Katalog

Cumhuriyet 8 14 AĞUSTOS 1982 1, U yazının raalzemesı dünya sermaye ve ' para ptyusalarının dergisi Eurotnoney' tn 1980 1882 yılı sayılanndan derlenen bir «collage. Auntılar. Latin Arnerika ve özcllikle Ariantin'e ilişkin olanlardır. Niye Latin Amerika ve Arjantin dersenız, bu ülkelerin deneylerini belirli bir zaman farkıyla yaşayacağımıza inandığımdan değil: ToplumbiliiBİeriyle uğraşanlara benzemenin nedensellik anlamma gelmediği ilk ağızda öğretilir. Latin Amerika ülkelerinin ayak izlerini sürmemn kaderimiz oldugrunu söyleTniyorum. Ancak. Latin Amerika'nm az gelişmiş ve ft?ellikle yan sanayileşmis ülkelerin sorunlannı en kes kin çizgileriyle gözlediğimız bir laboratuvar oldu£unda hîc kuşku yok. O yüzden. . fielisme iktlsadı ile uğraşanlar için rakipsiz btr çekiciJıği var. Sö7ünü ettiğim keskin çiz Silerden bazılannı hatırlata l>m: 19601979 döneminde P8 az gelişmiş ülkenin tüketiri fiyatlan endeksi ortalama J5 kat artarken, 25 Latin Amerika ve Karayip ülkesininkilcr ortalama 100 kat artti: Bu yıllarda Latin Amerika ekonomilerinin ortalama büyüme hızı fyılda %5,8), tüm az gelişmişler ortalamasından (yılda % 5,5) geri kalmadi; hatta onu az da olsa aştı. Latin Amerika ülkeleri ÎMF ile halvet olmaya fazlasiyle alışti; B Latin Amerika da Peru 2 5 yılının 18"mi, Sili 23 yılının 13'ünü, Brezllya 20 yılının 10'unu, Uruguay 17 yılının 10'unu, Arjantın 20 yılının 9'unu Uluslararası Para Fonu anlasmalanyla yasadılar İMF tirilen destekler ve kamu k« simi finansmanı sorununun çözümpüzlüKü idi. Alemann, •Ben bir monptarist değil. fiskalisfim. Martinez rfo Hoz'un Chicaao okulnna bafrlı (Wr monptarlstl olduğunu da sanmivorum» fiivnr du 1982 baslapnrla Martinez de Ho7 un politikalannın pek çoğuna katıldığmı )a tesüm edivordu Ozetle. Ariantın'in AIi Ho ca'lan ve Hoca Ali'leri. izlenecek politikaların özünden çok, uvgulamadaki sınırlan ve sorunları üzennde altı yıl tartıstılar. Ancak, ekonomik süreç, onların öngördüM gibi islemempkte direndi vi'lık prftasyon hızı bir türlü •* mo'lerın nltma 'ndirilrmpdi, pknnnmide dev İptin pavnı a7Hİtma giri«imleri basBrısi7İ'kla sonuç landı Yabann sprmaye. ken disinp açılan kurft^a »Mma di: Gpneral Mo»nrs Olivptti ve Fiat gibi bircok vabana fırma. faaüyetlprini va dur güdümü ekonomileri kurtaramadı Peru 25 yılının 18'ini. 'Şili 23 yılının I3'ünü, Brezilya 20 yılının 10'unu. Uruguay 17 vılmın 10'unu. Arjantin 30 yılının 9'unıı ÎMF anlaşmsları ile yeşadılar. 