Katalog

Cumhuriyet 8 8 MAY1S 1982 Once güzel bir yasa yapaiım! 5Buraya k&darkı mızı kısaca 07etloyp.lım Rılınen nedenlerlo OsmHnlı ripvlpti Batı Avnıpa'nın ka pıtalist fîeiişmo dınnmıklen nı kuramadı ve boylcce, ken riı idooloiik vapısının devlet yonetmo başarısı saydıgı, •olduğu Rİbl kalrna» o?elliKi nı surdürdüSfü ölçude dnej çon Batı karfjisında «Kerilpmiş oldu. Toplıım bıı riıırumurt olumsuz otkılprinı rln laylı biçimlorde vasarkorı. yonerimdp bulunan vo boy 1PT> olaylatı daha yakından izloynbilen kosim, şıı VPVB bu şekilde. bir yolunu huhıp. Batı'nın vnrmi'? nldugu noktaya ulaşmnnın zorunlu nldu&una knrnr verdi Bu kararı vprrnlcr, n çaftda Batı'daki pgemon sı nıflar gibi köklprini foplu mun içine salmış dcgiller dı Dogıı devletlprınm o/f1 lılvlorine uygun bir bıçımdp. fıyıksel olarak ria, psıkolojılt anlamda da. toplıımun peri kalan kısmmdan kopuk ttılar. Onlaıin Bstıdn go/lprnloypbildiklpn sonuçlar. organık süreçlerin sonucuydu. Osmanlı aydmdevlet adamı. sureci yaşamaksızm, yu k a n d a n aşagı yasal düzenleme jle aynı aonuca varmayı umdu. Batıda kurumlarla insanların içiçe ge.çmış knrşılıklı ihşlnlenni gör meyorck. kurumları ithal ptmoye çalıştı. Insanlardan, bir yandan bu değiştirilen ytt da ithal edılen kunım lara uymayı. bır yundan da uxıın boyhı sorgu sual etmpdnn ypnı ya.salnr dopırııltusunda dnvranmayı talcp Ptll KAPtTAU/.MJN GELtŞMESİYLE Yoneümde bulunan kpsiırı sayıca çok a/ oldugtı ve tnphımİM bırlıktp, dpfcıl top hım adınu horokot ctttgi ıçin. Rorek vapıyı degiştirmpkte. gerpksp toplumu yönptmokto tpk «rnrı yasalardi; kısrıra.sı. hııkukiu. Batı dunvasında lıukıık, n/pllıkle onsekızınri yuzvıld:ı kapıtalist ılişkılprın yav gınlaşması somıru pplişmış vo w,da l jlnşmi!5tı Burjııva /ı. kondi ckonomık tp.melle nnin garantisini. fpodal sınıflara da empo7p edilen bır hııkıık dü/onindo aramıştı BoylecR, btırıuvazinin pkonomık proKrnmı «insan lıakları, toplumsal sör lpşmp. pmpftinp Ö7ürürre sa lıip olan nrjıiır yurrtaş», «kııtsnl mülkiyot hakkı gibi hukuki bir terminolojinin gerisinde yatar. Ancak bu terminoloji, bilinçli hir aldntnnaca ürünu dnRildir; bi reysel burjuva mülkiyet du zeninin gerçekten varolma sı Için bu genel ytrrttaçlık haklannm hiç degilse soyut olarak sağlanmasmı nıantıken geroktınr. Böylo ce Batıda hukuk, hatta ha bew? corpus'tan beri. aristok ratik keyfılige karşı birey haklarını savunma, başka hir deyişlo devlete karşı si vil toplumu gıiçlendirme süreci icinde bıçimlenmiştı MEVZUAT'IN KABARIKLAŞMASI Yasalarla toplumu yon lendirenler. bireylere pek fazla güven duymuyorlardı. Bunlar gerekli inançlan ba nimsememiş olabilirlerdi, başkalan tarafmdan kandınlabilirlerdi, kendi kiçisel çıkarlan yuzünden kendilo rine tanman haklan köt.