Katalog

DÖRT CUMHURÎYET 22 AĞUSTOS 1979 ANKARA NOTLAR! MUSTAFA EKMEKÇİ TURHAM SELÇUK B£YİN MASASıNA GiPfp ALSUM VALÎfifY ! Dar Kafah, Softa, Yobaz... Cok olmadı öleti. daha yenl gazetede 5iüm ilonlcn yayınıandı Doc. Dr. Yaşar Ataman'tn.. Faşolor fılan ö'durmedı onu, hostalıktan öldu. Kurtulamadı yakalandığı hastaltktan. Kımseler lyilestiremedı Yoşor Atamon'ı. Tanır mıydım? Yüzu tamdık giW geliyor. Daha çok ölümünden sonra. arkadcşlanndon dinledım Yoşor Atomon'ın yaşom öyküsünu. Yaşar Ataman, Hacettepe universitesl'nin Fen Foküîtesı bolümunde matematık Coçentı. Faşcların kursunlarıyla öldürüien Bedreîtin Cömert'in de arkodoşı olmalı. Antalya'nın Kumluca'ya bağlı Beşikci köyünde doğmıış. ilkokulu köyünde okumuş, daha sonra Aksu ilköflretmen Okulu'na gıtmış. Yüksek Oğretmen Okutu. Ankaro Üniversitesi Fert Faküitesi. giderek Hacettepe Üniversitesınde matematık oğretmânüğı. 1941 doâumluydu. yoşasaydı 33 yosındo diyecekt'k. 13 yaşmda Anday Ataman, 3 yaşımjc Arm Atamon, cocukları. Eşl Sabıha Atcman öâreimen.. Yaşar Atoman, «Beş Kaza» adlı oylık sanat darg4sinde, «Ankara Masolı» başlıklı bir yazı yaymlomış. Kö/ünden gönaeriyor yczıyı. Anast, Yaşar Atamon'o bokla İCİ yed:recefc. Yeğenı oturmuş bokla tciiyor.. Soyle bitıyor Yaşar Atcman'ın 1964lerde yoyınlorton «Ankara Masalı» başlıklı yazısi: «... Sen böyle tuza bana bana bokla lci ylyobilir mts!n dost? Bana sororsan yersın. Cunku her eey cok oiurmuş sizın Ankara'larda... Sizlfi Ankara'larda kuşun sutune varasıya her şey bulururmus. ic srkıntılannız cok oiurmuş. Dumanınız cok oiurmuş. Dile.ncileriniz, satılık kızlarıniZ. birbirinlzi dolandıronlarınız, daha bllmem neleriniz... Paranız o kadar cokm'jş ki, bizim köyü içins alacak para evlerl kurmuşsunuz. Biri yetmerriş blrl daha.. O biri de yetmemiş bır daha.. Bayramlaraa süslermişsinız para evlerinl.. Özgurlüğü özleten yazılor osarmışsınız duvarlartna. Nereye gelırse ışiklar yakar. boyalı yczılar osarmışsınız. Ne varsa tumu Nzim lcinmiş. Boyalı yazılarınız cogu kez öyle dermış. Bizi övermlşsiniz yazılarınızda.. Biri yetmemiş bır daha... O biri de yetmemiş. bir daha bir daha.. Uzatmoyolım dost. Selom bizden slzin masal Ankara'loro. Selâm Eüiklere, Altındağlara, gökdelenlere, gecekondulora... Hipodromlcra, stodyumlara... Sinemalara, tiyatrolora... Asfaiîlara, dumanlara, duraklara, dolmuşlara, boynuzlu arabalara... Parklara, gazınoiara... Vo de Meclise. Bakanlıklara! Tumünuze selâm bizden.» Yaşar Atamcn'ın öiGmü nedeniyle. okulunda düzentenen törerıde, Prof. Dr. Timur Karaçav. söyle anlattı Ataman'ı... «... Yaşar, Antalya'nın trir dağ köyunden. gectml toprağa bağlı, ama toprağı kıt, kaiabalık bir oilenin cocuğudur. Bu ortamda oeçırdlği çocukluk yılları onun klşliığinde şaşmayan kotı gercekçilıği yaratmıştır. öğretmert Ckuluna gırişi, kişiüğıyle beraber Istikbatlni de yönlend:r©n ıkıncl olgudur. O dönemler. siyasal yaşamımızda yenı başlayan