Katalog

Cumhuriyet 12 1 MART 1982 P Weimar Anayasası ve Türkiye'de Anayasa tartışması 'ALl Cumhuriyet SORDUl SAĞLAM I \ • j i i ! .'.'• |j: I l'. l..Î fj, ; ' I î !• • \. ' î, ! î î " • [ î • ! • : t i ; ', '•• \ hr r i SİRMEN Sayın Fazıl Sağlam, anayasa konusu yenibütün bu yetkilerden sonra parlamentonun yetkilerıne teden güncleme geldi. Bu arada, çeşitli anayasalardan uyguiacavüz olmaması için mi? Ne dersiniz? ma için örnekler getiriliyor, ya da bazı anayasaların sakınSAĞLAM Efendim, şuna şöyle bakmak lazım. Başkanlık siscaları ileri sürülüyor. Bu arada, sözü edilen anayasalann teminde bir denge kurulmuştur. Biraz önce değinmek istediğim çoğunun ya da bir bölümünün kamuoyunca, hatta konuda tienge kurulmuştur. Gerek yasama, gerek yürütme arasında, bir uzman sayılan kişilerce bile pek iyi bilinmediğini görüyoeşit denge kurulabilmiştir. Ne parlamento hükümeti düşürebilir, ruz. Bir örnek olarak, Türkiye'de çok tartışdmış olan VVeine de Başkan parlamentoyu feshedebilir. Burda denge güçler aymar Anayasası'nı vennek istiyorum. Biz öğrenciyken Weirılığı i!e sağlanmışt.r. Sert anlamda güçler ayrılığıyla. Parlamar Anayasası'nın, insan haklarına çok fazla özen göste 194O'da Trabzon'da doğ menter sistemlerde 'ss bu yumuşak kuvvetler ayrılığı dediğimiz ren. çok liberal bir anayasa olduğu, buna rağmen ve belki yoldan sağlanmıştır. akşine yasamo ile yürütme arasında işbirlidu. Avusturya Lisesi'nı de biraz bu yüzden Almanya'da bildiğimiz olayların meyc,i soğlnnarak denge avakta tutulmaya calışılmıştır. Işte burada bitirdikten sonra, İsdana geldiğini söyledilerdi. Şimdi acaba gerçeh bu mudur? cengeyi bozan şey Meclis'e karşı Cumhurbaşkanına üstünlük tanbul Hukuk FakültesiWeimar Anayasası nedir? Bunlan sormak istiyorum. Önce tanıyan mekanizmalardır, VVeimar'da. Cumhurbaşkanı böylece ne girdi. Daha sonra yVeimar Anayasası'nın ana ilkelerini anlatabilir misiniz"> Mec!"vle ilgisi olmayan hükümetler oluşturabilme olanağını bulKöln Üniversitesi'nde FAZIL SAĞLAM Şimdi cna 'Ikeierden m: başlcyahm, yoksa muştur. daktorasını yaptı. Türkitemel hck ve özgürlüklerle ilgili girişinizle bir bağlantı yaparaK... ye'ye dönüşünde Ankara SlkMEN Sayın Sağlam, 1949 tarihli Bonn Anayasası V eVi SIRMEN Olur, temel hak ve özgürlüklerden başlayalım, Siyasal Bilgüer Fakülmar'dan daha uzun ömürlü oldu. 1982 yani 33 yıldan beri... sonra ana ilkelere de teker teker geliriz. tesi Anayasa Hukuk Weimar'da Cumhurbaşkanına verilen yetkiler verilmemiş olSAĞLAM Bu iddia bir anlamda doğrudur, gerçekten Weimar KürTilsü'ne girdi. masına karşın, Bonn Anayasası büyük s'.yasi bunalımlaAnayasası, o dönemo kadar hicbir anayascda rastıonmayacak ra yol açtı mı? Yp, da iki dönemi karşılaştırırsak. siyasi ve 1980 yüında doçent oölçüde temel haklara &eniş bir yer vermiştır. Şimdi bizim 1961 sosyal açıdan hanpisi daha istikrarh dönemlerdir"? lan Fazıl Sağlam. SBF Anayasnmızdaki maddo sayısı kadar aşağı yukan VVeimar AnaSAĞLAM Kuşkusu.? Bonn dönemi en istikrarh dönemdir. AlGazeieciük Yüksel; Oku yosası'nda temel hakıara ilişkin maddeler mevcuttur. Fakat teman