Katalog

O N CUMHURtYET 27 EKÎM 1980 Olur şey degil Nadir NADİ'nin anıları / İLK TASFIYE EDİLENLERDEN BIRI DE O GUNLERIN GENC GAZETECISI YAŞAR KEMAL'DI Cumhuriyet'i çekemeyenler gazeteyi içeriden çökertmeyi deniyorlar 33 vet Bır zamanlar bızı Nazi hayranlığı ı!e suçlayanlar bu kez komunıst, Moskova yanlısı dıye ustumuze ustumuze gelıyorlardı Oysa bız 1924 de ne Idıysek 1944 de de 1964 de de o ıdık Ataturk devrımı dogrultusunda çagdaş uvgarhga donuk bagımsız ılen bır Turkıye nın kurulmasma katkıda bulunmak ıçın dıdınıyorduk Bızı çekemeyen ler yazılı saldınlarla emellenne ulaşamayacaklarını anlaymca gazeteyi ıçenden çökertmeyi denedıler kardesım Doğan a kadar soku larak yonetıcı ve yazarlar kadrosunu degıştırmeye kalkıştılar Bır olçude başanh da oldular E CEVAT FEHMİ İLE UĞRAŞIYOKLARDI A rkadaşım Cevat Fehmı den yukanda söz etmıştım Haber değerlendırmesınl ıyı bılen agır başh cesur saga sola yalpa vurmayan, onurlu bır gazetecıydı Cevat Fehmı. Dogru bıldıgı yoldan şaşmaz, ınançlanndan ödun vermezdı Alkılıç davası sürup gıttıgl ve Cumhunyet'ın komünıstlıkle suçlandığı sıralarda Doğan'la Cevat Fehmı'nın arası açılmış Sanınm onu da komünısttir dıye Doğan'a gammazlamışlar Ortaklarım her şeyı ondan bılıyor gıderse rahata kavuşulacagını sanıyorlardı Cevat Fehmı ye güvenımı bıldıklennden açıkça bana «çıkar şu adamı» dıyemıyorlar, el altından onu tedjrgın etmekle yetınıyorlardı Cevat Fehmı huzursuzdu ama ışın ıç yuzune ınememıştı Hazırlanan taktıği sezmekle bırlık te kararlıydım Cevat Fehmı'yı bırakmayacaktım Sabn tukenmış olacak, bır gün ellnde bır kağıt odama geldı. Nedır o? Istıfa mektubum. Aman ne yapıyorsun, sakm yönetım kuruluna gonderme! Gönderdım bile BIZE KARŞI OLANLAR CEVAT FEHMI'NIN ISTIFASI ILE ILK MEYDAN SAVAŞINI KAZANMIŞLARDI RAHATSIZLIĞIMI ILERI SUREREK (TURP GIBIYDIM) BIR SURE DINLENECEGIMI VE GAZETENIN YÖNETIMIYLE ILGILENMEYECEĞIMI OKURLARA DDYURDUM ARDINDANDA GURSEL PAŞA'NIN SENATORLUK O N E R I S I GELDI... BASKILARA DAYANAMAYIP İSTİFA EDEN CEVAT FEHMİ BAŞKUT. «1961'de kabul etmemıştl Bu sefer rtcamı tek rarlıyorum Yıne ıstemezse aramızda kalması kaydıyle cevabını beklerım» dıyor Haber benı sevındırdı Sevıncımm nedenı senator olarak parlamentoy a gırmekten çok Ankara da benımle ılgılenen benı duşunen kımseleıın bulunduğunu gormemdı Herhalde Mıllı Bırlıkçılerın bır bolunıu Cumhunyet ten nıçın uzaklaştıgımı az çok ogrenmışlerdı Gursel Paşa'nın da hakkımda ıyı duygular besledıgını tahmın edıyordum kabul ettıgımı teşekkurlerımie bırlıkte sayın Cumhurbaşkanına bıldırmesını arkadaşma so>led m Pekı neden 1961 de ıstememıştım de şımdı sevınerek kabul edıyordum9 POLITIKAYA PEK ALISAMAMIŞTIM A tıfa edınce «hayır kabul etmıyoruz, ne olur ge. rı al