kavnanm yarattığt kucük dalgalar. feliîfcui 5AMİ İk'Y, \\ flNDAN KA?lpA Sporun Anatomisi . Dr. Kttrthan FİŞEK S.B.F. ÖÖRETİM ÛYESİ Anadolu kulüpçülüğü, güçlenen Anadolu burjuvasının Istanbul sermayesine karşı başkaldırış simgesidir Kent tokımlorını futbot tlglerlne aldığı, stadyumları da kent lerin koz paylaştikları birer ufak sova? alanına cevirdiğl ge rekcesiyle, cok kışi, Orhan Şe ref Apak'ı suclar. Buna tek sözüm var. bir Foderasyon Boşkanı lstedi dlye kent kulüpcüiüğünun yoktan var edi'ebileceğınl, gerekli koşullar oluştuğu zoman da herhangı bir gücun bunu önleyebüeceğıni düşunmek gulunctur. Nedir bu payondalar? Turkiye ekonomisı kücuk ve orto mülkiyet tabanına dayalıdır, sayıca başat örgütlenme bl rımi de kücük ve orta aıle Iştetmelendır. Yanl Tiırkiye bi' kücuk burjuva ycpıya sahptir. Bu bir. Anılan Işletme turünün evrensel özellığ) kendıne yeterlı, Işbölumu ve uzmnn'aşmava yabancı. güvencesiz, lce donük dışa Orkek oluşudur. Bu Iki. Henrt bereket getiren, hem koruyan, hem de bireyce yoksun oldugu gucü simgeleyen bir ftemsilciı aroyışı icindedlr. Bu üc. «Eonapcrtcılık» dediğ'mız yö netlm IdeoiojıSini yaratan bu duşunce yapısının Turkıve'deki ufukları yokın cevreyie, yan: büyuk clcüde cıftcubukla. fciraz do kentte sınıriıdır Bu da dört. İşte, kent kulOpcülüğünu. glderek, ekent şovenizmı» dıyebtl^cegimlz olguyu besleven toplumsa! kaynaktar buniardır. Bir baska göziem: gecen yıl profesvonel ligterde oynavcn 70 takımdon 3G'9i, yanl yarıdan fozlası, 1965ten sonro kurulmustur. Slmdl sormak gerek: neden kırklı, etifll yıllar degil de 1965? Yanıt ic!n ylne toplumsal söreclera bakıyoruz. Yctırım ve hizmetierln bölgesel dağılımında elverdiğince denkserliğin gözetildiğl bir «planlı kolkınmc» uygulamasıno girüeii ikl yıl olmuştur. Enf losvonlu yıiların yarcttıgı servetler üretken yerel yatırımlara yönelmekte, doyuma yaklasmış Istanbul piyasosından Anadolu ya doöru bir yatırım kayması gozlenmektedir. Gercl kesin koz paylaşmamn öznelnesnel koşull^rı yoktur, ama Anadolu bur luvazisinln hızla güclenerek istanbul sermayesine yer yer kofa tutar duruma geldlöinin, emekleme dönemlnden kendl gOcuyie yürümeye gecerken de savasımındo kendisme destek olacok tüm aroç ve simgelere dört elle sanldığınm her türlu beürtlsi vardır. İşte. kentll topluluklon cevreslnde kenetleyen Anodolu KulÛDCOIüau. bu öznelnesnel bOtun lclnöe, giderek göclenen Anodo'ıı sermovesinin İstanbul'a korsı bir baskaldırmo simgesl. b!' gövde gösterfsl oroci olarok korsımıza cıkrnaktcrtır. Oyso, tlstonbul»da bir »Impedlr. Beşlktaş, Ga'otosorav ve Fenerbohce kulupler'nde etekemlfle bOrflnen bir slmge. llk yerll kulup Beşiktaş... Arolar>nda Hazinei Hassa Müdu ru. Surre Eminl, Poşazade. Bu yökelcl ve mebuslorm do butın duğu klşilerce 1903 yılında kurulmus. llk colışmalarını Medlnel Münevvere Muhafızı Seyhulharem Osmon Paşa'nm konagındo sürdurmüş... Niteliğıne bokılmaksıztn