tarihi içinde. Hatta Avrupa'ya baktığımız zaman dahi bunu lu'nun dışında birçok otnel haklora cok ayrıntıiı bir bic.imde gerek klasik haklara, gerek kesinlikle söylemek rnümkündür. Bonn Anayasası şimdiye dek Itulda ders vermektedir. sosyal vo ekonomik haklara, kültürel haklara yer vermiş bir anahiç bir sonuc cıkarmamıştır. Yani hüküme* bunalımı yaratArkadaşımız Ali Sirmen, Doç Dr. Fazıl Saglam'la. yasa gdrüntüsünde olmasına rağmen VVeimcr'ın esas özelliğini bu mıştır, ...Biüyorsunuz bir iki milletvekili farkla hükümet etme temel haklar oluşturmnmaktadır. Yani liberal anayasa niteliği kaimkanı bulabilmışlerriir Almanya'da hükümetler. Ve şimdiye kadar zanmrş olması, belki bu acıklanabilir ama bu temel haklar sahiç birşey, hiç bir hükümet bi'nalımı çıkmamıştır. SIRMEN Peki efendim. bir de şeye değinmek istiyorum. clece sayılmıştır. Belli güvencelere bağlanmamıştır. Özellikle sosBu VVeimar Anayasası'nda plebisit yolu vardı. Plebisit yolttval v e ekonomik haklara ilişkin olanları s a d e c e p r o g r a m hükümnun doğrudan dogruya demokrasiye açık bir yol olduğu cok leri niteliğindedir. ileri sürülmüştür. Acaka VVeimar Anayasası'nın ilk döneSİRMEN Yani bunlar hukuk dilinde «Tadadi* hükümler minde yani Nazizm'den önce seçimli döneminde diyelim. Ve olarak kalıyor öyle mi? ya biraz önce belirttiginiz gibi son seçimden önceki döneSAĞLAM Evet, ve o dönemin en tartışılan noktalarından bir tanesi bunların, devleti bağlayıp bağlamadığı konusudur ki, bu terilir. Bunun düğümlendiği noktalar şunlardır: Cumhurbaşkanı hakkı Anayasa Komisyonu'nun raporunda yer alıyordu, fakat minde bu plebisit yoluna kaç kere başvurulmııştur? şöyle yapıyor. Meclis jiddetle karşı çıkmıştır, fesih hakkını reddetmiştir. Veto SAĞLAM Şimdi VVeimar Anayasası'nda yarı doğrudan demoktartışma olumsuz yönde sonuçlanmıştır, yoni bunların program halk tamfından secüecek. Bunun acıklamasını hükümleri oldukları, devleti öyle bağlamadıklan yönünde sonuç Max Veber. Bismark dönemiyle bir karşılaştırma yapıyor. Ve di mesela, Çumhurbaşkanmın yasaları veto yetkisi, ki bugünkü rasi usulleri dediğimiz usuller var, halkoyuna başvurma, halk lantnıştr. Buna tepki olarak gelen Bonn Anayasası'nda ise cok yor ki, «Bismark döneminin en kötü mirası cılız bir parlamento Ameriknn Başkanının veto yetkisine benziyordu. Buna rağmen girişimi gibi usuller var. Bunlar, pek uygulama alanı bulamadı. Bu en kötü Meclis'in o kanunu çıkcrtabilmesi için üçte iki çoğunluk gerek Ve "'ki tane halk girişimi var. Bunla da başarısız olarak sonuçfarklıdr. Yani bizimkini bir ölçüde ona benzetebiliriz. Bizim ana geleneğini Alman toplumuna bırakmış olmasıdır. \asamızır temel haklarını orada belli güvence mekanizmalan, mirastır. Ama parlamentarizm gereklidir. Çünkü bürokrasiyi baş l:ydi. Bunu da şiddetie reddetmiştir. Ve bunu benim kanaatimoe landı. Yan reddedüdi. Fakat buna karşılık VVeimar. Nazi diktabağlayıcılık esasları getirilmiştir. Temel hakların devlet faaliyet ka türlü denetim altına almak imkansızdır. Bürokrasiyi ancak Anayasa Komisyonu'njn bu tip önerilerini de Atatürk'e