Katalog

İKİ CUMHLTJYET $0 EKEVI 1S80 *urufus yıîdonömOnu H S Turmye Cumhur.ye'J, Atatürk'un eşsfr öîToariığınde gsrçekleşen fctr ulusal baâımsızlık ve cağdaşlaşma hareketlnin ürünüdur. Cu"ihunyetle bırlıkte Turk ulusu cagdaslaşma yönunde bir toplumsal biçirnienış sureclnl yoşamaya baş'cmıştır ve yaşıyagelmektedir. Bu yenı toplumsal bıcımîenış bağımsızhk *e özgürlük ı'kelerıni kendısıne temel almıştır. Bağ'msızlık ve özgürluğün vazgeçilmez gereğı olarak da layık dunya, topium va Insan anlayısını kendıslne merkez yapmıştır. Ulusa! bağımsizlık ve özgur düşunce blr rftrtesans hareketıdır; blr toplumsei cydınian'na ctî'ımjdır; bıl'msel cusunusü ınsan vg tcpium yaşamının bılınebılır her clanına uyguioma çabasiGir. Atatürk'ü vo O'nun eserlne temel olon dü•önce llkelerıni evrensei ölçude geçerlı kılan v» O'na tum msaniığın savgısını kazandıran Işte böyle bır aydınlanma çağım Turk toplıımuna getlrmış oımasıdır; Turk toplummda bu yonde demokratık toplumsa! dayanışma scğlamış oiması. başka uıuslara özellıkle başka gerıîcalmış uiuslara da bu aydınlanmayı gerçekleştırmenln drneğlnl göstermış ve umudunu vermış Oırnasıdır. olaylar ve görüşler TÜRK RÖNESANSI Prof. Dr. özer OZANKAYA A, Ü. Siycsal Bılgıier Fcküiteal öğretlm flk fcez o^mak" fizere kandl kadertnı kendısl bellrlemek yolunu açmıştır Böylgce topiumdo ka^ naştırıcı, bırleştırlcı. Insoncıl bir ulusal kımlık bıllnci oluşmuştur. S'nırlan Ulusal And (Mısakı MıHî) ıİ9 belırlenmış b>r yurt amaytşı o.uşmuştur; böylece başka ulusların yurtlarında gözümuz olmaclığı konusunda onlara guvence verılmış olouâu gıbi, Türk halkına da butun rraddl ve manevl gücünu Kendl yurdunu gelıştlıip kalkındırmayo yoneltmak volu acılmış oluyordu. Öye* ) todım dönyamn en ağ r kadını o|moİ!O.r» erâtsrrt, ve et» Güzel Sanatlar Yukarda saydığım tum toplumscı, oKonomlk, kuttürel gel.şımlerın öncüluğünde ve eş'iğlnde Türkiye'de guzel sanatlar aianında da Cumhurlyet donemı ulusal yaratıcılık guc ve yetenektennin boskı V8 yasaklamalardan kurtarılarak özgur anlatım ve gelışme olanaklarına kavuşturuiduğu donem olmuştur Ataturk'un önder düşunceierının ve eseri olan Turkıye Curnhurıyetinın gerçekten evrensei duzeyde değerlı olan blr özellığı de guzel sanatlara verdığı bu değerde gorutrrelıdır. Edebıyatta, resım ve heykelde. 8lnema ve tıyatroda. muzık'e uluslararası duzeyde değerlı eserler, sanatı ulusun hayat damarlanndan bırl sayan Ataturk Cumhurlyeti'nın sanata saygı Ilkesl eşlığınde yetıştirdıği sanatcılarımızın urünlerıdır. Gerçekten sanat faalıyetlerınln toplumumuzdaki yeri Ataturk'le bırlıkte gerekl/ boyutlara ulaşabılmıştır: edebıyat Ataturkle birlıkte Turk dıll edebıyatı olmuş, resim, heykel uzerındekl dınsel baskılar kalkmış, Turk muzlği çok seslıliğın zengın anlatım olanaklarına kavuşturulmayo boşlanmış, Turk halk müzlği dörlenıp yayınlanmış, orkestralar. konservatuarlar kurulmuş, yetenekli öğrencıler yurt lcmde v« yurt dışında özenle eğıtılmışlerdlr. Bunların hemen hepsl uluslararası düzeyde blrer ünlü sanalcı olarak, Türk sanat elçılerı olarak toplumumuzu dunyada temsll etmektedirler. Basın Ne Diyor? Alpay Kabacalı Ekonomik Sorıınlar Bağımsızlık llkesi Turk.ye Currhurıyetrıs temel klmi'ğlrtl Vcnan dıron ruh, ulusal bağımsızlık ruhudur Ataturk'Ûn kend! de//şıyle «Ne kadar vanec ve refah (çinde olursa olsun, bağımsızlığınaan