her turlü örgutlenmenln yasak olduğu bir baskı döneminde «Yıldız Saro yına (umal edilmesine rağmen faalryetine saray mensubu bazı forstu çohsiyetler sayes;nde de vam scğlayabllmesr». Seryover Mehmet Poşa'nm Abdülhamit'e çıkorak «Beşikta^ Terbıyel Be NEREDEN... «1907 yılmm bir illıbahar akşamı... (Biz de bix futbol kulübii kuralım) diyorlar.. Diğerlerind^n 2 yaş kadar büyüğü ve malî durumu en müsait olanı Ziya (Lüzumlu olan parayı ben veririm) diğerlerirün cesareti artıyor ve batla bu fedakârlığına karşı Ziya'ya (Sen Reis Olursun) tekliiinde bulunuyorlar» (Dağlaroğlu 15) 13Ü0192U aonemında ISTANBUL Buyukö NEREYE... «Emin Cankurtar?n: Yöneticiîerden Başaran Ulusoy, otobüs koltuğu satarken, bana, keşke senin gibi 5 kişi olsa, Fenerbahçe'nin sırtı hiç yere gelmez diyordu... Eğer paralan yoksa ve de kaç Iira istiyorlarsa, söylesinler vereyim» (Gazetelerden, 1979) V+V+V" İsKsn Alanı 197879 DÖNEMİ FROFESYONEL LİG KULUPLERİ YÖNETİM KURULU ÜYELERİN'İN .»JESLEKLERE VE 6ÖL&cLEftE GORE DAĞILiMI, Büyjk Sermays 0c Büyük İstanbul Ankcra İznıır Orta A. Batı A. Guney A. Kuzey A. Marmara. Trokyc Doğu, G.Doğu TOPLAM NOT: 70.0 691 23 6 63 3 381 37 9 57 0 40 5 51 2 38.2 46.2 Kücük Sermoye 0.0 8.3 4? 29 13 5 22 3 94 3.8 23 2 15 2 11.9 Ötekl 30.0 22 6 65.2 22.3 48 4 39.8 336 55.7 25.6 46.6 41.9 TCPLfl 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100 0 1000 100.0 100 0 100.0 karşılonndG l!k engel oîarak Köy EnstitOlerlnl buimuş vs bu kurumlorı ulke gerceğınden soyut!ayıp sosyal ve ekonomik amccından soptırmış. yerlerıne konaniar. hayoici idealızmin ve fazıletin kumlu camur üzerine kurulmuş pek azametlı. pek ifıtişamlı saraylanna benzstilmişlerdi™ Yaş~r'ın bu egıt.m kurumundan akjıgı nn önemil şey, hayalcı de olsa, üstun bır insanlık 6evgisi, Insana ve ınsanlığa sarsılmaz ınancıdır. Yrl 1960... Cok partill slyasa! yapıya uyamaytsm ttk sancıları.. Arkasmdan 27 Moyıs'ın geürdıği özgürlük rüzgân... Devlet yönctimi lcın yenl düşüncelerin c ö gıbl yayınlanmas;... Yon hareketı... Sosyal devlet ve gicierek sosvaiızme yönelik düşüncelerin toplumda etkinlık kazanması... lcinde yaşoyanlann peK kolay farkedemedifll bir htzla değışen bu ortcmda. aklını iyı kullanan her genc gibi. Yaşar da etkılenmıştir. Doymak bilme/en bir iştania okuyor ve öğrenıyordu. Başlangıçta. saaece merakını gidermek icin gtriştiğl bu uğraş, ortık onun icin, şmdtye dak edindıği gercekciügîn, ınsan ve halk sevglsının, ahlâk ve faziletn bağdaştıntmasınm ve bir anjda yoğrulmasmm tek yoludur. O, bu yolda boşarı sağlayccoktır... Mesleğine olap tutku ve aşırı ilglsl onu yurt ve dünya sorunlarından koparmamıştı. Taviz polıtikasının ha!k dalkavu'Kluğuno cioriuştuğu ic siyasal ortamno, mukaddes Tanrı sanatını ıcra edenlere tckıtan her vular, Vietnamlı cocuklorı yakan her Napalm ya da Rodezya'da kat'edılen her zencı, onun güneş altındo vumruğu sıkılı bır bropz he/ke! kadar kızmosırKj