maletmek törlüğü ile sona erdirildikten sonra bu tür yollara Plemisiter yollerini bağladığı temel ilkesi getirilmiştir. Bizim 196Vde esinlendi cerbezeli politikacılar denetim altına alabilir. Bu cerbezeli politi de pek mümkün değildir. Ve benimsemiştir, 1924 Anayasası'nı lara sık sık başvurulmuştur. Hitler zamanında başvurulmuştur. Örnek 1933te Milletler Cemiyeti'nden çıkmış. halkoyuna başvurağimiz yani da budur. Ör.emli olan yani da budur. kacılar da parlamentarizm içinde yetişir. Ama teşhis belki doğru yapan N/leclis'in getirdiği çözümleri benimsemiştir. Cemiyeti'nden diyebiliriz, ama bu nokta. yani bu Bismark dönem;nden kalan kö SIHMEN Fesih hakkmdan söz etliniz. İsterseniz şimdi fe rak yapılmıştır. Yüzde 95 evet oyu ile Milletler SIRMEN Bir soru sormak istiyorum efendim. Bu temel hah ve özgürlüklerin, ya da diğer hükümlerin devleti bağla tü miras gözlemi Veber'i başka bir şeye getirmiş. Veber parla sih hakkından devam ederek Weimar'daki fesih hakkı ney çıkılmışfır. 1933'te Başbakanlık ve Devlet Başkanlığı sıfatlarının birWeimar'dan önce fesih leştirümesi icin halkoyuna bcşvurulmuştur. Yani bütün bunların yıp bağlamaması sorunu. Anayasa dediğimiz kural, ya da mentelerde arayacağı bu cerbezeli politikacı kişiliğini Cumhur di, onu görelim. Hatta mümkünse Hitler'ın kişiliğinde toplanmasını öngören bir yasadır. Bu da yüzhakkı nasıldı? V/eimar'da nasıl oldu? Onu görelim. ilh anayasalar yanılmıyorsam iktidarın güçlerini sınırlama başkanında aramayı tercih etmiştir, Yani Birinci Dünya Savaşınilkesinden çıkmış ve anayasalar eğer içindeki maddelerin dan sonra Almanlar bizim gibi mağlup çıktılar. Ve hükümdar tah SAĞLAM Bence çok doğru bir noktaya parmak bastınız. Çün de 89.9 gibi bir oyla kobul edilmiştir, sözde. Avusturya'nın ilhabazıları devleti bağlamazlarsa o zaman bunların işlevi ne tını terketti, ayrıldı. Ve o karısık dönemler içinde ortaya çıkan kü VVeimar sisteminin asıl belirleyici yani budur. Fesih mekaniz kı daha da yüksek bir yüzde göstermektedir. Bu da halkoyuna başvurularak yapılmıştır olur? iktidar boşluğunu ancck o hükümdann yerini tutabilecek bir ki masıdır. Cumhurbaşkanı, imparatorun yerine geçtikten sonra bir SAĞLAM Bunlar bir siyasi belge olarak tarihte önemli bir yer şide aradılar Almanlar. Ve bunu da ancak halk taratmdan seci ölçüde artmlmıştır. Yani imparatorun yetkisinden daha geniş Yüzde 99 oyla kabul edilmiştir. Yani VVeimar döneminde bunlaalabilirler. Ama bugünkü anlamda çağdaş, modern anayasa ola len bir Cumhurbaşkanıyla sağlanabileceği sonuçuna vardılar. Ni özellikle fesih açısından daha geniş bir yetki durumuna getiril ra başvurulduğunu oörrnüyoruz. Ama Nazi döneminde sık sık miştir. Bismark döneminin imparatorları. Meclis'i feshedebiimelemazlar kanaatimce, Temel hakları tam bir güvence sistemine fı icin Federal Konsey'in Bundesrat denilen Federal Konsey'in bağlanmamış bir anayasa, anayasa terimine bence layık görülonayını almak zorundaydılar. Halbuk: burda böyle bir zorunluluk memelidir. Zaten terimde de bir değişiklik yaptık dikkat ediyorWeimar döneminde 1919 1933 yılları