Katalog

DÖRT CUMHURÎYET 20 AĞÜSTOS 197* ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKCİ Banka ... Kızılay'da ık! dilenci konuşuyorlardı Btri î Bankaya g.ttın mı bugun, dıye sordu. G'tmedım, dedi oburü, yarm gıdöceğim Yonn Curr.o, bankanın gunudurl Banka dıya HocıboyrotTi'a dlyoriar. gün Hacıöayram'da lyı ış yapıyorlar dal Dılenctler o Bazı dıiencıler gercekte ıki bonkcda da Iş göruyorlori Hacıbayram da, Kızıiay ın gobeğınde dılendiKlerıni bıldığmız bankaıara yatırıyorlar. Bır gün kasadakı gencln sabırla. bır dılencımn bozuk paralarını sayıp sayıp ayırdığım ızlemıştım. Dı.encıden sonra ensesl kalın biri. gelip para çektL Hacıbayram'da bır cenazedeydık. Kırpıntı kogıtları kucaklamış çocuklar, camının dışındo namaz kılma zorundo kolon k ş lere bu kırpıntı kağıtlon ooşer lırayo SGtrvorlardı Kağıtlar, m nder yer>na kulian.lıyordu.. Bazı k şı'er. cam! önunde. herkesm içınde pora doflıtıyorlardı Bır orkadaşım anlattı B«n, cebıne bozuk yuz yuzelll iıroyı doldurmuş, Hacıbayram'da kuyruğa glrmış yoksullara dağıtıyormuş. Tümu de yuz kuruşluk, ıki buçuk lırolık. Para kapışmok ısîeyenler kuyruğa g rmışler. Bırl de, ön sıraya gecmek 'cın ugrcşıyormuş. Arkodası kolundan cekip şöyle demiş: Ne acele edıyorsun. obı eşek degıl ya, elbet blze de venrl Başbakcn Yardımcısı Dr. Faruk Sükan'ın tDsrpire!»lerle ı'gı.ı açıklamalorı ıig nçtı. Bunlar, demec ya da lot dsğıl. denetcılenn raporları sonucu ortayo çıkmış gerçeKler. Bonkalann ne onemlı ışler gordukler nı ogrenıyor ın»an 1S5O 60 arasındo İSDarta'da omuzunda bır haiı seccadeys satmak ıçın kıvranon. satır.ca keytınden kohvedekıiere cay ısmarlayan b'rl, bonkalardan yüz mılyonıarco Ijra usuıSu: kıed lalabıiıyor. Çcğu MC, YeMeCe donemlenne rastlıyor bunun nedense. Ecevıt donemınde Q« alıyor clTiaz mı? O kodar oçıklama yapılıyor da. odlan gecenlerden ya da kondurulanlardon çıt çıkmıyor Sank!, oyla blr şey yck. Yakındon bılenler. yorumluyorlar: Işlno gelmedl ml. hic oralı olmaz. Blllr k!. Turkiye'de kısa sürede unutur gıdsr ınsaniar. Sonra, n« desln yonl? lyt, va'ıa. Cumhurbaşkanı Korutürk'e mektup yazdı Sulcymon Bey. «Hükümetm başmndan sonra. Anayosadan esınleriıp Cumhurbaşkcnına da tdevletın başı» dsdı. Başkcnı < Dıvcnı oılaırısıyie, Mılll Güveni'k Kuruluna demed ğ,nı bırakmadı. Esk Mılı BırlıH^ılerden bazılan anımsarlor 196Cnan sorva, muieohhıîl k!er. çeşılll yerlerde tems.lcıl.kier yaparkeı. zamanın Cumhurbcşkanı Cemal Aga'ya da mektuplor yazarmış Ihalelerde zonuk cıkardıklarmda gorevlüer şıkayet edermış Ccma! Aga'ya. Cema! Aga. buyururmuş • Yapmasınlar şu cocufial 27 Mayıs'tan sonra, DP nln Gene! Müdürierınden Coğu Yassıada'yı. ya da Balmumcu'yu bc/ıadıkiarında Sule/men Bey, Mılli B riık Komıtesının buyruğunda kuruJan komısyonıaroa mı