedikoduJav bütün sistemi sarsıyor. ha fazlasını da vprebilecek durumdaydı. Şimdi bunlar6.9n birl rneselâ piyasa payı ^ 3 olan bir banka bu payı aıt;nnak için fa;:la faiz verme yoluna gidince piyasa payı çn!; btlyük olan bankalar. plyasanın cr80'ini elinde tutan bankalar da buna. ayak uydurmak zorunda hissettiler kendilerini. Böylece. bence gereksiz yere bütün vadelî mevduatianna fazla faiz vermek durumunda kaldılar. Büyük pazar paylannı konıınak için çok ağır bir maliyete k?.tlanmayı göze aldılar. Bazı bankalar ise ihtihar politikası tıyguladılar ve tabii bütün sıstem bu gelişmelerden etkilendi... SORU Ihtihar politikası raı dediniz? AKSOY Türk bankacıhğında bazı üst düzey yöneticîlerinin pazarlama konusunda bilgileri yeterli olmadığı için büyük hatalar yaptılar ve intlhar politikası dediğim poütikayı izlediler. Yani piyasa paymı kaybetmemek için zararma da olsa yüksek faiz vermeye yöneldiler. Bu nedenle kredileri de daha yüksek faizle vermek zorunda kaldılar. Sonunda bu faizi taşıyacak sanayiciyi de bulamadıkları için bilhassa bazı büyük bankaların faiz ve ana para tahstlâtlan düştü. SORU ÖzelHkle 1983'de mevduatın biiyük bankalara kayması da bu gelişmeyi hızlandıran bir etHi yaptı ruı? AKSOY Mevduatın büyük bankalara. daha doğrusu ikl büyük bankaya doğru kayması 1982'nin ikinci yan Bazı bankalar zararlannı kapatsınlar diye kredi faizleri düşürülmedi. Hatalı politika izleyen bankaiarın faturasmı kredi müşterisi ödüyor. SORU Dediğiniz; gibi zor dıırumdakî bankalar için bazı önlemler dii«üniildüğünii aylardır duyuyoruz. Bu önlemlerin grecikmesi sistemi nasıl etkiliyor sizce? AKSOY Bir kere fazla hızlı koşup nefesi tükenen ban kaların hangileri oldugu ve devletten ne kadar yardım aldıkları bence hemen açıklanmalj. iki bankanın problemi yüzünden diğer bankalar ve özellikle de orta boy ve küçük bankalar üzerinde bir şüphe havası yaratılmamalı. Şu anda ikiüç banka yüzünden yapılan dedikodular, «bankaları kurtaracağız, birleştireceği/.» gibi sanki bütün bankalann problemi varmış izleninıi veren sözler konu Banka bilançolan gerektiği şekilde denetlenirse başka ve karı şık önlemlere gerek kalmaz. AKSOY Ben bazı konuIarm en basit şekilde halledilmesi taraftarıyım. Dev letimiz upuzun bir bankalar kanunu. faizleri kısıtlayan kararnameler. komplike for müllerle uğraşacağı yerde banka bilânçolarınm denet, lenmesini tam yapsa başka hiç bir şeye gerek kalmaz. Nedon derseniz, birincisl bir banka yöneticisi bilançosunda gerçeklerîn ortaya çıkacağmı bilirse stratejisini ona göre çizer, «zararına da olsa piyasa payımı tutmaya devam edeyim», dl yemez. Îkincisi, bugün ban kaya para yatıran blr kimse o banka hakkında 15 ay önceki eski bilgiye dayana rak para yatırıyor. Bütün dünya bankaları bilançolarmı üç ayda bir ve hesap döneminin kapanmnsından 1520 gün sonra yayınlarlar, para yatıran. bankanın son durumunu bilancosundan öğrenebilir. Türkiye' de ise bankalar üç ayda bir Maliye Bakanlığı'na verdikleri bilançoları kamuoyu na açıklamazlar. Para yatı ran ha'.k bankanın son durumu ned'r bilemez. Bankaların Tiirkiye'de dc üc ayda, hic değilse altı ayda bir bllar.'o yayınlamaları Türk bankacılıpmın saghgı ve tasarruf sahibinln sisteme güven duyması açısından bence çok önemlidir. Uluslararası, 1982 yılında en önemîı bankacılık kalemlerinin tümünde başarılı oldu. • Personel ve şube başma sağladığı döviz gelirııide, dığer bankaları gerıde bıraktı. C1982'de Uluslararası kanalıyla uikemıze sağlanan döviz 390000.000 dolar.) • Mevduatı43.000.000.000 liraya ulaştı ve bu kalemde bile büyük bankalara yetişti. • 1982'de kârı 4 kat büyüdü. Personel ve şube başına kârlıhkta 1981'de oldugu gıbi1982'de de, bırıncı sırayı aldı. • Kabul kredisi, akreditif, dış teyit ve prefinansman gibi uluslararası bankacılığın ana kalemlerinde en hızlı davranabılen banka oldu. • Müşterilerinin ozel koşullarına uyum gösterebildi, ihtisas alanındaki konularda gerek kamu sektörünun gerekse ozel sektörün büyük boyutlu ıhtiyaçlarına cevap verebildi. Uluslararası, ihtisas bankacılığının ülkemızdeki örneğidir. Bunun avantajlarını 1983'te de yaşamaya ve yaşatmayadevam edecektır. ULUSLARARASI bir dünya bankasıdır. M