arafesih yetkisi eanız. Yani temel hakların pek yer almadığı, ya da sağlam güvenHitler Basbakan olur olmgz Meclisin feshc da yoktur. Çumhurbaşkanmın koşulların yer adeta mutlaktır. Ama cnayasoya bakarsanız bazı aldığını görürsünüz. celere bağlanmadığı dönemlerin adı esas teşkilattır, hukukudur, sında parlamento 7 ke?. feshedildi ,aynı dönemdilmesini önermistir. Hindenburs;'a önerdişfi Ama onlar hic işlememiştir. Teşkilat' Esasiye Kanunu. Bir ada verilir. Anayasa bu anlamda de 21 hükümet destisikli.sri oldu. Bunlardan 8 zaman cekimser davranmıstır. Hitler bu ce SIRMEN Peki efendim. bu VVeimar döneminde 1919 1933 çağırrwda bir başka anlam kazanmıştır, Ferdin haklarını devletanesi çoğunluk hükümetidir ve ömürleri topte karşı güvence altına alan ve bunu etkin bir mekanizmaya bağkingenliği kırmak için şunları söylemiş: «Hiç döneminde kac kere feshedildi parlamento? layan belge olmalıdır, cağımızın anayasası. lam dört yıldır. merak etmeyin saym Cumhurbaşkanım bu SAĞLAM Şimdi kaç kere feshedildi, onu belki sizinle cıkarabilirim ama şu vur? Yedi fesih söz konusudur, anayasada önŞirndi isterseniz bu temel haklar bölümünün bence daha önemli seçimler son seçimlerdir.» görülen sürede, tamamlayamamıştır, olan özelliklerine göz atahm. Çünkü asıfyanılgılar bence o nokbaşvuruldu. talarda toplanıyor. SIRMEN Kaç hükümet geldi bu arada? Gerçekten biz dışarıdan VVeimar Anayasası'no baktığımız zaman SAĞLAM Bu arada, yirmibir hükümet değişikliği vardır, 1919" SİRMEN . Bir ayırım yaptımz. Weimar dönemi. Nazi döneve onu cağın örnekleriyle de karşılaştırdığımız zaman gerçekten tekim VVeimar'ın getirdiği çözümlerin başında bu gelir, ama bu ;a 33 arasında. Bunlardan sekiz tanesi çoğunluk hükümetidir, mi diye. Tabii Hitler'in iktidara gelip bütün iktidarın dizginmodern ve liberal bir izlenim btrakmaktadır. Hatta biraz fazla yani Cumhurbaşkanlarmın doğrudan doâruya halk tarafından se cncak sekiz tanesi. Toplam ömürleri dört yıl olmuştur. Geri ka lerini ele geçirmesi fiilen VVeimar dönemini ortadan kaldırdı. demokratik izlenimini bırokmaktadır. Ama biraz yakından baktı Cilmesi, parlamenter sistemi bozan, dengeyi bozan noktaların lon onüc hükümet azınlık hükümetidir. Bunların da toplam öm Ama resmen VVeimar ortadan kaldırüdı mı, yoksa Hitler zamanında VVeimar bir yanda resmi anayasa olarak duruyor 0ımız zaman bunun hiç de böyle olmadığını, görebileceğiz. Nite boşındo qelmektedir, konaatimce. rü on yıldan ibarettir. Yani hükümet bunalımlarına çözüm olakim böyle de sonuçlanmamıştır. Beklenenin aksine biliyorsunuz, SİRMEN Ve acaba, hafifletilmiş, biraz çelişkili de olsa de rok bildiöimiz fesih, burada bu fonksiyonunu verine getireme muvdu? bunu başından söylemekte yarar var. VVeimar Anayasası, Alman mokratikleştirilmeye çalışılmış bir monarşist geleneğin ürü miştir. aksine Cumhurbaşkanına bağlı hükümetlerin oluşmasında SAĞLAM Şimdi Hitier'in diktatörlüğünü resmen ilan etmesi, bu Meclis yangınından sonradır. Bu Meclis yangınından aldığı bir Nazizml'nin, Hitler'i lepai iktidara getiren mekanizmalara sahip nüdür. diyebilir miyiz, Weimar