Katalog

SEKİZ CUMHURÎYET 22 EYLÜL 1980 Olurşeydegil Nadır NADI'nin anıları TBMM 9. DÖNEM AÇILIŞ TOPLANTISINA KATILMAK UZERE MECLİS BİNASINA GİRİYORDUM. ANKARA PALAS'IN ÖNÜNDEKİ BASAMAKLAR MECLİS'İN DIŞ GİRIŞ KAPISINDAN ÎSTASYONA VE ULUS MEYDANINA DOĞRU SAĞLI SOLLU KALDIRIMLAR TTKLIM TIKLIM HALKLA DOLUYDU... | SAHTE TVÜLLETVEKİLLERÎ DIŞARI ÇIKARILIRKEN KULAĞIMA GAİPTEN BİR SES GELSE DE: «DUR BAKALIM BUNDA ŞAŞILACAK BİR ŞEY YOK; HELE BİR ON YIL BEKLE. BÖYLE SAHTELERİNİN DEĞİL RESMEN SEÇİLMİŞ MİLLETVEKİLLERİNDEN YÜZLERCESİNİN PA KETLENİP HARP OKULUNA YERLEŞTİRİLDİĞİNİ GÖRECEKSÎN» DESEYDİ DAHA ÇOK ŞAŞMAZ MIYDIM? Halide Edip, Mayıs'ı bayram E ilan etmeli,, diy or du... 3 tRAN ÎLE IRAK ARASINDA GIDEREK ARTAN ÇATIŞMALAR, DÜNYADA TEDIRGINLIK YARATIYOR. B PETROL BOLGESİNDE IKI ULKE ARASINDA PATLAYABİLECEK BÎR SICAK SAVAŞIN ÇABUCAK ULUSLARARASI BIR BUNALIMA YOL ACABILECEĞİ BEURTILIYOR. nye ile Irak arasında yenı bir gergınlıgm başlamış olması ve son gunlerde Irak ıle Suudı Arabıstan arasındakı ılışkılerde ızlenen yumuşama « BAYARI TEBRIK 1 ĞER, sanki lçme doğmuş gıbı Samet ^ğaoğlu önlemeseydı, Refık Koraltanın Bejaz ınîılal» dıye nıteiemekten pek hoşlandısı 14 mayıs seçımlerı belkı de ulusal bayramlarımız arasında yer alacak ve bız bu bayramı her halde 27 Mayıs 1960 yılına kadar resmen en az on kez kutlamak zorunda bırakılacaktık TBMM dokuzuncu donem açılış toplantısma katılmak üzere eskı Meclıs bınasına gın\ordum Ankara Palab ın onundekı mermer basamaklar Merlısın dış gınş kapısmdan Istasyona ve Ulus meydanına dogtu satrlı sollu uzanan kaldırımlar tıklım Uklım halkla doluvdu Rahmeth Pekeı ırı bırgun nasılsa boş bulunup «KaskP'l ler» sozcugüile azımsar goründugü kalabalık. orada getçekten bır ba\ ram havası yaşıyordu o gun Muhalefet vıllan bcyunca daha zıyade cıple dolaşan. her ugradıgı yerde antıdemokı at'k 1anunlerdan dert yanan partısı ıktıdara gehnce halk hızmetınde bır devlet da zenı kurulacağını, partizan idareye mutlalca son verileceğini vaadeden yenı Cumhurbaşkanı adayı Celal Bayar, o gun de Meehs'e cıple gelecek denıyordu \e halk kend, seçtıgı vekıllennı bagrına basmak uzere. bırthnnı çıgnercesıne oıuurın geçecegı yolu doldurmuştu, BAYRAM HAVASI H Basra Körfezi'nde savaş bulutları yoğunlaşıyor Dış Haberier Servisi Osmanh Imparatorlugu nun yıkılmasından. dıger bır devış le Şattularap bolgesının Tu% k lerın elınden çıkmasındpn bu yana Araplar bu strate jık noktanın egemenlıgı ıçın bırbırlenyle çatışagelmışler dır Bu çatışmaların son aşa ması gunumuzde Irak ıie Iran arasında patlak vermış ve kısa surede başta Batı u! kelen olmak uzere tum dun yayı etkıleyebılecek bır bunahma donuşuvermıştır Şattularap bolgesı, Dıcie ve Fırat ırmaklannın denıza dökuldüğu yer olup Irak ır, açık denızlere çıkftbıleceftı tek noktadır Yanısıra Bas:a Korfezı'nın gırış noktası