dıye yalvaracaklar mıydı? Dedıgım çıktı Genel Yavın Mudurumuzun «ya etmezse» dıye heyecanla beklenen ıstıfası yonetım kurulunda derhal onaylandı Nasıl bır yol tutmalıydım'? Hemen başlangıçtan ben yonetım kurulunda görev almamıştım Gazetenın genel pohtıkasını babamdan mıras kalan tınsel (manevı) gucumle yürutuyordum Oysa ortaklarım benı gunluk yazılarımla baş başa bırakıp kendı polıtıkalarını uygulamak ıstıyorlardı Bu polıtıkanm hafıf gerıye donuk, ılımh bır yol olacagını tahmin edıyordum Cumhunyetm canlılığı (dınamızmı) ne olçude gevşeyecektı? Imzasız kısa bır yazı yazdım. rahatsızlıgımı ilen surerek (bır şeyım yoktu, turp gıbıydım) bir sure dınlenecegımı ve bu süre ıçınde gazetenin yönetımıyle hıçbır şekılde ılgılenmeyeceğımı okurlara duyurdum. nezaketen fıknml soran Ecvet'e «pek ala eder sın ben şımdılık kanşmıyorum» gıbılerden bır yanıt verdığım sanıyorum Ecvet aldıgı dırektıf uzenne adı solcu>a çıkmış kımı arka daşların gazeteyle ılışkılennı hemen kestı Bunlardan Yaşar Kemal le Hasan Alı Edız kadrodaydılar Çıkanldılar Yazılan arada bır vayınlanan Melıh Cevdet Anday Profesor Ca hıt Tanyol ve babamın çok sevdıgı Cemal Hus nu Taray la daha bır kaç arkadaşa ıse artık gazeteye yazı getırmemelen rıca edıldı. Orhan Bırgıt ve kafadaşı Alı Ihsan G6ğuş'un ortaklaşa yayınladıklan haftalık Kım dergısınde benım de Cevat Fehmı nın de gazeteden uzaklaşmamız olumlu karşılanıyor, bızden soz edılırken Nadir Nadi Cevat Fehmı ıkılısı deyımı . kullanılıyordu Sagcı basını bu olay genellıkle çok sevmdırmıştı. Yaşamım boyunca günluk polıtıka benl hıçbır zaman yakından sarmamıştı Gazetecılıgı de meslegı çok sevdıgımden degıl yazgım benı o y ola surukledıgınden benımsemek zorunda kalmıştım Meslegım geregı tanık oldugum olavları ıçıme sındırerek ızlemez bır an ılgüenır bakar geçerdım Onemlı sayılabılecek konular hakkında gunluk notlar tutmayı gereklı bulmamıştım Bununla bırlıkte ogrenılmesı genç kuşaklara yararh olabılecek gozlemlenm ızlenımlerım anılarım vardı Bunları yazabıhrdım hatta yazmahydım Kollan sıvadım, masanm başına geçtım. çalışmaya başladım Bellegımı tazelemek ıçın sık sık matbaaya gıdıyor, eskı Cumhunyet koleksıvonlarını ınceleyerek elımden geldığınce yan lışlardan sakmmaya dıkkat edıyordum slma bakarsanız 1961 dekı davranışım daha tutariı daha ıçtenhklıydı 1950 den 1957 ye kadar parlamentoda yedı yıl geçır mış polıtıka oyunlanna bır turlu alışamamıştım Havanda su doverces ne surupgıden ıncır çekırdegını doldurmaz tartışmalardan zevk ala mıyordum Gerçek ulke çıkarlan su yuzune çıkarüamıyordu bır turlu Bu durumu tek başıma duzeltecek adam degıldım ben Başkalanna yardımım da dokunamazdı pek Bır türlü pohtıkadan hoşlanmıyordum Dunyanm bütun parlamentolarında