için? bir baskı aracı olarak kullanılmıştır. Çünkü güvenoyu vermeye bir cnayasadır. Gercek budur. Şimdi buraya götürücü nedenlerl SAĞLAM Tabii. yani gerçekten de öyledir. Çünkü VVeimar sis yanaşmavan Meclis, feshedilmiştir. Cumhurbaşkanı istediği Baş yetki yasasıylo dlktotörlü^ünü ilan etmiştfr. Btı yetki yasasında, onayasayı istediği gibi değiştirme imkanını da saklı tutmuştur. eırasıyla inceleyebiliriz. teminden önoe Almanya'da bir parlamenter gelenek zaten yoktu. bakanı fesih tehdidiyle sağlamıştır, hükümet kurdurmuştur. Özel Ama iktidara gelişi bakımından VVeimar Anayasası'nın ona yarYani b'zle kıyasladığımız takdirde kesinlikle gözlemleyebiliriz kl, likle SOT yıllarda 1930'lu yıllarda, parlamenter sistemde pek alış dımcı olduğu muhakkaktır. Yani VVeimar Anayasası ile legal olabizim parlamenter sistem bakımından geleneğimiz Almanlardan rok iktidara gelmiştir. Hatta fesih mekanizmasını kullanmıştır. oldukça ileridir. Seçimlere gidilmiştir. Sayısını artırmıştır. Ve arkasından bu MeaBirinci Dünya Savaşı'ndan sonra Almanlar SIRMEN Şimdi Sayın Sağlam, zannediyorum VVeimar zalis yang:nı bahane edilerek yetki yasasıyla diktatörlüğünü ilan Savastan sonra Almanlar iktidar boşluğunu etmiştir. bizim gibi mağlup çıktılar. Ve hükümdar manında seçilen Cumhurbaşkanlan da büyüh politik kişilikhalkın seçtiği Cumhurbaşkanı ile doldurur Ama ondan sonra resmen VVeimar Anayasası yürürlükte deniltahünı terketti. O karışık dönemde ortaya leri olmayan, tarihi kişilerdi, Türkiye ile Âlmanya arasında bir karşüaştırma yaptımz. O zaman su soruyu sormak istiken, bizde 1921 Anayasası Devlet Başkanlı se bile artık onun hic bir hükmü yoktur. çıkan boşluğu hükümdann yerini tutabilecek yorum. Bir kurtuluş Savaşından çıkıp. Birinci Dünya SavaVVeimar Anayasası'nın ğını sembolik bir düzeyde bırakarak bütün SIRMEN Peki efendim.bazı yetkiler veriliyor ki48. maddebir kişide aradı Almanlar. Cumhurbaşkanını şmdan yenügiyle çıkmış bu iki ülke de. tarihi kişiliği ve sinde Cumhurbaşkanına bu yetkiyetkiyi, iktidarın bütün unsurlarını Meclis'e lerin aynı şekilde VVeimar'dan esinlendiğini söylediğiniz 1958 doğrudan halkın seçmesi parlamenter sis politik kişiliği çok belirgin olan Mustafa Kemal, o zamanlar adı Atatürk olmadığına göre, Mustafa Kemal nasıl bir yol tarihli Fransız Anayasası'nda görüyoruz. Bu da 16. maddeaktarmıştır. temi bozan noktaların başmda gelir. tutmuştur? Yani bir de bunu karşılaştıralım. si, Fransız Anayasası'nda şimdi kaldırılacak olan bir madde İki ülke yenügiyle çıktılar. İki ülkenin de büyük problemleri bu. Bu 48. maddeden biraz söz edelim. var. Almanlar böyle çözümü ö'nerdiler, peki Mustafa KemaVSAĞLAM VVeimar Anayasası'nda Çumhurbaşkanmın güçlü madığımız bir hükümet biçiml ortaya çıkmıştır, Buna Gresidial statüsü sadece halk tarafından secilmiş olmasına dayanmamakSİRMEN Şimdi burada bir soru sormak istiyorum. Bu in cözümü ne oldu? VVeimar Anayasası'yla Hitler'e, Alman Nazizmi'ne varmayı SAĞLAM Şimdi burda, asıl en büyük fark... Biraz önçe değin hükümet diyorlar Almanlar. Onun için yarı Başkanlık demiştim tadır. Ve