Katalog

DÖRT 2S EYI/JL 1979 ANKARA NOTLARf .MUSTAFA EKMEK& ÂBDULCANBAZ 5 i l i ÖÖytt SAAfALTiNPA TUBHAN SELÇUK İzlenimler... ©cei hafta gıdıp dendüğüm Adana'dan daha yazacaf'larım vardı AnKara'dakı guncel oloyîor, KOnuicr eivermodı Oysa, yazacaklarımı kaç gündür kafcmda çctmış hazırlomıştım Vıne de aktaracağım Adana ızlsiımiertmı... Suleyman Bey'e gazetecıler. Izlenımleml sormuştar. blemTi sczcuğunu sevmedığırı belırten Suıeyman Bey, şo/le demış. Ben ızlenım kelımesml anlamam Bizım asırlordır kuliandığımız kelıme tıntıba»dır. Yenı yenı keiımeler Cikorılıyor ve Türk dılı bozuluyor. Bunlor yamıştır. Yonı Intıba denılınce Türkce fakırieşıyor mu? Bız, bu kelımeyi asırlar boyu kullanmışız Neyimız eksılnıiş, fakırleşmış mıyız'? Kultürüne ve dıııne sahıp olmayon blr miilet düşünülerrez, yanhştır bunlar... Tam b,r gen.» afalı duşuncesi ışte. Orodakı gazstecllerden bırı çık.p scrsaydı: Suîeyman Bey, siz mason locasındayken, Hırom ustaya saygıyı hangı dılden soylerdınız Tanrı oşkma? Ama, doğru olmoz Sorulmaz. Uslordan gecırılmekla yetlnıhr. Bır şey söylesem Inanır mısınız1' Yenl değll, tuaao Suleyman Bev'ln polıtıkaya cumburlop daldığı 1964 yilından beri, onun bomooş clduğunu sezenlerın orasındoydım Bırkaç takılmam yüzunden Abdı ipekçı blle gücenır gıbı olmuştu Şu yukarıya aldığım sozlerınde, hıç hani, Ata'ürkcü bır mühendıs ızlenımı var mı? Bır crkodasım, Suleyman Bey'l yıllardon ben tanıyan bırıdır, şöyle demıştı Suleyman Bey, gercokîe buydu. Fakat cok kim»e, bcşko bır SDIeymoi Bev gormek, bulmaic Istodi. olanı, olacağı buydu gercekte Hıc anmosam olmaz ırn? Neden andım yn« Süieyman Bey'ı1' öncekı gün, dil bayramıydı. 011 Kurumunda kutlarv dı. Gonül verenler, olanak bulonlar katıldılar dll boyramıra ligınctı. Suleyman Bey, cağrıimGmıştı dil oayramına Cumhurbaşkanı Koruturk Başbakan Ecevıt mesoılar göndermışierdı Senato BaşKaı ı Ana^asa Mahkemesı Başkanı, Yargılay Başkanı Kultuf Baranı ön sıralarda oturuyorlardı Kazonamara cni oduhen verıldı Ödullen alanlann konuşmalorı au?eldı Alkışlandı'ar... Bır crkodaşım kulağıma eğıldı: Agop Dılacar ıoın, bır saygı duruşu yapılmalıydi. Büîün dıle emek verenler ıcm... dedı Agop O.lacar,'taaa Atatürk donem'nden bu yana, Türk dılıne emek katmış bıp uzman Ucbes gerıci, t>lrkaç faşo ne der dıye, ölumunu üstu kapalı gecıştirmek neden? Torenden sonra. lşık Yenersu, ödül alanlarlo. seçlcfler kurulu üyelerınden bazıiany'a konuşmalar yaptı. Birkac gjn once, «Ekmekçl senınle de konuşnnok ıstıyoruTi, torendan sonro ayrılma...» dermstı. Bır ara boşalmıs salona ındım. Televızyon çekımi yapılıyordu. lşık Yenersu. Kapılan tutun, Ekmekci'y' kacırmayın... dedi. Kameramon: Sıkmayın kendinizi. rahat olun... dedl Btr d« ter oastı kı... TV ısıklarının korşısında, anı fotografı cektırıyorum