1952'den nisan 1979'a kadar tMF' rıin tüm dünya ülkeleri ile vaptıpı 430 anlaşmanm 202' st Latin Amerika ülkeleıivle bajhtlandı (1) Hic bir yerde <%asal sıddet ve terör. Latin Amerika'daki br>vutlarına ulaşmadı. Örnekleri co£altabiliriz. ftma gerpkmiyor. Bir sürü ciddi ve «bilimsel» iktisat dergisı varken. nıye Euromoney? Sunun için: Bankacıhk ve para ilr» uğraşan iktisat yazarları garçekçidirler, konuştular mı sözlerini sakınmazlar. Başan ve başansızlığın kuruş kuruş sayılastınldıgı dünyalannda hayale fazla yer yoktur, gerçekleri allayıp pullamazlar, şöyle söylerlen «Latin Amerika'nm borçlanma karna\iıh bitti artık... Bu ülkelerde politikacılar berbat bir açmazla karşı karsıya: Odemfller den «esi açıkları ve bölge ortan laması olarak r 601ar dü7« 5'indp 9eyreden pnflasyon. dövi7 kurlannı dcvamlı aşa Kiya cpkerken, devalöasyon d;ı enflasyonu kamçılamakta, ceri ödenecok borçlar l'a barmaktadır. Böl^e icin I9fl2 yılı ekonomik hüyüme tahminlerl % 0 ile % 3 arasmda defeişmoktedir. Dlğ;er fılke pkonomileri durgunluktan rıkmadıkca. 1970'lerin yılda *T 5'lik büyüme temposuna Upsinlikle dönülmeyecektir. Büyüme oranlan düşük <J»izeylerde kaldıkça. borçlanma karnavalı tatilde olacaktır.» 1981 ise borç ödemelerinin yükünden kaygılanan ülkelorin birer ikişer borç erteleme anlaşmalanna yöneldikleri ve ekonomık gelişme temposunu yavaşlatmak zorunda kaldıklan bir yıl oldu. Yine de Latin Amerika' nın 1979'da 146 milyar $ çev resinde olan dış borçlan art maya devam etti. 19B1 sonıında sadece Brozilya'nm 70 milyar $'lık dış borcu bul'inuyordu ve 1981'deki dış borç ana para ve faiz ödemeleri 16 milyar $ çevresinrleydi (Brezilya ihracatınm kabaca üçte ikisi) Dolayısıyle, basta Brezilya olmak Ü7ere bir çok ülkenin ihracatta ıılaştıkları başanlar. a£ır dış borç yükü dolayısiy le ödemeler dengesinde kav rüşü: «Bu böyle gidemez. Şili ekonomisi patlamanın eşi ginde.» Kısacası, «ödemeler denge si sorununu çözmek» iddiası ile getirilen model, daha büyük sorunlar yarattığı gi bi.. ödemeler dengesl sorununu da agırlaştırdı sahip» idiler, «ancak bunlar la ne yapacaklannı gerçekten bilmiyorlardı. Ongania bir süre sonra tutuklandı. 1976 darbesınden sonra yönetimi sırayla devralan ge neraller. kendi ekonomi ba kanlannı sectiler General Videla (1981 Martma kadar) Jose Martinez de H07 ile. General Viola (19R1 ara lık'ma kadar) Lorenzo Sieaut ile. General Galtieri ise 1982 haziran'mdan Malvi nas (Falkland) yenilgisinin utancı ile görevı bırakmak zorunda kalana kadar Roberto Alomnnn ile calıstı Euromoney'e bakılırsîi. kendisini bir «pragmacı» olarak niteleyen Martinez de Hoz. ortodoks monetarist stratejiyi uyguladı. Savunduğu başlıca görüşler şunlardi: fl) tthal ıkamesfne dayalı gelişme modeli, aşırı korunmus. verimsiz bir sanayi kurulmasına yol açmış tır: ekonorai uluslararası re kabete açılmah, başansız sa nayi birimleri böylece ayıklanmalı ve fiyotlar düşürülmelidir. (2) Kamu kesiminm çapı büyük ölçüde daraltılmalı ve kamu kesimı. gelir bölüşümü ve kaynak tahsisinin tek uygun mekamzması olan ptyasaya miıdahale etmemelidir (3) Knmu kesiminin üretti£i mal ve bizmetler ile encriinin