Anayasa doğrudan doğruya Cumhurbaşkanına geniş Türkiye'de uzun vıllar. bu VVeimar Anayasası'nın fazla gev miştik. Almanlar, Imparator tahttan çekildikten sonra ortaya çı biraz önce. Yani öyle bir hükümet ki Cumhurbaşkanı tarafından vetkiler vermiştir. Bir yandan normal bir parlamenter sistemde şeh olmasından boşluklar ihtiva etmesinden doğduğunu söy kan iktidar boşluğunu halkın seçtiği Cumhurbaşkanıyla doldurma oluşturuluyor, göreve başlarken artık Meclis'in güvenoyuna ihti söz konusu olabilecek yetkiler sayılmıştır. Onlar üzerinde durmuyac duymuyor, Meclis'ten güvenoyu almadan işe başlayıp göre yorum. Ama asıl önemli olanı olağanüstü yetki, hatta bazı Allediler. Acaba bu doğru mu? Yani Weimar Anayasası'nın yolunu seçmişler demistik. boşlukları, fazla gevşek olması, iktidarın gücünü fazla sv Bu tabi parlamentoya olan güvensizliğin bir yansıması olarak vine devam ediyor. Ancak ta ki Meclis tarafından düşürülünceye man yazarlarınm diktatörlük hükmü dedik'eri 48. maddedir. Bu 4 nırlamasmdan mı oraya gitti, yofesa başka nedenler mi var? yorumlanabilir. Bizde ise durum tam tersi olmuştur. Bizde belki kadar. Ama ne zaman bir düşürülme tehdidi ile karşı karşıya 8. maddenin '1. fıkrası federal yapıyla ilgili olandır. Onu gecelım isterseniz. Asıl bizi ilgilendireni 2. fıkrasıdır. O 2. fıkrada SAĞLAM Benim kanaatimce bu en büyük yanılgıdır. VVeimar o boşluğu doldurabilecek Türk Tarihi açısından baktığımızda ta kalsa derhal fesih mekanizması işletilebiliyor. Anayasası o noktaya iktidarın fazla gevşek olmasından değil, ak bi, çok geniş bir perspektifte baktığımız zaman bu boşluğu en SIRMEN Şöyle bakarsak, Çumhurbaşkanmın kararname Alman Devleti'nde kamu güvenliği, kamu düzeni önemli ölçüde S'ne iktidar ilişkilerinde parlamenter sistemin dışında bazı çö büyük ağırlıkla doldurabilecek olan tarihi şahsiyetlerin bu yolu çıkarma yetkisi var. Çumhurbaşkanmın güvenoyu alamamış tjozulmus veya tehlikeye düşürülmüşse, bu güvenlik vs düzeni hükumetleri işbaşında tutma yetkisi var ve Çumhurbaşka yeniden kurmak icin gerekli veya zorunlu tedbirlerl almak ve seçmediklerini görüyoruz. zümler getirmiş olmasında aranmalıdır. Yani yasama ve yürütme ilişkilerinin klasik parlamenter veya Aksine Devlet Başkanlığını sembolik düzeyde bıraktıklarını ve nmın hükümetleri devirebılecek olan parlamentoları da fes gerekirse, silahlı kuvvetlerle müdahale etmek Çumhurbaşkanmın modern parlamentarizmin dışında çözümler getirmiş olmasında, tütün ye.tkiyi Meclis'e verdiklerini, ilk başta özellikle 1921 Ana hetme yetkisi olduğuna göre, parlamentonun yetkileri tama vetkilerindendir. Şimdi gorüyorsunuz, burada çok genel bir ifade var. 1 yasama ile yürütme arasmdaki dengeyi bozmuş olmasında aran yasası ile birlikte bütün yetkiyi ama hicbir ayrım yapmaksızın, men kısıtlanmış oluyor. Biraz önce parlamenter sistemlerde Gerekl tedbirleri almak. Zorunlu tedbirleri almak. şeklinde. Yafesihten, halkoyuna başvurulahilen demokratik bir sistem ni bunun neyi kapsadığı adeta sınırsız bir yetkidir. Ve madde, iktidarın bütün unsurlarını Meclis'e aktardıklarını