da olduaundan Şattulerap m &t rateuk onemı gerek Iran ve gerekse Irak açısından daha da artmaktadır • 1li. phHIZJ ' A.LIDE Edip Adıvar ortamızda. Samet Ağaoğlu vs ben görevlı nobetçılenn bulundugu dıs gırış kapı^ından geçmış esas bınaya dogru yuruvorduk Ortalıktakı bayram havasmdan fazlaca duygulanmış olacak, Halide Edıp 14 Mayıs ı mıllı bajram ılan etmeh' dedı Samet önüne bakıyordu ve duşuncelı gorunuyordu Ün!u romancımızı kırmait ıstemeyen bır ses tonuyla «durun baka'ım aceleye gelmez Bunu ılerde duşunuruz'» gıbılerden bır şevler sovlejerek onun duygusal he%ecanmı yatıs;ınnava çalıştı Mecs toplantı salonunda esen hava, dışarıyı aratmaya cak derecede bır coşkunlıuc goruntusu ıçmde\dı 1739 Fransasının «Jeu de paume andı topıantısıyla ılgıl] çaa:nşımlara suruklenıyordu ınsan ıster ıstemez Tanıdık unımadık çoğu mılletvekıllen bırbırlerıvle sarmaş dolaş kueakiaşıyor opüşuyor. karşılıklı sevınçler ve kutlamalar ugu'tu hahnde koca salonun tavanına dogru yüksehyordu On biralarda DP ılen gelenlerı goze çarpıyordu Işte heybetlı go\desıyle Refık Koraltan ten çok kucaklaşanlardan bın oydu) ışte elmde tesbıhı Fuat Koprulü. ışte Fevzı Lutfu Karaosmanoglu, ışte Refık Şevket Ince ışte ateşlı soylevlenyle DP kongrelerınde de\rm ıktıdarına Mırabeau varı meydan okuyan Sıtkı Yırcalı. ışte DP nın tek tuk kadın mılletvekıllerınden Na?lı Tlabar ve derece dprece unu azalanlarla hıç taxıınmamışlann ezıcı bır çogunluâ teşkıl ettıgı başkaları. ı ÜERKUK • QN *•> * ( j İLK ANLAR T • IRRK C f EtZİ 6ÛÇLBR. İRÜN 200000 ORPU MO/KOOOO \ \ 1.100 1200 İ'JO 4 UCP l.\OD TUP Wf/ÎG/ ÎOO «7 yO COO cJcy OPEC toplantısı Aslında sorurı yıllard'jn be n ıkı ulkenın arasındd bır dugum olarak surmuş 1975 yılında Cezayırde yapıtan OPEC dorugu sırasında Irak dıger Arap ulkelerının baskılanna boyun egmek ve bölgemn egemenlığını Iran a terketmek durumunda kalmıştı Ne var kı o gunler, Irak'ın Kurt ayaklanmasıyla karşı karşıya bulundugu bır dönemdı ve anlaşma o sıralarda Iran ın tek egemenı olan Şah Rıza Pehlevı n:n Kürtlere yaptıgı yardımı kes mesı vaadına karşılık gerçekleşmıştı Gerçekten de Şah yardımı kesınce Irak ordulan Kurtlerı kısa sürede sındırmış ancak bu arada ulusal gururundan çok şey yıtırmıştır. TANGAÇ yaradıhşlı oldugumdan on sırnlarda yerleşmp^e cesaret edemedım Zaten oralan kapışılmış ıkı kişıhk bır sıraya uç dört kışı yan yana sıkışmıştı Arkalora dogru uzandım Dmleyıcı localarının altına rastlayan bir yere sıkıştım oturdum Yanımda gözluklu tombulca benım sıbı utangaç hallı bın vardı Tanıştık Adı Mehmet Engınün Hukukçuymuş. uzun yıllar yargıçlık yapmış Şımdı DP Edirne milletvekıiı olarak ılk kez polıt'ka hayatına atılıyormuş Bız Mehmet Engınün'le kes'k kesık bır nezaket konuşmabinı surdururken. en vaşlı uve olarak baskanlık kursusune çıkan Huseym Cahıt Yalçın. bu bayram havasından