caıışmaktaydı? Sporun Anatomisi Spor. oyun güdOsunön örgütiukurallı uzantısıdır. Estetık. teknık v» fızık btr süreçtır. Tamgün çolışma geıektı rsn bır meslektlr. Buraya kadar Doç. Dr. Kurthan FİŞEK S.B.F. ÖÖRETİM ÜYESİ ARABA YAEIŞÇILIĞI ÎNŞANLARIN OKUMAYA DEĞER BULDUKLARI TEK REKLAM TÜRÜDÜR. Spor, lclnde yapıldıdı toplımun tum çelışkı.er nl. ÇTKBtnl yansıtan blr aynadır. .Bu da doğru... Aynanm kırık yo da otmaması koşjluyla... foyalı .Spcun gellşmeslnde bugOn öyle bır aşomaya gelınmıştır V\. sporun ozuyle yopıima • kullanılma bıçımının blrbırlerln den soyu'ıanmalorı güctur. Spor, bugLn, aracgerec uret ml ve g ?e gel.rıyle onemlı oır sanayı kolu sokaktakl adamın tutkusu cİGuğu ıcın de sıstenVer savaşınm etkıli bır prcpcganda sı'âhıdır. Aynanm foyasıdır bu... Sporjn özünü Ister Istemeı «tkı a/en bu çarpılmaların en t»ıırgın örneötil kopıtc'ıst pl» yosa mekcnızmasıyla spor ara sı;ıd2 kuruian ilışk.dd gorü/o ruz. AMERİKA'DA BUGÜN SPOR İÇİN YILDA 30 MÎLYAR DOLAR HARCANIYOR •pordakl büyuk gellr potanslyeli, her uretırı dalı gıbi, kapltalıst pl/asa mekanızmasının etkı alanı dışınaa uzun sura kalamadı, hızla tekoıcı ssrma yen n deretımıne gırdi. Gunümuzde profesyonel soor, ger» Ci dahj cok porası olan ve bu yü2'en en lyı ovunculan aiabılen sermays sahıplennın de retımmded r, o ılk günlerin n sm.'sal ozeihklerlnden uzaklasmıştır. cna yne de sınıfcıI ğın ızlerını taşımaktadır Bu «s "ifc iık» siTiçesldır. tağmdan bok» macına kadar b'r dızı kitlesel tüketlm maîmı satmak Içın doâmuşlardır» (Hocn, 36). Anımsayalım. Henry Ford da oraba yar.şçılığıylc oraba yapımsatımının gelışmesl arasındakl llışkıyı şoyie belirlemışiı «Araha y j r.şçııığı Insaniarın okumava değer buldukları tek rek'om turudur. 19O2'de<ı bır yanşta cabc'anm rck b'm Winton j n araoalarını çecınce, hPTen b r haîta sonra, Ford Motor S rketi'nı kurdum » Içln yilda 30 mliyar oolcr barcanmıştır. Toplam harcama 60 nıılyar dolara yakındır. Yılda 11 mıiyon turlst'n gıttığl Avusturya'mn en buyük Iki gelir kay nağırıisa kayok merkezlerl ve kayak gereçlerl dışsctımı olduğu herkesce bılinlvor . Sporun plvasa mekan'zmosıva gırdı^ı beii'iemB belırIsnrre HışkiSının başıbosluja poy b rakmaması cokvon!ü etk ler o'uştuıması do^cld r. Scorcuvla kulüp yönetımı arosınc!aki ılışkl bunun L r örnejımak, blr fürlü «rgeniık bulamomak özdeştır» (Scuer, 45). Rek lâmcılığın en etklli arac; tel«vızyonla sporun gıraifli H'şkıyl de Russel şöyle özetlıyor: «Televıryonculara dıkkat etmezsonız sızı \utcrlar. Araya re'.Iâm SOO'IJ eokmak lcn mola almanızı ısterlcr. Sonro ne zaman mo'a almonız gere î'ğınl soyler'er Devre oraıarındo ^oyunma odalarmıza gırerler Bır yer de cızgi ce'rnek zorundasın'z. Ycksa hongl gün, hcngı saat, r ne eda ovnoyccsğinıza dc kc Insanlan •avoşa hozırtoma*tır» IHoch. 