Katalog

ÎKÎ CUMHÜRÎYET 20 EYLÜL 1980 rneK. bir kabugu .erniak oaşka başluı msanlar, çevreler, gelenekier görenekler, yaşam bıçımlen ıçine delıp dalıp çıkmak. toplumdaki dunyadaki yerinin, görevtnm iîlevınin. şu nnırh yaşamdaki varlık nedeninin büincine varma yolunda bir ae» rüven değil nu"> Gezi, yurt ıçinde yurt dışında olur. B». na iç tunzm, dış turizm diyoruz şimdilerde. Daha yüz yıl öncesine gelinceye değio. gezi deyince akla ükten dış geziler gelinfl. Marco Polo adının duyuldu&u dönemlerden fau yana nıce dış gezi anılan. insanlan ba$ka dunyalan düşlemeye çağınr oldu. Jules Verne'nm. yer altında, su altında, feza bosluğunda, Ay'a kadar uzanan düşsel gezi öy, kuleri, denizaitılan, uçaklar, füzeler, sputniklerle, yaşanır. yaşanan birer gerçek niteliğine burünüverdi kaşla göz arasmda. Daha yüz yıl öncesine kadar. içgezt, sftzü edilmez, önemsenmez bir şeydi. «Bir Franssz, coğraiyasım bllmeyen bir baydır» yolundaki Fransız atasözü çoktan geçerligini yitirdi. İngılizlerin Week End sözüyle di3e getirdikleri hafta tatili, hani o, çadın y&tagj, yiyece&i içecegi sırtında, yurt içinde, nerde akşam orda sabah konaklanıp geçirüen hafta tatili var ya, o işte, ön plana Çikardı yurt içi gezi tutkusunu. Bugun. cografyasıru bilmeyen Fransız'a pek az rastlanır oldu. Türkiye'de lçgezi özleml. daha doğruSQ bilinci Evliya Çelebi ile başlar. Sonra sonra, Meşrutiyet'ler döneminde «Anadolu' da Tanin gibi gezi notları. Kara Bibik. Küçuk Paşa gibi öyküler girer sıraya ve o gün bugun. kazılarda ortaya çıkan eskil (antik) kentler. yapıtlar. yıkmtUar. Türk'lerde coğrafyalarını. tarihlerıni tanıma. yakından tanıma hevesi özlemı yaratır. Halikarnas Balıkçısı, Sabahattln Ali, Sabahatün Eyüboğlu gibi aydmtarın bagîattığı v e bugun moda olan MAVİ YOLCULUK, icgezi yaşantısmm öncusu olmuştur. Yurt içinde gezi, aynı dili konuştugu, aynı töreleri paylaştıgı uzak çevrelere sokar insaru. Yaşam düzeyindeki uçurumlar karşısinda. agzı eçık, bagn yanık. yadırgata yabansıya, utandıra hayıflata şaşalatır tivırdurur. Durmaktadır da. Türkiye'de. iççezi izlenimlerinin özetl bodur Buyuk kentlerlo Anadolu arasında buyük uçurumlar var. Bu uçurum, kentler» akın eden, genci yaşhsı ile suru surü yoksul (küçük bir bölügu varlıkh), yersiz yurtsuz insanın yaşayış serüvenlerinde daha bir olaylar ve görüşler Bir Geziden Arda Kalanlar Vedat GÜNYOL belirgenleşmektedtr. Bugun İstanbul îstanbunuğunu yitirmiştir. İstanbul'a Anadolu egemen olmuştur. Geleneği görenegi. yaşayışı duşunuşü. davranışı Ue İstanbulîu köşede bucakta, bir kenarda kalmıştır. Etkısiz duruma düşmüştür. Çıtlonıdım, kendimi beğenmiş İstanbul yaşamı, yüzyıllarca hor gördüğu, küçümsediği Anadolu halkmın, o