yeterdi. Yazık Ki menfur hastolık onu en verimlt çağında av secmiştı. Kudretl! irades^le. tıbbın öngönnediği kodar dlrendi. Gecırdiğt cğtr amelıvatton sonra, hâiâ ışine hepımızden önce kosardı. Kacınılmcz sonu bilivordu. cma ne tevekkule ne umutsuzluğa düşmüşiü. Kendi olümürKİ bosit bır bıyclo.ik oiav dıye goreb;len büyük insaniann h'jzu'u icindeydı...» Doc. Dr. Yaşar Ataman'ı. arkadaşlanndan, dostlonndan dın'edım. Dar kafah, bağnaz, yobaz bir solcu değil. Şu söiü cok sik kullanırmış: Solcuiuk, aşağılık duygulann boşaitıiacağı duvor değüdır. Yaşar Ataman'ın düşüncelerlnln örnek atınmasını ne cok ısterdım' Scvyet yazan Aleksandr Fevrolskı'nin «Nazım'dan Anı!':,» ycpıtnda onlattığıno goıe, Nazım Hikmet sekte"ce davranışlarm yaniışlığındon yakınmaktadır. Nazım. şoyle der: Ulusal sorunu yeterinc© değeriertdlrefnedik vs bu yüzden genış emekci yığmlarını kozanamodık. Oysa, ulüsumuzun geçmişındeki tüm en lyi şeylerın mırascıtan oirrıalivdık... Tohsin Saroc'm «Fransızca • Türkçe BÛYÛV SÖZ!0k»Cnde sectaire sözcüğüne bcktım, «dar kcrfalı, softa, yobaz» dsmekmiş... Car kofalılığu, scftalığc, yobozhğa karşı c>kmış Yaşar Ataman'iar unutulmamalı. Arnian önder oiup yaşamalı... a. Sanaylcl, tüccor ve yapsatçıiar «büyük sermayeı olarak sınıflondırılmıstır; Güney Anodolu bölgeslnde «ciftci» de büyük sermoye arasında yer olmaktadır b. «kücük sermayeı bc<=!ığı allında yalnızca «küçük tsnaft katmanı yer almafctadır. kulubün okulta doğuşton gır dıği bu özel ilışkıyı duşunmuş, okulun Osmanlıdakl işlevi konusunda şu gorüşü anımsamış tık: «Enderun Mektebi İmpcratoriuğun hayatına 60 sadrazam. 3 şeyhüüslam, 23 kapdanı der ya yetlştiren bir ocakttr. Bu okulu temelde Avrupa sarayların dak: okullario karşılaştırmak pek yanlış sayılmaz. Oralardo ; da koncı arya hizmetlerı. askerlik ve saray hizmetleri iç.n asil zade çocukları benzerl okullar da eğıtılirdı... Enderun mektebl nin fonksiyonlan esasen Tanzl mat'tan sonra MektebI Sultani (Galatasaray) ye... gecmiştlr> (Ortayh. k/141143). Bu seckin ci miras «Galatasaraylılık ruhu öla'ü» yakınmalarına neden olan okulkulup boğının kopmasına kadar iz sürmuş, Gala tasaroy kulübü ancak ondan sonra genel seyircıye ulaşabil miştir. Ama, cok değii... Beşlktaş, hele Fenerbahçe kadar hıç degit... Sırada son olarak Fenerbahce var. Yeşilköy, Buyükdere ve Tarabya nasıl azmlık burıuvozısinın sayfiyesi olarak gelışmışse, Kadıköy d« yerli burjuvazinin dınlence yeri olmuştu. Fe nerbahce 1907'de bu dınlence yerinde kuruldu. Dogum yerinin yanıbaşında. ic aöcle nufusu hızla yenilenen, esnaf, me mur ve kayıkcmm yeri Işsiz ka labclıklarca alınan, gecekonduloşan bir Osküdar vardı. Bu iki yerleşme merkezlnln gırdiklerl ilginc 'lışkıyi krokinın alt yazısından izleyebllirsiniz. Satır aralarım okurken, 1908 demokratik devrimi sonrasında burjuvazınin kentll topluluklardan «yedek güc» oluşturma cabasıyla Fenerbahçe ve Üskudcr kulüplerini birieştirme