sankı... ••• A'iono Izlenimlerlnl yozacaktım ded'in *a aksıllk daha uçatja g.rerken başicdı Ön S'reia Necdeî Uğur !le eşı. on onn arkasında AP'lı Mehmet Unaid1 lle Ahmot TcpölgjJiu .oturuyorlar. Gırıp. boş.bjr koıtuga otur tV İAN, HB dlt\M 6 tfl& \lilt KENARA1. COCUK YILINDA COCUKLARIMIZ tAdım Zeynep 9 yaşındayım Bızım sınıftakl Türk cocukları. hepımız 5 kışıyiz. Almanca ckuyoruz Bır yı! oldu Almanya'ya ge'ell Nevşehır'de doâdum Ikı kcrdeşım vor Ya$ ları bırı 3 bırl 5 3ır ne annon n karnında var Babam mobııvacılıkta calısıyc Curado. koltuklar kapiıvor Yerınl bılm yorum Annem şımdı kronka ovn'dı Temızlik işçısıydı Kornı buyüdü. kranka cyrıklı ÇalıstıOında saban S'da gıdip. og leden sonra 4'de döner Annemın dışarda calışmosını ıvl buluyorunn Evde kalsaydı daha mı ıyı oiurdu dıyorsan, daha ıv olurdu Okuldan dondugümde annemı evde görseydım, dcha ıvıydi ya. olmaz kl' oylesı Annem Almanva'vo geieII 9 av oidu. bobam gelelt 11 yıl oldu Babamı cok kücükken Turkıye'ye ızne aeldığlnde gorurdüm. Akrabalarla konusurdu Bize az bakardı Babamı gımdı ner akşam gorüyo rum cok yorgun Dün OKUidan dândüktftn son rc yap'ıklanmı mı sayayım. B^iasıkîarı yıkodım. yerlerl supjrdum. cocuKİarı nınnlyls uvı t'um Kendım de onıarm varvna yattım Uvuvana kador nınnilettım. Sonra drsan cıkıp oyun ovnadım Kaidırımo 8©ksek cızd'k. Bıracı Aiman salicnıp geldl. seksegin üstune bok tı. tSchön Türkisch Klnder» de di Blzl övmeye gellyor bu soz ler A'mancayı fcötu honusona burda hıc bakmazlar. Almon arkadasım yok. Annemden cok babam karışır banc Istedığiftı cok şev var. ama vaDmoma ızın vermezler Istemedıklerlnl yaparsam bano ceza verırler Ceza dayaktır. Babcm dover beni. Evımlz IW odc. sobayla tsınıyoruz Banvo vok. televızvon vor Burria hemen aldık. Anneml» babam bıraksalar hep televızyona bakacagırn. uyutuvorlcr hemen. Burda bıze (Şavze ausıender) dıyorlar. biz öyle mıyiz?> Füruzan'ın fYeni Konuklart yapıtından blr Turk kızının bont kaydından aktardığı sözlerf. Yurt dışındakl blr mllyondan fazla ışcimızın çocuklarının durumundan blr keslt. Bu fscflerm bır de yurtta kalcn co cukları vor. Ahsmadıkları her yükun altında. her kararı verme zorunun altında ezllmlş, bunalmış ana'arın konadı oltına toplcnmış cocuklar. Acaba sonıntarını billyor muyuz? Bu blr vıl lcinde hlc değilse bazı sorunlarına egllecek miyiz' Goreceğız bunu. Bu çocukların masalkjrı. öykuleri, tlyatrosu. eineması. eğltlmi. sağ lıgı icm neler vaoılacak, bır vıl vs sonrakl yıllor boyunco Şlm dlye kadcr yapılanlar gibiyse herhalde mutluluk gene başka tiağların ardında. Kaf dağlarının MasaMardakl qlbi. Birlesmış Mıllet'erın «Dünya Cocuk Yılı» olmasını kararlaştırdığı 1979 vilındc. konunun ulaştıqt evrenssl bovutları çok lyi anlavan bir ulke oimamız gerekır. Cünku blz, cocuk sorununu