Katalog

•3 »**«r^J SEKİZ CUMHURİVET 4 KASIM 1980 | I Bu anılarla ilgili olarak mektuplar aldım. îçlerinde destekleyici, aydınlatıcı ve düzeltici olanları var. Önemli bulduklanmdan bır bölümünü aşağıda okurlarıma sunuyorum. N.N Olur şey degil Nadir NADİ'nin anıları Sedat Çınar'ırr Mektubu Sayın Nadr NADİ Sevgıll «CumhuriyeUte devam eden (OLUR ŞEY DEĞIL) yazı serınlzı zevkle takıp edıyorum Esasa taalluk etmemekle beraber. belleğınlzde eksık kalmı? bazı hususiarı duzetmeye 55 senellk bır Cumhunyet okuyucusu kıml ğ>yleı bagışlayacağınızı umarım 1 Enver Paşonın oğlu, rahmetlı (Alı Enver) yedek subay değıl muvazzat hava subayı laı (Lıse cıkışlı) olarak Turkıyeve geldı Bırcok arkadaşımız gıbı doğrudan doğruya Harp Okulu'na gırdl. Hava Pılot Bınbaşılığo kadar yukseldı Londra da Türk Hava Ataşe Yardımcılığı yaptı Rahmetli dostumuz Abıdin Daver'le Genelkurmay arasındakl tartışma Alı Enver ın docjuva tayınl yuzunden değıl (Cunku hava kuvvetle'inde dogu gorevı yukumluluğü yoktur) Sultan oğlu dıye Harp Aka demısı'ne kabul edılmeyışi yuzunden cıkmıştı Abıdin Daver cok haklıyaı (All Enver)ı Sulton oğlu olduğu halde, Harp Okulu'na kabul etmışler Subay yapmışlar sonra da Akademı'ye almayıp önünü kapıyorlardı Yüzbaşr ıken Akademı've ük başvurusunu vaptı refuze edıld' Ismet Paşa Cumhurbaşkanı Idl, çck uzüldu Cok gec haben OITIUŞtu Kurmoy olmodığı halde kendisini Londra Büyükelcılığı Hava Ataşe Yordımcılığıno toyın ettırdı Bınbaşılık devresmde akademıye alınocağına söz verıldl Bınboşılıkta başvuru vapıldığında. yonetım el değıştlrmış Celal Bayar ve Mende res devrı başlamıştı Yıne refuze edılınce Daver cok haklı otarak is yan ettl Alı Enver'tn de morali bo zuldu Ordudan Istifa ettl Evvela Dıvan Otelı Md oldu Onu da bıroktı Perızad Hnnım'dan avrılarak Avostralyo'ya gıttl Oroda gecırdlğı bir trofik kazosında vaşamını yltirdS Katlyen blr |homm evladı) deglldl Bırkaç dılı anadılı gıhı konuşan çok vetenekll bır navo suboyı babası kadar mert cesur blr Insandı Anısına sahip cıkmay görev savdım Tonn onu baOıslosm 2 Gelelım (DENİZ BANK) (DE NIZCİLIK BANKASI) tartısmasıno Ismın dıl bakımından tartışma >ı, benım vetkım dışındadır Ammo (Devlet Denız Yollon Genel Md lüğülnun Celal BAYAR tarafından /DENİZ BANK)o cevrll mek suretıyle hantal btr kuruluştan dınamık bır kuruluşo cevrilmek Istenışl varsayımınıza katılamayacağım Buno da vetklm var Söyle kh 27 Mayıs 1960 devrımınde Deniz Yarbayı ıdim Mıllı Birlık Koml tesl karar' Ile fDenıznllk Bankası Asker) Kontrolöru) oldum Bır seneden fazlo süren bu görevım sıra sında karargahımı Istlnye tersane sinde kurdum Ve (Iktısadı Devlet Kuruluşları)nın icvüzünü yakınen tamdım Bdmdığım (canaat şudurCelal BAVAR"ın evvela (İKTİSAT