91) dememış mJydı? Vıetnam'a gıtmedıği tçln Muhammed Alı'nln ünvanını ge rt alon New York Eyaletı Spor Komısvonunun Boşkcnı Albay Edvvın Dooley. bu kararı. «Komısyonumuz her gerçek Amerikalıntn yurduna karsı ödevinl vapma1;! gerekt 9'f>e Inonmaktcdır. Boksun ve ülkenin yüksek cıkarlanna trygun bulmadıĞımız her hareket .cm bir boksj rün ünvanını gen alcbıtlrız» (Schulberg, 90 91» sözlenyla ccıklamamış mıydı? Bunlar, sporun, m'lıtartzm!bır oracı olarak kuilamld'ğını göstsriyor. Daha da oeriiere gldersek. Jnsanın neredeyse sporla savar arasında tnedenselllk» kuracağı gelıyor. Amerika'nın glrdiğı her bCyük savaştan sonra spordo d" buyuk atılımlar gorulmuştur Sözgelısı, «!ç savaştan sonrc üıkede spor vcprra ıstCK ve h« yecanı uyandı, halk yarış plstlerıne, beyzbol saholonnd, bo! . rlnglerıne akın ettı Kentleraen kascba ve köylere hızla vayılon beyzbol sporu. u^ak yerleşmj merkszler! arasırda karşılaşmi ların düzenlendığl b'r ulusol u ] rast durumuna geld.» (Betts 143^ Iklnci atıhm, Amerıkan kapıtahzmınln dunya pazarlannc açılışmı simgeieyen 1898 ispanya Amerika Savaşmdan sonra cjelmlştlr. !c savaş sonrasında demıryo'u yatınmlan ncsıl art mışsa 1338 savaşı da otonob I sarayiml gelıst|rmıştı. Eskı spoiorıp dcha da cok seylrcl ceknes1 yenı sporlann ve bu arada «mallonn! satniak ıcm yapırı cılarm uydjrdukian arabo yan$cılığnın> (Hoch 74) ycvılrm 6i bu döneme ras ar. Ücjncu aîiıim dönemı. Bırınci Oünva Savoşının sonra^'dır. Sporun «cltın coğı» oiarqk nıtelenen 1î20'ler, b ' yandan kıtle haber lesme ara<"1anndakl pat'oman don, öts ya^dan *ü'Ve 'n dört kosssın^e mantc g bı oev stcr( yunlann ve boks Eaionlorırvi btmes nden» (rioch 75ı özellığı nı almoKtadtr. Sporla m'litarizmın Ilıçkisl bu gun ne durumdodır? lıelncl Dünya Savasıy's sektilenmeye başlayan, «SogwK Sovaş» yıllanrda pgkışen, ılk Spji nık'in otılmcsıdaT soia do iy.ce kızıçon dördüncü otıiım dorem ~rn frieo'oııs'n Naîan şovle özetlıvor «Sporculc'rrız ulusol gjrur vs L d«50l savgınlık koiularırdo cok çaTJik gorüşlere sahıp spor askerlerl durumuna geİT.ş'erdır Bj^ün t j t j n dun,ada uıusıarorası soor LLorarası SOUT arm ço£unnC">ce ock *;a da g :' oia ri< K'jl'nrı on b r prc>agaida s'ohı o n j s nrlKetçli" cuvgutari'"! koruk evei yen' r^ıkolc k sa/as voi ve vo^fs^e'p hirckete kjecırm s'ır» ıKatan, 2C3) Y AR î N • KİTLEYARISMA SPO«?U Omal Ago'n n birfclk tsteöl. Süleyman BevT AP'n'n başındo mı gormeK! "> O da o.dui Cemal Aga: Artık gozum acık g tmez dem ştl. Cı'iot Boban, bunları anılarınd3 tatl. tctlı anlatır.. BanKaıardan soz ed yordum, nereye geıdlm? Banka'ora yenı bıçım vermeye ılıskın, yasa gücjnoekı kur ra name, tart'şmciardan sonra Bakaniar Kurulu'ndan gectı. Tartşna'arın bu/uâu. çocuklarla Kardeşlerın cyrı