hıç de hoşlanmadıgını belh eden kısa bır kaç sozle otururr.u actı ve ni'lletvekıUerını and ıçmeye raf;ırarak bu toplantıyla hıçbır ılgibi vokmuşcasına eLne aldığı bır kıtpbı d Vrcatle okumaya koyuidu Katıbın ıl sırasına gore çağırdıçı mıüetvekıllen bırer bırer kursuye gelerek and ıçıyor unlu k'Ş''er unlenne yakışır bıç'mde hafıf, orta ya da şıddeth alkışiarla seldmlanı>ordu. U SRPı SAHTE VEKİLLER SRR ÇKFE2 O ARADA tuhaf bır olavla karşıla^'ık Idare z Irak Devlet Başkanı Soddam Huseyin: Gerılımı yenı bır noktoya tırmondırdı. Özelhkle Basra Korfezi çıkışında Şattularap agzındakı Kav üssunun Şovyetler tçın onemı gozonunde tutulursa. Moskova'nın da gelışmelere kayıtsız kalamayacağı ortaya çıkmaktadır Bunlara ek olarak. öncelen b^rleşme çağnlanna kadar yonelen ıkj eskı duşman Su da Iran'ın tutumunu etkılemektedır. Gozlemcıler. ıkı ülke arasındakı çatışmalann ıvedıhkle duıdurulmasmın gerektı ğını yoksa bundan buyıık devletlerın oldugu kadar kuçuklenn de /ararlı çıkacagını ısrarla vurgulamaktadırlar don ıkısı bızden yana segırterek bıraz ot°nızde oturan ıkı kışıyı yakaladıklan gıbı ıte k^ka dısarı çıkardılar Ne oluyoruz'' Ne var"? derken ış anlaşıldı Bu ıkı adam mıüetvekılı degıllermış Ya ozentı sonucu ya da «nası! olsa bızı ayırdedemezler» duşuncesıvle salona g'irıp halkin seçtiKi gerçek mılletvekıllennm yanına ve'leşmış'er Benım şaşt'gım. çoğunun bırbınnj tanımadıgı bu\uk bır kalabilık arasında ıdare amırlerının o ıkı sahte mılletvekılını seçebılmış olmalarıjdı. GATPTEN BİR SFS MA sımdi duşunuyorum Sahte mılietvek 11er jışan çıkarı'ırken kulagıma gaıpten bır ses geise ds • Dur bakalım bunda şa=acak b'rşey >ok Heıe bır on yıl bekle Boy'e sahtelerının decrıl, resmen scçılmış mılletvekıllennden yuzlercesmın pakeflenıp Harp Okuluna yerleştırı'dıgmı goreceksın» dsseydı daha çok s^şma? mıvdırn'' O zaman evet. şaşardım hem de çok şaşar belkı hay retten kuçuk dıhmı ae yutabılıraım Ama yıllar geçtıkçe bu «es gpıpt°n degıl vrdanlann de rınıaden duyulur oldu Gumbar gumbur ötuyordu bu ses ve Kımsevı şaşırtmıyordu Sadece bır kısım yönetıcıler takımın'n ''uhklan tıkahydı DuvıTiuyorlar. ya da duymak ıstemıvo'ıardı sesı A 1 PERUNUN YENİ LİDERİ TERRY'İ GÜÇ GÜNLER BEKLİYOR İ Lİ GEÇEN YIL ULKEDE HER ÎKI PERULUDAN BIRININ YETERSIZ BESLENDIĞI SAPTANDI. Sıcak tutuyor Bu arada Iran devrimınin kendı ulkesıne de sıçramasından korkan Irak ın Baas yonetımı ıkı ulke arasındakı gergıniıgı sureklı sıcak tutmak egılımıne gırmıştır Nıtekım. geçtıgımız gunlerde Şattularap anlaşmasım tek yanlı olarak Ualdırdıklarını açıklaması da I'ak yonetımının bu tutumunun son belgesı olmuş ve taraflar aıasında bır sıcak savaş tehlıkesı. tüm bölgeyı hatta dunyayı etkıleyecek bıçımde belırgınleşmıştır. Batı ulkelen her ıkısı de büyuk bırer petrol üretıcısı olan Irak ve Iran ın gırışeceklen bır savaş