polıtıkaya az çok demagon kanşır Demagojısız polıtıka hemen hemen duşunulemez Bense demagojmın ustacasını bıle kımı zaman zevkle dınlesem de ıçıme sındlremıyordum Lstelık kalabalık onunde konuşmak yeteneğınden de yoksundum. Inandırma gucüm sıfırdı dıyebılırım Yazılanmla elde ettıgjm etkının bınde bırını konuşa rak başaramazdım. Bunu geçmış deneyımlerıme dayanarak bıhyordum 1961 dekı çekınmemm nedenl buydu. SİZE DERS OLSUN? SENATÖRLÜK ÖNERİLİYOR kısmı senato seçımlerlnden önce bır gün. Ecvet Guresm yenne Ankara temsılcıligımızl üstlenen Kemal Aydar telefonda bana çu haben ılettı Cumhurbaşkanı Gursel Paşa sızi Kontenjan Senatörlügüne seçmeyi düşünüyor. A CEVAT OYUNA GELMİŞTt... yvah, olan olmuş. Cumhuriyet'i lçerden çökertmek ısteyenler ilk meydan savaşını kazanmışlardı Çok canım sıkıldı, Cevat'a söylemedığımi bırakmadım. Ortaklanmın bekledıgi zaten buydu Ne sanıyordu, is ANILARIMA YÖNELİYORUM E TEMİZLİK BAŞLIYOR C evat Fehmı'den boşalan Genel Yayın Müdürlüğüne Ankara temsılcimız Ecvet Güresba getmldı. Işe başlamadan önce, belkı O lan bıtenleri umursamıyordum. Yapacak ışlm yoktu vaktım boldu. Benzer durumlarda yaptığım gıbı kendımı kemana verdım Bır sure boyle gıttı Sonra düşundum, ban oturup anılarımı yazayım, dedım. ma 1964'de işın içıne bencıl duygular kanşıyordu Bana komünist Moskova yan lısı der mısınız, alın ışte koskoca Devlet Başkanı tarafından Senatoya seçılıyorum. Sıze ders olsun' demeye getırıyordum. Senatoda hıçbır parti dlsiplınlne baglı olmakfiiTfin. yalnızca vıcdanımın sesıne uyarak ojrumu kullanacaktım Bu da az şey değıldı sanınm. YARIN: YENİDEN TBMM'DE İRAN'A GÖRE SAVAŞ, ÎSLAM EMPERYALİZM SAVAŞI o : smi son günlerde Kanlıkent anlomma Hunın I şehır oiarak degıştırılen Hurremşehırden oyrılıp Abadan a gıtmek uzere yola çıkacağımız sırada bır grup Devrım Muhafızı, tdurun bir dakıka» dıye haykırdı Kaldırımın orasına burasına dağılmış bırkaç parça kağıdı toplayıp bıraraya getırdıler Karşımızda bırdenbıre Saddam Huseyın ın başında Arapların ulusal başlığı kefye, renklı buyuk bır posterı bıçımlenıverdı Irok bırlıklen Hunınşehır e Saddam'ın posterlerıyle bırlıkte gelmışler Besbellı kı kentl ele gecıreceklerınden emın olarak sokakları Devlet Başkanlarının posterlerıyle donatmayı duşlemışler Oysa, Saddam ın posterlerı Iran kentlerınin bırcogunun dıreklennı ve duvarlarını susluyor. Iran yapımı bu posterler Irak yapımı olanlardan haylı farklı Bunlarda Saddam gozunde Moşe Dayan ınkı gıbı bır korsan bantı olan, kravatı Amerıkan bayragı bıçımınde Sovyetler Bırlıği bağlantısını sımgeleyen orak cekıc rozellı sıvrı dışlerınden kan damlayan cırkın bır goruntu halınde Iranlılar bu posterlerle ülkelerıne karşı Irak tarafından başlatılan savaşın