gerçek anlamıylo svrensel bo/utlarmda yaşıyoruz. Zeynep'ler, Ayse'ler, Nulya'lor Almanya'da, Franso'dc. Avusturva'da doguyorlar. yetlşıyortar. büvüvorfar Ama. genelde Türkiye'deki cocukların yazoısını Davla$ıyorlor Yoşamlarınc yön veren davranı^lor, d«ğer yargılan alıskonlıktar uikemizin ko^ullormdo oiuşuyor, onlaro bunlcr aktanlryor Dünyo Cocuk Yılı bizlm lcln yalnız gecmlsle değll. gelecekle de bir hesoDlaşmo yılı ol molı OOröstce yapmalıyız bu hesaplaşmayı. Bu vı'', kendimlzl rohatlatmok lcln, cocuklarHnızı oyalcmak lc!n gecirmemelıylz Gerc9klere yalm ve kesln gerceklere gozlerimlz koma$fnodan bakabıimeHvte. Nosıl cocuklar vetistirmek l«tlvoruz? Bunun tommı cok kotav. Ivi beslenmls. sağlıklan korunmuş. iy< eğltılmis. mutlu, geleceğe güvenle bakan. özCur döşOncelere acıfc. «uso Dr. Erdal ATABEK Biz çocuk sorununu evrensel boyutları ile yaşayan bir ülkeyiz Her bin canlı doğan bebeğin 130'unu yitiriyoruz. Tablo: 1 (Fotoğıaf: ARA GÜLER) dum Bıraz sonra. ucaflın kalkmasına az knla, hostftsln mikrofonda cınlayan sesl: Bay Mustato Ekmskcl, Bey Mustafa Ekmekçl ön knpıya geltnenız rica olunuri AJIah. Allah... Nıye cagınyorlar acaba? Polltikacılar var da. onlof mı cağırttılar? Yok canım. dyls olsa bütün yolcuların duyacağı bıçımde cağırtılor mı? Gıtt!m. Hostes: Sız ıneceKslntz efsndim. Çünkü yerlrnlz yok. Ama, blletim okey'll. Nasıl olur? • * Bir yolcu. koşarak goldl. Hostese: E/ertdım. t>ız cocuk ıcm d« bllet olmışt* Onu kucağımıza alabilinı Sayın Ekmekd, blzim oromızo oturubılırl Bır okur olmalıydı. Ona candan yafcındmi o anda Hayır efendım olmaz, dıye dırettl hostes... O sırada, kapton yerınden kalkıp geldl. Oıaya konşmo gereğml duymuş olmalıydı: Buyurun, oturun... dedı. Adana'da ucaktan inerken. koptano toşokkür e*tim. Ama yer veren okura teşekf.ur etme olanağı bulamadtm. Nedan ucaktan indınrek Istedl hostes. nedenınl, içyuzünu de öğrenmedım Sanıyorum, THY. fazla bılet satmış, erken gelen oturmuştu! Ben sooa kaiaığım :cın. nerdeyse donokalıyordum... Adcna'da bır süre Necdet Uğur'u Izledikten, Adana olaylannın gectığı yeri gördukten sonra, Adana'da yopılan calışmaları görmek ıstedım. Adana Beiediye 8o*kanı Selahattın Çolak, Adana'yı köstebeK yuvcsıno oovırmış. Yol makıneleri, zıft tonkloıı. kum eieklerı, büyuk TIR'lar. Adana her yanıyla tam blr sonttye olmuş. Ara sokakionn tümü asfclt Duzenleme satışlanvta Adana"yı. yağsız. benzlnslz, odunsuz ko\mamış Seiahatfn Çolak Hacı Başbuğun çeklrdek oiuşturmak Istedığl cYeşilyurt» mahaüesınde, Çolak'm hızmet götürmesi scnucu muhtcrlığı CHP almışî Adana Hal'l ıle. yenl Adana garaıınm projelenrri Vedat Dalokov yopmış. Selahattın Colak, Ecavlt hükumetmm yararlanamodığı. dışlcd.