Katalog

Cumhuriyet 8 30 MART 1982 ZÇok ortaklı şirketler fçin sorun acil. Alarm sl renleri çoktan çalmış du rumda. Artık yuzeysel yaklaşımlann iksir olma şansı fazla degil. Çunkü bir çogu ya boğulmuş ya da boğulmak üzere. Çok ortaklıîar üstüne kurulu? bazmda yaptığımız bir ankette 30 şirketin son bir yıl icinde el değiştirdl gini saptıyonız. Bunların. bugünkü yatırım değeri 10 milyar liramn ustünde. Oysa başlangıç seru mayesi ve yatıran değerl 1 milyarı bulmuyor. Turkiye Sınal Kalkınma Bankası (TSKB) Türkiye'dekl ikl yatınm ban kasmdan birl. Halka açık Sirketler olayı 1970'H yıllardan bu yana bu banka tarafından desteklendi: 100'ü aşkm. özellikle geri kalmış yörelerde kurul muş halka açik şirket bankaca kredîlendirildl. Bu destekte Dünya Bankası'nm dönem Başkanı Mc Namara'nm geliştirdi ği yeşil planın büyük etkisi vardı. Mc Namara, kalkmmakta olan ülkeler de bu tür çok ortaklı sir ketterin destekienmesi iie yeni bir yatınm heyecanı yarafılacagı inancındaydı. TSKB bunu kısmen sagladı da... özellik le Trabzon. bir «fabrikalar kenti»ne dönüştü. «Karadeniz yatınnı aksı»ndan söz edilecek düzeye gelindi. Ancak başan sadece Türkiye'nin gelişmiş bölgelerinde Idi. Hepimizin büyük bir mut lulukla «Tunceli'nin ilk fabrikası olacak» diye du yurduğumuz Çarsancak ve digerlert açılmadı, açılanlan kapandı veya ka Bogulan Cüç: Halk Sirketleri TSKB Genel Müdürü Özoguz: Kenan MORTAN İiliİi^BiliiBİSİlİİl!lSiliISlİİüli!:yi:î:i;ig;H3ii:!! "DevleL cok ortaklı şirketleri yüzdürmeli» pıya kilit asıldı. 1975 petrol krizi sonrasında da TSKB. yatırun önceliğtni halka açık şirketlere tanı maktan vazgeçti. Türkiye 2. lktisat Kong resi sırasmda, 6 Kasım 1981 günü TSKB Genel Müdürü özhan özoğuz ile konuyu görüştük. Sayın Özoğuz çok ortaklı şirketleri TSKBna sıl değerlendiriyor? Efendim, bunlan ha len kurulmuş olanlar ve kurulma aşamasında olanlar diye ikiye ayırmak gerekir. Çünku sorunlan farkhdır. Banka bu özellikleri taşıyan kaç kuruluşu des tekledi? Bankanın Dofeu Ana dolu böigesinde destekledigi sirket sayısı 52'dir. Hepsinin ortak sorunu finansmandır. Bımların büyuk bir kısmı halen el değiştirdi mi? El degiştirenlerin sa yısı çok azdır. Ancak ticari bankalar ile kamu Çok ortaklı 30 şirketin son bir yıl içinde el değiştirdiği ne yazık ki bir gerçek. Bazı çok ortaklı şirketlerin ise kapısına kilit asılrmş durumda. KÜMAŞ örneğinde görüldüğü gîbi birbirini izleyen zorunlu sermaye artırımları halkın çok ortaklı şirketlerdeki payını sürekli düşürüyor. bu olaya yeterince girmemektedir. Bunlar kamu tarafından bir kaç se ne yüzdürulse hepsi düze çıkabilir. Bankanızın bunlara dönük aktif desteği sona mı erdi? Hayır böyle bir şey yok. Ancak biz bir ticari banka degiliz. tşletme kre disi veremeyiz. Biz de katkıyı