yoKSun blr ulus, uygar Insanlık önünde usak olmak mev kıınden daha yuksek btr muameieye layık olamoz» Bağımsızlıktan anlaşılan şey de tem slyasaf bağımsızlıktır; hem de kendı kavncklarımızı ulusal yararlarımızın gerektirdığl ycnlerde özgurce kullonabılmeyl ve gelıştıreblime/ı amaçlıyan ekonomık bağımsızlıktır. Ancak 0 takdırda külturumuzü oe. ulusal kımlığımızı gel'ştırlp pekfştırecek bıçımde çaâdaşfaştırabılıroık. Yıne Ataturk'un sozlerı/le bellrtelim. c . ESKI donemln boş inonçlanndan ve doğal özellıkıerırnızla hic de ılışk'1! olmayan yabancı duçünca'erden. doğudon ve batıdan gelebllen her tur'ü ttkılerden tümüyle uzck, ulusal ve tarıhsel karakterlmiza uygun bır kultürü ancak boyle bır tam boğımsızlık ortomında gelıştırebı!ırd:k. Bır cydınlanma cağı değerınde o'an Cumho. rtyet dönemının bu bağımsızlık llkesı tefneli uzerlnde olanaklı kıldtğı toplumsa) ve kültüret golışmeleri şo/lece czetlıveb 'ırız Hukuk Devieti • Hukukun üstun'üğu v« hukuk «ievletJ »• kesı ile keyfı yonetımın sona erdırılmesı Cumhunyet dönemının, bağımsızlık savaşının daha llk lik aü/ı'snnden başîıyarak ozeno gözottığ) bfr başka toplumsal g9İışrne atılımıdır. • Soitanot ve hıiofetlrt kaîdırılmosındon başka. mchalla mekteplerıyle rredreseterin, tekke ve zavtyelerln kapatıimosı, şeyh, seyyıt. dervıs, mu ıt. mansıp gıbl sar.ların kullanıfmasının vs bu santarı taşıyan kım&elenn faallyetlennin yasckJanması, eğ.tımın ulusal nıtelıkte bir eğltım kıl.nmosı ve bırleştırılmesı, toplumda düşunce, ınanç ve bıltm özgurluğü yolunu ocmıştır. De/iet.n dınden bağımsızlaştırıîması ve dının yainızca bıreylerln vıcdanındakl yenne bırakılması, hem kulturumuzün cağdaş uygarlık düze> ylne yukseUllebılmesi lcln. hem de toplumda yenı koşjriora uyg^un oöaletil bır djzenın Qerç»kIsştırOebnrresl içın gereklı oian düşünce ve dav ranış ortamını saâlamıştır. İnançlarsn inson vlcdanlarına bırakılması sayesınde. dağişık Inano ve duşunüştekl yurttaşların toplumsal banş vn daYartıŞiva ıcinde yaşama\arı ve ışbirlığı yapobılmeleri sağlanmıştır. Laylk devlet, layîk eğHtım Turk uıusunun siycsal. toplumsot, eKonomik yoşamında. düsünce eğıtimınde bılım ve teknıg! tek kılavuz durumuna eetlrmişt.r. Bu yolda Atatürk'un du$ünceleri şöyledlr c .. Hlc Dir mantıksol kanıta dayarmıyan blrtakım geleneklerın, Inançlann korunrposmdo dırenen ulusların ıler lemesı ÇOK guc olur, beikı de fılc o!moz> «Ifhı»al ohlâkımız uygar nketer ve âzgür duşünc*lerie beslenmeli ve güçlendınlmelıdlr. Korkutmaya dayalı ahlâk bır erdem olrradıktan başka güvem ebılır de değıldır » cCumhurıyet duşüncesl, külturü. vıcdanı ozgur kJşa^!ar ısterı füygarlıÖ'f> buluşları. teknığın har.kaiarı dunyayı değlşmedert değışmeğe uğruttığı bır cağda, yüzyıllık coğ» gecmiş düşuncelerie esk.ye bağiılıkla varlığını korumak olanaksızdır» Eâıtım ve oğret'mm ışlemsei v» uvgulamolı olmcsı va arast ı r mayc dayandırılması da AtaîOrK'ün Turk M llı Eğıtımna kazandırmak Istediği temel âzel'tkler arasındavdı 1930'lu ve 1940 lı yılların Eğıtmen yetıştırme programları llo Kây Enstltulerf uygulamaları bu onlayışın ürünlerly(H. A NARŞINİN, terörün hızı kesıld.kten ber) basm efco>nomık sorunları on plana a!dı. Şu günlerde kıdem tazminatına tavan getıren yeni yasanın yankılannı Izllyoruz, Klml yazariar da bu yasanın vergi adaletl sorununu gündemın llk sırasına getlrdığınl