eğitilmemlş. doğaya uyumlu. saf, insan deposunun baskısı altınagirmiş bulunuyor. İçgezi böylece, içistilaya dönüşmuş bulunuyor. Anadolu'ya gitmeye gerek kalmamıştır, Anadolu gelmiştir içimize (bir anlamda ne guzel). bağnmıza; yılların, yüzyıllann ilgisizliklerimizin cezasını çektlrerek. İç gezilerin, içgöçlerin bilançosu bu işte. Anadolu, o yüzyıllarca üvey evlât içlemi görmüş Anadolu, köyleri kasabalan illcri büyük kentlere akın etmektedir. Bunun ardı arkası gelebiltr önlem alınmazsa. DIQ gezilere gelince, iş deglşiyor. Dif gezilerde paramızm degeri henuz düşuk. İster turist olarak, ister işçi olarak ayak bastıgımız Avrupa ülkelerinde çok sevildigimiz söylenemez. Temmuz 1980 sonlarında, eskj bir ögrencimin özel arabasıyla çıktım Avrupa gezisine. parasız pulsuz. Bulgaristan'm. Yugoslavya'nm Çift yönlü tehlikeli yollannı aştp, Avusturya'nm otobanlanndan gecerek Belçika'ya vardık, kazasız belasız. saatte 140la. Belçika küçük bir devlet. Turkiye'nin 28 da biri kadar büyüklükte. Ama. ikiyüz yıl öncesinden, Afrika'da edindiği sömürgeler, bankacılık, deniz ticareti yoluyla tepeden tırnaga zenginleşmiş, beslenmenin, yiyip icmenin, sanatta kültürde (Fransa"nın gölge. sinde) gelişmenin doruğuna varmiî, aklıru »ekasıru kullanarak aynca. İîk önce, Anvers (Antwerpen) îlmanım dolaşıyoruz. XVI. yuzyıldan başlayarak Avrupa'nm en başta gelen ticaret limanı buraSL Arabayla iki saat süren bir dolaşma bile yetmiyor bu büyük limanm döşenimlerinl görmeyo. Bu güzelim kent, Rubens müzesi yanm. da, nice nice sanat yapılannı, yapıtlannı banndınyor bağnnda. özenle kıvançla koruyup sakbyarak. Sonra, Brüksel kentinin müzelerinı dolaşıyoruz. Dünyanm en büyük adliye sarayı, yüceliği, 104 metreye yükselen kubbesi. mermer döşeli salonlan, koridorlan Ue btr sömürge başkentinin bütün görkeminl sergtliyor gözler önünde Dörtbir yanını ormanımsı parklarm çavlrdiği Brüksel kentinin en ilginç, en görülesi yerlerinden bıri, 18. Yüzyıla damgasını vurmuş, dünyaca un salmış, papaz egitiminden geçmekle birlikte papazlıga kafa tutmuş, özgür duşüncenin piri, babası. dedesi, ağababası Roterdamlı Erasmus'un evi. Büyük bir bahçe içindeld bu ev. nasıl da ftzenle korunmuş, bilgin'ln elyazmalan. basılt yapıtlan, kalemleri, giysileri, nefes alır verlrceslne dipdiri duran eşyalanyla, nasıl da yaşıyor, yaşatjlıyor anlatamam. İki katlı büyük ev. çalısma odalan, at koştunırcasına büyük salonlan. kitaplıklanyla bilime, bilgiye karşı duyulan engin bir saygmm tanıkhğını yapıyor. Roterdam'lı Hollanda) bir bil ginin, Brüksel'de krallar, nadişahlar gibi el üstunde, baş üstünde bir yaşam sürmüş olmasmın, olabilmesinin sımnı yaiahyor gibi oluyorsunuz. Onaltıncı yuzyıldan başlayarak. bilimin, bilgintn