ğı Vedat Dalokay'ı calıştırmasım bdmış demelc Ankara'da Vedat Oalokoy'la konuştum. Şöyle dedi: Yaaa. azizım ne kadar calışkcn blr oenç... Göreceksın, Adona bırkaç yıl sonra. Ankara'nm da önüne gececek Önlü blr kent olacok.. Arobayla, Adanc'do gecekondu bâigelerinde tum colışmaları göstermeve calışt'lar Zoman da az. Blr oro TÖBDER'e gıttım. Konu$malarımız. daha cok tartısmcyo ben zedı. Adano Beledryesfnln blr de dikımevl var TOm tocllerln gıysılerl burado dıkılıyor. Başkan Selahattin Colak, ustundekı gıysıyı gösterdl: Bak. burada dıkıldi bu. Nası!? Guzel vcllo.. Selahattin Colak, dlfclmevi şofr» seslendi Sayın Ekmekci'nin ölcösünü alın, ona bir efb'ss yaDalım.. Bu kadan foriaydı Direttlm cOimoz» dlye OHclmevl şefi nerdeyse elınde ölcüsüyle orkamdan kosacok. Ankara ucaOmo da cok br şev kcimamı?... Suleyman Bey'tn tepesl istedığınce kızarsın, flüzel «lzlenım>lerle döndüm Ankara'ya. 163 aiie arasında yapılan ankette, blr ay içinde 31 çocuğun et ve yumurta, 65 çocuğun yeşil sebze, 54 çocuğun dr meyve yemediğl belirlendi. Kışi başına aylık geflr TT BebBK oium oranı % Kanalızasyon yok Suyu yok Klrll sular dışan akryor 0250 % 20 884 74.4 967 250500 % 19 52 6.' 65 84 44.47 500^000 % 14 9 7 2ı 3 10002000 ? 3 % 6 6 % 1.1 1 5.15 103 4.12 56.79 Klşl başına hayvansal proteln 4.35 gram (Glk» Ort. 16 gram) Tablo: 2 Olke ABD F Aimanvo Itatyo Brezilya Meksıko Yunanlstan TURKİYE Tohıl 66.0 79 0 134 2 1089 127.5 1571 223.0 Et 95.5 60.5 307 27.5 22.7 263 13.5 Yumurta 18 Ö Bal>H 43 6.7 13.1 , 93 34 5.4 6.8 1.8 6.1 2.8 2.5 9.2 dogru orantılı olarak yüksek oimaktadır Üc önemll oğe. cocuk besıenmesı, annelerın eğ:tımsızlığı. saglık hızmatlerınden yararlanma oramnın duşuklüğu. dogrudan gelir dağılımıyla ilgnıdır Bebek oium oramnın cer.sl yuksekiığı az gellşmışliğln, gelir dağılımına gore yapılan degerlendırmeıer de, az flellşr".3 kaoıtaiıst toplum yapısmaaki bozuKİuKlorın olcütu olrnaktadır ABD binde 24 S SSCB blnds 23. Cekosıovakya bınde 21 4 Anne agitım duzeyı, sağ'ık hızmet.ennden yararlonma oranları da paraıel 3 Cocukların 8eslenmesl Ankora'nın Er mesguf ootgesınde Ooc O' Sevınc O a l tarofından blr arcs'ırma yapıldı 163 aiie arasırdo yapnan bu araştırmanın sopuclarıno gore Son Iki gun icinde. yemek yeme cağında bulunan: 37 cocuk. hlc hoyvansal proteın 86 cocuk. st ve/a yumurta 14 cocuk, peynır, sut. yoğurt 95 cocuk bıtkıseı proteın (fosuive nohut mercımek vb) 96 cocuk. yesıl sebze 93 cocuk. meyve YEMEMlŞTİR Bunlar lctnden. blr ay sGresmde: 31 cocuk, et veya yumurta 3 cocuk. peynır, süt. yoğurt 29 cocuk bitklssl proteln 65 cocuk. /eşll sebze 54 cocuk, meyva YEMEMİŞTR Ulkemlz bozuk ve yanlış beslenme lcındedır. Bilım dıliyle bu dururn hayvansal proteınden yoksun. tohıl urunlerine da yalı beslenme demek. Bu bıcımde yeterslz ve bozuk beslenmenın en cok et kilediğl dönem cocukluK dönemfdir. Cünkü. cocukta yalnız eneıii harcanmosı değll, büvüme ve gel'sme gıbl cok önemll blr özeüık vor Bu proteln ensr|l veterslîüğl fizlk gelışmeyl engelllyor Boy ve ağırlık ortışı duraklıyor. Mikroplu hostalıklora karşı direnc eksıklığl varatıyor. Bunlardan da önemiı olarak zekâ gelişmesinde duraklama yorattyor. Billmsel veriVere göre, bevtn dokusunun en hızlı gallştığı donem. doflumdan once, ana rahminoeKl donetn, yaşamın ilk yıllarında da beyln, Deden gelişlmîne gore daha hızlı. Dort yaşındakl cocugun beyın gelışmesı, dana doğru deyimle merkez sinır sisteml gelişmesl % 80 • % 90 oranında tamamianıyor. Bs/ın tjelişmesl acısından, ilk dort yaşa kadar olan dönem ctcrN tık dönem» olarak tanımlanır. Ana karnındakı durumundan 46 yaşına kadar o!an donemde annenin ve cocugun yeterlı. doğru besıenmesı tum /aSamda kaiıcı etkıler yapTiaKtadır. Fizik ve mental geiışmenın böylesıne bağiı olduğu beslenmenln eksıklığınin, yanlışhğınm sorumlulıtğu kımlennd r? Türklye lle dığer ülkelenn ktyasla'nası (Yıllık ve kllogrann olarak) tablo 2'de yer aımcktadır. Bu ortalomalar da vanılticıdır. Asiında. ust, orta ve düşük sosyo • etonomık smıfior arasında da ulkemızde büyuk larnlar vardır. Onun icmdir kl. cocuk beslenmesı, u!kemızm sosyo ekonomık yapısını belırleyen önemiı bır öıcuttur. Bu ölpütün venlenne göre de, emekci aileler ve bu aılelem cocuklan besın tuketımınden, tıpkı ulusai gelır gıbi yeterü payı alamomaktadırıar. Bu cocuklar, kendı sucian olmayon bu bozuk düzenın so nucunu fızık gslişmanın eksıkıiğıyle, nastolıklora karşı direnc eksıklığlyle, zlhın gelişmesının duraklamasıvta has talıxiarla. ölumlerle ödeiıektedırier ölmeyen. yoşayan. buyüven cocukicrımızı yetıştıren bızlsr, onfan yoşama nelerle hazırff yoruz. önemll bır araç cocuk yayırtlan. YARIN: COCUK YAYINCARI mış, doğruyu • egrryi ayırcn, oldıgı biigıierl özümleyen. bırbırlenne. topluma, dünyoya sevS'v'e. saygıvia. banşla bokan cocuklar yetıştlrmek ıstlyoruz. Özetle bu. Pekı, kım yetiştlrecek bu cocukları? Bızlor. Bız, ana • bo baiar, bizJm okullarımız. blzim toplumumuz. Blzfer, aileler, okullcr, toplum, hepımlz yetlştırmek istediğımız cocuklar gıbı miyiz? Bovle cocuklar yetıştlrmeye hazır mıyız? Buna gücumuz var mı? Böyie cocuklar yetı$tirmenln nelerle olobıleceğmi bllıvor muvuz? Cocuflun bozi özefHkleri vor. Doğması. oesıenmesi. bokımı, yetlşmesl bızlere bırakılmış bır varlık o Cocuk, dogdukton Itı baren büyumesiyle. kışlllk kozanmasıyla. gelısmeslyie cevresıne bağımlı. Işte, boğımlı ocevre yanl. bizlm cevremlz naeıl? Bunu bflmeden, bu cevrede yaptığımız yan<i9İarı bılmeden, blr cocuğu nasıl yettştırlriz' Vonıt. karşımızdodır CocukiarımtKi bokoiım Onıor no6i!so, bizlm yet'stirme yönteml mlz, yetlstlrme amacımız. ystiştlrme gflcOmO? d» odtır. Yurt drşındokl Içcllerln dı şarda kl