Katalog

O N CUMHURÎYET 3 KASIM 1980 Olur şey degîl Nadir NADrnin anıları 40 taturk devrimlerini dondurulmuş kalıpiar halinde görmeyen, tam tersine devrimleri çağdaş uygarlığa bir an önce varrnamız için vazgeçilmez sağlam temel taşlan bilen Cumhuriyet, gerici çıkar çevrelennin çok gözüne batıyordu. Bunlar bizl Moskovacıhkla suçlayarak, gazeteyi okutmamak için okurlanmıza yasa dışı saldınlar düzenleyerek amaçlannı gerçekleştiremeyeceklerini anlayınca nihayet daha etkin bir yol buldular. Cumhuriyet in yöneümini yandaşlan *riahğıyla ele geçirmeyi denediler ve bir süre için elhak muratlanna erdiler. • NADİR NADI 12 MART'TAN SONRA AYRILIYOR Göriip ahkâmı asn münharif sıdk u selâmetten Çekildik izzetü ikbal ile Bâbı Âli'den. YENİ BİR İÇ DABBE... 1971 temmuzunda Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.Ş Genel Kurulu olağanüstü toplantıya çağınldı, benim siyasal tutumum yüzünden gazetenin çöküntuye sürüklendigi gerekçesiyle yönetim kurulu degiştirildi. Babamın ölümünden bu yana kurul bas.kanlığın da bulunan ve ömrü boyunca tüm varlığıyla Cumhuriyet'i destekleyen annemi de, yaşlılığını ileri sürerek, kurul dışı bıraktılar. Kardeşim Doğan ölmüştü. Amerikalı eşi de «Milliyetçi»lere katıhnca biz azınhkta kalıyorduk. Gazete yönetmek şöyle dursun, ömründe doğru dürüst gazete bile okumayan bir kişiye Cumhuriyet'i yönetme görevini vereceklerdi. Hakkımda uygulanan işlem çok ağırdı. Toplantı salonunda kısaca kendimi savunduktan sonra aynldım. Gazetenin parasal durumu gerçi hiç de parlak değildi. Okunması yasa dışı yöntemlerle engellenmek isteniyor, buna karşın tiraj bakımından Türkiye'nin dördüncü büyük gazetesi olmak durumunu koruyordu. Ama gerek kamu sektöru. gerek çıkar çevreleri. Cumhuriyet'in onda biri kadar ancak satan gerici basını bol ilanlarla donattıklan halde bizi kastan bir köşeye itiyorlardı. Babamın döneminde de para "sıkuıtısma ugradığımız zamanlar olmuştu. Bir takım önlemlerle bu sıkıntılan atlamak olasıydı. En yapılmaması gereken. sıkıntıdan kurtulmak amacıyle gazetenin duşunsel tutumunu yüz geri edip, tutuculann, gardropcu. şerbetçi Atatürkçülerin dümen suyuna girmekti. Bir düşun gazetesi savunduğu düşinceler uğruna gerekirse ölümü göze alabilirdi. Ama ya şamak uğruna savunduğu düşunceierden dön. mek, o gazete için ölümden de beter bir son, bir yok oluş demekti Bunu göze alacaklanndan kuşkum yoktu Benim için çok acı olmakla birlikte onca yıl emek verdiğim Cumhuriyet'ten bütün bütün çekilmeyi düşündum. Nihayet annem ve arkadaşlanmın sürekli ısrarlan üzerine bir kaç ay beklemeye razı oldum. Gazetede yıllık iznimi kullanacağımı bildiren küçük bir ilan yayınladı. Köşeme çekildim. Bir dileğim vardi: Ben yokken Cumhunyet't© kimsenin işin e son verilmemeliydi. Bu istegim dinlenmek bir yana 4 agnstos günlü gazetenin birinci sahifesinde iri puntolu harf lerle (Okurlanmıza) başlıklı yazı çıkti: CUMHURIYET'TEN AYRILIŞIN VE DÖNÜŞÜ ÖYKÜSÜ... = = = = = = GERİCİ ÇIKAR ÇEVRELERİ SUÇLAMA VE SALDIRILARLA AMAÇLARINI GERÇEKL