ü ye kullanabillrlerdi v.b. Bü dırgamıyoruz ve genellikle butun dünyanuı da böyle oldugıına inanarak yaşıyoru/ 196t'de anayasanm hazırlan masında çalışrrnş bir arkada şım bir anısını anlatmıştı O 7amanlar kurulması tasarlanan bır bılimler akado misi üstünde incelomelcr yn pılırkon, Fransa'nın Academie Francaise'inin geçerli bir model olabileceği du•şünülmuş vo bumm üstüne Fransız Kultür Atnşoligindcn bu kurumun kurulıış yasası, tüzügü v.b. istenmiş. Bir sure sonra Fransızlar. kurumun onaltınrt yüzyılda. Kral 13. Louis'nin bır formanıyla kunılmuş oldııSıtnu. a y n e a bir tüzüğünun filan buluntnadıfrmi. istenirse fermanın fotokopisinl Azgelişmişlerin büyük çoğunluğuyla karşılaştınldığında, yalnız formel hukuk alanında değil, pündelik alıskanlık ve gelenekler bakımından da yapıya çok daha derinlemesine sinmiş bir demokratik qeçmişimiz var. En önemlisi, su sırada yaşanan ekonomik krizin bütün ağırlıâına rağrnen, Türkive'nin potansiyelleri. çesitli muhalefet akımlarıyla coâulcu bir üst yapıyı «enteqre» edebîlecek güce sahip görünüyor. tün bu gibi aykın davranı?l a n n önlenmesi de, bu koşullarda, gene ancak yasa yoluyla sağlanabilirdi. Böylpce devlet sadece belli bir olayın biçimini degiştirmek. yeni bir kurum voya yoni bir davranış biçimi gotirmek için yasa yapmakla kal madı. aynı zamanda Istenen sonııca varmayı saptıra bilecek davranışlan engelle yecek tedbirler mahiyetinde de yasalar çıkardı. Bütün bunlar. «mevzuat»ı aşın derecode kabanklastırdı. BtLtMLER AKADEMtSt ÖRNEĞt Hepimiz böyle belirlsnmış bir dünyaya doftdufrnmıız. bu dünyanm nlışkanlıgıni odindiğimiz için, belki hayatımızda bunu çok yasaglayabileceklerinı bildırmişler. Anlatmaya çah$tıgim pro sedıir» bakımından tipik bir durum bu Kpndimi/o •lyl bir ktırum varatmaya Calışıyoni7. Şu halde ilkin o kurumun «RÜzel» bir yasasını yapmnlıyız. özlodiRİmİ7. kurumun ideal biçimi Batıda var. Şu halde biz kendi yasanrm yaparken ann kaynafta da göz atmalı, ondan esinlenmeliyiz. Sonuçta, Batı'daki bu idpal ku nımıın horhangi bir yasayla böylo olmadıftını. kendıliftindon ve örerk gplişmpsi icinde o idoal dunıma CPIdifirini ftörüvoni7 BIR BAŞKA ORNKK^ PARTtLER KANUNU Partiler Kanunu bir beışka önemli Arnek. I946'da cok pnrtili rejıme geçmek için ılkin Cemıyetler Kanunu'nda bir degişiklik yapmak yetmı^ti. Ama parti OsmanJı devletınden beri Turkıye politik hayatmda çok •geriltmli*. çok «tehUkelN l'ir kavram olagelmiştir. Ku rulacak partılerın yeterli bır yasadan yoksun bırakılması duşünülemezdi. Nıtekım daha sonra partllerın «yozlaşmasmı önleyerek» bir Partiler Yasası çıktı, daha sonra gene aynı mantıkla bu yasa değiştirildı Şimdi partilerin yozlaşmasını daha da radikal biçımde önleyecek yeni bir ya samn çıkması söz konusu Bu durumda da, Batj'ya haktığınıızda oldukça degişık bir görunumle karşılaşıyoruz. îleri Batı ülkelerinin hiçbirmde bır Parti Yasası yok. «Cemiyetler»le 11Kili çok daha genel yasalar vor bazılannda, Fransa Kibi; bazılannda o dahi yok, TnRiltere gibi. MeşrutJ monar^i olan tngiltere'de malosto kral ya da kraliçe bir partiye karşı açık husumotini dile getirebüir. ama bu hiçbir yasal uygnlamaya yol acamaz. Avrupa'da bir tek Almanya'da sınırlayıci bir Pnrti Yasası var. Bunun da ncdenı açık: Nazl yönetiminı ve Ikinci Dünva Savaşını Retiren koşullann tekrarlar»masının finlenmesl amacı. GcİKeİPİim. h u Partl Yasası varolmakla birlikte afllında uvgulanmıyor Almanva'da. Çünkü vasaya göre Nazi Partisi'nln de. Komünist Partisi"nin de kuruiması yasak. oysa bugün hor iklv da var Blî YASALARTN ANLAMI Daha, önce, Orhan Veli'dfn verdiğim ahntıda görül âu&M frıbi, Avrupa toplumlarmda dılle ilgıli «harfle ilgili, «takv1m»le ilgili vasalar bulunması düşünülfimp.7 • Kıyafet». bir yasa ile dü7enlenmişse. Batı'da bu. top hımun b;raz genişletilmiş an İHmda üniforma giymeve 7rrlanması anlnmına gplir. Ovfa Türkiyo'nin vasadıfcımi7 tarırıi. butun bu eib1 kurumİBrın bir tnkım vasnlara bafelı olarak var olmnsını bizler için bir alıskan lık haline getinniştir. Bütün Türkivede Hukuk... Murat BELGE Cumlmriypt. pn nzından biçimsel bır onlamda Batı'nın hukuk nosvonlannı alarak Osmanlının slvil karçılıpı »ba!jibo7,uk» yerine Cumhurıvet karşıhgı olan •yurttaşı EP.tırdi. Haklmiypt kayıtsız şartsız mllletlndir tpmel ilkesine dayanan nnavasa, bizzat «nnayasa» denilen bır şeyin varlığı. önemli gelismplerdir. Gerçt bu donsrnde de Halk plailara hücum ettifci Için vatanda.'s dpnİ7p girpmedl» tü rundnn komiklıklpr oldu ve bu komıklıklpr nosnp.1 bir gerçekliîti pn iyı bıçimde yansıtıyordu. Gone de, sivil toplumun kendısı degilse bıle, içinde ortaya çıkacaıfcı «formel» alan oluşuynrdu. Ancak bu. kpndını geno ö/ellikle hukuk Hİanındrt b«lli pdon yoni bir tdkmı pKilımlorln dogmasına yol açtı Cumhuriyet dönemındp u/un bır sure. yııkarıda dt'gınıldiKi pıbı, ilerici hır hukuk nnlavışıyla toplumda varolmavan yeni (vn f,;ıj;dns vo Bntılıl ilişkıİHr vuratılrrnıvH çalışıldıktan sonra. 7amnnla toplum vnpısı ö7İpnen Batı ülkeler'ndokinp ben/Pr biçimler alıp. Ralı'dukıno bon/pr t,alepler öno sürnıove başlavınra. bır 7anınnlar fazla ilori crotıınıldüfiüno inanılan haklnrın sınırlnnmasina peçildı. Yu/pvde «Türk millpfinin knrarı muasır merippivetl lılla Uayd ü fjnrt tek nıil prensipleri ilo kabul etmpktlr so7undr>n dönü? rorulmeklo hirliktn. o sözü soylevcnlfrın bunıınla tam olarak novi kastettıkleri de rok bpllı doftildır. Cünkü on Inr d;> bu luırarı Türk milİpti» adına verıyorlardı ve Türk milletinin karar vermovo başlaması durumnnda nası| tavir alarakları tartışmnvn açıktı. Ynşanan bunca vıldan son ra .tckmil prensipleri İle» Bptı riünyasınn erışmış dpftilı/ Öto ynndtın. geno b\itün bu vıllnr bovunca vaşananIfirdnn dolnvı erprl kalmi'j ülknler toplulııftunıın t.ipik bir uvosi de riocriliz. Örnpfeın •laponva. bizimlp kıvaslanmnvarak kadar ilprlfimiş bir knpitnlKt. ülkp Yıllardır. ba l<ıldıftında