hısselen olup olamıyacağma ılışkın, dördüncü maddeae cıktı. Kararname sınıriamalar getıryor, kardeşlerle çocukları aiıenm ıcında sayarak bunların oyn hısse sahıbl oıamıyaccklann' ongoruyordu, bır bCKan, şoyla cuşur.du. Kardeşler aıle dışında tutulur. ayrı rtlsse sah b! oİL'r'arsa uç knrdsş, vuzde 30'ardan banKcnın yuzde 90 hıssesır, kapatabıl rter B r bakan öa 'çnden şöyio geclrdı: Bırcaerlerla çocuklar bır a.leden sayıîıp, hlssa sahıbl Oımayacaklar bu lamam. Pekı. damatlar ne olacaV Oy e damatıar var kı... BakGn, be'leğınde kclan ünlu damatlan sıralodı İC "den. Bu kararncma i!e, «aıle bankalan» tanhe kanstırılns< .s'enıyordu Ama, baka'ım u/qulama ne o accktı? TLi'kı^ede bciKa ar, kapıtaiıst djzenın sımgs erıvaıl;r. Kn'na ekonomı duzenı icınde smırlamalara ise cogunun gon!j yat<ın değıldi. Yugoslav BuyuKeicısi Rcmadan'ın Elçıiıkte verdığl kokte> de, Prof fcnver Zıya Karal, Bedrettm Tuncel, BeKır Sıîkı Baı'kal Afet Inc ı kcnuşuvorauk Soz arasnaa, r.asreiı Hoca anndı Ygos'cvlar, Monastır do Mustafa Kema''m okuduğu oku'u muze yapmışlar Onu orlattııor Afst Inan'da Mustafa Kemal'.n o zaman cekılmış fo'cğrafı varmış. onu mjzeye gondereceğ.iı soyıeaı. Enver /ı\>a Karal ar.laıtı, aktaracağım bektaşi fıkrasını... Buyuk bır kalotalık toplarırnış, ycğmjr duasınc CKmış Fakot bır türlu yagmjr yağmıvormuş Halk, susuzlukîan kıvranıyotmuş BeKlaşı ds, bır agacın dıb r,ae otu'uyor, seyredıyormuş. Hoca, yağiiur duasını bılmıyor! KeTkjn ed.yor. kızı/orlar Izleyenler, duo strrsy. gelenier Scnra ıcleınden b rı. Yahu şurda agccın oltında oturan biri var, ona sora'ım... deyırce, be<îcşıve yak'cşıyorlar» Sen /aâr'iu' djcsı bı v nrsın? N >e o^reirnek ıstıyorsunuz o dua/ı? YagTiur bekiıyoruz, kjvranıyoruz susuziuktan. Gâ"nuyor musun? BcKtaşı Bara bır leğen getlrın, ayrıca su lle sobun do laterım . dıyor Leğenı, testıdeki suyu, blr kal'p sabunu getlrfp koyuyor.ar bektaş nın önüne Bektaşi, soğukkanlı bıcımde, a'eşı yakıyor sı> dolu leğenı oteşın ustune yerleştırıp ısı'.'/or. Sonra. cıkarıyor gomiegını, blr guzsl yıkıyor. Ca'./a ası/or /arım saat geçıyor, gecmıyor. boş lyor çak r şafor yağmur yağmaya Herkes sevıncli... Arcck, kalabalıktan bırl şaşkın soruyor bektaşıye: Ben, bJ kac?ar yağmur duasına cktım. Hıc boyle şey gormedım, nasıl yağdırdın yağmuru? Eektaşı. gozlerını goge çevlrereK karşılık v«1n Ben sevmez kı! Acıklar sonra. Bsn ne yapma^ tstersem, o akslnl /apar zateo. Şu gonıeğım üc aydır yıkanmıyordi! Bır fırsat çiKtı, Bönleğımı yiKayıp. kurutup, sırtıma geçırscerfiiTi, ııhh.. Tohammâl edemedl Yağmur'u yağdırdı. Bektaşi f.Krnıcrında hoşgörünün, özgür duşünce1n ro güzel örneklerl var... Top'umların gslışmeslnln köıocı ve feotial aşamalannoa. YCraîılon urün fazlası, blr avuç seckın dışındakuenn spor