EŞTİREMEYECEKLERÎNİ ANLAYINCA DAHA ETKİN BİR YOL BULDULAR. CUMHURİYET'İN YONETÎMİNİ YANDA ŞLARI ARACILIĞIYLA ELE GEÇİRMEYİ DENEDİLER VE BİR SÜRE İÇİN ELHAK MURATLARINA ERDİLER... OKURLARIMIZA 4.8.1871 arihln akışı içinde her miîlet zaman zaman sarsıntılar geçirir. Güçlü miU letler bu buhranh dönemleri kısa bir sürede atlatırlar. Bu arada, bazı kurumlar da bir takım talihsizliklere uğrayabilirler. Olayların böylesine geliştiği bir dönemde, gazetemiz hakkında da, bazı tereddütler hasıl olmuştur. Bu sebeple, gazetemiz umumi keyetinin 5 temmuz 1971 tarihinde yaptığı olağanüstu toplantıda; siyasi tutumumuz, yönümüz konusunda açılan görüşmede tesbit edilen ilkeleri okurlanmıza da açıklamayı vazife bildiU. 5 temmuz olağanüstu toplantısındo yönümüz şöyle tesbit edilmiştir: 'Gazetemizin kurucusu merhum Yunus Nadi'nin 7.5.1924 günlü ilk nüshasında yayınladığı temel ilkelere uygun ve Anayasanın ışığı altında Atatürkçü. milliyetçi ve aşın uçlara eğilimsiz bir yol izlenmesi. Kurucumuz ve üstadımız rahmetli Yunus Nadi de 7.5.1924 günlü Cumhuriyet'in ilk niishasında 'Cumhuriyet. memleketa mal olmuş bir fikirdir. Biz, onun temsilcisi ve savunucusuyuz. Gazetemiz ne hükümet gazetesi, ne de bir parti gazetesidir. Cumhuriyet, demohrasi fikir ve esaslannı T bozan. yıkan ve yıkmaya çahsan her kuvvet le savaşacaktır» demişti. Biz de bu yolda yürümeğe devam edeceğiz. CUMHURİYET* BARDAĞI TAŞIRAN SON DAMLA... A rtık bu bardağı taşıran son damla oluyordu. O yazıya yanıt niteliğindeki istifa mek tubumu Yazı İşleri Müdürlerimizden Sami Karaören'e verdim. Mektubum ancak iki gün sonra, o da ikinci sahifenin bir köşesinde küçük puntolu harflerle yayınlandı. Yeni yönetim kurulu sanki bir yazının önemi harflerin boyu ile doğru orantıhymış gibi bana ayrıca irl harflerle yazılmış bir de cevap yetiştirmeye kalkışmıştı. İşte istifa mektubum ve yönetim kurulunun açıklamasi: BİR İSTİFA 8 Ağusto» 1971 M CUMHURİYET GAZETECİLİK VE MATBAACIUK T.A.Ş. YÖNETtM KURULU BAŞKANL1ĞINA. Son olağanüstu genel kurul toplantısında 26 yıldır siyasal yönetiminden sorumlu ve başyazan bulunduğum gazetemizin kurulus amaçlarından saptmldığı hakkındaki iddiaları reddetmiş, sayın ortaklardan oy çoğunluğunu elde bülunduranlann aksi düşuncede bulunmaları üzerine. belki yakında bir anlaşma tabanı bulunur umudu ve başta anr nemiz olma* üzere çalışma arlıadaslarımın ısrarları ile birikmiş yıllık izinlerimi kullanma karan almıştım. Ayrıca bu süre içinde Yazı İşleri kadrosunda herhangi bir değişikUğe başvurulmamasını. sayın Nuri Türen aracılığıyla Yönetim Kurulundan rica etmiştim. Bu ricam kabul edilmemiş ve birkaç gün içinde bir kaç arkadaşımızın işine son verilmiştir. Bugünkü 4 Ağustos tarihli Cumhuriyet'te çıkan 'Okurlanmıza» başlıklı yazı, üzülerek söylüyorum, bana daha da ağır gelmiştir. 