be'ırterek sorunun Cözumünü sağlayacak yasalarm bır an once çıkması garektlğıni vurguluyorlar. # ÜRETİM ARTIŞI ÎÇİN... 23 eklm günu GUNAYDlN'da Taoman EraJ *0nUm artışı yönunde c d d i odımlan atılması zo» runluluğundan söz edıyor: fOretlmdeki düşuş TRT haberlerinde bile acıklanır hale gelmlştir artık. Deviet Planlama Teşkllâtı olorm zlllerınl çolmaktadır. TRT'de yayınlanan habere göre, 1980 yılının llk dokuz oyında üretiml Izlenen mal ve hizmetlerden yüzde 45'lnln üretlmlnde artış olmuş. gerıslnde ise düşüş meydana gelmıştlr. Bu yarı resml Ifadenin ter cümesi, çoğunluklo üretım de düşuş olduğudur. Herhalde Turgut Özal'ın amacı üretimi düşürmek değıldir. Ekonomıyl derleyıp toplarlamak Istıyordu. Dış kredıleri canlandırıp, çarklan döndürmok nlyetindeydl. Blr de enflasyonu yavaşlatmayı umuyordu. Bu amaclardon dış knsdl bolümü az cok gerçeklaşmıştir. Ama enflasyon artış hızında pek gerllema ş p g olmamıştır. Üretım ise öı» gorülen duraklamanın fllçülerlni da aşan sekl!d« gerllemlştir. (...) Blr yan» dan da Ihracat seferbarih ginden söz edillyor. ihro> catta tescil kaldırıiıyor. Eğer üretım artışı sağlanmadan bu yola gidillrse lo plyasada korkunç mal •»kıntısı ve pohalılık ortaya Cikacaktır. Zorunlu Ihtlyoo maüonnın yanına yanaşı» lamayacaktır. Bu bakımdan «Ihrocat artışı» sözünün «Üretım artışı» İle bir likte kullanılması gerektt» glnl duşünuyoruz.» Kadın Haklan TOrkıy* Cumhurlvetlriln blr aydınlanma caft oMuğunun en guzel ve temel kanıtlarından blti ds kadm haklan konusunda dunyaya örnek olacak değerde atılımlar yapmış olmasıdır. Her In»anın ktşılığımn ve zekâsının, yetenekierınln tomelleri ona kuccğında atıldığına göre, blr toplumun nüfusunun yansını oluşturan kadınları toplum yaşamının dışında. gerılik, bllgisizlık, zulüm içında ezılmeğe bırakması kendl can damorını kesmış olmasmdan farksızdı Turk kadınlannın özgurluklerine ve insan haklcrına kavuşmost kuşkusuz Cumhurıyet Türkiyesınln Türk ulu3una kazandırdığı blr hayat kaynağıdır. Ataturk'un bu konudakı düşuncelerı de anılmaya iSeğer. «Blr toplumsal kuruluş. blr ulus erkek ve kadın denllen Iki clns Insandan kuruludur. Mümkün müdur ki. blr kltlenln bir parca6inı llerletellm. öburünü bırakalım tSa kltlenln tümü ilerilyebılsln? Mümkun müdür kl, bir topluluğur» yarısı toproklara zinclrlerl» bağlı kaldıkça öbür bölumu gökiere yukselebMsin? Kuşkusuz ilerleme odımlan, dediğım glbl ikl cıns taratınaan bırfikte. arkodaşço otıimalı ve ılerleme VB yenillk aianında oşamaloro blrlıkte uloşıimalıdır.t tTürk Türk Aydınlanmasının Özü: Layiklik Blr kez daha bellrtmek goreklr kl bOtOn bu caâdaşlaşma atılımlarının temellnde, ruhunda layık dunya, topium ve İnsan anlayışı yatar. Bu otıhmların hepsl bir yönüyle layikllğln gercekleşmesi için başvurulmus, bir yonüyle de layıkllğın gercekleşmesinin sonucunda mümkun olmuş, ya da layiklik llkesinln kılavuzluğundtı y(Jrutulmüştur. Sonuç olarak Türkıye Cumhurıyetl bu 62«lllklerıyle gerçekten çok üstun duzeyde bır sanat eserı nıtelığındedır. Zcten kalıoı, sağlam blr d8viet kurmak vo yoşatmak bılıme dayalı olduğu kadar, yiıksek sanotçı yeteneğl de gerektlren blr Iştır. Bugün toplumumuzun her kesimlndekl yurttaşlara düşen gorev. bu Türk aydınlanmasının bırlkımlerınl. bılım ve sanat alanlarında Yaralıcı'.