nyatları artınlarak bu sektörler kendi kendilerini finanse Pder durııma getirilmelidir; f4l Fiyat kon^rolları kalkmalı. faiz hadleri artınlmah yurtiçi fiyatlar uluslararası fiyatlarla uyum laştınJmalıdır; (5» Reel ücretlerin düşüşü. karlan ve dolayısiyle vatınmlan artınr, üretim giderlerini düsürür ve enflasvonu frenler: .... VE ARJANTİN Arjantin ekonomisinin cö küşünü Euromoney şöyle anlatıyor«(1976 darbesinin) amacı gerillalann şiddet eylemlerini ortadan kaldırmak ve perişan ekonomiye cekîdüzen vermekti... Beş yılı biraz aşkın söre sonunda ulaşılan sonuçlar açık: Ordu te.rörizmin hemen tü s s= = p s == Ariantın'in AH Hoca'ları ve Hoca AlîMerî ekonomik sorunlar üzerinde 6 yıl tartıştıîar. Ancak ekonomik süreç, onların öngördüğü gibi işlememekte direndi. durdular, ya da ölçeğmı daralltılar tşsizlik oranı %' 10"a yükseldi, v.b. (1) tMF kayıtlanndan aktataranlan Fosley v« Whl tphead. World DeveJopment Cilt 8, Sh. 824 825. (2) So n yirmi yılın Tiirktye rekoru, % 7 ile 1977 yılına aittir, bir karşılaşfar ına düzeyi olarak kayde diyorum. ', T980'LERÎN BASÎNDA LATtN AMERfKA EKONOMİLERt Para Faizsiz, Ev Kirasız! Izne çıkmadan onceydı, bır gun Turgut Bey'l yakından tanıyan bir bayan telefon ettı. Turgut Bey'le gorüşmek istiyor musun? Eeee. tabii... Bu akşam evinde seni yemege beklıyor! Yemeğe gelmem! ~ Niye? Onun yemeğmde jçki filan içilmez kı! Insan bir kadeh birsey içeri Biraz durdu: «Ben seni yeniden arayacağım.» dedi, A? sonra aradı, şöyle dedi: «Kahve içmeye gefeimdiyor,' Turgut Beyu. Akşamdı, kalkıp gittim, kapıyı eşi Semra Hanım açtt. Turgut Bev'i yakından tanıyan bayandan başka, karşı koltuklarda oturmuş iki kisi daha vardı. Onlar, eüerindeki gazeteleri yüzlerlne örtırüşlerdî. Gazete okuyormuş gibi yapıyorlardı. Hoş geldiniz! Hoş bulduk! Kahveler geldi. Içtik. Turgut Bey, biraz sıkmtılı gibi geldi. Kahve İçmeye çagınşı, basmla ilişki kurma amacından başka ne olabilîrdi? Konya Lisesi'nde kısa bır sure sınıf arkadaşlığımiz olmuştu. ögretmenleri. sınıf arkadaşlanm konuştuk. Birbirimizi anımsamıyordvk! Bir ara, bizi buluşturan bayan: ~ Ekmekci. Turgut Bey'in aleyhine yazmaz! dedi. Semra Hanım sözünü kesti: Kendisi yazmaz ama, yazdınr! Cumhuriyet'te çıkan eleştirileri de. benden biHyorlardı. Iyi ml? Sesimi çıkarmadım. Az sonra. Semra Hanınv. Mustafa Bey, bir lohusa şerbeti hazırladım size, içersiniz değil mi? dedi. Teşekkür edertm. dedim, içmem! Ama, bir tadın begenecekslniz! Anlamıştım. Peki, olur, teşekkür ederim! Semra Hanım'm lohusa şerbeti dedigt. oldukça keskin bir cinzanodan başkası degil. Tattım, iyı! Söyleşi koyulaştı. Turgut Bey'e sordum: Turgut Bey, hükümette durumlannız nasıl? Iyidir! Yukanyla ılişkfleriniz nasıl? Iyi! Yafnız bazı yasaklar koydularl Ne gibi? Süleyman Bey'le konuşmamamı Istediler! Konuşuyor muydunuz? Zaman zaman konuşuyordum! Semra Hanım söze kanşti: Şu iş bitse de, evimize gitsekf dedi, Söz kafama takıldı. Demek, evde en çok konuşulan buydu. Turgut Bey'in gidişi şıpınişiydi! Konuşmamız. geceyarısına dek sürdü. 