'Aşm uçlar» deyimi, yülardan beri tutucu çevrelerin bize karşı kullandıgı bir propaganda slogamydı. Atatürk ve devrim ükelerini titiz bir dikkatle savunmaya ömrü boyunca önem vermiş bir adam olarah 'Okurlanmıza» başlıklı yazı beni hayal kırıklığına uğrattı. Sanki 'Cumhuriyet» Atatürk yolundan sapUnlmif da tekra* o yola oturtuluyormuş gibi bir hava seziliyor bu yazıda. Aslında bir kısım çevrelerin propagandası m paylaşan ve onlara boyun eğer görünen bu yazıyı okuduktan sonra izin süremin bit mesinl beklemeyi gerekii bulmuyor ve tam 41 yıl hizmet ettiğim 'CumhuriyeUten üzülerek aynlıyorum. Saygılanmla. NADlR NADİ KAMUOYUNA ACIKLAMAMIZ ayın Nadir Nadi'nin istifasını yufearv da okurlanmıza sunmaktayız. Mektubunda 'Bizleri tutucu çevrelerin propagandasını paylaşmak ve onlara boyun eğer görünmekle» suçlamaktadır. Suçlamaya sebep olan genel kurul fearonnı, kurucumuz Yunus Nadi'nin ükelerini aşağıda tekrar yayımlar, hükmü kamuoyunun talıdin'ne bırakınz. Umumi heyet kararı'Gazetemizin kurucusu merhum Yunus Nadi'nin 7.5.1924 günlü ilk nüshasında yayımladığı temel ilkelere uygun ve Anayasanın ışı ğı altında Atatürkçü. milliyetçi ve aşm uçlara eğilimsiz bir yol izlenmesi.» Kurucumuz ve üstadımız rahmetli Yunus Nadi'nin çizdiği yön: 'Cumhuriyet, memlekete mal olmuş bir fikirdir Biz, onun temsilcisi ve savunucusuyuz. Gazetemiz ne hükümet gazetesi. ne de bir parti gazetesidir Cumhuriyet, demokrasi fikir ve esaslannı bozan. yıkan ve yıkmaya çalışan her kuvvetle savaşacaktır.» CUMHURtYET YÖNETİM KURULU S VE YENİ BtR TEMİZLİK... Başkonlık seçimlerins karşı kamuoyunun genellikis fczla llgi göstermediği anlaşılmaktadır. Nitekim Başkan adaylarının kişilikleri ve tartıştıkları sorunlara ilişkin haber ve yorumların yabancı ülkelerde büyük yer kaplamadığı göze çarpmıştır. Avrupa ulkelerindeki llglsizüğln. saptanan a^dayların yeteneksizliğinden mi, kampanya sorunlarının anlattısizlığmdan mı, yoksa Atlantiğin ikı yakası arasında cıkar çeltşkilerinin ortmasından mı olduğu belli değildir. Ne olursa olsun gerçek. Avrupa ülkelerinin eski yıllara kıyasla kendi lc sorunlarına dış sorunlara olduğundon daha çok eğildrkleridir. Batı Almanya Batı Almanya, seçlmlerdan yenl cıktıflı icin. ABD Başkanlık secimiyle fazla ilgilenm»miştir. En çok satan Alman dergisi Spiegel'in son sayısındaki ABD'ne ilişkin hoberi Amerika'da parkların karşı karşıya kaldıkları Jehlikeyle ügiliydi Bonn hükümeti Carter yöneîimiyle geçinmenin Reagan yönetimiyle geCinmekten daha kolay olduğu kanısını beslemektsdir. Bonn, Reagan'ın Boşkanlığo secilmesi halinde SALT2'nin rafa kaldınlmasından ve Doğu Batı gerginleşmesinden korkmaktadır. Paris'in endişelerı de Bonn'un endişelerine koşuttur. ingiltere ise kendl lc sorunlarına dalmıştır. GeneJ secimlere henüz cok vakit olmasına karşın partl kurultaylan epey harenetli geçmektedir. İtalya ile Belçika, düşen ve kurulan hükümetler sorunları nedeniyle ABD secimleriyle ilgilenememlşlerdir. ABD BAŞKANLIK SEÇIMINE DÜNYA KAMUOYU FAZLA İLGİ GÖSTERMEDİ I GEREK BATI. GEREKSE DOGU AVRUPA BASININDA AMERİKAN SEÇİMLERİNE FAZLA YER AYRILMApi. ABD SEÇÎMLERİ İLE İLGİLENEN ÛLKELERİN BAŞINDA İSRAİL ÎLE LATİN AMERİKA MEMLEKETLERI GELİYOR. Ş imdi aradan