yalnızca gunluk petrol üretımını ettulemekle kalmayacak, dünya petrolünun beşığı olan bu bölgede uretımden taşımacıv lığa © rafınen ışlemlenne kadar tıerşeyı altust edebılecektır. Petrol gereksnvmle'i yüzunden Ortadoğu ya yakından bağh olan Batı nın endüstrıleşmış ulkelen ve belki de onlar kadar gelışmekte olan ulkeler de bu etkının olumsuzluklannı duymaktan kurtulamayacaklardır Ote yandan bır yandan İrandakı gelışmelen yakından ızleyen b;r yandan da Afganıstan'a fıılen mudahalesinı surduren Sovyetler Bırlığı'nın de durumdan rahatsız olmayacagı beklenemez. BEKLENIVIEDİK KARSILAS3IA (Dıs Habe.ler Servısı) B r Lat n Amerıka ulkes olan Peru da 1969 yılında yapılan tarım reformunun sımaıye de^ sosyal huzursuzlukları gıderemed.aı b Idırılmektedır O tarıhte ıkt darda oıon ılerıc as kerlerırı vaptıgı Cu reformı.n ayrıca ge eneKsel yapılan da hıssed I r olçude değıştırdıg kaydedılmektedır Fransız Le Monde gazetesıne gore, Peru'da hukumet sos yal gucluklerle kars' karsıyadır 18 rıayısda sec len ve 28 temmuzda Cumnurbaşkanlığma oturan Fernando Belaunde Terry. ılımiı bır hukumet kurmuştur Ama gerek ozeı sektorde gerek kamu sektorunde grevler patlak vermeye dsyam etmıştır Ekım 1968'de ıktıdara geien lierıcı askerlerın hazıran 1969' da yaptık'an tanm reformu uy gulanmaya konunca başlıca ıkı kesım ortaya cıkmıştır Ekı lır toprakların % 45 ıne sahıp olan tarımsal nüfusun % 10'u daha tıcan raallar uretmeye ve daha uvgun bır fıyaı polıtıkas ızlerreye bcşlamıştır Bu, top raklannın laho verımlı olmas' •iolayısıv'a gerceklesmıştır Ta rırrsaı nufusun % 90 ı ıse ekı lebıiır toprakların % 55 ını kul Batı endişeli B ÜLKENİN KIMI B0LGELERIND3 ÇOCUKLAR ARASINDA OLUM ORANI BINDE 173'U AŞIYOR. lanabılmışlerdır. Yereı halkın hoşrutsuzluk'arından kacınmak tc n kcmulaş tırılamayan kuruluşlorı parca lamaktan kacınılmamıştır Oy Sa yerü topluluklar durumdan hoşnut oimadık'arını beıırtmek teyaıler Ulkedekı ıtoprak mu dahalelerunın artışı tarım reformunun sorunları çozmekten uzak olduğunu gosterm ştır AKSine bu sorunlara yenılerım ekiemıştır KAMULASTIRILAN ASYENDALAR 38 bın hektar ekılebılen top Latin Amerika'nın en yoksul ulkelerinden biri olon Peru'da da yaşıyor. rak 60 kadar «asvendanın» eınde bulunmaktadır Latın Ar>erıka da tarla ve bahcesı o>an evlere verılen bır ad olon asvendalar 5 aşamada kamulaştirilmışlardr Karnulastırna aşamalarının en sonuncusu aa 1975 yılında gerçek'eştır.lrrıştır Işte bu kcmulaştırmanın ycpıldığı yıl. ağustos ayındo General Juan Velasco Alvarado Başbakanı, Francısco Morales Bermudez tarafmdan dev rılmıştır Fıdel Castro'nun cKü ba'dan sonra en radıkoi devr,m» dıye adlandırdığı durum haıkın coğunluğu ilkel koşullar böylece sona ermıstır Gen. Al varado'nun yerıne gecen Bermudez tse 1930 hazıraninda ık tıdarı Beiaunde'ye bırakm.stır 1378 yılında kredı faız oran ları % 33 ü bulmuş, 1979'da da gübre makına tecnızat fıyat ları aşırı düzeye erışmıştır Bu arada, ulkede terrtel gıda maddelerı sıkıntısı cekılmış ve her tki Peru'ludan bın yeterslz bes lenmışttr Hatta Lambayeque gıbı kımı bolgelerde cocuklar arasında olum oranı bınde 173'u aşmıstır. 