yeni bir boyııtta geliştireceğiz. Bu katkı, bu tür şirketlerin çok sik karşılaştıkları teknik sorunların çözümlenmesi için bir teknik servis olacaktır. tşletme planlamasma giren her sorun buraya getirilecek. Saym Özoğuz'un açıkladığı teknik servis. kuşku suz büyuk bir katkı olacak ve hatta belki de ivme de kazandıracak. Ama böylesine tekil yaklaşımların artık sorunu çözüm leyecek yanı yok. Tabanı kaybolmuş Kümaş'ı, sermayesini yitiren Bursuntaş'ı. kapısına kilit asılan Emsan'ı ve daha nicelerini toparlayacak olan, ancak bir devlet politikası olabîlir. , KÜMAŞ'IN TABANINT VİTİRMESİ Hemen yeri gelmişken bir kuruluşun tabanmı na sıl yitirdiğini örneklemek istiyoruz. Bu deney Kütahya Kümaş'da yaşandı. Kümas;, Kütahya bölge sinde zengin maden yatak lannı degerlendirmek atnacıyla halkın öncülüğunde kurulmus bir girişim. 1973 yılında 1.4 tnilyon lirahk bir sermaye ile yola çıkan Kümaş'ın taba nını halk oluşturdu. Daha sonraki yillarda sermaye artınmtna Kidilince yüzde 30 oranmda Etibank ve yüzde 15 Çimho] ortak oldu. Halkın payı yüzde 55'e düstü Yafınmtn bovutları büvüyunce serma ye gereksinimi arttı. Sermave önce 75. sonra 500 milyona, ve son olarak da 2 milvara cıkanldı Her artırım ile hslkın pavı biraz dah<j diiştü. Erı sonunda Etibank sermayenin yüzde 99 2'sine sahip oldu Simdi hakh olarak şu soru akia «elebilir; yatınrtı degeri bu denli artan bir kuruluşta halk püvenini neden esirgevip artınma katılmadı? Yatınmın yapılması aslında işlettnenin M yolda olduğunu kanıtlamaz mıydı? Işte, çıkmaz burada düğümleniyor. Dr. Davut Aydıa'ın deyişi ile ortaya bir hedef çatışması çıkıyor. Kuruluş kârını ortağına mı dağıtacak, yoksa bu fonu yeniden yatınma mı dönüştürecek? Bu tek nık bir soru değil. ama çok temel bir tercih. Kümaş'da bu sorun apaçık gorülmekte. Etibank duz bir buyüme stratejısi izlemıg. bu nedenle kârh yıllarda küçük ortağa hıc kâr dagıtmamış ve hep y" tınmlara ağırlık tanımı; Yönetim ile ortaklar arasında hedef çatışması o denli büyumüş ki, Etibank sonunda gazetelere ilan vererek nominal değeri üstündcn hisseleri almış. Bir başka deyişle, Koyun boğazlanmak için başını kendi uzattmş.» Kütahya Kümaş'ın bir özelliği de devletin bu alanda nasıl bir politikasızlık içinde olduğunu da Eöstermesidir. Türkiye'de ya.tırım proielerinın ayıklandığı bir dönemde bu kurulusa manye?ıf tuğlası üret'mi için yatınm programmda fon safelandı. löfll'de üretimin hemen ta mamı ihrac edilerek 15 4 milyon dolar döviz girdisi plde edildi Ama yatınmın artık ortaklan ve yö re haltfını kfnetlevici vanı ortadan kalkmıstı Ovsa kamu vp hnlk beraberliğrinin bu eü/Rİ örneği yörede model: çevre kalktnmasında yöre gİ7i! gıicü nü toparlamada prototıp olabiürdi Ve şirndi np ya zık ki kamu halk beraberlıftinden