ığa açtığı yolları. demokratık bır toplumsal dayanışmaya temel olmak uzere oluşturduğu ulusol topium üyelıği bılincıni, yurttaslık bılincıni 0 buyuk ınsanm kendl kışılığınde orneğıni bızzot verdıği duzeye cıkarmaya çolışmak olmalıdır. # MAKİNE YAPAN MAKÎNEî 24 ekim gunlü YENİ DEVIR'de tüketım ekona* misını sert bıcımde eleştıren Erdem Beyazıt, yazısmı çöyle sürdurüyor: tBlr de kanıma dokunan blr lof vor: «Ekonomik tedbırler başarı kazanmozsa bu ülke batar!» mış. Bu ülke batmaz efen dlleM Hele hele üzennıze atıyet tüketımı kışkırtan cıcı sanayıımızın cokmesı 1 ı e os!a batmaz Fakat bır gün evvel ana ıhtıyaç mad delenni üretecek sanayıı kurmazsak, makına yapan makınaları uretmenın blr yolunu bulmozsok makına yapan maklnoları kendlmlz yapmadan dışarıdan aldığımız borc para lle bara[ yapıp o baraldcn üretilen elektrığl de tuketlm maliarmın daha çok satılman yolundo kullanmoya <)& vom edersek bu ülke gane de batmaz ama bünyadeki sancı g'derek artar ve bu sancı sonunda n» doğacağı kestınlemez, (...) Bu ha'k artık evml yapGcak cımento, ydunu yapacak tarlasını ekecek, bara|tnı ınşa edecek makl na ışsızme ış temın eaecek fabrıka bekllyor. Ordusunun sılahının kendJ fabnkosında uretılmesini bekllyor Evının doşemealnln değışt'rllmesinl. sofrasının pepsl İle blra lla şenlendırllmeslnl değ'l!» Ulusa! Egemenîik Ulusai And • önce Cjmhurlyet) de Içeren uîusol eg»menlık ılkesl bfr yandcn Türk ha^ına torıhınde Japonlar OKTAY AKBAL ve Biz... <O,ıe şaşırtıcı bır u.kedır kl Jcponyo Mr kac hat xa kcıan konuk kıtap yazar bır kcç ay kalcn b;i,m cdo« mı makale tascrlar • bır kaç yıl yaşayan bllge klşl yazma tutkusundan kurtuljr» demış bır Fransız yazarı... Prof Bozkurt Guvenc, tam yedl oy ka!mış Japonya'da, bw na kars.n kocaman bır kıtap yazmış! Japonya'yı, tum so runlcrı/ıe eıe almak yerme tJapon Küıtürutnü ıncoi»^ mış Bo! fco! gezmış yedı ay sureS'nce, Insanlarla konuşmjş, Kitap'a' okumuş buyü* bır tutkuyla ccı,şmış Japon ınsanı doha da çok jaoon Insanırm kültürft, sonato uygrrlığa bckış'nı, katKisnı cniaTiak ısfemls. Her ne kadar bır Japon yazarı Mcsahıro cŞu yabancı* lara saşıyorum Gel yor, ıncei yor, on! yorlar b>zl. Ben, dogrusu, anlıyomıyorum kendımlzl» demlşs» de. ya» bancı ınce'eyıcıler, yazariar. gezglnıer Japonyo v* Jopon Insanı kom.sjnc!a her turiu yargıya kolaylıkta varmışlar! Kımı. «ücponlar zekl değildır», klm!. tJaponlar ağnva, sızıya dcha çok dayanır, olume otdırmazlar>, k ml. «Japonlar fıer şey oğrenlrler OTKJ öğrendıklerl pek dsrıne ısiemez», k mı «Buyı.k \,et°rek küCJk deha» dıye yorgnara varmıs Prof Eozkurt Guvenç akıcı blf biçemle yazmıs kltabını lz'3nm!e r ın). gorlemlsrır) çunü gunüne not etrrlş. KesıntiKİeraen kocnıyor B r KOÇ aylık bır Inceieme,ıe koskocc bır ulusu, hem ae gızle r ı derınlerde, blr ceşıt maske a^tında yuzyıllordır gozlerden saklanmıs b.r toplumun nıtenğıni onlamcK savmda degn... Ama gı,iBi yak'aşırrlan var. Kıtabı bıtırdı^ınız zaman Joponya v9 Japon ku!tLj''O sonatı uzerıne beîırgir» Qörüşlor uyondırıyor sızde. daha çok okumak, oğrenmeK Isîefll auyuvorsunuz. Bsnım de çok sevdiğlrn b'r jikedır Japonya... 