oldukça oturmus firünen dpmokratik kunıml«rı vn pnrlamenter rpjiml vnr Gplgplrliın. Japonva tarıhl boyıınra. bir kpro olsun iktıdar YARINÎ Bıırnkrasi, aydınlar ve sonuç... bu yaaalann varlıgı. sivll toplumun yokluğu anlamına gelir. Sivll toplumun yoklugu, dedim. Ashnda bu «slvil» kelimesinin Turkiye'dekl se rüveni de llginç ve anlamlıdır. Bu Batı kökenli kelimove. uygun bir Türkçe kar sıJık bulmakta hâlâ güçlük çekiyoruz. Code clvile'i «Me denl kanun> olarak çeviriyo nız. Böylece. «dvillzatlonyanl uygarlık / mcdeniyet» lı düzenindo d 0 vardı Asker» o donr.mdn, buRiınkünden daha gpnı^ bır anlama sahıptı, «enel olarak bütün dovlet memurlarım kapsa.mı na alıyordu (bugunkü nnlamda sivll ya da askeribir Korevdo olsun vova ol masın) «Askcr»ın o donenıdcki çiftl vp karşıtı ıse «bnşıbozuktu Gönildüg'ü Ribı. Osmanlı atalanmi7 dp.vlptin dışında kalan sıvil Upsim" pp.k saygılı bır gö/Ie hakma Kurtyumagı... «CUMHURlYETnte 1 Mayıs 1975 günü Işo başladım. Yedl yıl olmuş. Bu 1 Mayıs'ta. büronun odacısı Mustafa Isplr'e: Bütiin orkadaslara blrer çay yap, ksndln ae Içl dedim: Cumhuriyet'tekl vedi yılı böyle kutladım. Arkadaşlar sormadılar, ben de söylemedim. Abl, caya teşekkürlnrl Estagfurullah Buroda coy öylesine çok lcılen bir şey kl, klm bllecek noden ısmdrlandığını? Ankara'da Işe başlamadan Istonbul'da cCumhurlyatı In yönetlclleriyle konuşmuştum: Haydl, dedller, Nadlr B»y sanl bekllyorl Odasına gırdim. Konuştuk. Nadlr Nadi: ' Ücrat konusunu arkada?larla görüşürsıinüz, de6\, haydl başarılar dllerlmt Oktay Kurtböke, Bülenl Dlkmener var, bekllyorlar. Cıkmca sordulnr Ne dedl? Tamam Ücrst konusunu orkadaşlarla göruşur8ön. dedl... Az sonra, Bülenl Dlkmener yanıma geldl: Ekmekçl, dedı, blzde ücret durumu böyl» böyl». Büroda calışacaksın. Orada. fllon arkadaş şu ücreti oiıyor, aen, fllandan ylrml beş lira az alaan bir sakınca vor mı? Tabll sen bilirsm, senln huzurun bakımından, sürtüşm» fllart olmasın diye söylüyorum. Yoksa, daha fazla da Isteyebllirsinl Hay hayl dedım... Işo başladığım günün «Cumhurlyet»ln de 1 Mayıs 1975'de şöyle bir duyuru vardı: «Bafkent Ankara'nın >ısta gaz«t«ctl«ıinden Mustafa Ekmekçl bugünden Itlbaren Ankara büromuza katıldı.» Heyecondan ölecektım. Dünün «Genç Gazeteclslerl usto mı olmuştuk? 27 Nlsan 1979'da Bülent Dikmener öldü. Duruşmada cekllmlş blr resmimizl o göndermlşti. Cercevelettlm, evlmlzdo durur. Fotoğrnfta, sanık yerlnde Iklmlz. O oyakta, sorgusu yapılıyor. Orhan Apaydın avukat yerlnde. ellnde. «Ankara Notlarısnm bulunduğu «Cumhurlyet». O davadan aklanıp cıkmıştık... Bülent Dikmener Haber ödülünu bu yıl. Ufuk Güldemlr arkadaçımız kozandı. Bülent'l anma yazısında onu da yurekten kutlamak Istedlm... «Mllllyet»ln 32'ncl yaş gunü dolayısıyle verllen kokleyie cağrılıydım. Orado sekiz yılım gecmlştl. Kokteylde Necdet Uğur, yanındakllere. benl gostorip tokıldı: Polltlkada