görüyoruz. malıdır. SIRMEN Yani klasik parlamenter sistem getirmiyor mu? SIRMEN Bu. 24'te de daha hafiflemekle beraber, 24'te de olarak bahsetmiştiniz. Parlamenter sistemlere gelmeden önce temel hak ve özgürlükler bakımından da şöyle devam etmektedir. Başkanlık sistemierinin en ünlüsü ve şimdi en aksaksız iş Bu amaçla kişi özgürlüğü, konut dokunulmazlığı mektup, posta, SAĞLAM Hayır. VVeimar, klasik parlamenter sistem getirmez, Meclis'in ağırhğı devam ediyordu. geçildiğinde de Meclis'in ledigi söylenen ülkelere bakalım. Amerikan Başkanlık sis telefon, telgraf, gizliligi düşünoe, özgürlüğü, sansür yasağı, topVVeimar'a rnutlaka bir niteleme yapmak gerekirse bugün yarı Baş SAĞLAM Tabi 24 Anayasası'na lantı özgürlüğü dernek kurma özgürlüğü, mülkiyet kamulaştırma kan adıyla yaygın olan reiimin ilk modelidir, adeta VVeimar Ana cğırlığı devam ediyordu. Hatta Anayasa Komisyonu'nun önerdiği teminde Başkanın fesih yetkisi var mı? ilkeleri gibi sayılmış bu temel hakları geçici olarak vey a tamayosası. De Gaulle Anayasası'nın babası sayılır, bircok yazar ta bazı yetkiler belki parlamenter sistem bakımından, masum sayı SAĞLAM Böyle bir şey yok tabii. rafından, babası sayılır. Fikir babası olarak da Max Veber gös labilecek bazı yetkiler Çumhurbaşkanından esirgenmiştir. Fesih SİRMEN Acaba bunu getirmemeleri Başkana verdikleri men veya kısmen kaldırabilme yetkisine de sahiptir. Doç. Dr. Fazıl Saylarr kimclir? JVeirnar, Hitler'i legal iktidara getiren mekanizmalara sahip bir anayasadır Şubat ayının bütün olayları komünistlerin cevresinde döndü Türkiye'de pek tanınmayan ünlü Fransız romancısı Maurice Geneveis ölümünden az önce anılarını «30 Bin Gün» başlığı altında yayınlamıştı. Tabiata değgin çok zengin bir kelime bilgisi olduğu söylenen Maurice Geneveix. adı geçen kitabında 82 yıllık ömrünü hikâye ediyordu. Ünlü romancı 82 yıllık ömründe 82 tane şubat ayı yaşamıştı. Acaba ortalama bir ömürde kaç şubat ayı yaşamr? tşte yaşanan ve yaşanmayan bir şubat ayı daha geride kalıyor... Yaşayanların gördüğü şubat ayında, Fransa'da en önemli olaylar «komünistlerin» cevresinde dönüp durdu. 7 şubatta Fransız Komünlst Partisi'nin 24. Kongresi yapıldı. Ikinci Dünya Savaşından bu yana 710 bin kişi ile en yüksek üye sayısına erişen Komünist Partlsi, garip bir çelişki ile, yapılan son seçimlerden 1936'dan bu yana en düşük oy oranı ile çıkıyordu. Son kongrede bu seçim bozgununun analizleri yapıldı. Ve Stalin'in ölümünden sonra, «Fransa usulii sosyalizmi» yaratmada geç kalındığı kabul edildi. Komünistler ilk iş olarak «Fransa'ya uygun bir sosyalizm kurmak» için karar aldılar. (Arkası 9. Soyfada) Isveç'te yabancılar iş bulmak için adlarını degr tiriyor Abdullah GÜRGÜN STOCKHOLM Ülkemizde «cennet olarak bilinen İsveç'te ekonomik kriz ve işsizlik özeılikle yabancılar üzerinde kendi ni daha etkin hissettirmeye başladı. Yabancı gençler iş bulabilmek için adlarını değişti riyor. İsveç İşçi Sendikaları Konfederosyonu (İLO), İsveç Göçmen Dairesi ve Malmö İl Çalışma Kurulu'nun yaptıkları bir araştırıya göre, İsveç'in üçüncü büyük kenti