'îllerindeki gazeteleri yüzlerine kapayan iki kişi. bir ara gazeteleri indirdiler, bu ara yüzleri açık konuşmalan dmlemeye başladılar. Bunlann bir 15 için Ankara'ya geldiklerini düşündüm... Yüzlerindeki gazeteyi indirdlm, sen ona bakl diye sevindim kendi kendime... Ertesi günü, Ankara Bürosu'nda arkadaslarıma. geceyi anlattım: Turgut özanar, eve gitmeyi düşünüyorlarl Gitmeieri an işi. ona göre! Olur! , ...,..., LL Euromoney ya?arlarjna göre, Latin Amerika ekonomileri .ccsıtli baskılar altmda Orta Amerika kargaşa îçinde. Şili'nin dıg ticaret açığı ile. Peru'nun ekonomik durgunlukla. Bolivya'nın he men herşeyle ba%: dertte. da deger bir iyileşme yaratAncak durumun vehameti, madı. böls;enin gelişme temposunu büvük ölcüde belirteyen iki 1981'de roel ekononı'; büıtlkenin Brezilya ^'e Arjan yüme oranını °? 2.8 düzerın'in gelışme sorunlannda vınde tutabilen ve enflasyon daha bir somutlaşıyor: Brp hızmı yılda "t> 14 dolayma zilya. 1980'de "fc 6,4 oranmda ındiren Şili'de bu başarmın bir ekonomik büyüme sağla neyin pahasına olduğuna mıştı 1981'deki büyüme ora Euromoney yazarları da işa r' sıfır Arjantin'in 1980'de ref ediyorlar: Gelirin az sa°"> 1,1 olan büyüme hızı, ytda insanın elinde yoğun1981'de gerilemeye dönüştü laşması, yoksullann daha ve gayrisafi yurtiçi hasıla da yoksullaşması, 1981'de bir önceki yıla göre % 4.5 gayrisafi yurtiçi hasılanvn ^%8'ine yükselen d]ş.açıkjar f2) aşırı değerli döviz kuru tktisatçriar, buyüme tem dolayısiyle her an devalüposu düşerse ödemeler den asyon bekleyen yabancı ser mayenin nazlanması ve ulgesi üzerindeki baskmın ha fıfleyeceğini söylerler. 1979' ke dışına sermaye kaçışı. Aynı senaryoyu 1979 1980' da Latin Amerika'nm cari işlemler açığı toplamı 18.4 de kendi ülkesinde izleyen milyar $ idi. Bu açık 1980" Arjantinli bir iktisatçmm de 27 milyar $'a yükseldi. Euromoney'e vansıyan go = Euromoney: ŞMi'de enflasyo= nun % 14, büyüme oranının ^ % 2,8 düzeyinde tutulabils mesi. pelirin az sayıda insa^ nın elinde voğunfaşması vok= sullann daha da yoksullas= ması pahasına gerçekleşti. müyle kökünü kazıdı. y© ni hükümet de aynı şeyi ekonomiye uyguluyor.» 19701971 yıllannda Ekonoıni Bakanlığı yapmış olan Aldo Ferrer'e göre Arjantin •îanayii, geçmişte kalmış bir anıydı artık: «(Sanayidenl tek artakalan şey, yapılar. Ülke cobanhk çagına geri dönüyor.» 