da, gazetecilikt» de amatör kaldı, onu ayakta tutan da bul «Cumhurlyet» dun 59 yaşına bastı. Blr borış ağacı Olbl yaşıyor o. Okırları yaşatıyor... Grofiker Ressam. Sablha Erengiynül öldu. Çoktondır hostaytiı. Bır «Ankara Notlarısnda, ağır hasta Olan Ferhan Onat'ı. Sablha Erengönül'ü, daha başKalarını nnıp. rievletin sanotcMara hastalıkları sırasında olsun, el uzatmasını Istoyeceklim. Elım değmedl, yazamadım. SoWho Erengönül'ün diin Turkuaz Sanat Galerlsındfl Ergin Inan, Flllz Başaran özayten. Çller inan'la birlıkto serglsl acıldı. Sergislnde bıs'unnmadı Sablha Erengönıil... Geoenlerdo Ankara'da bır kapıcı öldü, adı: Yavıız Karaağaç. Altı cocukla kaldı eşi Şefika Karaağaç. Kapıcmın öiümunu arostırriılar, slrozdandı. İckl lcmezdl, noyle lcecek'' Beslenemedlği lcm siroz olmuş kapıcıl Aparlmandnkıler, kendi aralaruıda para toplamışlar yetmemış İş Bankası Mallepe Şubesl'nde blr hesap actırmışlor. Hesap nıımarası: 32655. Bıınu «Ankara Notları»ndo voyırnlorsam, okurlordon yardım edocoklerin bulunabileceğlnl söylediler: Hay hay! dedim. Hafta başında Danışma Meclisl oturumunu Izledlm. Gündemde ölürn oezaları vardı. Başto yoklamada 148 kişi varken oylamada 136 kışl cıktı. Demek on kadar uve. oylamadn bulunrnamışlardı. Oylamanın «Ad okunn'ok» yupılmosı :stBnrll Ertuğrul Alatlı «Red», Luttullah Tosyolı (Hntny). Ture Tuncbay (İ?mır), Şerafettin Yarkın (Tokat) Serda Kurdoğiu (Antalya) «Ceklmser» oy kııllandıiar. Eski Mechslerde «Ad okunarak oylama» bazı önemI! konularda gruD disiplinini sağlamak ya da coğunluk olup olmadığını anlamak lcin. bazen engelleme amacıy1 lo başvurulan bir yöntemdl. Danışma Mecllsl'nde partlIfir. gri'plar yok. öyleyken, «Ad Okunarak» yapıtan bazı oylamalarda. bazı üyeleırin gruplaşırmış glbl davranmalon pördon kacmıyor. Hele ölüm cezasına carptırılmış kışlnin eğlllmine göre. oy kullanılabildiğı Izlenlml düşünduriiyor, izlevenl. Oylamalon Incelemek cok llginc... önunrie yığınlo sortın bulunan, en başta Anaynsoyı hazırlamnkln görevll Danışmo Mecllsl'nln sayın öyelerlnin, bu Izlenımi vermekten kacmmalorı gerektlfll tartışma fjötürmez. Yoksa sorunlar «Kurtyumagı» glbl cözulmeden kalır. Cumhuriyet, en azından biçimsel bir anlamda Batının hukuk nosyonlarını alarak Osmanlının «sivil» karsılığı «bası bozuk» yerine Cumhuriyet karsılığı olan «yurttas»ı petirdi. «Hakimivet kavıtsız şartsız mületindir» temel ilkesine davanan anayasa, bizzat «anayasa» denilen bir seyin varlını. önemli gelişmelerdir. Gerçi bu dönemde de «halk nlailara hücum ettini icin vatandas denıze niremedi» türünden komiklikler oldu. kavramını slvllden tureten Batı duşünce tarzı paralolinde davranıvoruz. Ama ömefein civflrights» kavrnmını karsılamak için vıırttaşlık lıakları dıyoru7 Yani tpk bır kPİımo IIP knrşılavamıvn ni7 rlvil so7ünıın alanını Bntı'da bu kavram. •mllitalrp, yanl «ahkerl» ılf yan vnna kullanılagelmiştir