Katalog

CüMHURÎYET 5 IEMMUZ 1980 D avfet orgffhînae yer olon S5m Surum v» f » . nıluşter, dunyanm her yerınoe, sürduklerf komu görevlerinin öneırtne gore protokoH <M stroya ahnrrlar. BillndlgM gibt torenlerde, fcomusal cağrılardo uyuiması zorunlu olan kurnftor. protokolu oluşturmoktodır. ProtokoIdoM duzen, blr üfkede rıerkesın bileceğ! bir yoso H» yo do Resml Gazete'de yayınlormıs btr yönet: melıkİ6 beill edillr. Bizım böyle blr yasamıZ yoktur. Protokolu belirleyen yönetmelik de kamuoyuna oçtMonmış değHdlr. Oysa yönetmeUkler. Anoyosamızın cofc ocık buyruğuna göre Resml Gazete'de yoyımlanmak zonmOotUr. Bu nedenlerle protokol kuralları, onu yürutme4<l9 görevli kişilerce kimsenin bilmediği ve öğrertomediğ) gerekcsterle sric srk değiştirilmekte, ctdt diyetfe boğdaşmayon bu değlşikliğin ölçüsu. değerlendirilmesl, kısocası dayanağı anlaşılmomckta ve değişikliği yapanın keyfine rağlı kaH makta ve bu durum da devlet kavramıylo boödaşmayan dengesızHklere, çcrpıklıklara yol acmoktadır. 1979 yılı Cumhuriyet Bavramı lle 1980 ytlı 19 ve 27 Mayıs boyromları törenlerinde Anaycso Mahkemeslne karşı protokolun tafcındrğı tutum. »ste bu turdert blr uygulomanm kötu örneklerml vermiştir. Özellikle ou yıfkı 27 Movıs Boyrarrı törenlerinde Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinln AnıtKoblr'de Atotürk'u protokol dışı zlyaret ettiklerini televizyondo B> ledık. Böyiesine bır günde Türk Devletının en buyük ve en yüksek mahkemesinın yuc« r»akimierinin bu tür blr davranışo itiimelerlnin nedenleri uzerinue üzul«rek bir araştırma yap»ı t»m. Yanlıs anlamadırrtso durum şöyle olmu»»ur: ProtoKol kurallarında belirsiz bir amaca öoyalı bır düzenleme lle değlşrkltk yapılmış. 17 yıldonbert stadyum ve hlpodromdo şeref trtbününde yer olan Anayasa Mahkemesinin yuksek hakimleri, 29 ekim 1979 boyramındon bu yana rrulkl erkcn tribunune alınmak istenmls, Antt Kcbir'de de Senato ve Meclis Başkanlorıykı Bokanlor Kurulundan eonro yer oiırtarken bu fcez ta gerilere götürülmeye koikışılmıtfır. Yükeek Anayasa Mahkemesinın protokol yönunden onurunu düşunmek Istemeyen sorumlulann, bu tur glrişimlerle yalnız kendilerlni küçülttüklerinl uzülerek ocıklomok gereklr. Yüksek Mohkeme, böyieslne bir tutumun yokışıksızlığını büyük bir ©Igunluk lcinde çözden geçirerek protokoldokl bu catlağo itibar etmemlş ve bu nedenle de törene katılmomış, törenl saygtnlığ'ına yoraştr blr biçimde kendisl yopmıstır. Yüksek Mohkecne Kurulunun bu davranışını kendi açımdan cotc yerinde buldum. Oevletin en yüksek rrohkemeslrün yüce kuruiuna gösterilmesi gereken saygıyı bilmeyen, onu eslrgomokte bir soktnco görmeyen sorumlulann bu Işlevterlne bu en vuksek rr,(3#»^menln böylesln» blr rtavrantsla tepki göstennesl cofc yerinde olmuştur. Cünku değerlendırme hatası icmde oîanlor, ancak bu tur dovronışton anlarlar. Yükse* Anoyasa Mahkemesi. protokol yönunden görevterlnl bilıne>'en!er9 aslmda cıddi calışmalan lcin lyı blr <lers vermistır. Protokol kuraltormı Artayaea Mahkemesi n» onun vüoe kuruluno karsı bozmayo colıçantar, AnayasaTizo ve yosalarımıza göre en ozmdan su bilgilen öğrenmelidlrl«R Ancyaso Monkemesi; olaylar ve görüşler Protokoldaki Düzensizlifc Ahmet ERDOCDU Emekli Anoyoso Mahkemesi Üyeai 1 Anavosanın «YOkseic Mahkemelen boştıklı bölümünde 139 ve sonrakı maddelerlnde sayılan Yargıtay, Danıştay. Askeri Yargıtay. UyuşmazhK Mahkemesinın ötesinoe yüksek bır mabkemedir. O, yu*sek mahkemeler bölümü dtşında özel yerıni almıştır. Bu nedenle Anayasa Mahkemesi. öğretimde «en yüksek mahkeme» olorak nitelendiritmiştir (1). 