defeil. anrak Kümaş'ın ürettiği ivi sinter manyezıt'ten söz ediliyor. YARIN: YAŞANMIŞ ACI DENEYLER. Dr. Davut Aydın: "Halk * şirketleri sanavilesme politikasına fepkî,, Kümaş deneyınden kalkarak çok ortaklı şırketlerln son durumunu bu aiandaki incelemeleri üe tamnan Eskişehır İTÎA'dan Dr. Davut Aydın'la akademıdeki odasmda gbrüşüyoruz. Dr. Aydın fu vaklasımı getiriyor. «Bu olaytn kökünde önemli bir tepki valmaktadır. Bu hareket ile halk, sanayileşme politikalarına olan tepkisinl özellikle lSRO'lı yıHardan sonra dîle getirmişti. Bunun yanııul» vurt dışına çiden ve kalkınma örneklerini vaşayan ışçilerimix kendi nırliarında aynı şeyi j'apmanın temir özlemini taşıyordu. Bir de halk, zilyetUği yıkmanm çabasına girnıişti. Başarısız.. lık da hirar da bu krndiliRİndencilikten doemaktartır. tşçj ılgi görmp\1nce, «biz yapanz» diye ortaya çıkrrnş, bu durum İSP vnformal liderler ortaya çıkarmıştır.» ppki hugunkü sanayüeşme polıtıksmız İçinde halka açık şırfcstler diye ayrı bir baçlık açmamız olası mı? Aydın, bir çok yatınm deneyinı yaşayan bir insanın rienev ?pnp;m!ı£ı içinde şu yamtı veriyor: «Halka açık şirkptler olayını kpstnllklp tpk bir baslık altındn etp aiamavız. Deviet her alanda olduğu gibi halka açık şirkptleri rte teşvık listpslnp almış. ancak bunun normlarmı koymamıstır. Ortak sayısını tuttıırmak ypterli olmuştur. Bıı vptprslz kıstasm ortaya çıkardığı şirkptlerin hupün boğulması veya cl de|1stirmpsi doğaldır.» Bugün çeşıtli odaklardan selen yaygın eleştiri, «çok ortakhlann ekonomik bîr kaynak israfı yarattıgı» şeklınde. Bu soruys akademisven Aydın şu yaklaşımı getınyor: «Buifün halka açık şirkptlerin vasadıgı tüm « » <• runlar ö/pl kesinıdp de yaşanmaktariır. Ama hlr polîtika sonurıı birevİPr vpçlpnirken. bıı özrlliSi cöstpren şlrketlpr dışlanmaktadır. Kıyaslama çnk hasit bir favda nıaliypt lcıvaslamasıyla hıınpl tprcihin daha yararll olduğunu ortava kovaraktır. Sorun. TürWye'deki hirikim sahihinin nasıl konındnsudur. Aynca halka açık çirkPtler küçük yatırımlar diye köçümsenpmez ki. (SV\P İSP trüven verip bunlann hovutlan optimal hal« getirilebilir. Çünkii doğadaki pibi. bu ola yın hiiyümesi ortagın flglst ve tatmini ile saflanabilir.» PaîTİKA \/r Dil Mehmed Bizim English okurlanna duy ııru: Vt U l b b l /STCCİ KEMAL Sevgisi lerden bir gfin blzim yayınlardan, benim çevirilerden söz ederken Erdal, «Yahu Bilgi. dedi. «Yeni çevirdiğin İkl kltapta da «yenile» diye bir söz tutturmuşsun sık %\k. kuUamyorsun, üereden çıktı bu 'yenüp'.sözcü&ü?» Ben bn sözcügii ııydurmadığımı, çocukluğumdan bcri duyageldiğlm bir sözcük olduğunu, Tiirkçe'de yeri olduğunu sandığrımı söyledim. Biz bunları konuşurken diikkâna Cevdet Kudret girdi. Ben, tamam bulduk, dedim. Bu işin iyisinl hoca bilir ona soralım. öyle