1970*de<ı topu topu on gun suren çezıriıden kalan Izlenlmlor başka uika^rdekı ıztenımlere oronta doha yoğun, daho urıutulrnaz bır dsgerdedır. Ozoka, Hıroşımo v» Tokyo'da uçer gün kaimıştım «Hıroşımalar Olmasın» odlı kıtcbnnda vera'an Iztenım ve gozlsmler, Japonları JcDC^vavı cn atmak amacnı gutmez, doha çok Atom bonb^sı oipyının övkusjdur anlattığra oradakı Inceler ns'onmue de n\ ğme, arnamına vartna< Istedığim... Şlmdı Güvenc'ın kıtobmı okurken o gezımdekl ızlenimlerın n« denn doğ r u olduğunu anlayıverdim birden... Hep sorar ız «Jopon muc zesı> nedır dıye? Batılılaşmo, daha dofl rusu çagdas 3ş^a sjrecıne aşağı yukarı eş zamanlardc g "TI şız Batı uygarlığmın venlenni otmak, ama ulusal nı'.elıklerden da ayrıİTiomak... Japonlar bunu boşarmşlar, a r c bız bcşarano^ışız' Bugün Japonya bı! m ve te'<nık*e djnyanın en onde gelen blr ülkesl, ^^m oe j'usal Vış lığ'nı büyuk bir tıtızhkle koruyor; ana b z «azge! şm slık» durumunda cırpınmoktoyız, ulu1 s31 nıte k!er,m,z bozar dlye caÇdaş uygarlığa da blr îütu yQkiaşomı/oruz aynco ...Neoen bu oynm, neden on'arıi fcosariEi, bzım başarısızlığımız? Bozkurt Guvenç'n şu satıriarıni okuyattm. belkl yu» kar'aaki sorular n cözuTiunü bunlarda buloblllrlz: «Jo» pcr cağrîasıdsmasında 18S0 y lında vavmtanan eSıtlm ıkele' ~e gsnış b ı r yer verıîır Oysa. Japon eğıtım/ndekl öiem" H eğ şme's' cok dcha önce bas!am<ştır Fransa'dan a! non zorun'u eğitim s'Steml 1872'dsn beri uygul»n,yordu M"ıcı'n'n ıktıdara gsl.sinde yOzda 35 doîaymda olan ok'j'lasTta oanı 1900'ierde yuztie 85'e ulaşmıştı. Yaygm eğıtım afanı daho da hareketliydl. 188090 ytllo» n aros.nda Dorwin'ın, Soencer'in «evrlmclı kltopları tta, Kan*'.n f°lsefe yozıları tümüyls Japoicovo cevrllmlt, yoy"^!c:nrrış bulunuvordu > Bjgün okur y azcr cranı yuzde yuz noktasına yoklasrr.şsa, gcısîe'er sekizer, onar mMyop baskı yap»« »C'sa, bı ımie teknıkte, sanotta dünyayı saştrt'cı atj» ımio r yapıi^aktayso, Joponvo, ABD, A ^ a n y o »Î9 blr>> lıkte er güç!ü blr endustri devieti sayıhvorsa; Işte !ş!n açıl' cnast bu... Zorün'u eğıtım doha 1872'de baçlamıs, ckjüaşTia c a n ı yüzvıl baş'nda yuzde 85'e çıkrrış, 19, yuzyıi b'tmeden tum Kant Oarwin vb dünyo ktösiklerlnın tum ynoıtlan Japoncaya cevrümlş... Ya btzde' Bugune ds' bır tek Kant cevırıs! yapılmamıştır, Darwın ku'cnı b'Ie bır tokın sıyasa adamlarımızn dılınde alay Vonu^u hal'ndedır OkLİIasma ıse artan nufus karşısında gLır!ei gune aerılers düşmekted"'. Iki ülke. ıkl ulus cros.nda bır başka aynm da dînsel baskı kopjsundadır S rto dir>n' kabul etmiş Japonlor Için dınsel blr orla'ia, b r etk.îeme yoMur Oyso, ycnlı? vorum!amo« lcr. anlayıslor yuzünden Islâmlik TQrk uîusunun ©ofl<!a* uygarıtğa uîasmasında sürekll engeüer cıkarrrtff, buçun de çıVa>TTiat'.tadır Dcha doğrusu voborltk, h«r za^an cğır basmı». Türk uîusunun lieıi yürüyüşunfi durdbTnuştur Bozkurt Guveno'ln «Japoo Költuru» kttabmi h«r eyd mmızın, her okuryozanmızm okumasını yarortı görürum Oera alacoğmız, öâreneceğımlz p«k çok şey var da ondan... Bou eoıcugu, yainızca, ounesın gunıuk gezısı eoounda vordığı yörtn ve 1 xokuı Kitopiannda oğrendığımız g'bl, dort a na yortdeo bırınm oaı öeğ.ldır. Bu bczcuK, bü Koner.sel aniamının otesınae, beılı bır tarırısei sürecı, bellı bır top'umsat, bıreysel, ekcnomık geıişımi, kı saco, beılı bır yaşaın v» duşun bçımini simge.er Batı oloyı, oyıesıne gemt kopscmlı, öylesino önemli v« öylesıne etkm blr gercektlr kl, onu onloyıp degerlsndırmsden, dünyayı. hol» cağdaş dünyayı anlayıp degerlendırmek oicnak sızdır. ÇunKU, aşağı yukan 2500 yıldan bu yona, Batı hcpşırmca. butun dunya, en azından nezıe olmaktadırl Ista burtun ıçınciir kı. hıs bır ınsan, hıc blr toplurn. Batı karşısınao tarafs>z kalomcz Herkes, şoy> t« ya da boyle, oma mutloka. ona ılişkın beill bır tutumu b » nimsamek zorundadır. Bu zoıunluluk, «ger d*yim yerındeyse, doğuştan Batm o!