25.4.1962 gün. 44 soyılı yasonın 60. moddeslnin gerekceslnde de Anayasa Mahkerresı içın: «Anayasa'da zikredilen yargı organıarımn en önemlisıı oldugu Anayasa Komisyonu raporundo belirtilmiştir. 2 Yasalann ve Türkiye Büyük Millet Meclisi içtüzüklerinin Anayasa'yo, Anayasa deâişikliklernm de Anayasa'da gösteriien bicım koşullarmo uygunluğunu denetler. 3 Cumhurbaşkanını. Başbofcanı. borkortlan. Yargıtay, Donıştoy. Askeri Yargıtay. Yüksek Hokhnler Kurulu ve Sayıştay Başkon ve üyelerinl. Cumhuriyet Başsavcısını, Boş kanun sözcüsünü Askeri Yargıtav Başsavcreını ve kend; üyelerinl görevleriyle llgill sucıarından dolayı Yüce Dlvan sıfatiyle yargılor. 4 Styasal Partllerin kapatılmotonna İUş kln butun davolora bakar. 5 Siyasal portilerın gellr kaynaklan v» giderleriyle ilgill olmak üzere verecekteri hesapları inceler, denetler. 6 Turkiye Büyük Millet Mecllsl uyelertnin yasoma dokunulmazlığınm kaldınlmosına veya üyeliğin düşmesıne ilişkin kararlann iptal tetttmlerlni inceler ve sonuco bağlar. 7 DonrStay uyelerlnl secer. 8 Kendl üyelerl arosından Yüksok Mahkems olon uyu$mazı* mahkemesme boşkanlı* •decek uyeyi secer. 9 Mahkemelerden yosalarm tufrü yo da bir kesim moddelerinln Anayasa'yo oykınlık savlon üzerlne karar verir. Türkiye Cumhurlyetl Devletinln tOm örgötunde boylesln» genıs v© yüksex yetkisl olan Nr kurum ya da kuruluşun 43 mılyon Türk Ulusu adına bu görevlen on sekız yıldır yapan bu yüksek mahkeme ve onun cok değerli üyelerinin Devtet Protokoîunda yerler;nfn nerede ve nersfii olmosı gerekeceği bu gerçskleri bllmeyenlerce belkl kavranabillr. Kaldı ki. 25/4/1962 Ounlu v» 44 sayıtı: «Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargıiama Yöntemlerl Hakkınaa Yosa»nm Büyük Millet Meclisi Anayosa Komlsyonunca hczjrtonan gerekçeslnde bu durum hlc btr duraksamoyo yer bırakmıyaeok ölcOde ocıklıfla kavuşturulmuştur. Anayasa Kornısyonu 60, modde dolayıalyle Türk Hukuku dünyosına sunduğu gerekcesmde şoyie soyıemıştır; «Anayasada zıkredıien yargı organlarının en onemlisl olmak dolayısiyle, Anayfisa Mahkemesi Başkanı ve Başkan Vekilinın... yer alacağı ve kurul halinde protokolda da Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Ssnatosu ve Millet Meclisi Başkanlık Divanlariyle Bakanlar Kurulundan sonra Anayasa Mahkemesinın yer alması gerektiği ve yargı organları mensuplarının hic bır suretls mülki erkândan sayılmasma Imkân olmadıgı» gerekcede oyrıca bu yüksek hâkimlerin: cYürütme organına tâbi bağlı devlet erkânının hepsinden daha önce yer alması gerekeceğl hassaten özellıkle belırtılır» dsmlmiştır, Demek oluyor ki. Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinln protokolda en önde ve ayrıcalıklı yerde olması Büyük Miliet Meclisi tutanaklarına gecen bu kayıtlarla ve özente kanıtlanmıştır. Burada Anayasa Mahkemesinin: «Yargı organlarının en önemlisi» bunlorın «hic bır suretle mülkı erkandan sayılmasma ımkân olmadıgı» ve ayrıca «yürütme organına bağlı devlet ileri geienlerinden daha önce yer almaları gerekeceğl» deyimlerınin üstünde bırer blrer durulmasının blr nedenl vardır. Bugünün protokolünü