Bp.n7eri bir ayrım Osmanmışlar. hele Batı'daki •clvlllzationu buradan turet ma e&ılımıni hiç duyma.mışlardı Örnpftın bugıın do «iivll kelımpsının arso anlnmı huna oldukça yakındır«Dpni7p <;ıvı 1 Rirdı» Kibı bir «O7do. «slvillık cıplaklıftı nn latır. Bu. kulturümÜ7de. ı'ıni formasi7İı^ın çıplaklık olarnk algılandı^mm bır knnıtı dır. • • % XT 3Anayasa Komlsvonu Başkftnı Prof. Orhan Aldıkaçtı. TUrkiye'de uygulanan ekonomik mndelı «zaman atnrruna uframış fkonomlk llbsrallzm» olarak niteledi, Prof. Aldıkaçtı içint dökmeye çdylo devam etti: SORU Hayatın Içindrn hir sorıı: Sayın Aldıkaçtı, fiyatlardan haherinlz var mı? YANIT Olmaz olur mu?.. Ankara'ya geldlkten sonra alışverişımi kondlm yapıyorum. Ekonomimizin durumunu somut olarak söyle anlatabilirim. 100 lira geliri olan bir insanm borç harç 170 lira harcama alışkanlığınm son bulma dönemini yaçıyoruz. Zorluk burada. Bir de iktisadi liberalizmin bizdekl uygulama anlayışının artık zaman aşınuna ugradığinı kabul etmek gerekir. Bu sekildeki bir anlayışla alınan ekonomik todbırloro katılmıyorum ve oksik buluyorum. Bu işi ya.pan bakan başka görüste bugün. Ama dünyadaki llberalizm uygulaması da başka. İsviçre'den daha liberal bir anlayıç düşünmek zor. Polis tedbirleri ile bu iş olmazsa, orada nasıl oluyor. Bakın oraya bir mala yapılacak zam kaç ayda, hangi mekanizmalardan geçilerek kararlaştırılıyor bilıyor musunuz? Devlet HberaUzmi demek en başta devletin her türlü kontrolü yapması de. mektir. BugünkU Jıberalizm adı altmdaki başı bozukluğa son vermek gerekir. SPORA BİLE GtRECEKTtR SORU Savın Aldıkaçh, Insan haklan deylnce aklınıa» ne (rellyor? YANIT Yaşama hakta geliyor en başta. Insan öldükten sonra bile. onurunun anısı oldufcuna göre, elbetfe yaşama hakkıdır ilk akla gelen. Butlin haklar ve özgıirlükler yaşama haklanın bir aracıdır. Bunun içindir kl uygarlık llerledlkçe Insan haklan da artmaktadır. Bugiin çevre sorunlan İle Ugisi vardır insan haklannın. Belld yarın spora da girecektir bu kavram. Insan hakkı önce yaşumak hakkıdır, ondan sonra, onun uzantısı olan dUşünce özgürlüKüdür. SORU Peki ölüm crzaları konusunda bir diyeceflniz var mı hukuk adanu olarak. YANIT Elbette var. Ben toplum tarafmdan bir klşınin hayatına son verilmeslne karşıyım. Bir hukukçu olarak karşıyım. Ben TUrkiye'den çıkmış blr lnsanım. TUrkiye'de iken eskiden bu konularla fazla ilgilenmemlsim demek. tsvıçre'den öğrenimimı tamamlayıp yurda döndilgUm zamana kadar. ölüm cezasının Insan onuru İle bagdaş di, Anayasa Komisyonu Başkanı Aldıkaçtı ıçını doktu... Erbil TUSALP Bir tek garip mektup okudum şimdiye kadar. , Adam ramazanda davul çalınmaması için Anayasaya madde konulmasını istiyor. 17 yıldır Isveçte oturuyormuş da. Saçma bir istek. Isveç'te oturuyorsun da ne oluyor yani. Grev hakkının kcyfi kullamlması söz konusu olamaz. Röyle kullanılmasının Tiirkiye'yi nereye fjetirdiğini hepimiz biliyoruz. 