aslında Iran a karşı ABD Sovyetler ve Israıl'ın destegını aian ve onların cıkarlarına hızmet eden bır saldırı olduğunu anlatmak ıstıyorlar Bu anlayıs gerek yönetıcılerın tahlıllerınde, gerekse sokaktakı Iranlıların duygularında egemen Şattülarap'ın Iran Yakası Cengiz ÇANDAR Cumhurbaşkanı Benl Sadr*ın babası Ayetullah Nasrullah Benı Sadr, Musaddık hareketının bas tırılmasından sonra Irak'a kaçmış, orada yaşamış, orada ölmuş ve orada gomülü örneğın. altı ay once bır Iraklı Humeynl olmasından korkarak Saddam'ın oldurttuğu Iraklı dını lıdv Aye tullah Muhammed Baghır Sadr'ın kuzenı Ahmet Humeynı ıle evli Yanı Imam Humeynı nın gelinı Sozun kısası Irak nüfusunun onemlı bır bölumu Iran Islam Devrımınin fıkırlenne Saddam'ın Baasçı ıdeoloıısınden ve uygulamasından çok daha açık Iran ın sık sık sozu edılen «devrım ihracı»ndan çok Irak ın «devrım ıthalı»ne uygun bır bunyeye sahıp olduğunu söylemek daha Isa betlı olsa gerek Bu bakımdan Arap dünyasının lıderlıgıne nıyetlenen 1982 de Baglantısızlık Hareketının donem başkanlığına hazırlanan Saddam ıçın Iran Islâm Devrımını daha ruşeym ha I r deyken kaldırmak, kendı varlığının bır on şartı hahne gelmış YETKİLİLERDEN SOKAKTAKİ ADAMA DEK, HEMEN HERKES, IRAK'IN IRAN'A ABD NIN VE SOVYETLER'IN ONAYI VE DESTEGIYLE SALDIRDIGINA INANIYOR SAVAŞTAN ESAS OLARAK, ABD NIN YARARLANMAKTA OLDUĞU BELIRTILIYOR IRAK, COGRAFI NEDENLERIN YAN1 SIRA TARIHSEL, KULTUREL VE YAPISAL NEDENLERUE IRAN ISLAM DEVRIM! NIN ETKILERINE EN ACIK ULKE BU NEDENLE, SADDAM VE BAAS REJİMI IÇIN IRAN ISLAM DEVRIMI'NI DAHA RUŞEYM HALINDEYKEN ORTADAN KALDIRMAK, KENDI VARLIKLARININ BIR ÖN ŞARTI HAUNE GELMIŞ. IRAN KARŞISINDA ORTAK ÇIKARLAR I IraKlılar, Hunınşehır (Hürremşehır)e Devlet Başkanları Saddam Huseyın'ın büyuk posterlerını de getırmışler Hunınşehır kaldırımlarında Saddam'ın parçalanmış posterlerı yatıyor. Sokaklarda ıse tahrıp edılmış Irak asken araçları. rak ın bır kolu Basra Körfezme dığerl Ûrdün Suriye ve Lubnan a uzanan strateıık konumu gozonune alındıgında Baas reıımının varlığının korunması Saddam kadar bolgeye ılgı duyan bolgeye muhtac superKu/vetlerın de çıkarlarını ılgılendınyor Irak'ta Baas reıımının korunması ve süper kuvvetlere karşı bır bolgesel bağımsızlık ve ısyan bayrağı gıbl dalgalanan iran İslâm Devnminın boğulması Bırbırıne koşut, bırbırıyle ıçıçe ikı amaç. Dolayısıyle Irak Baas reıımıyle süperkuvvetlerln bolgesel çıkarlan uyuşuyor Iranlılar, bu nedenle Sattülarap ın denetım sorununu bır savaş nedenı olarak cıddıye almıyorlar bır maske olarak degerlendırıyorlar Gene aynı nedenle. savaşı bır Iran Irak savaşı olarak değıl İslâm ıle Kufr'ün savaşı olarak nıtelıyorlar Başka bır deyımle, savaş, İslâm Ile emperyalızm arasında bır savaş olarak