yürutenierin, uygulamada rsastl bir yanılgı icinde olduklarmi. yasamo gücünün crşıvinde yaton bu gerçeklerden öârenmelerl yertnde olur. Anayasa Mahkemesi Başkan ve uyelerınin •ıtatkırı «Yüksek Mahkemeler»d9n sayılan Yargıtay, Danıştay. Askerî Ycrgıtay ve Uyuşmazlık Mahkemesi Başkan ve üyelerınden başkadır. Yüksek Mahkemslerın Başkan ve üyelerl Anayasa Mahksmosl üvelıği lcın ancak oday durumundaciırlar. Eğer bu rmhkemelerin genel kurul ları kendilerml Anayasa Mahkemesi üyesl olarak secerse ondan sonra Anayasa Mahkemesi uyesı olabilirler. Böylesine blr secim de cncak genel kuruüorın sa!t çoğunluğu ile ve gizll oyla ciabillr. Bu durum. Anayasa Mahk©mesl üyelerinin yüce yermi belirlemede en yerinde bır ölcü olmosı gerekir. öte yondan, Cumhurboşkanı, eon Milletveklll genel sscimbrinde gecerll oy sayısınm en az yüzde onunu aian siyasal partller, Türkiya 8üyük Miiıet Meclısinde temsılcisl bulunan siyasal partiler, siyasal portilerın Türkiye Büyük Mtllet Meclisi grupları. Millet MeclislrMn veya v« lurnwıywıııın t n az altıda blrt tutonndokı üyeıeri. YüKsek Hakımler Kurulu, Yargıtay. Danıştay. Askeri Yorgıtay, Üniversıteter. yasalann ya da yosama meclislerl Içtuzüklerinin tümu ya da bunların bellrH maddelerl ve kurallarının Anayasaya aykırf lığı savı ile Anayasa Mahkemesine İptal dovosı acarlar. Bunlar davocı, Anayasa Mahkemesi kurulu İS6 hâkim durumundddırlor. hıc davacı ile hâkimin yan yana dizildiği blr yer gorülmüş müdur? Demokratik yönetim dışında kalan v« dlkta düzenlnde yer alan ülkelerde bite böyteslne bır örnek var mıdır' Hukuk devleti kavramı. demokrosl llkelerl bakımlarından Anayasamıza kaynaklık eden Federal Almanya Anayasası Anayasa MahKemesine ve onun yuce yargıclarma cok önem vermiştir Alman Anayasa Mahkemesf Kuruluşu hakkında Yasa'nın 13 ve 31. maddelerine göre Alman Anayasa Mahkemesi. kiml durumlarda yosama organının yerıne gecer ve yasa gucünde karariar verir (2). Bızim yönetimcl ve yurütücülerse, Anayosa Mahkemesini saygıdeğer yerinden sarsmaya ve belki de koparmaya özen gösteriyorlar. Bu durum, gercek bir hukukcuyu cok ama cok düşundürüyor. Böylesine bir tutum orta cağ kafası ışı. bir Doğu alışkanlığı işidir. Avrupa Anayasa Mahkemelerl lcin Viyano'da düzenlenen 4. konferansa 16 • 18 ekim 1978 günlerinde Türkiye Anayasa Mahkemesinden de temsilcl cağnldı. Anayasa Mahkemesince temsılci secilen üc üye Viyana'ya giderken yine bu protokol bir duvar gibi karşımıza dikildl. Protokol catır catır etti. Protokol. temsilcilerimize yeşil koplı turistik pasaport vermeye kalktı. Blz Türk temsilcileri olarak konferans süresince VIyana'da ötekl Avrupa devleüerinin Anayasa Mahkemelerl başkan ve üyeleriyle görüşmelerlmızde onların kırmızı kaplı diplomatik pasaportlan olduğunu gördük. Bakınız onlar da birer devleti temsil ediyorlardı, biz de Türk Devletinl temsii edıyorduk. İşte görünüz, blzde protokolun Anayasa Mahkemesine karşı olan tutumunu! O dönemin Başbakanı Sayın Ecevjt bu carpık durumu hukuk devleti ve büyük devlet adamı kavramlarının olgusunda düzeltti ve blz üc orkadaş öteki devletlerin konferansa katılon temsllcilerinden kücük düşürülmemenin erlncine kavuşa* bildik. Bana öyl 8 gelryor kl, 1979 ara seclmlertnde. alanlarda konuşan. demec veren klmi po* lıtikocılorın Anoyasoyı ve Anayasa Mahkemesini cekiştirmesinden kaynaklanan blr tutumun