« mayan, bır başka devlşle, coğrofı, tarıhsel ya da başka ne» rîenlerie, Batı uiaymın 15,1da doğrudart doğruya yer almaT.is bu'unan ve bugun bu olaya ka tılnak ya da katılmamak durumunda olan üikeler \ç.n ozellıkte geçerddir. • • • Batılııar, Batı uyjjarlifi'a« beşıgı oıarak Yunamstan'ı gorurıer. Gerçekten de, Mflatooiu Thaıes, EpnesosİJ Herokie.:o« B:bj AnadoJuJu b,ıgm ve bs.galerın öu uygarlığm doğuşjno n« g.bı kaUılarda bulunaukları tartışması b'r an icın bır ya na bırakılırsa, Pythagoras, Sok rates. Eflâtun, Ansto gıbı motematıkçı ve (elsetecıierın, Batı duşuncesını hazırlayan v« o.uş turan koşe taşları oıduklan yadsınamoz. örnegın, kendmden once üretılmıa olan hemen bütun bılgılen, kımı yenl kuram ve savlar da gelısürarek, bır sistem içınde topartayan Arısto'yu Batı'nın yetıştırdığı en büyük düşünürlerden birl saymak gereklr Ne vor ki, oradan 1500 yrf gscîıkten sonro; aynı Batı, Ansto felsefeslnl, 1000 yıllık Hırıstıyan telsefesine, korü körune ama sımsıkı düğümleyıp, Ortoço§ Avrupa'smın engizısyonlarında cadı kazanları tay natmış ve Insaniarı ınım înim Inletmışt.r. Yunon uygorlığ nm sono ermesınden sonro, Batı'nın tarth sahnesıne çıkan Roma İmpara torluğunun gelıştırdığı hukuk duzenl bugün bı!e Hukuk Fakultelerinde okutulmakta ve cağdaş hukukun temeMermden bırmi oiuşturmakîadır Oysa, Botı uygcr'ıgının bır pcrçası olan b j irrporatorluğun vatan daslon, günluk özel vo toplurn lıTisal vaşcmlarında, en hafif d6yiTiıe, dunyanın en rezll Insanlarındandıîar. Yalnızoa Roma votandaşı oıanlon Insandan soyorlor ve hlç bır sopıklığo hoyır demezîerdı Bat'iı ınsan Dır zamanlaf meleklerın aı$ı ml, yoksa erkek ml olduğunu tortışır va Haçl) Seferlsn adı oltındo, bın lerce knometreyı, bana mısın # Saaıtr : Ouemunj» Ouetectıiıt U o kl 3* BATI BATI, ARÎSTO'DAN SARTRE'A, ATOM BOMBASINDAN A\TIUPA KO\SEYİXE UZANAN ÇOK KARMAŞIK, ÇOK GENİŞ KAPSAMU BtR BÜTÜNDÜR. leceğlne Ina^acak kaaar saf davranan Batı Insanı. buhar tna kınasıydı, otomobıldı, ucaktı derken, şımdı uzaya gldlyor ve yeryuzünun orasındo burosında kan govdeyl götürürken, gökyüzunün barışcı amaclarla kullanılmasını onerlyorl • •• Pekl ama, Batı nedlr. bunlardan hangısldir? Bu gibl durumlarda, ınsom kanatları altına alıp rohatlatan blr yanıt kalıbı vardır. Bu kalıba sığmılacak olunursa, Batı olayının, butün bunların toplamı olduğu Ilarl »uruleblllr. Kuşkusuz, bu yanıtta cok bü yük blr gerçek payı da yok d« flıldir. Ne vor kl, kuramsal açıdan doğru va yararlı olan boyla bir değerlendırme, uygulama açısından, yanlış değllsa da, yeterslzdlr. Kendlnl Batıyla, kâğıt üzerinda değil da, somut yaşamın Içlnda karşı k a r şıya bulan insanlar va toplumlar, böyle blr toptancılığa dayanarak ışın Içlnden cıkamazlar. Işin Içinden çıkabilrnek Içın, Batı'nın kendi Içındekı çelışkılerınl lyl gormek ve onu ne bütünuyle katrullenlp ne de bütünuyla yadsımaksızın, belli bır Becmecılige yonelmek zorundodırlar. Or. Gürhan TÜMER Onrvemnesı GOzel Sanatlar Faft. demedan oşıp, din uğruna okıl olmaz çıigınlıklar yapardı, Bırakın dıne karşı cıkmayı, tnsanlann bu konularaa blraz coha mantıklı