1980 yılında 12 Eylül'e kadar olan grev sayısı son altı yedi yıldan fazlaydı. Böyle bir ortamda grevin başıboş bırakılması düşünülemez. "Bütün insanlar günün birinde evrenselliğe gidecekler,, madıgı görüşündeylm. T1trkıye"ye bu tespitle geldun. Ama ülkemde öyle şeyler gör düm ki, ozellikle son yülarda öyle sözler duyduk kl. Bu gorüşümun yeterli külttir düzeyine erışnuş toplumlar için geçerll olduğunu gördüm. Kuş avlar gıbı ınsan öldüruldügünü görünce isyan ediyorum insanlık adına. Insanlık adına böyle kışılerin yaşamaya hakkı yok. OnİBrı içerde besleyecegime asıınm daha iyi. Aç gezen, namuslu, dürüst insanlara yardım ederim, Oy verirken do boyle düşılnüyorurn. Bu noktaya gelenlerin lnsanlıkla alakası yok. Efendım şımdı sosyologlar. moralciler, bu insanı hız bu hale getlrdık diyecekler. Konuya boyle yakla^an katollk papazlannı da bılıyorum ben. tnsan hayat.ına bu kadar saygısız insanın hayatını taıtışmaktan yana dt'ğılim. Kimse ukulalık etnıesın. Yazaraksan böyle ya/,. Medenıyet sorunu deme>>ın knnse. Bunu dlyenler şumı bılslnler kı dünyada öltim cezasını kaldıran ilk Ulke Çarlık Rusya'dır, Mujlklerin memli!ketı onun ne kadar medent oldugunu tertışmak da onlara düşer. Böyle palavralarla bu ış ylirümez. SORU Nlçln «inirlendinir? YANIT Sınirlendim dog nı. Fır çok somut olay var nrta yprrlp myan ettiriyor insanı. SORU TUrldye>e «z(rü model ya da Türk dmnokrasisi Ribl tanımlsr konnşuloyor. Rize uvgun model belli yanlı?lar taşımıyor mu »lzce? Evrpnsrl oİBulan dıslayiRi yaklıışınılar ülzre tehlikell de^il mi? YANIT Evrenselligi dışlayıcı anlam taşımıyor bencfi. Ünlli Solon, meşhur kıınunlarını yaptığı zaman Atina'lılara «Kn lvl kanunu yapınadını» dpr. «Sizin için en ııygun kanunu vaıılım» der. Bu işm ıncelığı burada. Sözkonusu model arayısında, nslmda model tabin çok kuvolmayacagına lnanmışlardı. TUrkiye'ye özgü. TUrkiye'ye has denıldiği zaman bövle bır taruşmanın ıçındpn çıkan 5,0nuyları düşünmek gerek bence. Bu bir kültür sorunu da aynı zRmanda. TUrkiye'ye ozgü yaklaşımının evrenselligi dışladığım söylemek de RÜÇ. çünkü bütün insanlar günün bınnde evrenselliğe Ririprpkler. Bu sözüm de, kıyametler koparacak biliyorum ama; tartışmasız bir gerçek bu. Bütün, sanlar savaşm anlamsızlıgızanılmış hakların dışında o» m. ı bazı hakların elp alınması geSOHV nemokrasimlzin rekir. Once sınıf sözünü ele crliştiğiııc snnıut bir örnek alalım belırli koşullar altmda verseniz? olduğu zaman, koşullar arasında bunzcrlik olan insanlaYANIT 1960 vılında asisn bır araya toplanmasından tandım. Ve 1901 Anayasasının oluşur sınıflar. t)retim araçhazırlanmasında Istanbul bilarını elinde bulunduranlar, lım komlsyonunda kuçük hır kullananlar diye de açıklana. porevım vardı. Anayasa ıçin hılır bu. Ama Amerika'dakl onerl mektuplannı okur dei.