girişimlen arasında belkl koşutluk bile kuracaksınız. Ama, önemii olan yme 8onuc... Yani bu ilginc Ittifakın gercekleşmiş olması... Yont Fe nerbahce'nln buyük gücünür, siTigeye odını . oğırlığını koyrroyan. ittifakın vön9tımde ses siz. tribünde gürüitülü yanmı oiusturan gecekondulu kitieden geldiği... burada bitlyor, katı gercekler tnşlıyon «Sporun Yerleşme Düzeni «Gdsterlscl bir tüketlm v» komusal harcamalar sahte bir banliyoleşmenin başlangıcını yaratmaktaydı... Kadıkoy ve sonraları Bakırköy ve Yeşı'köy önemii banlıyo merkezlerı olduiar... Ylne bu dönemde İstanbul'o gerek Anadoludan. gerckse Rumellden gelıp yerleşen bır kıtle..., Kasımpaşa ve Üsküdar tarafında gecekondu semtleri yaratmoyo başiGinışlardı... Üsküdar 18. yüzyıla kadar... Asya ile oian tlcarette onemlı bır konaklama ve antrepo merkeziydi. Bu cerceve Icmdekı ışkollarında cchşan esnaf ve kayıkcı ve mahalli görevliler Üsküdar'ın nufusunu oluşturuyordu Anadoludan kopup gelen nüfus le Üsküdar, önceleri... Bskâr ışsız ve vasıfsız ışc kalabalığımn, 19. yüzyılda da ilk gecekondulaşmanın alanı oldu... Beyoğlu'nun yanıbaşü.da Kasımpaşa ve Hasköy • Okmeydanı. Pera'dakl yaşantıya tamomen ters düşen bır yaşam bicmınin göruldüğü, alt gelır gnjplarınm yaşadığı semtlerdi... Kadıköy'e göre Üsküdar'ın bozı semtleri de bu görunümdeydi» (Orîoylı, m/92, 96). Yırminci yuzyıla girilırken bu değışim daha do hızlandı «istanbul'da Kasımpasa, Eyüp, Üsküdar gibi yerlerde... İC göc dolayısıyla Işsiz ve ser3eri kaiabalıkların artışı gözlemleniyor. Bunlar şehirdeki her karışıklık ve ayaklanmanın gönullü uyesidirler» (Ortaylı, k/260). Buyuk Fransız Devrimi'ni tamamloyan Terör Dönemi İlginc bir ittifakın ürünüdür. Gerc^ ;ktıdar burluvazin'ndir, ama, «Terör Dönemı..., gözüdönmîişlenn, boldırıcıplakiarın, ellnasırlıların ve başıbozuklann gücü... Sayssınde gercekleşmıstır» (Thomson, 41). «Üski"ior'ın buyük kente entegrasyonu... Kadıköy'le birlikte olup ıig'nc b>r gel;şme göstermektedir» (Ortaylı, m/92). «Üc genc artık bır kulüp kurn.ayı Koror aşttrdılar... muhıtlerinin adı olduğundan Fenerbahce Futbol Kulübj İST>IPİ mu vafık buldulor... Ci/ardaki ssmt kulup'enyle birleşmsk careleri aranmağa başlandı, Bu husustak. tesesousierden bcsi'oasmı Üeküdar Kulübüyle birleşme harekltl teşkil eder» lDağlaroğlu. 1517). deniye Mektebl hakkında önemli açıklamalarda bulunması», onun da «özel bır fermcn Cikartarak Osmanlı Beşıktaş Terbıyei Bedentye Mektebınin sportif foalıyetıne Izinvermesi» (Somalı, 10, 204) spor tarihcüeri icin kuşkusuz cok ilg.nc... Ama, toplumbılımci şu soruyu sorar: Abdülhamlt kendı koy duğu kuralı nlye bozdu? Sorunın yanıtını da dönem İstanbul unda arar. Ortaylı'ya göre. (m/9195). on dokuzuncu yüzyılda, Osman lı Sorayı, merkez bölgenin dışına, önce Dolmabahce, oradan da Yıidız'a taşınmıştı. Ülkenin ekonomik beyni olon «merkez bölge» Galata'da, aynı sıralar da, her iş bolgesi gibi, bir peri ferlnin oluşumuna sahne oluyordu. Periferl. önce Tophanevi, sonra kıyı boyunca Salıpazorı ve Fındıklı'yı, iceriye dogru da Cihanglr*' yutarak genış tedi. «Bu Iş bölgelerinde bekâr l a m yaşadığı genis sefalet vuvoları doğdu ... bu semtler nite likstz işci ve yan başıboş bir kclabn'ıkla doldu.