ve hoşgorüJü düşünnıesl gerektlgml söylemek Içln oflzını açanlara o devlrde Batı'nın verdıği ceza, dlrl dlrl ateşte yakmaktı. Aradon 1 X 0 yıl geçtıkten sonra C3 Ise, Russel. &artre, Camus glb' Botılı 'ı!o;o('or djpedjz tanrıtonımazlıgı savunup, bır suru ae yandaş toplar oldutar Gok değil, 60 yıl once, mllvonlarca kışının conıno kıyon Birincl Ounyo Sovasım v» h« men 20 yıl aonra da, daha çok Insanı öldüren Iklncl Oün ya Savaşını cıkaranlar, na Hlnt Budistlsn. ne cöl fellah!an na de Afrlko zencllerlydl. Bu »avaşların birlncisl da. Iklnclsl da sapına kadar Batıiıydı. Ama Insan Haklan Blldlrlsl'nl yczan, savaşlarda slvll halkın korunması gerektlğinl savunan ve bunun lcln toplantılar düzenleyıp anlaşma lar yapan da yıne Batı olmuş tur. Blr zamanlar. cennetin anah tannın porayla satın alınabl # VATANDAŞ tLE KAMU... SON HAVADİS'ln 24 eklm oünlu boşyozıstnda «Kıdem Tazmlnatı» yasası ele olınarok şöyla det*lyor: fBlr aylık hükümet, sesız tazmlnat olomoyacaflı lcln, bundan sonro bu vonelerdlr partı Iktidorlorının lıyi vuramayocak olanlar acık bıraktıkları delıkten belkl müteessır olacaklar»ızan suları durdurdu. Bunu yaparken hasls hareket atmedl, filçOvü ne tozmlnati vcrenler ne de alanlar aleyhlne bozmadı, dun yanın hıcbir yarlnde smırdır, ama na yaparsınız M, bu Iktldar mutlaka runda Idl.» vatandaşlarm dengelemek zo» haklan lle kamu haklanın # DEVLET BABA! 23 ekım günlu MILLlYET'te N.IgÛn Uysa! » a ou kanudakı tartışmalann KOlay b.tmeyeceğınl tfada ederek dıyor kl«1. Blr anayasal çerçevenın henuz bulunmadıgı blr donemde, gundeme ge /en bır yasal değ şıklığ n, hangı temeilere gore yapıl dığı sorusu, kolay yanıtSanablllr blr soru değndir. (...) 2 Tazmınatlara konulan üst sınırın 12 eyIGIden bu yana çalıştırıiması da bazı soru Işaretleri yaratabılmektedır. Özeüıkle hak sahıplennın aleyhıne olduğu durumlarda, yasal auzenlemelerın Cerfye doğru Işlememesınl ongoren genel hukuk kuralları koiay gftzardı edllebılır mı? 3. (...) llk yopılacak duzenlemenln, taz mınatlar alcnında değil, vergller aianında düşunulmesı beklenirdı. (...) Cofidaş dev'et, yanına sosyal takısmı da almış olan devlettır Bu kavramın halk arasında kullanılan bır blç/mı de devlet bobadır. Tum ücretl.iertn vergj mahkuTiu haııne geldığl şu donemde, aevlet babaya sosyal açıdan krıtlk görevler düşmektedlr» Perde Ara!:ğından Nadîr Nad» 5. Basktsı çtkîPOz Bunun an lyl ömeğı. Glkamlz ve tarıhte, bu zor sorunla en yoğun ve en somut blçlmda karşı Karşıya kalmış olan İnson, sanırım Ataturk'tür. Çünkü O, Turk toplumunu, çeşıtll nedenlerle «rnuasır medenıyet sevıyesıvnın altında kalmış O« manlı Imparatorluğu'ndan kurtarıp, Batı'nın bır uyesi vapmayı ongoruyordu Evet ama şu Işe bakın kl, bunun içln, her şeyden önce, Batı'vla savaşmak gerekıyordu' Hem de bu savaş, yainızca Batı'dan gelen ordulara karşı değil, oynı zomaida, Bat/dan gelen poîıtıka cılara karşı da venlmek zorun daydı. Kurtuluş Savaşı sırasın da Doğu Cephesınde de bır ta kım olaylar olmuştu kuşkusuz. Ama en «dramatık» savaş Batı Cephesındeydi Bu cephede, hemen bütun alt ve üst yapı kurumlarıyla Batı vardı. Ingıltere'slyle, Fransa'sıyla, Italya'?ıyla ve de Batı uygarlığının besiğl sayılan Yunanıstan'ıyla, Batı'nın en önde gslen temsıtcıleri düşman saflannda yer alıyordu. Oysa Turk toplumu ve Atatürk, savaştan sonra, Batı' nm bır çok kurumunu benimseyecek ve Batı kınde yer almak 'cin yoğun blr çcba gösterecekti. # ÇARÇUR ETMEK... 