ycpmaicırıno ye'ecsk d j ze^^e dcgıMı Egemen sııııflcrın «spor yapTicı» tekel'en onCOK sanayl ae/nmlnden sonra ykılmaya başlamıç gen ş ıcıtle srın apor'u ılgılenmelerın© elveren urün fazlosının olustJ ğ j 19 jncu yuzymn son cs>re gnden sonra da «spor ycpTia ve izleme» olanaKları yığınlora ocı mıştır. Onde gelen «seyır» SDortar nn n ılk o taya cıkmaya basladığı 1870ıeun moddı ve tex niK ortommda, sporo vonelık k'îlesel ı!g! elbette oluşamozdi Bayuk seyırcı topluluklarını bcrındıracok dev stadyumla rın. spor karşılaşma'annı dSrt bjcağa ileterek sporcul"n put laştıracok kıtıe hoberieşrne araclarının yoklüğunda. spor orao ve gerec yapımcılıq nın çal.şmesl elbetta beklenemozdi Ama, sporla sanayının yazgı bırlığıne gırmeieri bu tarınle re raslor. Spor craç ve geeç le'i vapnfiında en buyt'k tekelterJen bırl OİOT A G Spuıd ng ve Bros S'rketınin 1876 yınnda kurulmasıyla kulüp sa'iıpterl arasında A G Spdang 'o de bulunduğu Amerıkan Uıuscl Bs>zbol Ugı'nin aynı yıl orgütlenmesl. bu yazgı bırhğının ılk belırtılerfdir *** Sanaylciler otsun, orgcnlzotorter oısun, sporun «Kczar.c* potansıyelınt gormekte gecı<medıler. Bunu gercekleştırmenm tek yoıunun da emekçı sınıflann ılgısınl orgutleyereK tnbu.ilerl aoldurmak olauganu çok gsçmeden anladılar. Nosı yapılacağı sorusuna ge>en yanıt. «cevredekl tabrikaiarın tşçi'erlnln oyuncu olarak yer aldıklan. bol ye'el rekioma aayonan yerel takımlar kurrrak ve ışcıler Içın bır tü' «yerel şovenizm* geıiştımıekiı» tHoch. 34). öyie yapıldu Amerika'da yapılan Ilk profesyonel sporlar. şçı kokenı yu zunden, bır «sınıfsal Isyan» go'unjmandedır. O kadar kı, ı!k profesyonel kulup'erde, nerede. ne zaman, kımie oynanacağmı, gclırm nasıl bö'.uşüi8ceginl oyuncu oyuylo bedrleysn «ozyonetım» uygulamalarına bıie rasıcnmaktadır. Ama, EGEMEN SINIFLARIN «SPOR YAPMA TEKELLERİ ANCAK SANAYİ DEVRİMİNDEN SONRA YIKILMAYA BASLADI, 19'UNCU YÜZYILIN SON ÇEYREĞİNDEN SONRA DA «SPOR YAPMAVE İZLEME OLANAKLAR! AÇILDI. Lıverpool'un I mjn, Notîıngham Forresfın komur, Monchester Unıted'ın dokırna. Arsenal'ın s.ıöh fobriKası işcıs v!s ozieşleşmes nde somutlaşrıakîudır. öte yandarı. reklamcılık ve kitle haherleşme arac'arınn gs r l'şmesıy e spc da geüşme aros^nda orgariK bag'or vardır. Kccrı bu konuda şöyle dıyor «Sporun ve kıîle haberleşme araclorının geuşTiesı reklamcı!ık ve kifssel tjketmırı gel'Ş mes yle el ele yürjTiuşiur B J yjı« traılı gczoteler, deniz yaişte, spor. bu süreç ve i"şkıler İcınde. valmzcc seckınlerın Qırdıkl9rı bır uğraşı olmaktart ckarok, çok soyıda Insanı stadyu.Tiaa ceken, llgılı sanayt dalının ürünie''lnaen yarar lanmaya yonelıen blr tıccret arocı durumuna gelmıstır. 