ı Beşıktaş, bu dönemde, tlcaret merkezi Galata ve onun perıferisiyle vönetım merkezi Yıldız orasmda bir tampon bölge dir. Esnafı, pazarcısı, büyuk kucük mamuruylo «gu\enılir» bır kıtlenm barmdığı bır yerleş me merkezidır. Gelın görün kl. Galato'nr» Is tanbul'a mal getiren gemiler üstündekı yükleme boşaltmo ayrıcaiığının sona ermesıyle bir likte, Beşıktaş ıskele ve pazarında büyük bır alımsatım can lanması olocak. işcisl. işsızi, cırağı. hamalıyla «perıferi insa nı». yonı Abdülhcmıt'i her zamai ürkütmüş olan kentli kalo balıklar Yıldız Saroyı'nın yokınlarına dayanacaktır Beikl de özei iznin cıkması, Serencebey yokuşunda kurulon ve tyoğun bir calışmaya giren kulübün cok Kisa azmanda sporu Beşik taş gencl'ğHıe sevdirme olanağıno kavuşmosıı (Somalı, 10) gibi olgulan bu toplumsal yön fenyle irdelemek gerekiyor. Nedenler ne olursa olsun, so nucta, yöre yoksulunun sığmacak bir simge bulduğu. onunla kurduğu özdeşliği bugün de sürduğü gSruluyor. ••• Ikrid yerll kulüp Galatasoray... Kuruiuş yılı 1905. ilk kurucu, sporcu ve vandoşları da adını aldığı okulun örencileri... Golatasaray kulubünun hatk gözönünde arıstokrosiyi simgelediğinl söylerken, İşte, Iktıdar yapısı ve onun ideoiojisi. ülkedekı iktıdar yapısını büyuk ölcüde yansıtır, t&krarlar» (Hoch. 103). Çizeigeye bakalım. Türkiye'deki iktidar yapısı bilindiğinde, profesyonel kuluplerin yönetim kurullarına sa nayıci, tüccar ve yapsatcılarm oluşturdukları «buyük sermoye* kümesinin vüzde 46.2. asnafın oluşturduğu «kucük stnmaye» kumesının yuıde 11.9, ikisinin birlikte yüzde 58.1 ora nında girmeleri yadırganmıyor. Aynntılt cizelgede, bir bakıma Türkiye'nın ekonoiiık coârafyası, bır bakıma da iktidar yapıstndaki boigesel dengeler sergilenm^kte... Büyük sermayenin merkezi. dışlo girilen ilişkilerin üssü İstanbul'da, ücü buyük, altısı kücük ku rübün vönetım korullarına sanayicl, yapsatçı ve dışalım sotımcı tüccarın ağırlikla gıreceklerı baştc.n belli... Oron yjzde 69.8... Aynı yapıyı daha alt duzeyde yineleyen izmir in kulaplerınde oran b:raz. ama cok az duşüyor. yüzde 64.8... Ülkenin yönetim merkezi ofcn ve 6 Kıılübünden 5'' KIT'ler bün yesınde örgutlenen Ankara do kamu personelinın başka bölgelerde görülmedik yükseklıkte bır orcnlo (yüzde 46.5) yönetim kurullarına girmesl ne kcdar dogalsa, tarımla sonayinın icice oldukları Güney Anadolu'do büyuk cftoilerin yüzde 11 7'lk yüksek bir oranla yönefm kurullarına girmeleri öoğal oluyor Kücük mulkiyetift ağır bastığı bcigelere gittıkce, «kucuk sermave» temsılclsi esnafın görece arttığını göruyor8unuz. Bır de sendiVacılar vor. Tör (Arkası 11. Soyfada)