25 ekım gunlü TERCUMANda Refik Sörme»•oy, kıdem tazmınatı konusunaa düzenleme yapılması gereğ'ne ınandığını, kurulacak ktdem tazmlnatı fonunun işcı leni'ie olacaçım ıfade ettıkten sonra SSK'nın ışcı prımlerınden dola/ı ışveren'er. den 20 mılyar lıra tutarında clccağı bulunduğuna değınıyor ve şunlan yazıyor: <Aynı usul fonda da davom ederse o takd rda devlet başiangıcta verdıgı 10 mıiyarla paçayı kurtaramayacak ve ılertce aaha pek ook 10 mılyariarı bu fona ödemeK zonjnda kalacaktır Kaıdı kı bızım bu endışemızı MESS'ın eski Genel Baskanı, gunümüzün Başbakan Yardımcısı Turgut Özal da paylaşmaktadır. Soyle kı, 1979 yılının ekım oyında Bursa'da düzenlenen «Kır dem Tazmınatı ve lhba Güvencesıs adlı serrpczyumda fon ,!e ılgıll gcrüşle'ini ocıklayan Turgut Özal, kıdem tazmınatı fonanun kurulmasına karşı ! o duğunu belırtmış ve «Boyle fonların devlet tarcfından yanlış kuüanı'orak ca r cur ed'idiğ nı» SÖ2lenne ekiem'ştır ÖnüTtuzdekl gunler bu fonun devletce mı yoksa 'şveren ke s mince mı çarcur edılece ğ.nı gosterecektır H'ç suphssız fon konusunda temennımlz, fonun ne dev İet ne de işveren tarafından corçu r edılmes'dır.» P7T FABRİKA MÜDÜRLÜĞÜNDEN PERSONEL ALMA HAKKINDAKİ İLANIN İPTALİ 11 kosım 1S80 Salı gunu yaodacağı evveioe Mılîiyet Sdzetesmde llon edılen «ELEMAN TEMINi HAKKINDAKİ SINAV» dan vazgecılmlştır. llgilı'er» duyurulur. Evet Bct Arlsto'cian 'e'a, Skoıastık duşunceden varoL'şculuğo, Engızısyondart, \n san Haklan Bıldırısı'ne, Vıyana valslerınden uzay yolculuklarına, atom bombasından Avruoa Konseyı'ne uzanan, çok karmasık, cok genış kapsamlı bır bütuidur Batı'vı tyl bılmek, doğru değerlsndırmek gerekır. # VERGİ YASASI 26 eklm gânlü GUNAYDlN'da Necat' 2mc!r kıran, ook gemş bır kesımın be<!entılerınl şöyia dlle getıriyor «Türkıye belkl bır bcvıler bile var Şımdi bu işc( ma ödemeyenler ıçın verve memurlar bır rahat nagi cennetıdır Adamın ya fes a'cb Imek ıcm venl yâ da kadının hayatmı yokınnetmden gerçekten çok dan göruyorsunuz Gıyıcdıl bır vergı yasası bekminden kuşamına, kuafolıyor. (...) Vergıden ezlründen otomob'lıne, kışlılen, bunalan bır büyük ğından yazlığına, mucevtopljm var Bu topium 12 hsratındon kurklerıne, seeyluj günu öncesınde yıtlvahaî'enne zıyafetlenne, nlmış ümid'nı o günden davetlenne kadar... Ve sosonra ven den elde etmis, nunda beyanncmesınde sımdı geleceğe utıuîla ba«Zorar» yazılı oluyor. . kıvor.. Bu umudu güclu Ama Işcl, memur, öcretlt, tutmak ge>ek. . Vergı veyanl bordro mahkumiarıscsı brno gore yeni yönın en garibanı yılda 100 netım ıcm cok önemll blr bın, 200 bın 500 bin, h c sınav olacaki» ta 1 nrl/on iıra odeye" {Basın: 22954) 6090 Ntl)12 NAIli CUMH URIYET 'VHAVI TAAHHlll EDEH > K \R4 Kormr 8 o i a v 4» » vp. •start rw r ss 2s K«* U33 3S y» Rat : » Vo : 13 Tal : u'v a *5 ıcs' ABONE UCRETLFRJ t • 1.800 I 200 afırı< TA tm«ak 5 44 KV Güne 7?! 1M 13» 0ı Geoeî Y»JUB UüiOra O t t » KCETBÖKE Eminr I J J W lı.M a 30 EKÎM A ^fcrlçiîr*. MCdOrO : rirt ss Vur* (Sısı «c 800 O BEjwr v* «mın osJD'uf't1"» Mat&ıîtr T »» C t m h i l ı k ' ^ 9 «i Cao >o W 41 Postt Kı.tt!«a : 3«f Î3TANBU1. T«l«2aa 800 1 800 1S00 ÎS7 : »BTtt Kava Ü'.'iı^ru ıî rıar. t sas ücrptj eru nıarıne Cına «öre «yie» uyruı smr tiin Tel • xb C3 l»tn 19 «0 U 630 1» m