bunca yıl geçtikten sonra bu yazışmalan irdelemeye artık ne gerek var? Kim Atatürkçü imiş. Miliyetçilik nasü olurmuş, aşın uçlar ne demekmiş. hükmü kamuoyuna bırakan yönetim kurulu. bekledigl yanıtı ertesi gün kamuoyundan almağa başladı. Okurlar Cumhuriyet'i boykot ediyor. gazetenin tiraj grafiği görülmemiş bir hızla aşağı doğru kayıyordu. Yeni yöneticiler aşın soJ uçtan bildiklerl arkadaşlarımı gazeteden uzaklaştırmaya kararhydılar. llhan Selçuk'la, Oktay Kurtböke tutuklu bulunduklan için yasa gereğince bir süre beklemek zorundaydılar. İşine ilk son verilen dış politika yazarımız Mehmet Barlas oldu. Sonra sırasıyla Şükran Ketenci'yi. Çetin Özbayrak'ı, Müfit Alaçah'yı gazeteden uzaklaştırdılar. Oktay Akbal beni Cumhuriyeften atmanm akıl almaz bir şey olacağuıı yazdığı için aforoz edildi. Sadun Tanju kendiliğinden çekildi, Değişiklikleri üzüntüyle izleyen 30 yıl hk Cumhuriyet yazan profesör Hıfzı Veldet Velidedeoğlu da yazılannı kesti. Neyse, ammsadıkça beni hâlâ uzen bu acıklı öyküyü bırakalım artık. (Amerikan Karikatürü) BİR ANILAR DİZİSİNİ NüKTALARKEN radan bir yıl geçince Cumhuriyet Matbaa cıuk ve Gazetecilik T.A.Ş. Genel Kurulunda oy dengesi değişti, bana gel dediler. Nasıl gelebilirdim? Çok sarsılmış, arka arkaya ruhsal bunalımlar geçirmıştim. Bu süre içinde beni arayan gazeteden ayrılmış arkadaşlarla dertleşme olanağı bulamasam belki patlardım Aynca Refik Erduran ve o zamanki eşi Leyla Umar da eksik olmasmlar. bana büyük llgi gösteriyor, acınu unutturmak için insancıl bir çaba harcıyorlardı. Bir de kemanım vardı. Hergun bir kaç saat onunla kucaklaşıyor, arasıra da müzisyen arkadaşım Orhan Borar'ın eşliğinde Viotti idi, Corelli idi, Tartini'ydi oyalanıyordum. Cumhuriyet'e dönmek. tanınmaz derecede değişmiş o sevgiliyi eski tazeüğine kavuşturmak benim bu yaştan sonra başarabileceğim iş miydi? Her zaman üzüntülerimi benimle paylaşan eşim Berin yeni ve çözümü güç sorunlarla karşılaşacağımı düşünerek gazeteye dönmemi hiç istemiyon Yorulacaksın, hastalanacaksuı. gitme. yazık değil mi sana? diyordu Bense. Nurullah Ataç'dan öğrendiğim belleğimde yalan yanlış kalmış şu beytln etkisi altmdaydım: Gönül muhabbeti adet edinmiş yoksa ı Ne sende cemal ne bende hal kalmıştır. Cumhuriyet'in cemali (güzelliği gençliği) ona belki yeniden kazandırılabilirdi Ama ben de bunu başarabilecek hal kalmış mıydı? Sonunda kararımı verdim: Ancak arkadaşlanmla gelirim! dedim. Kendimden çok gençlere guveniyordum. Öyle yapıldı ve bu anılar dizisi de böyfoce burada noktalandı. A Doğu Avrupa ne düşünüyor? Öte yandan, Doğu Avrupa'da ABD seçimlerine karşı fazla ilgl göstermemiştir. Yaz aylarında Sovyetler Reagan lehine bir meyil göstermişlerdl. Fakat sonradan Carteri görell olarak yeğlemişlerdir. Doğu Avrupa Beyaz Saray'a kimin değil de hangisinin ne gibi kararlar aldığına bakarak tutumunu saptayacaktır. Hgi gösterenler israil ABD Başkanlık seçlmlerine karşı İlgl gösteren ülkeler arasındadır. Reagan'ın İsrail leh/nde yaptığı konuşmalara karşm Arap