uygulaması bugün su yüzüne cıkmıştır. Devlet Işleri ağır boşlılıgı doğruluğu, ulusal cıkarlan öngören işlevlerdir. Bu nedenle Anayosa Mahkemesi ve onun yüce Kurulu icin düşunülen protokol esnefcüği sorumsuz ve kültürsüz kışilenn ellerinden alınıp hemen düzeltllmelidir. Hukuk Devleti kavramıno yakışmayan bu davranışı bir ilkellikle nltelendirmekten kaçınmak ve yüksek mohkemeye de gereken saygının her İşte ve yerde olduğu gibi protokolda da gösterllmesinin zorunlu olduğunu belirtmek istiyorum. (1) Prof. Bakl Kuru. Hukuk Mohkemelert UsuJO. 1979, Cilt: 1. Sayfa: 4. (2) Aimanya'nın, (Federal Anayasa Mahkeme»! Hakkında Yasalsının 13. maddeslnln 6. 11, 12 v e 14. bentleriyl» 32. moddesinln 2. fıKrasına bakınız. Hayır Arkadaş Guven oylamasında Azınlık Hükumeti 227 oy alınca sag kanat zü takıp oynayayazdı. Diyorlar ki: CHP gensoru vermekle MSFnin geldi.. Gensoru verilmeseydl: Yahu, hrsat çıkmışken hükHmetl alafağı •*• meh için gensoru verümez mi? Ülke bir baştan bir başa kan çanağına dönmüş, CHP il ve ilçe başkanUtn ötüm tehdidi altında yafiyorlar. Ana muhalefet pwtisi görevini yapmaktan neden kaçındı? Yoksa bunlar da mı hadayıfın altmın kızarmannı bekliyorlar? Hükümet düşseydi: Eyvah! Demirel'in oyununa düftüh... Adam taten kaçmak için fırsat koüuyordu. Şimdi ne yapacağız? Bu koşuüarda hükümet düşürülür mü? Yüh bizim sırtımıza bindi. Şimdi söylenen: Tuuuh... Bunlar daha çok azacaklar, durvp dururken hükumeti güçlendirdih, Laf çoook... • Turkiye'de kanlı bir çatışma var. Bu çatışmanın yarattığı kuşkularla birlikte düş üretimi de yoğunlaşıyor. 12 Mart'tan sonra bir dönem boyu yılgın aydınlar dünyada olanbiten herşeyde CİA'nm parmagını gördüler. Nerede ne iş yapılıyorsa, ancak CtA hazretleri öyle istediSi için olmuştu, oluyordu. Bu saynlı mantık ölumcul yumruğu İran devriminde yedi. Ne var ki şimdi Türkiye'de her tür girişimin altmda saşhn oyununu aramak, bazan öküzün altında buzağı aramaktan beter duruma düşürüyor solu... Türkiyede ve dunyada sermaye bunca akılh olsa, yenilgiden yeni'.giye düşmez, çıkmazlardan çıkmazlara saoianmazdı. Gerci tarihin gidisi devrimcilerden yanadır ama. kişilerin savaşTmların sonuc'arinı etlrileyecek gücleri yadsmamaz. Bizim üikede sermaye eşemenleri tam bir çıkmazm bata&inda kulaç atıyorlar. Bunun içindir M en tehlikpli dönemi yaşiyoruz. Sermaye çıkmaza gipdi mi gaddarlaşır herşeyi göze alır. Ancak herseyl göze almak, herşeyin üstesinden gelmek değildir. Bu noktaya iyice bir mim koyahm, ve aynca bir perceğln ustöne de önemle parmak basalım: Geriümll durumlarda ister bir firsrut icinde olsun. ister 6rgüt dışında olsun; herkesin kafası bozulur. kendi yakınmda veya çevresinde suçlu aramak egilimi ai^r basan öfke uretiml de ktıçku •üretimiyle birlikte yogunlasıı, çoğu kisi kızgın dam üstündeki kedi gibi miyavlamaya baçlar... Hayır arkadaş!.. 1) Kendini tanıyacaksın. 2) Dostlanm saptayacaksın. 