nıtelenıyor Nıtekım, Beni Sadr, savaşın ılk haftasından sonra, Iran'ın süperkuvvet tarafından desteklenmememesl holınde Irak ı 15 gun ıcmde kesın bır yenılgıye uğratacağına ılışkın guvence vermış, savaşın bu süreyı aşmasının Irak'ın esaslı dış destekler elde ettığınln belırtısı olacagını acıkca söylemışti. Pekı, savaşın uzerlnden bırkaç gün geçtikten bu yana Sovyetler'ın ısrarla tarafsız olduğunu vurgulamasını, ABD nın ıse bır ay sonra Iran'a kur yapmaya başlamasını nasıl acıklamalı? NE BATI, NE DOĞU I * slâm Cumhurıyetı'nın en nüfuzlu yönetidlennden Meclıs Başkanı Huccetulıslâm Haşemı Raf sancanı Iran Devrımı nın cne Batı. ne Doğu» şiarıyla yola çıkarak hem ABD nln hem de Sovyetler'ın bolgedekı egemenlıklerıne başkaldırdığını ve bu nedenle her ıkısının de hışmını uzenne çektığını soyluyor Yonetımın Rafsancanı'ye karşıt konadından olan Cumhurbaşkanı Benı Sadr'ın kurmaylarından Saıd Sencabı Irak'ın ABD ve Sovyetler'ın bılgısi ve zımnı onavı olmadan boylesıne krıtık bır bolgede savaşı başlatamayacağını belırtıyor Sokaktakı adam ıse Irak ın ABD ve Sovyetler tarafından desteklendığıne hıç kuşku duymadan ınanıyor AMERİKA'NIN Ç1KARI • | ran'da Dışışlerl Bokanlığı boş duruyor Bu görevı fıılen Saıd Sencabı dolduruyor Daha doğrusu Sencabı bırkaç ıktıdar merkezlnden bırı olan Cumhurbaşkanı Benl Sadr'ın «Dışışlerı Bakanı» Onunla süperkuvvetlerln savaşla ilışkısı konusunda soyleşıyoruz Bu savaştan asıl yararlanan süper kuvvetın ABD olduğuna dıkkat cekiyor Ya Sovyetler'' Bu bolge ve özellıkle Basra Körfezl ABD'nın nüfuz alanı Bölgede Istıkrarın bozulmasından ABD'nın ne çıkarı olabllır? İstıkrarasızlık ABD'yi güç duruma sokacağı, ABD lehlne Işleyen statükoyu bozacağı lcln Sovyetler'ın Işıne gelmez m ı ' Ustelık, Irak'ın Sovyet sılahlanyla savaştığını düşunürsek .. ABD'nın bu savaştan neden yararlanacağını sıralıyor. tBır kere dıkkatlen Fılıstın sorunundan saptınyor. Israıl'ın sıkışık durumunu ferahlatıyor İran ve Irak'ın savaşmasıyla antlSıyonıst cephede gedlkler acılıyor. Iran ıle Arap dunyası karşı karşıya gelıyor. Arap dünyasının lc bolümleri derınleşıyor» diyor. tAynca, savaş başlarken islâm Cumhurıyetı'nın cokeceğı ve yerınl ABD'ye yönelik Batıcı bır Iktıdarm alması hesabı vardı» dıye eklıyor Sencabl, bu savaş sayesınde ABD'nın Basra Körfezı ulkelerı üzerlndekl ağırlığını pekiştirdığınl vurguluyor. Suudî Arabistan'ın AWACS almasından, diğer Körfez Olkelerinın blr süre önceslnın terslne bolgede ABD askeri varlığına Istekll hale gelmesinden soz edlyor. calıştığı Ittıfaklar sısteml Butün bunlar savaş sayesınde hızlanıyor, guclenıyor Bır de Saddam zayıflar ve devrılırse ve yenne bır tlraku Hofız Esad» bulunursa bolgedekı ağırlığı lyıce artar ve Iran, doğusunda