ne denli bas tacı edildiğini anlıyorsunuz, bu eskt görkemll evln köşesinde bucağında dolaşıp gezinerek. Bruksel'de üçuncu ugrak yerim. Breea <5^<rV a<îlı bir '=Venc« Vp^oı 6\&a yırnu iuîometre ujag^nda jer a':an bu jcarop, Alman isgalinden önce, tutukevi olarak kullanılıyormu). Hitler orduları Belçika'ya glrince, burayı eze çürüte. asa kese, kurşunlaya öldüre yokettiği bir kamp haline sokmuş. Hitler zulmünun. belki de «n küçuk bir lşkence kampı olan Breendonck'a, güneşli bir günde gittik Bruksel'de oturan üç beş Türkle, Dörtbir yanı, genişligi İS metre olan bir su kanahyla çevrill yapıya. küçuk bir köprüden girdik. Korkunç bir kuf kokusu karşıladı bizi. Basık tavanlı bir yapıdaydık. Sağda solda, kilitli kapılar vardı. Yürüyüp koğuşlara yöneldik Alçak tavanlı, altmışar, yetmişer kişilik yatakhanelerde bulduk kendimizi. Üçer katlı ranzalar Ranzalann sonunda bir iki masa. MasaJann uzerinde delik deşik yemek çanaklan. Yerde kovalar duruyordu. Bunlar. geceleri tutukluların içlerini boşalttıgı. sabahlan da. koğuslann temizliginde kullandıklan su kovalanydı. Geziyoruz. Bir işkence odasındayız. Tavandan sarkan kaba blr zincirin ucunda demir blr çengel. Bu çengel, Hitler düşmanlarının çenelerinin altma yerleşüriliyor ve ayak lan yerden kesiliyor. günlerce. Tabi, çengel çeneleri delip adamlan ağrılar sızılar içınde öbür dunyaya götürünceye kadar işlevinl görüyor. Sonra. tabutluklar odasına geçiyoruz. Her odada, duvarda dügmeler var. Basıyorsunuz. Gizli bir teyp. burada işkenc© görüp de sag kalanlarm taruklıklannı aktanyor üç dilde. Bu lşkence yuvasımn dışına çıkıyoruz. Kurşunlarla delik deşik olmuş on büyuk kazıkla karşıla^ıyoruz. Buraya. kurşuna dizilecekler sıralanıyor, gözleri açık. gözlerl kapalı tutuklular diziliyor. Berl yanda. idam döşenimleri. Sonra müzeyi geziyoruz. Kurşuna dlzllen 18 yaşındaki gençlerin fotograflan yanında iskelet haline gelmiş insanlardan yapılan sabun kahpîannı görüyoruz içimiz bulanarak. Hitler faşizminın iç ve dış yüzü bu işte. Alman ırkının esenligi ugruna, dunyayı kana bulamak. kutsal bir görev onlarca, Şimdi düşunüyor ve kendl kendin» toruyorum: Erasmus gibi dünyaya özgür duşuncenin önderligini, savaşçılığmı yapmn bir ülkede, Breendonck gibi insanlık dışı bir işkence kampının yer alması, insanlık adına ne acı, ne utanılası, ne igrenç bir serüvendir. W M 3 d :ı H Bilgelik Kolaydır... Cok hfi adatndu Dalgacıydı. Bir gün sordum; Ne iş yaporstırT Esnedl: . Köseler çorşrtında dukkanıtn var, sobanton çatno değln sokal uro« edertm. Adam camur mu comuf. Bir gün ona Iftlra oder, Bir gün buno.. Bir gün şuna bulasır, Bir gün öteklne^ Adamı yakından Izleven Wr1 <J«fl Nödlr ulon bu teloşın? Modem ki