yaptık ama, benim açımdan, ne yazık ki Iloca Türkçe'de 'yenile' diye bir sözcük olmadıgını ve benim çevremde 'galat' olarak kullamltnış olabileceğinl söylemez mi! Eve döniince sözlüklere baktım, gerçekten de böyle bir sözcük yoktu, o günden sonra da eski alışkanlıkla bu sözcügü kullanmayı sürdiirdüm mü bilemem. tşte, şimdi senin hkrandaki bn 'yenile' sözcügü hem geçmişteki o konuşmaları anımsattı bana, hem de 'galat' sözü yalnız benim kullanmadığımı. en azından geniş hir çevreye malolmuş bir sözcük olduğunu kanıtladı. öyle sanıyorum ki bu sör daha çok Ankara'da kullanılıyor. Sen de, ben de çocuklnğumuzdan beri bellegimlzde yerleşen bu sözii, sözlükte var mı, yok mu diye düşünmpden rahatça kullanmışız ya da kullamyoruz. Pek de iyl ediyoruz. Biz kuiiana kııiiana bir dp bakarsm bir gün rirîHbicili sözlüklere giriverir ve hiç değilse bir küçük sözcüârün hayır duasını almış oluruz. Bu da az şey mi bu dua kıtlıfında...» Alaattln'in mektubundan önce bu 'yenile' sözcüğtiniln sözlükte yeri var mı, yok mu düşünmemlştim. Ancak, yeri geldikçe kullanırdim. Yadırgayan olduğunu da sanmıyorum. hatırlamıyorum. «Henüz» karşılığı olarak çevremde bu sözü kullananlar, çocukluğumdan beri pek çoktu. Şurasmı vurgulamak istiyorum, dilimize gerçekten vurgun olanlar bir sözcük üstünde böylesine durarak, bir dilln sadeleşmesi, gelişmesi İçin çaba harcıyorlar. Karşı çıkanlar da böylesl titia olsalar yüreŞlm yanmıyacak. Siyaset yapalım derken dile kıyıyorlar, acı olanı da bu!.. Bir dili bilen de bllmeyen de. aklı eren de ermeyen de mıncıklamaya başladı mı, ardından bir kargaşanın gelmesi kaçınılrnaz olacaktı, nitekim öyle de oldu. Modern flzlk okutan bir arkadaSim, «Felsefede, sosyolojide, iktisatta nasıldır, bilmiyorum ama, biz fizlk okuturken terimlerde cok gUçlük çekiyoruz» dedi. «tngilizce, Fransızca okutnrken kolay da, Türkçe okuturken çok zor. Her kafadan bir ses çıkıyor.» Böyle durumlarda eski şairler hemen bir beylt döktürtirler, her şeye burunlarmı sokanları kınarlardı: Ahibba şive1 yagmada tnebhut eyler adayı Hüda göstermesin asarı Izmihlal bir yerde Adım öyle belledik. dll devrlmi dlyeceğlz, Atatürk. bunu başlattığında Türk Dil Kurumu onun desteğinde bir otorlte idi. Ülkemlzin seçkln dll uzmanlan ipek böceğinln kozasını dokuduğu glbl. otururlar, sesslzce, gösterişsiz dü$ünürler, araştırırlar, Incelerler. dili sadeleştirmek İçin çaba gösterlrler, önerirler, tutar, tutmaz, ama her önüne gelen de karışmaz, bir şeyler kotanrlardı. Bugtin öyle ml, bilen de bilmeyen de bir uzman, bir dilbaz kesildi. Bakahm kargaşa ve karmaşanm sonu nereye uzanacak! Eskl dostum, mahalle arkadaşun, değerll çevlrmen Alaattin Bilgl'den bir mektup aldım: «... Şnbat ayma ait gazete kesintHerinl sıraya koyarken gözflme ili§ti. Senin 9 şuhatta çıkan tstanbul Narsriledir başliklı yazını da kesip ayırmışım. Acaba niçin derken altını kırmızi île çizdi&im hir sözcük bellegiml tazeledi. O yazında geçen, «Yağmurdan yenile kurt,ulmuş...