19661970 yıllarınm asker kökenli Devlet Ba^kam Ongania da 1981 Agustosunda sesini yükseltti • vö' «Yoîsuzlnk ve1 aeımasızhk üzçrfne kurulu, djenetim "S(t ve sorumsuz bir mali sis tem yaratan» ekonomi politikalannı eleştirdi Ongania' ya göre ülkenin mali gücü. çok az sayıda insanm ellerindeydi ve bu insanlar «... filkeye. ülkenln üretimf ne. sanayiine ve tîcaretine (6) Para ve naaliye politıka lannm psası, para arzının taleple dengeli olarak geliştirilmesidir. Martinez de H07'un haleiı Sifraut. «ekonomi politika lannm sürekHH&inden» söz etmekle birhkte. Martırez de Hoz'u destekleyenlerce «safkan bir monetarist» olmadıtı için eleştirildi Sigaııt'yu izleyen Alemann ise hem Martinez de Hoz'u, hem de Sigaut'yu «süreç. in kurallarından ayrıldıklan için eleştirdi Alemann'm elpştirilerinin agırlık noktası. bat makta olan sirketlerin borçlannm ertelenmest için ge YARIN: Arjantiıı ekonomisinin sabık patronu Alemann 14 AĞUSTOS 1932 Fabrîka yerlerî tespit ediliyor Memleketimizln muhtelif mahallennde yapılacak fabrika yerlerini tesbit ve bu husustaki projeleri hazırlamak u?ere evveiki gün şehrimizc gelen Sovyet mütehassıs heyeti reisi M. Orlof. dün Kontinantal Otelinde kendisi ile görüşen bir muharririmlze şu beyanatta buhrnmuştur• Herşeyden evvel bıze büyük alaka gösteren Türk matbuatına en derin teşekkürlerimi sunmak isterim. Aynı zamanda Türkiye hükümetimn gösterdiği hüsnü kabule de bilhassa teşekkür ederiz. Heyetimiz Rusya'da bes senelik sanayı programmda çahşan, aynı zamanda ikinci beş senelik bir programı tanzim için ugrasmakta olan mütehassıslardan meydana geliyor. Türkiye'nin sanayileştirilnjesi İçin tanzim edilecek olan programda çalışmak uzere buraya davet edilmemizi büyük bir şeref saymaktayız. Türklerle bu hususta beraberce çalışmak suretiyle bize verilen vazifeyi kısa bir zamanda tamamlayacağimızı ümit edlyoruz. Biz burada fabrikalann teessüsü için en müsait şartlan aramak üzere sarfedilecek çalısmalara istirak edeceğİ7 Şu kanaatteyiz ki birçok tabil zenginliklere sahip olan Türk mllletl Buyük Şeflerinin idaresi altmda memleketin sanayilestirilmesi programmı fla başarıyla tatbik edecektir. Ve bu plan avnı zamanda memleketin iktlsadl Jstikrarını da temin edecektir. '" y&S'cTegİI bütütt" tarih ve coğraf ya dersleri ile yun bilgisi de Türkçe okutulacaktır. Ecnebi ve azınlık mekteplerinde muallimlik almak üzere Maarif Müdüriyetine müracaat edenlerin miktan ıkı yüzü geçmiştir. Bu mekteplerde daha baz derslenn Türkçe okutulmasına karar verilmışse de bu karar mekteplerdeki Türk muallimleri kadrosunu genişletmiş değildir. Aynı zamanda mektep müdüriyetleri yurt bilgisi dersini sınıflar arasmda müştereken okutmayı kararlaştırmıslardır, bu itibarla kadrolarda lıemen hiç boş yer yoktur, O Kâzım Paşa Hz. Yalova'da bulunan Büyük Mület Meclisi Reisi Kazım Paşa Haoetleri ay sonunda şehrimize gelecek, cylülün onbeşinde buradan hareket ederek seçim bölgeleri olan Balıkesir havalisinde bir tetkik seyahatl yapacaktır. ÇAGDAŞ YAYINLARI (gününilanîârî) # Sermaye