Afganıstan, batısında ise Sovyet yanlısı bır ülkeler gruplaşmasının crtasında kalarak Sovyet nufuz alanına çekılebılir» Sencabı'ye gore gene de ABD bu savaştan aaha kazançlı. Irak, Sovyet sllahlarıyla savaştığma göre ABD'nın Irak'a yardımı ne blcımde olabllir kı dıye soracak oluyoruz tUrdün'ü acıkça, Suud? Arabıstan ve dığer petrolcu Arap ulkelerınl Irak cevresınde seferber ederek, Irak'ı saldırıya azmettırerek ve ona güvenılır bır hınterland (arka bolge saglayarak» yanıtını verıyor. dırının blr Amerikan yo da Sovyet planınm urönu oldugu kanısında değıller Cünku, IraK'ın, boy lesıne Okyanuslar otesi planlara ıhtıyacı olmadan Iran'a saldırması ıcin kendıne özgü nedenleri var Bunlann en önemlısl Irok'ın islâm Devrıml ruzgârlanna en açık ülke durumunda bulunması Zaten, tarıhsel olarak da, Iran ıle Irak arasında hayh yoğun ve girift llışkıler varolagelmış. öylesıne, yoğun illşkıler kı, Iran nezle olsa Irak oksırırdı diye nıtelenlyor. Irak'ın islâm Devrımınin etkllerlne en açık ülke olması coğrafî nedenlerden cok külturel ve yapısal nedenlerle llgili. Irak'ın Arap nüfusunun yaklaşık yüzde 6065'l Şıî. Bu kıtlenin kumanda merkezleri Necef ve Kerbelâ Necef ve Kerbelâ Ise dın odamlarının ideolojık ve karargâhları durumunda. islâm Devnmı'nın önder kadrolarını oluşturan yüzlerce Ironlı dln adamı Necef'ten yetışmeler. Yıllarca Necef'te yaşamışlar, kız alıp kız vermişler Irakla kan bağları oluşturmuşlar. Özellıkle, Şah dönemlnde Irak, Şah'a muhalıf sayısız Iranlı dın adamının sığınağı olmuş. bunlar tohumlarını yıllarca yaşadıkları Irak topraklanna saçmışlar. Blrlkl baslt 6mek Iranlı dln adamlan ve onların devrımcl İslâm ldeolo|ısl ile Irak arasındakı bağlantılara Ipucu olabilır. ÖmeğlD, İran NEDEN IRAK? SOVYETLER'E GELİNCE ovyetler*e gelınce, dıyerek devam ediyor, csavaş sayesınde Afganıstan'da serfcsst kalma olanağını buluyor. Bunın yanısıra. savaştan bolgedekı kimı ülkelerle ilışKilerini sıklaştırmak amacıyla yararlanıyor Işte, Surı/e ile ımzaladığı dostluk ve Işbirlığl anlaşması. işte, Ubya • Suriye mihverl çevreslnde oluşturmaya D S eğışik hedeflere de yonellk olsalar, hem ABD nın hem Sovyetler'ın Iran'a saldırması Içın yeşil ışık yaktığı Irak, neden bu ro!ü üs" endı Yakın zamana dek, bölgenın anti©mperyalıst ülkelerının blrl olarak kabul edılon Irak'a mı düşmelıydi bu rol? Yetkılısınden yetkısızine herkesln gözünde Irak, Iran'a süper kuvvetlerın onayı ve desteğıyle saldırmış olsa da, aklı başında klşller bu sal Iranlılar. süperkuvvetlenn boylesıne bellren tutumlarını savaşın amulduğu gıbı sonuclanmamasıyla, iran'ın beklenmedık olçude sert guçlü blr direnç göstermesının tüm hesaplan boşa çıkartmasıyla açıklıyorlar YARIN: TAHRANDAN DÖNEN YANLIŞ HESAP