3) Düşmanını bileceksin. Ne kendini dev aynasınaa göreceksin: ne dostunla düşmanını birbirine kanştıracaksın; ne de herhangi bir girişim başansızlıkla sonuçlandığı zaman ayağına taş düşmüş Ribi bagırmaya bashyacaksın. * Butün olaylan bir süreç icinde düşunmenJn «*yısız erdemleri vardır. Gerçi insan taş degil ki TurIdye'nin bugünkü durumunda sabır gösterebilsia Ama taş gibl olacaksın. Savaşımm ve kurtuluşun başka çaresi yok. Bugün Türkiye'de devlet mekanizmalannı ele geçirerek zulüm rejimine araç yapan faşist güçlerin kan ve köpük icinde fink attıklan bir dönemi yaşıyoruz». Günler geçiyor, ne kadayıfın altı kuarıyon n* de insanım diye geçinenlerin yüzleri.» Kolay degil bu işler. Kolay olsa yeryüzunde nice toplum coooktan Jcurtulurdu sömüru duzenlerinden OKTAY AKBAL EVET HAYIR Yaşama Hakkı Kutsaldır T evş&rılr'den emekli memur M.l. yazryor; tCencze günü Aksaray'aan Nevşehtr'e gitmlstim. Cenazenin hastahoneden almışınoan soat 18.30'a kadar Nevşehir'de kaldım ve tüm olaylon ızledlm, Olaytan aniatmak uzun surer. Yalnız hükümetln oçıklomaları tamamen yonlıştır. Tedbir almmarmş, olay sadece taşlamadcn ioaretmlş, Itk önce tabancayı (rilletvekllleri kullanmışmış!.. Yalcncılaro sormok lâzım. tehllkeyl görevll yüzbaşı görmemiş olsaydı oskeriere si'öh kullanma emrlni verir miyd! ve sayısız merml harcar mıydı? Yalan söylemekie millet idare edlimek ıstenirse sonuc boyl« N OtliT. Nevsehlr'e geten bazı parfamenterlerte konusmo oionagı bulabildim. Sizin de yazdığınız gibi «hükümet olsotar da o'masalar da foşlzm tehlikesini oniemek lcin milletvekilının seclm bölgelerınde ve yurt düzeyinde Anoyosoya. insan hoklarıno boğlı tum gücleri btr araya g«tirmeleri ve fa$izm kerşısındo tek yumruk gibt oımok tcın> caba göstermelârl gerektığinl, bu yapılmazso fosizm!n önlenemeyeceg'ini anlatmoyo calışttm. Portamenterterın coğunun da bu düşünceoe olduklarını gördüm. Ns var kl, bir ikl uyarma ile harekete gecoceklerlnı sonmıyorum. Tohminim odur ki. bunlar gozete bile okumuyorlor. Okusalar oylardır sürdürdüğunüz uyanlar karşısınöa horekete gecerlerdi. Acoba diyorum siz ve arkodoşlarınız CHP'II parlamenterterle şahsen temasa gecseniz. foşizm tehükesînin nastl önlenebileceğinl kendilerine onîatsanız bu ölü toproâını üzerlerinden at>p harekete gecmezler mi?ı Gümüşhane'den bir grup okuyucu yozıyor «Belkl bizim sorunlonmtz Türkiye genelınde kucOk bfr aynntı, ama Gumüşhane icln cok önemll. Burosı dokuzon bin nüfuslu, aydın oranı fazlo olan bir II Idl. Şinv dl durum tamamen tersl oldu, burosı artık fkurtanlmıs» blr bâlge! Bu II'de ilerltH, demokrot. yurtsever. kısocosı kendilerlnden olmoyon blr krşlye yasoma hakkı vok. Bütfin bunları yopanlar bir ovuc militan. Vali, emniyet müdürü ve çörevlileri ile öğretmen Lisesl, Ticaret Llsesl, Llse, Sanot EnstitOsü Müdürlert hep MHP*li olorak billnen kişilerdir. Okullorın tumünde hem öğrencüer. hem öğrelmenler ayıklcnmtş durumda. Kertdilerinden ofmayan hlc bir öğrenci okuliara gidemez oldu. öğretmenler 199 yo süruldü. sürülmeyenler ise dövuldü, kurşunlandı, tehdit edıldi, bıçakiandı. genc bcyan öğretmenler en cirttln baskı ve muamelelerie karşı karşrya bırakılarak görevlerinl terketmek zorundo bırakıldılar. Okullardakl aytklama Işl bütince sıra hoika geldl. Kendilerinden olmoyan Iş yerleri bombalar.dı, camları kırıldı, arabalan tahrip edildl. holk haraca kesildl. Her gün bfr takım klşfler makbuzsuz para tcpladı. Bütün bunlcn yapanlar devletin pcrastz yedirip lcirdlğı öğretmen Usesi ve üse pansiyon öğrencüerl. Öğrenciler ^ v 9 salımyor. olav yarattıktan sonra okula SH ğ:ııyor;or. Butun bu olup bitenler karşısrnda emniyet gorovlilerinin yaptıöı nic blr eey yok. Gümushane'de h»c bir oloyın suclusu bulunamamaktodır, cünkü buradaki butun görevlller hep MHP