cocuklan da, yurtta ka lan cocuklan da. ulkemızdekı Işsızlık sorununun kurbanıarı. Csvrelerıne yaba~cı aşma. kul türlert dağılmış. çağdaş Kurbanlar. Çocuklarımızı nası! beslıyoruz? Bız nelen yy.yorsak. han gl besln maddeienm aiabılıyor sok, yıyeceklenmizl nasıl hazırlıyorsak, aşağı yukarı öyle.. Ekonomik duruTiümuzo eğıtım durumunnuza, alışkanlıkları mızo bağli bır konu. Çocuklarımıza nangj değer yargılarını aktarıyoruz'' Oniardan nasıl bır Kişıiık Dekııyoruz? Onlan nasıı bır kışılığe hazırlıyoruz? Bızım değer yargılanmız neyse onıarı veryor, blzımkine oenzef blr klşlllğe rtazırhyoruz. işte cocuk somnunun özü burada yatıyor. Cocuklaro verdigimiz. verebıldiğımız bız büyuklerın koşullarında o)u$onJprdır Bu koşullar do toplumun yapısında oluşuyor Topiu mun sosyal ve ekonomik yaoısında Coğu kez. oocuğa öğrettıklenm'Zle yap'ıklarımız bırbirlnden cok farklı. Cocuâo «yolan söylemenln kötülüğünü» anlatıyoruz. Ama, cocuk bizım yalan söylediğlml* zı çabücak tarkedıyor. Cocuğo «başkalorına yardım etmesını» oğutluyoruz Ama, COCUK. bızım hlc de başkalarına yardım eırııeye ısîeklı olmadığımızı tarkedıyor. Çocuğa. moral degerıerden, rnanevı değerlerdan soz acıyoruz. Amo, cocuk aılen n /a^amına, ke^d l günce! gereksınmeier'ne paranın yon verdıgmı cok ıyl anlıyor. Cocuk kısc sürede farkedıyor kl. bır Kendısıne soylenenler var. bir de ondan farklı olarak yaşananlar. Odüllendırmeıer, cezaiandırmalar, özlemler, başarılar. başarısızlıklar hep bu ceıışkıler n ıcmde Topiumun yapısı, top'umun sosyal ekonomik yapısı her şeye damgasını vuruyor Cocjğun besienmes ne, değer yar gılarına kişliığıne. davranışlarına. masallarına, S'nemasına. her şeye. Onun lcin de, cocuk sorunu. blr ülkenın icınde buiunduğu sosyo ekonomık /apının sorunudur Bu butunlük icinde göremediğımlz zaman, «ağaca bakarkert ormanı göremeyen» kışiie'in durumuna dişerlz. Bazı önemli eorunlara sade ce değınerek ormanı gormey. çaiişahm. Bu yıl cok vurgulanacak otan «bebek ölümlen»ne ba<aIım. 2 BEBEK ÖLÜMLERİ Bebek olümlerı, yan). 0 1 yaş arası ölüm orcnı, bır gel'Şme ölcütüaür. Bu orana buKarak gelışmışhk derecesi soptanır. Ulkemızde bebek öiüm oranı cok yüksektır. Her bin canlı doğan bebeğin 167*sinl yitiriyoruz. Şımdi, bu oranın bınde 130'a duştüğu açıklonmaktadır. Oran. gene cok yük sektır, ustetik özellikleıi de değışmemistir Bebek ölum oranının yüksekllğl kodar dlkkatl cekmesl gereken de bu özellıklerdir. Turk Tabiolert Birliğl izm'r Tabip Odası. Anacocuk Sağlığı grubunun bir araştırmasındo 1753 klşl uzerlnde vapılan calışmada gelir dağılımına göre cocuk ö'urnleri şâyle bulunmuştur (TOBLO 1) Tcb'o Vda acıkca görüluvor kl. dusük gelır grup'arı kanaIlzasvonsuz susuz. klrll su!ann dışanvo aktıcjı cevre!erd«» yaşamakta bebek ölumler) de bu gruplarda gelir azlığıyla