şçilerin çok bUyük bir kısgerlendırırdım No onenler mı, dlğpr şirketlerde hlsse ne dılekler gehrdı. Bugıinküsnhibi. Bunlar da isçl anlatalprle kıyasladığınız zaman gehıldım mı?.. Diınya höyle bir lışmışligi somut olarak göruüPİışmonln içprisindo. Plzde yorsunuz. O zamanlar hep kiboyle bir şpy olabilecegini san yisel sorunlarının çozüıtıü ıçin mıvorum. anayasal yaptınm ısterdı vatandaşlar. Boşanmalar, topElbPtteki çalıı?an İnsanların rak kavgaları glbi. Bugttn de haklarından Rerıye donüş baokuyorum gelen mektuplan. his konusu olamaz. Bu arada Devlet Başkanı statüsünden onları lstismar eden hususlaseçim sisteminden, hUkumetra da dikkat edilmesi gerekten, lâiklik ve mılllvetçilık iltiftine de irıanıyorum. Böyle kesinden sözediliyor artık. Bir kurumlar varsa, onları kurtek garip mektup okudum mamak lazım Sonınuz grev ştmdiye kadar. Adam Ramahakkıvsa. Ona dnkunulmnz. zanda davul çalınmHması ıçin Orrv hakkı ışçintn fpk sılahı. Anayasava maddp konulmaMRunıı lıır Frnnsız ea?prppi de nı istiyor. 17 vıldır tsveç'te sormuştu (irpv hakkının kPVoturuyormuş da Saçma bır tı bır şekilrip kuUanılmnsj da İstek. tsveç'te oturuvorsıın da sozkonusu olnrrmz Bnyle kulne oluyor yani lanılmasının Türkive'vl nereSINIF KÖZÜNt) KLE ye getırdiglni hepimiz bıliyoALALIM nız. 1980 yıhnda 12 Eylül'e kadar olan crev savısı son alSORU Türkiye toplumunun llerledlğini soyledinlz. tıvedi yıldan fazlavdı. Böyle bfr ortp.mda grevin başıboş bıllrrleyen btr toplumda kazarnkılınası dUsüntllemPz. Memnılmıs hakiardan dcinüş sixİPket yıkılapnk noktaya Rellce mümkiin mii? Oniimüzde vor. Nıçın o noktnva selındi errck hllimln. gereU tarihin dpnilrüftı 7nmanria adam «tşve gprpkse OZPI olarak illkcCİ lirrrtleri» rtıyor. mlzin son virmi Mİlık pratiğinde iscl gınıfının nldukça flnpmli kazanımları var. Bir YARIN: Tt*RKtYET)E KATI gerl dönfiş süzkonuüu mu? BİR HtVRUtYETStZ. D*ÎZENt YOK YANIT Bana kalırsa ka ••• I nsanlık, savaşm dehşet ve komikliğini bir gün anlayacak,, vptli bir tablr, bır şablonculuk yaklaşımı yok. TUrkiye'nın Anayasa sonınunu ele alıp tart.ışalım isterseniz. SORU Anayasa dışında kanıışuynrduk ama? VANIT Sırası geldi. 1975 yıllannda TUrklye'de başkanlık sisteminin en geçerll yol olduiiunu söyleyen aydmlanmız çıktı ortaya. Hepsl saygıdpger insnnlardı. Türk mllletmin liderıne tnandıgı dilşüncesinden harpket ertiler. Ama aynı arkadaşlar biliyorlardı kı başkanlık sistemi GUney Amerika t.ipt diktattirluklere de yol açardı. Ama TUrklye'de İnsanlar evrensellige gidecekler. Dünyamız evrensel blr dılnya olacak. însanlık savafin dehşetlni ve komlkliginl blr gün anlayacak. SORU Savaı» için hem dehşet verld hem de fcomlk dedüılz? IANIT Evet. tKlşllnUn ben köyümde oturuyorum, bi batayorum kt, Ankara'dakt hilkümetim savaş llan etmtş. Komik degll mi? Ellme silahımı alıyorum karsıdan gelen insanı vuruyorum. Başka çaresi yok. sen vurmazsan o seni vuruyor. Dehşet verld degil ml? BirgUn anlayacak ln