> diye başlayan cümledeki «yentle» söziinün altını çlzmişhn. Bn kısacık kırmızı çizsrl beni yıllar öncesinin bir kuçitk tartısmasına. tartişma da degil, bir söyle«... O yıllarda Ankara'da Büyük Sinema'rnn cirişinclekl Sergi Kitaberınl anımsarsın. Burası Ankara'dakl kitapseverlprin, sanatcıların. bir ngrak yer» gibiydi o siralar. Bnnda kitabpvi sahihf Erdal öz'iin de şair, yazar olııışu plbptte büyük etkpndi. Gtin BANKAMKTİK ELEMAN ALINACAKTIR •• 2 Şimdi Ingilizceyi, telafluz sorununu da çözerdç3tam kazanın! Milli Prodüktivite fAerkezinden Merkezimızde sözleşmeli personel olarak görevlendinlmek üzere. sınavla, alanlan ve nitelikleri aşağıda belirtüen elemanlar alınacaktır. 1. Ekonomi Şubesi (5 uzman uzman yardımcısı) a) Sosyo ekonomik araştırmalar ve endüstrlyel tlişkiler grubu: Yüksek Ögretim kurumlarmm lktisat. lşletmedlik sosyoloii. endustri psikoloiisi, endüstrl mühendisliği daliannm birtnden mezun olmuş bulunmak. Tercihan. sosyo ekonomik sorunlar ve endöstriyel flişkiler alanında araştırma ve lg tecrubesine 9ahip nlmak. b) Ekonomik araştırmalar grubu: lktisat dahnda yüksek öğrenimlnl tamamlamıg bulunmak. Tercihan ekonomik konularda arastırmacıhk yapmış olmak. c) Istatistik ve verlmlilik endekslerl grubu: ' Yüksek ögretim krırumlannın iktiaat ya da uygulamalı istatistik bölümlerinden mezun olmuş bulunmak. Tercihan, arastırmacıhk tecrubesine sahlp olmak. 2. Endüstri Şubes) (1 uzmanl Iş değerlendirme uzmani: Görevin gereklerine uygun egitim veren bir vüksek öğret.im kurumunu (Endüstrl Mühendisllgi, Tktisat, Isletmecilik. vb.) bitirmis olmak. Personsl yönetiml. persone! defterlendlrme, Hyaka+ takdirl öcret sistemleri konulannda en az 4 yıl çslısmış olmn.k. 3. Yukandaki bütön elemanlar için aranan şartlar ise sunlardm n) Bir Bafa dilini lyi dererede bllmek. (Yabaneı dil smavı bsra! rriteligindfdîr). b) Askerlîk gorevinl yapmiş. ya da 4 ayhk askerlik hizmetl kapsamma girmiş olmak. Isteklilerin 1? Nisan 1982 akşp.mına kadar Ankara'da Mithatpaşa Caddesi 4B/?'dpki MPM Genel Sekreterligine başvurmalan ilan olunur. (Basın: 13034) 2249 1. ve 2. sayılann kasetlerini seçkin kitabevi ve bayüerden isteyin. 3. sayının kasetini ayırtın. BİZİM ENGLİSH İngilUce/Türkçe aylık dergi "îngüizce kolaydır" Her sayının kaseti 4OO.TL'dır ödemeli isteyebilirsiniz. ödemeli isteklerinizde, hangi sayıların kasetlerini edinmek istediğinizi belirtiniz. ödemeli isteme adresi: BİZİM ENGLİSH Çağdaş Yayıncılık ve Basın Sanayii A.Ş. Türkocağı Cad. 39 41 Cağaloğiu İSTANBUL Bizim English seslendirildi. İ.