Bakanı) sonra (Boşbakan) en son da fCumhurbaşkanı) olarak, kuruluşlarını sağladığı. (Devlet DaIresı) durumundan cıkorıp (Devlet Iktısodı Kuruluşu) halıne soktuğu. (ETIBANK). (SÜMER8ANK) (DENIZBANKı glbl (DEVE KUSU) muesseseıer eskl hallennden cok da ho hantal kadroları şışırılmeye çok daha müsaıd yeteneğe değîi. dost akraba ve partızan kayırmalarına daha fazia cmkân veren (Yönetım Kurulları) (Denetım Kurulları) bırer (orpalık) olan sermayedar sınıfa hızmet eden kamij vara rma değıl zaranna calışan teşekkullerdır Bunıarın en kıso zamanaa yıne ATATURK İNÖNÜ devrınln (Devletcılığıne) dorduruimelerı şantır Ben bır sene orado (Devlet Daıresı) statusü vaşattım Orduya donerken verdığim rapordo da yenl kurulan hukumete bunun bövle olması gerektıamı belırttım (Arkası 7. Sayfada) NAİLE V. TURHAN ANI DIZISININ YANKILARI... Suat Hayri Urgüplü'nün Mektubu Cok değeri] dostum, Nadır beyefendl, büyuk yorarımız Arap harfierıyie yayın hayatına glren gozetenızin IK günden okuyucusu baaa dostu rahmetlı peaerınızın ıltıfatına mazhar oımuş, kendısıyle TBMM'sinde bırlıkte bulunmuş dostunuz olarak (Olur Şey Değıl) sen anılarınızı ıbret engın takdir ve nesıllere yol gösterıcı değerıyie okurken perae orkası bazı hususiarı gorev ıcab> bıldığlm icm rnusaadenızı alarok arzetmeyı poiıtıka ve devlet adamlığını düşieyeniere de yararlı olur saydım : 1 Rahmetli Menderes ve karaktenrn belirleyen gorüşlerınızı paylaşırım Randevuya • planh calışmayo karşıt gorüş'ere onem vermezdı cok ıçlı. alıngan, vehımlı ıdı, yıllık dostlarını bır cırpıda terkedebılırdi 2 Çok onemll olan Amerlka gezısi, Kruşef ın Amerıka gez sınden sonra büyüklenn detante aradıklorı hossas devre rastlar CENTO Konferansı do daha evvel planlanmış. Amerıkalılor olaysız gecmesı ıcln hassaslar Buyukelcıler sevıyesınde olmasını özetlıkle ıstıyonar Rusya'yı kuşkulardırmaktan cekınıyor onun ıçın Ingıltereyı Buyukelci Sır H Gacela nın Pakıstan'ı Buyukelci Muhammed Alı'nın Iran'ı Alı Amıni'nın, Turkıye'yl 1 benim temsıl etmem yeğlıyorlar Zıra Kruşef. Bırieşmış Mıiletler kursüsunde ayakkabısını Cikortıp masaya vurmuş mısafir kaldığı Blair House dan ceketsız terlıkle cıkıp holko kartşarak etkıiemış Hollyvvood da French Cancan seyretmış yolda trenden ınip mısır tarlasmdo koyluierle dolaşıp şakalaşmıştı Sputnık'ten haik korku ıcındeydı Dışışler) benl cagırdı ve Menderes'ın bir dolgun heyetle CENTO toplantısma geimek ıstedığını haber oldıklanm bu zamanda uygun olamayacağınöan ertelenmesını bildırmemi rlca ettıler Şıfreme aldığım «Boyie blr şey yok» cevabını uloştırınco rahatladılar ikı gun sonra tekrar davet edıldım «Heyet Türk Ekspres'ten bilaî almış Parıs üzerınden gelıyormuş oman önleyın» dedıler Tekrar şıfre