yanlısı. MHP yanlıst otmoyoniar ilçelere sürülmüştOr. Işkence buroda gecertl Mr Jsiemdlr, her hangl bir bohon* He teen oiınon genclefe UCgulanıyor. Gün Sank'ın ötdOrOidugO gun, oOnmdlen oresifMo foV göretmeyen bir boyan öğretmenin arabasına toslı «optlı saldsnimiş, öâretrrenin okula oeımeme« l«tenmıştlr. Anı gun sehirde jrapılan blr yuruyuşe boşto Vaii ve env n/et gorevtlleft «guverrilk» oaı oftınoa katıtmıslardır. Bü1in bu oiayior karsısında Il'ln Volisi frıfını bl!» kıpırdatnryor. Oovülmuş, yüzO gözu pattamış bir durumda *«*>«sıne başvuran blr öğretmene töğretmensen gozüme fcfünme. kimbilir neler yapmıssındın diyebilmiştlr. Kimt «me şikâyet edeoeğiml2l şaşırdık. Içimlz kan ağlryor.> Şu İkl mektup. Turklye'nin İcinde bulunduğu kon de*zlnl, haksızlıklan. aşın scğcı mllttanlon körükörune tetekleyen blr takım «maksotl» gorevülerin durumu« blr aynadon yar»ıtıra»ma göstenrıektsdlr. MHP llderl 'BrVee'ln gecenierde söyiediğ! bîr s6zQ anırtwotmokta «ror var öay Turttes kendlten 9fW düşönmeyeniere «yw«ma hakkı vermeyeeeğ*» dfyordu. Yedi oydır uvguioan budur. tdevietl ei« gecirmefe>, Anayaeo dzgisînde ın«onlonj «yasama hakkı tuıiMranrafc».^ urfciye'de son yıllarda yapılan ramlann ve devaiuasyonlann en önemll gerekçesi «çifte ny«*»m önüne geçmekür Çlfte fiyat; karaborsa fiyaıla, resmi fiyau içeren blr deyimdir. Yapılan her zamla resmi fiyat karaborsa fıyata yaklaştınlır. ancak kısa blr süre sonra, karaborsa fiyat tek rar oluşur. Çünkü üretim y^tersizligl sorunu aşılamamıstsr. Bugün izlenen yolla, yalan bir gelecekt» de aşümau olanaksızdar. Çifte fiyat dediğimiz oîav genellikle temel mallarda gö rulür. Örneğin, demir, çimento, yağ, kömür vb. Ancak son yülarda piyasada çifte fiyatın oluşmadıgı mal hemen hemen kalmamıştır. Bu gercegi yediden yetmişe Turkiye'de yaşayan her yıırt taş, bilir. Çünkü karaborsa fiyatın faturasmı çarşıda • pazarda yurttaş öder. Ancak işin garip tarafı, sananayici ve esnafm da a m a n zaman çifte fiyattan yakınmasıdır. Ganp diyoruz, çüoku karaborsa piyasası olasturanlann bundan yakmmaması gerekir. Bu önemli bir çelişkidir. Ancak. bu çeliskınin temel nedeni; karatorsanın ülke ekonomisine ha kim olması ve tüccann palazlanmasma karşm sanaykn ve kuçük esnafm temelden sarsılmasıdır. Çunku. sanayici ve kuçük esnaf olağanustu kârlan ticaret kesimine kaptırmıştır. Çifte Fiyat, Naylon Piyasa • NAYLON PÎYASANIN VARLIĞINDAN. DÜRÜST ÇALIŞAN SANAYÎCÎ VE TACİR KADAR SADE YURTTAŞ DA RAHATSIZ OLMAKTADIR. NAYLON PİYASANIN VARLIĞI GENİŞ ÖLÇÜDE DIŞ TİCARETTEN KAYNAKLANMAKTADIR. Malıye Bakanlıgı Baş Hesap Uzmanı Kemal KIÜÇDAROĞLUbir vergiye tabl olmayan bu paranın bir kısmı Iüks tüketime, önemli bir bölumu de yurt dışından kaçak mamul ve sanayi hammaddesi getirilmesinde kullanümaktadır. Çifte fiyatın oluştuğu dağer mallan da düşünürsek açıktan alınan paralann bır yılda çok önemli boyutlara ulaştığı görulur. Söz konusu miîyarlan ellerinde bulundu ranlar ne yazık ki vergi beyannamelerine bunları dahil etmemektedirler. Çünkü mallar resmi defter ve belgelerde naylon piyasa fıyatlarıyla izlenmektedir. Öte yandan yıllardır etkil: bir vergi yasası getirilememiş ve dolayısıyla etkili bir vergi yönetimi kurulamamıştır. Izleme ve denetleme önemli ölçüde işlevini yitirmiştir. O kadar ki, çifte fiyat olayı günümuzde artık doğal karşılanmaktadır. Bilim