sahiplerinin nazarı dikkatine Istanbul'un en şerefli ve merkezi bir mahalli olan Beyazıt, Aksarav tram vay hattınm açılacak olan 30 metrelik caddesi üzerinde murabbaı üç katlı kebir tütün deposu ile arka cihetinde binbeşyüzseksen metre murabbaı bahçe ve hamam kısmı iki senetle tasarruf edildiğinden gerek toptan ve ayn olarak sahibi tarafından acele eatîîiktır. Mahalli mezkür fabrika tesisine apatman inşaasma vesair her eurette kullanıma fevkalade elverişli olduğundan görmek ve pazarlık etmek için 4. Vakıf Han birind kat 7 numaralı yazıhane ile Çakmakçılar'da Büyük Yenl Han'da iki numaralı mağazaya her trün öğleye kadar müracaat edSImesl ilan olunur. # Yabancı okullarda Türkce öaretim Orta mektep ve üse derecesinde olan ecnebi ve azmlık mektepleri orta tPdrisat müdürivetine baglanmışlardır. Bu mpkteoler ö&retimie ilgili bfltfin konularda bu müdüriyetle tema« edeceklerdir. Avnı zamanda bu tnektepierde yalnız Türkrpvle. Türk Tarih ve Coğraf +*• Günümüzün konusu Anayasa Taslagı. Tercüman «çalışanı» Orhan Bey: Taslağın yetmiş maddesine ben de karşjyım! diye mi düşünüyordu? Karşı oy yazısı yazacaktı ama. olmazdı ki! Hem karşı oy yazısı. hem Komisyon Başkanıl Taslağı ktm savunacak? «Tercümanı, .Çalıştığım gazete» diye anlatan Orhan Bey, eleştirilerden yakmmıyordu. Adamlar yine de ince ince eleştiriyorlardı. örnegin «Zır caWl» gibi deyimler kullanmıyorlardı. Argo sözler yoktu konuşmalarda! Tercuman «çalışanı» Orhan Bey. Ankara'da Basın Sitesi'nde TRT eski Genel Müdürlerinden Doğan Kasaroğlu'nun evinde oturur. Evin kirasını «Tercflman» mı ödüyordu? Tercuman Yönetim Kurulu Iklnci Başkanmm Ankara'da ev ldrası da bir şey mi? Niye ödemesin? Özgürlük var! Başbakan Yardımcılığı sona eren Turgut Bey de, Tercüman'da iş bulabilir. Niye bulamasm? Para faizsiz, ev kirasız! Orhan Bey, Anayasa Taslagının böyle olmasını istemiyor muydu? Taslakta. hanl hanl degişiklik!er ml hazırlamaktaydı? I LAN SÖYLEV'in BELGELER bolumu olan İSTANBUL TEKEL YAPRAK TÜTÜN İŞLETMELER MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜNDEN Cinsi Kesilmiş meşe odunu (% 15 Gürgen kanşık olabilir.) Miktan Tahmini Bedel TL. Geçici Eksiltmenin Tenünat TL. Tarihi, Cünü. 67.500, 19.8.1982 Perşembe Saatl 14.30 3. CİLD ISTEME ADRESI CAĞALOGLU TÜRKOCAG! ÇAD.NO 3941İSTANBUL EDERİ: 200 1/ffA 250 Ton 2.250.000, 1 Yukarıda cinsi, miktan. tahmini bedel ile geçici teminatı yazılı yakacağı hizasında belirtilen tarih, gün ve saatte Üsküdar Merkez Müdürlügümüz Satm Alma Komisyonunda pazarlık yön temi ile eksiltmeye çıkarılmıştır 2 Taliplilerin pazarlık saatinden önce geçici teminat akçelerini Müdürlügümüz veznesine yatırmaları şart olup. bu işe ait evsaf ve satınalma sartnameieri her gün çalışma saatlerinde Levazıra Şubemizde görülebilir. Duyurulur. f Basın: 20088)