cektım «Porıs'te te masiarımız OECD ıle olacak oradan donece ğız» cevabı geldı Bıidırdım Ama. Dışışlerl «Ge lıyoriar o haide ozei gelmış olur saygı gosterır oraba koruma vennz o kadar» dedıler Sonuna kadar ovle yaptılar Her yerde karşıtoştığımız soguk basiı bır karşılamava üzulduk Herter e Dıiıon o yalvorarok Eısenbover ın belkı de kasten kactığı Geltyburg'tan y » rım saat ıc>n Woshıngton'a gelıp kabuı etmesmı Türkıyede yapacağı aksı tssırı bın dn dokerek yalvararak soğladım Sefarettekl resepsıyonu gorkemlı yapmayı da arkadaşlarta başardık Menderes eskl Elçı Mc Ghee'nın Menderes, ABD Dışişleri Bakanı ve Ürgüplü Büyükelçilikteld resepsiyona zoraki bir tebessümle 510 dakika uğrayıp sonraki fraklı bir ye meğe giden Dışişleri Bakanı Herter, kendisini candan karşılayan Adnan Menderes ve Ürgüplü 'yle. Herter, hatır için F.Street Kulüpte de yardımcısı Nixon'a Menderes ve Iran Başbakanı M.İkbal ve yakm mesai arkadaşlanna güç lükle çok basit ve kısa süren bir öğle yemeği verdirdi. I özel davetlısl olarak Dallas'a blzlerie gltti ve orada valı olmak sevdasında olan bu zatın programına kendısını kaptırarak, hayvan pazarı, banka mağaza şehrl dolaştı Oradan Pıttsburg a yıne ıflas halınde o,an Mr Ray ın davetlısı olarak gıttı Bu zat 25 mılyon dolarlık buldozer vesaıre satışında komısyonculuk etmıştı Ben Dışışler nın onur kırıcı bır ıkazı uzerıne ve Cumhurbaşkamnı temsıl ettığımı duşünerek ozur dıle/erek bu gezıye katılma dım Dışişleri bana ct/nen «B z Turkıye'/e Başbakan, hatta Genel Mudür olarak geiıp, II ıl dolaşıp nutuk cekse* ve sızlerden ızın almasak razı olur musunuz?» dedıler Zıra Menderes nutuklannoa sıKsık Rusya'ya aa çaiıyordu Şımdl Dallos fllmlnl seyrederken, orkadaşım ve cıdden sevdığım Menderes ın al tın kapılı bonkada Teksas şapkalı yemekteki hall meşhur NymanMarcus mağazasındakı ka bul şekıllerı Ghee n n boşanmok uzere oldu ğu eşının, kalabalık vıllasında bosıt acele ısrıarlanan yıyece* ve ıckı'erle ağıranmasını sokak sokak dolaştırılmamızı ıcım kanayarok hatırlıyorum Uzulerek daha cok şeyler hatır lı/orum Almanya gezısını en 1yı bılenlerder bın de azız dostum degerlı Medenı Berk tır Londra yı Buyukelci Faruk Berkol değerlı va sıflarıyla en ıyı anlatabılır O zaman Muste şardı ve Ingılızlerın saygı ve sevgısıne mazhar ve layıktı. Polltlkaa ve dlplomatlar anılanndan cok acı do olsa kurtulamazlar. tatlı olanlarlo do ovunurler Tanrı cumienın taksıratmı of eylesm Gelecek nes Her ıçın vazıfemızı yopıp doğruları yazmak vicdon borcumjzdur Ne ya zık kı ve bılrrern neden yapmıyoruz Bem ba ğtşlayın bu satıriar ne bınm zem etme* ne başkasını methetmek gayesı as o taşımıyor yalnızco cok ıbret ve takdi'le okudugum dos tjmun amlorına belkı bır