Ü. İŞLETME FAKÜLTESI MUHASEBE ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜGÜNDEN «İŞLETME VERGİCİÜĞİ VE UYGULAMALI VERGİ MUHASEBESİ KURSU» (3 MAYIS31 MAYIS 1982) ! Yüksek Mühendis ve ÇAĞDAŞ YAYINLARI Mühendisler Alınacaktır Başmüdurlugümüz Telekomünikasyon servisle» rinde çahştmlmak uzere 12.4.1982 günü saat 14.00'de yapılacak seçme ile Yüksek Mühendis ve Mühendisler alınacaktır. Asagıdaki şartlan ta$ıyanlann en gec 04.1882 günü mesai bitlmine kadar nufus cuzdaru (aslı), dlploma (aslı) ve bir adst fotograf ile birllkte Gayrettepe Yüdız Posta Caddesi'ndeld Personel Müdürlügu'ne şahsen muracaatlan ilan olunur. tSTANEUL TELBPON BA$MÜDÜRLÜĞÜ ARAN1LAN $ARTLARi 1 tnşaat Bölümö mezunu olmak. 2 * Elektrüc ve EJektronik Bölumtt mezunn olmak. 3 30 yaşmda.n büyuk olmamak. 4 Askerliginl yapmış olanlar ve lisan bilenler tercih edillr. '(BasiiV 12859) 2251 OKTAY AKBAL CIKTI ISTEME ADRESI CAGALOGLU TÜRKOCAGI CAD.NO> 3<J 41 ISTANBUl Dünyaya Acılmak Sanat ve yazın dünyamu, şorrler yoıarlor anılar ve yoşam üstune denemeler. £D£Rİ 200 LİRA x Vergl yasalanndakl yeni değişlklikllkler ışıgmda lşletmelerln vergl ve muhasebe ilişkilerinl uygulamah olarak elealacak olan uzmanlık kursu toplam 60 saat olup, 20 iş gününü kapsamaktadır. Kurs, Işletme vergiciliği ve muhasebesi alanında çalışmak lsteyen, vergi yasalanndaki yeni değişmeler çerçevesinde kendi işletmesiyle ilgıli muhasebe 'Işlemlerini anlamak ve izlemek gereksl nimini duyanlara bu konulardaki gerekli bilgilerl sağlamak ve sorunlarına çözüm getirmek amacını gütmektedlr Kurs programında uygulamah olarak ele almacak konulardan bazılan; Vergi Muhasebesi; îşletmelerln Kuruluşunda Vergi ve Muhasebe İlişkileri; tktlsadl Kıymetlerin Değerlenmest ve Vergi Sorunlan, Amortismanlar ve Karşılıklar; Ücretlerde Vergi Kesintilerl; Gelir, Kurumlar Vergileri ve Muhasebe İlişkileri; Kâr Dağıtımı ve Uygulaması, Vergi Kesintlleri, Yedek Akçeler; Gelir ve Kurumlar Vergilerinln Yatırım, Finansman, Kâr Dağıtım Kararlarmı ve Vergi Matrahının Saptanmasmı etklleyen hükümleri; Yatırım îndirimi, Iştlrak Kazançları îstisnası. thracat îstisnası ve Finansman Fonu; Vergl Beyannamelerl ve Vergl Bilançosu; Vergl Güvenllk önlemlerine îlişkin Kurumlar. Vergi Tesvik Tedbirleri ve Muhasebeleştirme; Tasîiye, Devir, Birleşme ve Tür. Değiştirme; Gelir ve Kurumlar Vergisl Dışmdaki Vergiler. Vergi Cezalan ve Muhasebe Defterlerinin Hukuksal Değeri'dir. Kurs, îstanbul Üniversitesi tşletme Fakültesl'nde iş günlerinde saat 16.30 1930 arasmda gerçekleştirilecektir. Kursla ilgili her ttirlü bilgi için: tstanbul Üniversitesi İşletme Fakültest Muhasebe Enstitüsü. Onlversite tstanbul adresine veya 20 85 00 telefonundan 66; 22 42 00 teiefonundan 2187'ye başvurulabilir. (Basın: H429) 2252