adamlan. holdinglerin üst yöneticilerl demeç ve bildirilerinde. zaman zaman çifte fiyatını maliyetlere olan etkilerine açık açık anlatmakta ve çifte fiyat olayınm sonuçlannı tartışmaktadırlar. Bugün piyasada tacirler arasında kullanılan «resmi mi olsun sivil mi?» yada «kravatlı mi olsun kravatsız mı?» cumleleri «faturalı mal mı istersiniz yoksa faturasız mı?» sorusuyla eş anlamlıdor, TÜCCAR SANAYİCt... Çifte fiyat nedenlyl* ohıjan olağanustu karlar özelUkle son yıliarda saaayicilerin de ticaret kesimine at^ lamasına yolacmıştır. Bugün. çogu büyuk sanayicilerin baş ve bölge bayilerinde kendi ortaklıklan vardır. Oretükleri mallan ikinci ve bazan da •uçuncü elden kendilerl pazarlamaktadırlar. Bu olgu ba zı sanayi kollannda ozellikle otomotiv sanayiinde sanayici tuccar, yada tüccar sanayici grubunu doğurmuştur. Böyleoe tüccarsanayici oekişmesi de gittlkçe ortedan kalkmakta yada yü2eyseUesmektedir. Çunku, çıkarlar büyük ölçüde biriesmiştir. Çifte fiyat deyimi, bir baska anlamda ekonomide iki «yn piyasanın var olduğunu ortaya kor Bu piyasalardan birl gercek, digeri ise gerçek olmayan, göstermelik yani «naylon piyasa.dır. Bugün Turkiye'de sanayici tfio car ve esnafm defter ve belgeleri naylon piyasanın verilerine göre tutulur. Ve Devletin istatistikleri de naylon piyasanın verilerine göre hazırlanır. örnegin. bugün piyasada 0 302 Mercedes Benz otobüs 13 milyon liraya satümaktadır. Gercek piyasa fiyatı budur. Ancak, düzenlenen faturalarda fiyat 9 milyon lirayı aşmaz. Bu da naylon plyasanın fiyatıdır. Otobüsü satın alan defterlerine fatura bedelini aktardıgından naylon piyasanın verilerine göre kâr bulunur. Ve Devlete vergi naylon piyasanın verilerine göre ödenir. Aynı şekilde yağ. ampul. daire, arsa bedelleri de ^ercek piyasaya göre alımsatıma konu olurlar, ancak belgeler naylon piyasanın koşullanna uygun olarak düsük bedelle düzenlenir. Turkiye'deki naylon piyasanın varüğı yalnız sade yurttaşı değil, ÎMF yetkililerini de rahatsız etmiş olacak ki, İMF Türkiye Masası Şefi Charles Woodward Paris'te OEGD'de yaptığı konuşmada. Türk Ekonomisiyle ilgüi endişelerinden sözederken, «Turkiye'de çift piyasanın oluştugunu» belirtmek zorunda kabnışttr. (8.5.1980 günlu Cumhuriyet)' de. tacir ve sanayidye açık bedelli fatura kesilmemesini çagnda bulunarak, duşük istemekle de aynı amaç gudülmüştür. 1) Anoak unaca ulaşılamami9tır. Çunku gercek piyasayı yönetenler, tum kurumlanyla iktidarla. n da yönetmis ve onlann gercek piyasaya ulaşmak 1 çin aldıklan önlemlerl etkisiz hale getirrruşlerdir. O kadar ki, gercek piyasanın işleyişine «çomak sokmak» isteyen iktidan degiştirmiş, burokrasiyi ve bürokratlan yönlendirmişlerdir. Her sade yurttaşın agır işlediğinden şikayetçi olduğu bürokrasi, bu piyasanın Devlet Dairelerindeki işlerini büyük bir hızla gerçekleştirmig ve gerçekleştirmektedir. Çünkü rüşvet olayı ya da gerçeği. naylon piyasanın bulunduğu bir ortamda hızla büyur ve yaygmlaşır. Rüşvet, burokrasiyi çahştınnanın ve bürokratik işlemlerı hızlandırmanm bir aracı olur. Namuslu bürokrat tüm şimşekleri ustüne çeker ve pasifize edil» meye cahşüır. Böyle bir or tamda bürokrasi gercek piyasaya ulaşmada alınan önlemlerin uygulayıcısı değil, engelleyicisi olarak karşımıza çıkar. Çünkü burokrasiyi yöneten ve besleyen gercek piyasanın uygulayıcılarıdır. Naylon piyasanın