katkısı olur sandığım ıcn size sa\gı ve sevgılerımı teyi! etmış oluyorum ButLn mutlu sag'ıklı günler slzinle olsua SUAT HAYRİ ÜRGÛPLÛ Fethi Kardeş'in Mektubu Sayın Nadlr Nadl Cumnunyet te çıkan anılarınızın 22 Eylul 1980 tarlhlı bırıncı bölümünde 14 Mayıs 1950 secımlerlnden sonrak ılk Buyük Mıllet Medıs toplantısında arka sıralarda ıkı «sahte» mılletvekılının ıdare cmırlerl tarafından apar topar dışan atıldığını yazarak, «Benım şaştığım çoğunun birbırını tanımadığı büyuk bır kalabalık arasında Idare amırlennın o ık! sahte mılletvekılını seçebılmlş olmalarıydı» diyorsunuz Ayrıntıdan Ibaret ve belkl de önemli değıl ama müsaadenızle, bu merokınızı tatmın edeyım • Bıldığınız gıbı eski Meclıs bınasında gazetecılere ayrılan yer dınleyıcller balkonunun ıkı ön sırasındakl koltuklardı Cumhunyet ın Ankara temsılcısı rahmetlı Mekkı Sa't Esen mılletvekıllen arasında Bâb> âlı'de eskıden az da olsa maalesef bulunan ve akoçancı» dıye odlandınlan Iki kışlyı görünce şaşırdı. Ilk tepkısı «Bunlar do mı milletvekfl?» demek oldu Mılletvekılleri lıstesıne baktık mılletvekıll değıllerdı Mekkl Salt Esen gorevlı poılse bu ıkı kışıy gosterdi ve ıdare amirlerıne onunla haber gonderdl Birkac daklko sonra lyi şöhretlı oltnayan bu ık1 zatın hemen dışan cıkanldığını blz gazetecıier de baikondan sevrettık Adiarını belınmeye şımdı gerek yok coktan «piyosa»dan cek'ldıler belk' de hovatta değıller Yazılmaya değer ml, bılmem omo bHgınıze sunuvorum Saygılarımla FETHİ KARDEŞ Ahmet Yıldız'ın Mektubu cDeğerll dostum. Hergun özel blr dıkkatle okudugum anılarınızın Içten bır beğenJ Ile ızledığım akışı lcmds, dünkü (23.101980) bolümünün son tumoesine ılışkın bır acıklama gondermeyl de gereklı gordjm Kıml eksık bılgılerden kaynaklanarak benı nıteleyen ikl noktanın gerçek yonlerf şoyledlr 1Saraçoğlu'nun da desteği He. tek partl donemınde. Ankara'da bır cami kurmo derneğı kurulmuştu O derneö n 1960'dakl yonetinnl bana başvurdu Ben de cağcıl nıtelıkte bır s'te «Devnm Dıyanet Sıtesı» kurulup herkese acık tartışma ve gorüşmelere acık uvgar görünüşlü ve başkenttek' cenaze törenleri ıcln yeterll olabılmesı koşulu !• le Başkonlıgı kabui ettım Bu önerılerlml kabul ettlkleri sürece kaldım ve salt blr camıyl yaptırmcya yönelmce ayrıldım. 2 Sol partılenn Meclıs'e girmelenne karşı olduğum yargısı. yanlış bılgılere davandığı kanısındoyım Ben ıhtılâlden önce de boğımsızlıkcı hak ve özgürlüklere saygılı derrokratık sosyalızmden yana Idim Rahmetli Cemll Salt Barlas'ın Cikarmakta olduğu fPozar Postası»nda Ihsan Fatıh (Oğlumun adı) Imzosı Ile yozdığım (1958) yazılor bunun ocık kanıtlandır Oradaki bır yazım nedeniyie polısln el koyması Savcı kararı ile sucsuzluk kararı ıle önlenmıştlr Sayın Sebahattın Selek tanıktır Ahmet YILDIZ» Naile V. Turhan'ın Mektubu 28 ve 29 Eylul tarıhll Gazetenizde slstematlk bir blcımde ve yanlışlıklarla dolu olarak babam Sadrı Maksudl Arsal'ın Deniz Bank olayı dolayısıyle adından soz edılmektedlr 1) Deniz Bank olayı 1951 de degll. önce 1938 de Atatürk'un yaşadığı bır dönemde gecmıştır. 