sonunda topraS oloeoksın, yoşorken çamurlaşrrak neden? Ateş. ateşe toponı do yokar. Pekı ne yepmolı? Ermişlerden biri dedl kl: Ateçe tcponların ülkeslne de Itfalye 6reXitu g»ı reklidir. ttfoıyecl öldu. Slzlere ömur... Tonrının huzuruno cıkatJılor. Alloh buyurdu: Şunu cehenneme atınl Itfaiyeci diz çöktü: Ey ulu Tonrım benl cehenneme atmo* A'evterden korkmcm omc, söndüremıyorum dıye uzulurum. * Zencileri savunurdu. Akılsızın birisl sordu: Peki, sen kızını blr zencfve vert' m's'n? Adam dedl kl: Zencllert savunmak lcln llle de blr zenctye kv yınpeder olmok rrı gereklr? • Kcscbın tolrine dedller kl: Bülyor musun. dllin keml§t yoMur. Kosap: Billyorum, dedl. Içte bunun lcln pahoJryo msloîur. ETblsesl yarnadan görunmuyordu. Sordular: Bu ne blclm giysl? Bizim demokrasl glW blr grysf Nlcin? Cunkü yatTKilar kumaşı örtse blle adi a*n« dblsedtr. Kargayı Vofese koymuşlar. Sevlnml$: Ah, demlş, benlm lcln ne Sırtlandan ttkslnlrtı. Neden? ölüleri yedifli !çln... Biz ancak öldürdüğu ölöyü ylyen hOYVonîara saygi duyon garlp varatıklarız. • Mum glbl adomdı. Tanr bltecekti kl.. Işıjını söndürüp kendlsinl Jarrtardılar. • • OKTAY AKBAL oce Dlvon yo do esW deytmlyte Dıvonı An <tm nince. bokonlan gorevlerıyle ilgili suçlordan 6türu yorgılayon irrohkeme» anloşılır. Bu onloyı$ ekstktir. Cünkü bu yüce mohKem» Cumhutbaşkanı ve Bokanlar Kurulu uyelerinden başka Anayasa Mohkemesı. Yorgıtay, Damştay. Askerl Yarçıtoy, Yüksek Yorgıclar Kurulu İle Soyıştay Başkonı ve uyelerinf Cumhurıyet Bassavcısını eofevlenyte HQlH euclonndan dotayı yorgılomavo do yeıkiıldir.» Avukat Rcmmi Kumaş'm tiîctıdardan Yüce Dıvonat bcşlıkiı beigese! yapıtı bu satırlorla boşlsyor. 1977 geneı secımlerınde Trabzon MMIetvekıll seçîlen Rahmt Kumaş. zomanını boşa geçirmemlş. TBMM arşivlerinde v» kitaplığında calışmış, araştırmış; kltaplorı, belgelerl Incelemış ve karşırrızo bu İlginç ve yororlı kltabı cıkormı», önce 1878, 1021, 1951 Anayosa'lorına gore Yüc« Dlvonlo ıigılı Konulorı gozler önüne serlyor. 1876 Anayaso'sına göre Dıvanı Ali oîuz kışlden kuruluyor. On Senato üyesı. On Damştay üyesı, on Yarçıtoy uyesi Podişahın ısteğt üzerıne toplanıp tHukuku şahane aleyhln6e hareket ve Cevletı bir rtalî muhataroyo ve ilkaya tassddi eWeyenlerı» muhakeme edıyor... İşln tuhoiı bu D'vanı Âlı ae bir tek kişi ycrgılonrramtş. 1 hazlran 191T; de ş!enmış bir suc yüzünden Deniz Bokanı Mahmut Muhtar Pcsa 1929'da Divanı Âll'ye verilmişl Yanl on sekız yıl sonra! Podışahlık döneminin hesabını Cumhuriyet dönemınde vermek zorunda kalmtş Mahmut Mjhtar Paşa' Bu do göstenr kl, tşlenmlş csucların. yo do suc sayılan işlerın hesabı er çeç soruluyor, alınıyor. Tek pani dönemınde Yuc« Dlvon önune götOrulenler şuntor: Eskı Deniz Bakanı ihsan Bey, eskl Ticaret Bakanı Cenanı Bay, Osmanlı döneminin Deniz Bakanı Mahmut Muhtar Poşo... Ihson Bey, Ali Cenani Bey, Mahmut Muhtar Paşa davalannın kararian tam metın olarak kıtapta yer almıştır. Cenani Beyle İlgili korar ilk kez yayınıanmaktodır. Bu karatiarı okumak Ibret verld okjyor. Butün bu davalar tek partili döneme alttir. 