yandaşı lobi uyeleriyle de ilişkiler kurmasi kuşkular yaratmaktadır. Carter hakkında israil'in ne düşündüğü ise israil gazetesi Jerusalem Post'tan anlaşılabilir. Israil'in kurulduğu 1948 yılından berl ABD ile olan ilişkitermı rohiıl eden Jerusalem Post ABD'dekl her seçimden sonra iki ülke arasındaki ilişkilerin giaerek sertleştiğinl gözlemiştir. ABD Başkanlık seçlmlerine keslmlMe İlgl duyan bölge Lâtin Amerika'dır. Şili'den Guatemala'ya dek Lötin Amerika ülkeleri Carter'ın mı, Reagan'ın mı secileceğini merakla beklemektedir. Lâtin Amerika'nın sağcı rejim leri Carter'm insan hakları politikasından şikâyetçidirler. Reagan'ın Başkan olması bu rejimlerin Iç muhalefeti susturmasına yardım edecektir. New York Times'in Buenos Alres muhabiri, askeri yardım altında işkence çekenlerin şimdi Carter yönetimine umutla baktıklarını yazmıştır. Brezilya İse nükleer santral kurmatanna Carter yönetimınln karşı çıkması nedeniyle bir ara Carter'in yeniden seçilmesinl istem«mişse de şimdi Carter"ı yeğlemektedir. Bunun nedeni Reagan'ın Başkan oiduğu takdirde ithalatı kısıtlayıcı chimayeci» önlemler almasından korkmalarıdır. ABD'ne ihrocatı oldukça yüksek duzeyde olan Brezilya, Reagan'm kazanmasını lstemem.ektedir. Genel olarak 1980 ABD seçimlerinln dünya kamuoyunu yerinden hoplatan bir olay olmadığı ve 1960'dakl Kennedy'nin secildiği seçimlerdeki gibı İlgl görmekdiğl kabul edilmektedir. 1960'larda ABD'nin dış prestiji kampanyoda önemli bir konu oluşturuyordu. Bu kez ise oluşturmuyor. (Dıç Haberier Servtel) Reagan yada Carter ikinci seçmenlerin mutlak çoğunluğunu sağlayamazlarsa, başkanı Temsilciler Meclisi seçecek A merikan Parlamentosuna ve yosama erkinı elinde bulunduran kuruma. Kongre adı verilmektedir. Kongre seCimleri, çift yıilarında, kasım ayınin İlk pazartesi gününü izleyen salı günu yapılır. Temsilciler Meclisi ve Senato, Kongre'yi oluşturan ıki meclisdir. Meclis'e Iki yıl İcin seçMen Oyeîerln scyısı 437'dir. Temsllciler Meclisi'n» üye olmak icin en ae 25 yaşında bulunmak. en az 7 yıldır Amerikan vatandaşı ol Temsilciler Meclisi mak v© secildiği devlette (eyalette) yerleşmiş olmak şarttır. Devletler, nüfuslarına göre Meclis'de temsil edilirler. Temsilciler Meclisi üyeleri doğrudan dogruya genel oyla halk tarafından seçiürler. Başkanlık seçiminde hiçblr aday mlnci seçmenlerin mutlak çoğunluğunu elae edemezse, Başkanı Temsilciler Meclisı, adaylar arasından seçer. yıl İcin seçilen üyelerîn 1/3'ü her Iki yı!da bir Temsiiciler Meclisi seçimierınm yapıldığı zaman yenilenir. 1913'e dek Senato üyeleri her devletin kendi yasama meclisi taratından seçilmekteydi. Senatör seçilebilmek lcin 30 yaşında olmak ve 9 yıldır Amerikan vatandaşı olmak ger&kir. Kongre'nin yıllık toplantısı 7 aylık bir süre içinde yapılır. Meclislerin hiçblrl, diğerinln onayı olmadan toplantı süreslni lkl veya üc günden fazla uzatamaz. Kongre'nin çaLşması Senato Her federe devlet Iki temsllcl cıko rır. Yanl toplam 100 üyedon oıuşur. Altı BİTTİ YARIN: ANILARIN YANKILARI