2) O yıllarda babam Istanbul mılletvekıll değıl, Gıresun mılletvekılıdır. 1951 de, gene Istanbul değıl Ankaro mılletvekılidır. 3) Babam Sadri Maksudl Dil devrlml oncülennden ve bu alanda ılk yapıtı verendır: (Türk Dill İcm) Bu kıtabın onsozünü Atatürk kendl el yazısıyla yazmıstır ve bugun bıle Türk Dıl Kurumu oradan aktardığı bır cümleyl kendıne vecıze yaparak Ankara'daKl Dıl Kurumu bınasının gırıs kopusuna kabartma harfierle yazdırmış tır (2 9 1930 Ulkesınl, yuksek İstiklâllnl korumasını bilen Turk milleti, dıtinl de yabancı dlller boyunduruğundan kurtarmalıdır. Gazl M Kemal) 4) 23 Şubat 1976 tarıhll Cumhuriyet Gazeteslnde, ölümünün 19"uncu yı Imda yazdığım «Bır Bılgınl Anarkenı yazımda, vaşamını anlatırken Deniz Bank olayını ve babamı sevindlren Atatürk'un güzel davranışını bütün ayrıntılarıyla belırtmlşım Olayı ve tarıhleri yanlış anarken kullanılan «Sodri Maksudl bu ad dolayısıyla Atatürk'e kin besledu sozlerıne şıddetle Itlraz ederım Bu kadar ağır bır deylm kullanırken blraz cekınmek ve olaylarırj koküne ınmek gerekırdı Yaşamı boyun ca babamın Atatürkie llışkılerl dalma yakın ve ıctenlıkll olmuştur Bır yazann kullanmağa nasıi düşunebıldığıne şaştığım «kın duymak» şöyle dursua kırgınlık bile duymamıştır. cünkü eleş tlmerın her zaman Atatürk'ten lltifat gören babamı cekemıyenlerden geldiğinl anlamıştı. Sonunda Atatürk'un haksız neşriyatın durdurulmasını emredıp kendısıne dostluk elınl uzatmasını babam mınnetle karşılamış ve yaşamı boyunca unutmamışh. Sayın Nadlr NadJ, Yakm geçmısımizan çekicl ve çehşkılı yönlerını içtenlıkle dıle getıren anılarmızı eskı bır dönemın giu zel seslendınlmış fılmlen gıbı izbyorum Üzennden uzun yıllar geçmeden ve Izleri sıhnıp eskıtılmeden yavınlanan anılann daha yararh ve gerçekcı olacagı aşıkördır Bu içıdan Cumhunyet tekı (Olur Şey DeğıD'ın yayın zamam, çok ıyı seçılmıştır. Zı Taha Toros'un Mektubu ra, o kadar çeşitli olaylar arasında ufak tefek yanlışlıklar olabüırse, bunlann duzeltılme ımk&nlan saglanabılir Gerek Cumhuıiyet okuyuculanmn, gerek ılende bu ılgınç anılan koleksıyonlardan kaynak olarak kullanacaklann. belleklenne yanlış yansımaması fçin anı dizisinin 28 eylul 1980 gunlü 5 sayılı bolümunde gordügüm ık] yanlışlıgı genış hoşgörunüze ve gerçeksever kışılıgınıze daya. narak duzeltmek ıstıyorum 1) Bu bölümde fAta'nın öleceği olasıhğı guçlendıkcp kamuoyundakı (Arkası 7. Sayfada)