varlıgından kuşkusuz dürust çalışan sanayici ve tacir kadar sade yurttaş da rahatsız olmaktadır. Çünkü sanayici rekabet olanağını yitirmekte. sade yurttaş ise gercek piyasanın pahaü faturasını ödemekte^ dır. Bunu önlemenin kolay olduğu söylenemez, Zorlugu. önlemlerin alınmasındaki güçlükten kaynaklanmaktadır. Örneğin ekonomik olaylan yeterli ölçüde kavrayacak bir vergi yasasının çıkması son derece zordur. Öte yandan aynı zorluğu dış ticaretin yeniden düzenlenmesinde de görebiliriz. Oysa naylon piyasanın varlıgı geniş ölçüde dıs ticaretten kaynaklanmaktadır. (1) Başbakanlıgm «8.4.1960 gun ve 38304409 sarvb 1880/28 no.la genelgesinde. «Son yıllarda™ ara mah nihai mal satışlannda faturasız veya düşük bedelli fatura ve fatura yerin e gecet» belgelere dayanan muamelelerin arttıgı... beiirtilerek naylon piyasanın varlıgı resmen de luıbttl edilmistir. halkçı^ eğitim [ayjj^egitifn bılim ve kültür dergisi j ÖNLEMEK 5 Temmuz'da Mustafa Üstündağ Hayrettin Uysal Prof. Dr. Muammer Aksoy H. Cemal Başbay Mehmet Kara Tevfik Yılmaz Tevfik Velioğlu Salih Başer'in yazılanyla bugün çıkıyor. ABONE VE YA23$MA ADRESfc Hukuraet Cad. Hükumert Han 8/36 Ulus / ANKARA Fiatu 50 TL Yılhk 500 TL. 6 aylık 250 TU OKTAY AKBAL îstinye Suları Kısa Öyküler 2. Baskı Ederi: 75 Lira YAYINLARI YENÎ ÇKTI TEKİN NAYLON PÎYASA Çifte fiyat yoluyla tacir ve sanayldye akan kara para (belge dışı acıktan aünan para oldugu için) her yıl giderek arttnaktadır 1978 ve rilerine göre otomotiv (traktör dahil) sanayiinde fatura dışı belli ellerde toplanan para 25 milyar liradır. Hiç KATMERLEŞEN SÖMÜRÜ YÖNETİCİLER Turkiye'de yjllardır iktldarlar gercek piyasaya ulaş mak istemişlerdir, Dolu dizgin giden atın sırtına binip onu yönlendirmekle bu amaçlanmıştır. Aynı şekil MENKUL SATIŞ İLANI BAKIRKÖY 2NCİ İCPA MEMURLUĞUNDAN 979/207» Toflmol Blr bofcton doioyı ncctzll olup sotılaraK paroyo cevrilmesıne karor verilen 1 odet 40.000 00 TL kıymetınde tahmimen 6 M2'lik zerr.in beyaz üzeri çıcekh bünyan halı. 1 adet 15.000 00 TL kıymetinde 61 ekran telefonken marka talev'zyon açık artırma suretiyle satılorak paraya cevrilecektir. Birincl acık artırmanın 16.7.1980 gunü saat 13.50 ' 14.10 arasında Bakırköy Ba.bınköy Ağah Efendl Blok A No. 8'de yapıiacağı, bugun tahmln edilen kıyrr.etin % 75'ine talipli cıkmadığı takdlrde 17.7.1980 günü aynı yer ve aynı soatte Iklnci acık artırması yapılacak en cok fiyat verene ihale edileceği, damgo resmi ve tellaliye bedelınln olıcıya alt olacağı. daha fazla bllgi almak isteyenlerin yukanda yazılı dosyo numoramız lle memurfuğumuzo mDrocaat etmelen llân otunur. 5.6 1980 T J l « . aOaa : MADtB NADt O s n l Ymyın MtVMrt : OUay KüHTBÖiai I M M K I I MOdOrO : Emtakı CSAKUGtL S TazıUMrt lfOdOıtt : Oriıan EHtNC BamD *e Tsyan : CtsnhnrtrM •istbaaaiıir T» OantecUlk TJiS. C(«alogla TOrkoo» C M I NO : aa«L FDctm KuftBB r 344 tSTANBtTL Telrfoo : »STOJ CUMHURİYET BASTN AHUıK TASASfTNA C m t l l TAAHHÜT EDEB • BÜROLAS : ANKARA Koour Sokak 24,4 Yenlsehlr Tel . 17 58 88 17 5835 # İZMİR: Hallt ZU» Bulvan No. 65 Kat: t Tel : 35 «7 06 13 12 30 • ADANA ; Atstdrk Cad. Türk Havs Kunrno U Ham Sa* : 1 M 6 : U Tal: 14 5S0 UTSt ABONE ÜCRETLERİ A*** TntU ı » • *» «001400 a TAKVtM s TEMMÜZ . IMO •44 >JS Ocok Ocntt tropUnn» «• ««rfbAnkva AbooeyeÜMî T e l : i a a » u.ı« tktnd! A k a n 17J» »44