1978 yılından bu yana Peru Kredi Bankası. sureklı olarak, tarım ıçın alınan onlemlenn ye tersız oldugunu savunmaktodır. 1979 temmuzunda cylanan Peru Anayasası'nda, ftoprak, onu colıştıranındırs forrrulu ye rıne, «toprak, ondan bır şey uretenındır» formulu getırılmıştır. Bugun. iktıdarda olan Bslaunde Terry'nm de aynı cızgıyı ızleyeceğı soyienmekted'r Le Monde'a gore Terry'nm, 1969 tarım reformunun ortaya cıkardığı sonuçların nedenlerım nasıl cozeceğmı önumuzdekı gunler çozecektır. NDICME \e seçım ışlemlerı tamaiîlandıktan sonra yenı Cumhurbaşkanını kutlama torenme sıra geldı Az bır ge c.kme ıle vukarı kata ç l l r t 'm Mılletvekıllen ku^ruğa jnrırısler toren salonunda yer alj<n Bav ar ın onunden geçmeve In^ırlanıvorlardı \ akı' o'durmek ıçın korîdorda dolaşırken nw!s c ı ehm camekanh bır kap'va desriı Elımm degmesıvle de kapı ardına kadar adeta kendıhgmden açılıverdı Bırden karşımda Ismet Inonuju gordum E<;kı BpşbRkan "Semspttırı Gunaitay b>r tesrıfat nazırı ace'erılı^ı IIP kapıyı diha once karji taraftan açmış cekotımn dvgrrelerını 'lıkleverek Gene] Bişkanına yol gosterıyordu Kov u renklı gıvsılpn ıçınde Ino nu nun o gun telaşlı ve hevecanlı bır hah vardı Yanaklan ppmbe pembe kızarmıştı H^ngı \onp doeru v uru ve(ep>nı og renmek ıçm Gunaitay ı ızlıyordu P?$a>ı gorur gormez hıç b'r oiumlu davranışta bulunma'<=ızın spnkı hoslanm^dıgım bır ?dam karşıma çıkmış gıbı hemen yuz s°n ef'ım onlan arkada bırakarok e'lenm cebmde ko»ıdorad dolasmRea başlpdım Gerçı Inonu bem tanımazdı Onunla hıçbır zamdn boylesıre burun buruna gelmemıştım Vaktıvle babama yaptıklarmdan oturu. kırgmiık mı kızgınbk mı desem ıçmde karmaşık duygular vardı Pasa'ya karşı Saygısız tutumum bu nedenden ılen gelıyordu Ovsa Inonu kım oldugurndan bıle habersızdı Davranışımın yanhşlıgını zamanla anlayacaktım. Herhangi bır vatandaş olarak Ismet Inonu yu selamlamam, ona yol vermem kışıhğıme daha yaraşır bır hareket olacaktı. A TEBRİK TKAFİĞİ T ÖREN salonunda ıkı^er adım ar?lıkla yeni Cumhurbaşkanının elmı sıkarak onunden geçtık Bayar agırbaşh edasıyla ortada duruyordu Sag gensınde Koraltan sol gerisinde Menderes, onun da b'raz gensınde Koprulü yer almışlardı Protokoldan pek haberı olmavan kımı mılletvekıllerı Bayar'dan sonra Koraltan ı da Menderes'ı ve Koprülu'yü de kutlamaya davranıvor solon trafıgıni aksatıvorlardı Bayar'ın ayaklanna kapan'rcas.na ıkı buklum eğılenlere, ehnı öpîneye davrananlara da rastlanıvordu Fotograf flaşlarmın şımşek gıbı çaktıgı salondan çıkarken bıraz tedırgmdım gahba YARIN: ATAMAN OLAYI