8ugun, Amer ka do, ortalamo 6 dciardan yılao 3CD mılvon mcc bıletı satı makto avnr maclcr.n talevlzyon clrosu 5 mıiyar doları gecmektea ' ABO Tıcaret Bakonlığınm 1366 yılı kavıflarına qore. cltyapı yctınmları ve reklâm giderierı dşmda, tspor» dır. Sauer çöyle dıyor: tSporcunun ınscn olmcsına izın verrpszier. Eski zaman köleıennlrt t'patıp oynısı olduğumuzu beıkı sovleyemem, ama, orgutiâ r sporjn. spo cuyu kole gbı gören bır yonunün bu'unduğunu da yadsıyamam. SHorculann kulubün rno'ı clduklaıı duşürtmeye rıak'an bulunTiadı^ı, bos kalarımn on ar içın daha fyi duşüneceğı^ on armsa ancak en ağır Işierı yapmalan gerekt 5! goıüsu bugjn ce yaYflind'r. Sporun ycpısı oyle kı.rulmustur kl, sporco olmaklo çocu^ kalrıSTİar.» (Hoch, 142). Kopltalıst pıyasa mekonlzmasıyla c'rdık'erl osoğılotıcı ılıskıye soorcunjn tepKisi yok değ< .. Ama, bu teoki yeni oluşuyor. Gazetecl Nell Amdur'a çö'e durum şoylft «Bır zamanlcr &or'! ya CG budola gıbi sözcul' îerle cnöıılan, kurulu düzemn değer yargılannı soruşîurmadık an Icm oşağılanan sporcular, artık kısısel özgurlukter! ıc'n evlemierini basiatmışlardır. Hedef duygusuz ve otokrcıık calısttrıcılar, kulup sa hıoen. voneticüer ve umurscmaz seyırc erdır» (Amdur, 59). Bır de SDOTCU tepklsı cTemel polıtıkarnız, tum olanakları sefeıoe' ederek sporun kotü kuıianımını ve yozlostırılmcsını ön lemekti'' Amacımız, sporcuvu sokiabonhktan kürtararck »anatcı statüsune (Sco«. 196). Profesvonel sporlarda, kulup sporcu .lışkısi. aske''i hıyerarşilerin emır • komuta mantığına oöre kurulmustur. ABO Futbol Çalıştrıcılan Derneğl Başkanı bunu do$al görüyor: tTckımımda tam bır demokrasi vordır. Ben söylerim. sporculor yapar. Sporcula soy letfikieriınl yopmamokta ne kodar özçurse, ben de soz dıniemeyenleri oynatmatnakto o kador özgurüm. Bano gâre oerçek demokrcsl budur» (Amdur, 301. Sporta mllltarizm ansındakl lüşkının dü$üice cercevesldır bu... Yeni oluşmaycn, cok eskı'ere gıden bır düşünce cercevesl... Anımsayatım. Napolyon'u ya nen Weılıngton Dükü cVVaterioc Savoşı Eton'un spor alanlarnda kazaniıdı» (Koch. 90): AmerıkaVo cumhurbaşkanlığı ycpmış Eısenhovver cAnrerıku'da t>porun gerçek öaevl, genç 21 Agustos 1979 salı gününden itibaren 461010 u GRAFİKA2MAYAA.Ş. (Santıal) YENÎ )NUMUZ KAYNAKLARi Paul Hoch Rip Off the Blg Game, Doubleacv Anchor. Now York. 1972 George Sauer, tlntervıew>, Intellectual Digest, December 1971. NÖIİ Arrdur, The Fıfth Down, McCain Go oghegan, New York, 1971. Jack Scctt. The Athletic Revolution, Free Press New York, 1971 Budd Schuiberg, Loser and Stıll Champlon, New Englısh Lıbrary, London, 1972. John Rickards Betts, cThe Techio'ogıcal Pevolutıon ond the ^ıre of Sports, 18501900», Sport, Culture and Coclety (der. Gerold Kenvon ve John Loy), ! New York, 1971. Alex Natan tSport ond So cfety», Sport. Culture and Socıety (der Gerald Kenyan ve John Loy), Nevv York, 3971.