Malmö'de işverenler, işsiz yabancı gençlerin üçte birine ayrımcılık uy guluyorlar. Malmö îş ve îşçi Bulma Kurumu yetkililerinden Ingmar Rosengren konuyla ilgili şunları söyledi: «Gerçekten iş arayan birçok kişi yalnızca yabancı isim taşıdığı için işe ahnmıyor. îşçi arayan bir işyerine biri İsveçli diğeri yabancı iki kişi gönderdiğimde işe yüzde yüz İsveçli giriyor. Bu nedenle pekçok yabancı isim değiştirerek şanslarmı arttırmayı deniyor.» Öte yandan yıllardır İsveç'te yaşayan ressam, fotografçı ve öğretmenlerimizin iikoJcul bi ALTAN İsveç'te yaşayan ve öğretmenler «Okuma Kitabı» hası» kitaplarını Türkiyeli ressam, fotoğrafçı ilkokul birinci sınıflar için ve «Türkçe Abece Duvar Levhazırladılar. c.a selen kitaplar ülkesinden uzakta, ileri bir endüstri ülkesinde doğan büyüyen çocuklanmıza uygun değildi. Bu çocuklara hem çevrelerine, yaşamlanna uyan hem de yurt sevgisi aşılayan kitaplar gerekti.» «Bu nedenle aynı semtte oturan (Stockholm'de Rinkeby semti) dört, öğretmen arkadaş. bu sorunu kendimiz çözmeyi düşündük. İsveç İlkokuliar Genel Müdürlüğü gerekli yardımı sağlamayı üslenince, bundan yaklaşık beş yıl önce çalışmalara başladık.» «Birinci smıflar için dört parçalık bir paket düşündük. Baskıdan çıkan elinizdeki okuma kitabı ile Türkce Abeos Duvar Levhası dışındaki «Ahştırma Kitabı» ve «öğretmen El Kitabıımın son çalışmalarmı yapıyoruz. Daha sonra ikinci sınıf kitaplan üzerinde düşüneceğiz.» «Okuma Kitabım» önümüzdeki günlerde Türkçe egitiml olan tüm okullara dağıtılacak Çağlayan'da 1500 atölye her keseye göre mobilya üretiyor Asiye UYSAL tstanbul Mobilyacüar îmalat ve Satıj Kooperatill yenidVîn etnUuuUrümays çalışüıyor. 1978 yılında kurulan kooperatit, üyeleri arasmda çıkan anlaşmaz lık sonucunda iflas etmişti. Kısa adı İMtKOP olan îstanbul Mobilyacılar Satış Kooperaüfı. Başkanı. Muatafa Uygun, AMAÇ ARACIYl ORTADAN KALDIRMAK İçinde 35 bin liradan 450 bin liraya kadar koltuk takımlarının satıldığı Cağlayan'daki İstanbul Mobilyacılar İmalat ve Satış Kooperatifi'nde amaç aracıyı ortadan kaldırarak halka kaliteli ve ucuz mobilya satmaK (Foto: Aii ALAKUŞ) kooperatifin yeniden düzenlenmesiyle ilgili olarak şöyle konuştu: «Amacımız imalatçıyı korumak, aracıyı ortadan kal dırarak halka, daha kaliteli ve (Arkası 9, Sayfada) rind sınıflar için hazırladıkları «Okuma Kitabım» ve «Türkçe Abece Duvar Levhası» baskıdan çıktı. Kitabın yazarı âört Türk öğ retmen, Nilgün Tuncelli, Merih Berktan, Patma Yavuz ve Stockholm Yüksek Öğretmen Okulu Türkçe Bölümü öğretim üyelerinden özer Yavuz. Fotog raflar ünlü kameramanımız Güneş Karabuda'nın, genç film cilerimizden Bilgen Tufan'm, iki amatör t'otoğrafçımız Mfih met Öncü ve Refik Şener'in çek tikleri fotoğraflar arasından se çilmiş. Eski aktörlerimizden ressam Rauf Alazan da desenleri üstlenmis. Kitabın yazarlarmdan Fatma Yavuz, neden böyle bir çalışmaya girme gereksinim; duyduklannı Cumhuriyet'e açıkladı: «Türkçe eğit.im gereci bnlmak her zaman en büyük sorunumuz oldu. Türkiye'den ısmarladığımız kitaplar ya zama nmda gelmiyor. ya da yanlış kitaplar gönderiliyordu. Ayrı