1945*dan sonraki çc* partili dönemde Yüce Divano verilen lek bakan Suat Hayrl Ürguplü'dür. Ürguplu, Tekel Bakanı olarak kahve, tomruk, tutkal olımı ve bu gibi yo4suztuKlardcn suçlamr, ama sonunda aklonarak işın icinden cıkar. 1950den 60'a kadar Yüce Divan'a klmse v»rılmemıştır. 1960 devnmiyle düşürülen Demokrat Pard ıktıdannın tum bakartları ve mılletvekılierinin büyük böîümu yossıacia Yükselj Aaalet Dıvam önüne çıkarılmış ve ıctermden pek cogu ceşitli cezalara mahkum edilrnışlerse de. Kumaş'o göre Yassıoao mohkemesl bir Yüce Oıvan mteiıği taşımaz. Bu yüzdsn kitapta Yüksek Adalet Dıvanmın korariarını bulamıyoruz. Kumaş bu konudo şöyle yazıyor tYükseV Adalet D*vonmın yargtlamcıcrı. kuruluşu, oiağan demokratik duzendeki Yüce Dıvan'ın yargılamaları ve kuruluşu İle özdeş değıtdır. Sıyasai adaıetın demokratik ortamını kurollarıyie sağlanması b'r özlemdir günümüzde. Bu durum 27 Mayıs 1960larda da öyteydi. Ne yazık ki demokrat* ortam yorungesmden cıkarılınco DP yöneticilerl bir anlaTiaa olağanüstü bir kurulda yargılanmış oldular. Yüksek Adalet Divamnın korarları bu yapıta oiınmamıçtır. Cunku öu vcpıt'n konusunu olağofl yönetimıerde oöruten Yüce O'van o!ı;şturmaktadır.» Yüce Divan'a çıkanlan sonuncu bakan Ticaret Bokanı Mehmef Bovdur'dur. 1964'te görülen bu davonın kararını da dk kez bu kitapta bulabiliyoruz. Davaya, vüce Dıvan rüteiığln! tasıyan Anayasa Mahkemesl bokrmş, sonunda Baydur aklonmıştır. Kitapta ayrıco 1961 Anayasası dönemınde varılan soruşturma önergelorl yer aııvo'. Onergeler ve bjnlarla ilgili «Meclis soru^turması ocı!maması»!io ili$kin kararian b'r orada bulup okuvotnhyoruz TBMM'noa bulunan soruşturmo önergelert n«lerdir, kimıerle ılgilidir, onları da öğrenlyoruz. Kısacası. «iktldardan Yüce Dıvana» belgesel blr yapıt. her zamart başvurulacak nitelik taçıyan yarariı blr Inceleme... Rahmi Kumaş'm bu k'tobı toziu dosvatarm lclnde kalmıç rrt* ce gerçekleri gözter önüne seriyor... c ^ l f EVET HAYIR Belgesel Bir Kitap SatılBt; CmuBurty»» I OajetacU» T.A8. adıoa : N4DİB NâDl Qen( Tmru MüdttrO: Oktar KUBTBÖ&E MOeise» MüdOrS : Eımn. USAKLKitL S Yaııljlerl MüdllrO : Çetln ÖZBATRAK Basac n j*r*o : Caaaunytt MatDaacuıc T» Ouetedlik TAA. CsgaJoglD TftrkocftJî Cma. Mo.: K i l Fosta Kutnsa: »M tSTANBUL Tetofoo : 90 «7 0» BASIN AFTLAR TASASINA EYMATI TMHHtîT EPER • EtP.OUAR : AN&ARA Eonut Sokak 34/4 Yenlsehlr Tel : 17 M 35 17 58 66 18 33ÎS • tZMlR: H«llt Zly» Bolvan Mo. «3, Kat: 3 Tel : » « 7 0 8 U U 3 0 # ADAV» : Atatütk Cad TQrk Hav» Kurmsu t« Huu Kll ' I No ; U Tel : 14 S » i» TU CÜMHURtYET ABONE ÜCRETLERİ TAKVİM ın* «e ETifjr Ajlar l t t II T u r t JçJ 300 fOO 1.800 1600 Imsak Güne» Tart öıp eoc ı^oo %ma 'TOO 5.01 6.43 Oçak Ooretı mjplanu» « aguttti&Mll ^kififfff fın» (On •jmea uygulaaıt. , Aboaa *• bmo Tel: 18 33 M 1S34 19.10 13.07 30.43 eğitim öğretim eğitim öğretim eğitim ögretim yarınıii mutkı topl // Yetenek v ilkplpriyl^ Fğ YETEN • HAZIRLAR yıldız dersanesı | ı ! • İK ASAMALI ÜSS ÜYS SINAVINA LNDIRIR İ7 ;NEIVE"ENEK MATEMKTİK»FEN OLARAK lîdrYlNtZ ÜCRFT gitimk Ff n Besktas.konbul B k arıtas T. 1 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. TOM GENEL YETENEK CİLT I TOM GENEL YETENEK CİLT II TUM MODERN MATEMATİK TOM KLASIK KİMYA TUM KLASİK FİZIK TUM MODERN FİZİK O.S.S. 78 79 SORULARI VANITLARı KOLEI İLKOKUL S. SINIFLARA f EN LİSELERİNE HAZIRLIK MODERN BİYOLOJİ (Ç1KACAK) 602530 6132 K617640 BESİKİTAŞİSJT. UGUR 400 TV 400 U 250 R > W0 Tt ÎS0 XX. . , 2SO TL «00 O. 250 TL t . . 200 TL yayinlan TRMAMCN RCNKIİ ÖĞRCTİCİ ÇOCUK VftVINlAfll 1. SER1 rON EKMEK SOT 8AL ŞARA* MEYVE ZfVTİNYAĞI Her kitap 40 TL İSTEME ADRESt ARITAŞ OERSANESt Onlu Caddcd 288 / 1 Akuray IttantMİ Ietefon23 22 23 2O7SM 22 88 25 İKİ AŞAMAU SINAVDADA İDDİAUY1Z Sonlar 15 Eylül Beklemeliler 6 Ekim 19:226641 Laleli İstanbul İMRALI YARI AÇIK CEZAEVİ MÜMESSİLLİĞİNDEN 26.9.1980 cumo günu saat 14.00'd» müessesemizde Hurda demlr, hurda bafcır, ve teneke kırpıntısınm kapalı zarf usulü ile satışlon ycpılacaktır. Taleplilenn mallan muessesemizde görmeel v* ayn! gun teklıflerim vermelerlnl ve tekllf üzerlnden % 7S ternlnat yatırmalorı, konu İle İlgili şartnamenln muesseeemızin istanbu! Mısır carşısındakl 88 no.lu satsş mağazamızda göretoileceğl lian oiunur. 8oB(n: 90965 5296 U.S.S veUYS'de kurum güvencesi Use sontar 22£y(Qi • Imtihan tünü kmm «ok«t» ŞtŞLt tST 47 ?i «7 FRANSIZCA STRASBOURG UNtVERStTES) MEZUNU OÛRETMEN TARAFINOAN FRANSIZCA OERS VERİLİR. DUYURU YAYKUR MEKTUPLA ÖĞRETİM OKULU MÜDÜRLÜĞÜNDEN Meslek) ve Teknlk Kurs öğrencilerlnin 187S • 19B0 âflretlm yılı butünleme (tek ders) sınovları Z3 eylul 1980 pazar günu Ankoroda Teknikokuliar semtindekl Yapı Meslek L!6«S! ite M.R. Uzel Kımyo Meetek Lise6inde yopslacaktır. öğrencllerin, kendllenne gonderllen duvurularında bftîirtllen okullarda sınava başiama saatlnden'en gec b»r »aot önce sırrava girtş kartlan veya klmlîk belflelert !!• bazn butunmalan önemle duyurulur. HEDEF, DEV BİR DENİZ GÜCÜ!. TÜEK DONANMA VAKFINA YAPACAĞINIZ YARDDILARLA BU HEDEFE UL.4ŞABÎLÎRİZ TEL: 58 68 96