Katalog

ONİKİ CU?IHUUİYET 15 AGUSTOS 1979 Batı dünyası enerji sorununu bir spor aracı olan patenle çözmeye çalışıyor Enerii bunalımınm büyuk boyutlara ulaşması uzerine bir spor aracı olan patenin gündelik ulaşım gereksınmesıni karşılamak için kullanılmaya başlanriısı bildirilmektedir. L'Express dergisınde verilen bilgilere göre 28 milyon Amerikalı tarafından kullarulan paten, AvrupalıJar tarafından da benünsenmiş bulunmaktadır. Son derece geliştirilmiş olan patenler. fren sistemı de bulunan poliuretandan üretilmiş sekiz geniş tekerlekten oluşmaktadır Paten. Amerika Birleşik Devletlerinde 28 milyon kişinin yaptığı ulusal bir spor dalı dururnuBdadır. Kltle halinde danslann yapıldiğı paten diskolan üç yıldan beri Amerika'da büyük bir moda salgıni olarak tanınmaktadır. Bugün artık Amerika'da olduğu gibi. Avrupa'da da sokaklarda. caddelerde işint patenle giden işadamlarına. çarşıya giderken. ya da çocuğunun arabasını iterken paten kullanan annelere sık sık rastlanmaktadır. Paten sporunun yaygınlaşması 1976 yılında hem koleıe. hem de işıne giderken paten kullanan Jeff Rospnberg adlı bir öğrencinin girişimleri sayesinde olrmıştur. Paten yaptığı sırada sık sık nereden pa'en kiralanabileceği sorusuyla karşılaşan Rosenberg. bu sporun itgi çekebilecegini düşunerek bir spor mağa/a>ı ıçmıştır. Üç yıldan beri dükkânına kamyonlar dnlusu paten getlren Rosenberg' diğer mağazalar izlemi? ve paten hem spor. bem de ulaşım aracı olarak kullanun aianı bulmuştur. Başta bısıklet kullananlar. patencilerden son derece şikayetçı olmuş ve sokaklarda patenle gezilmesınin yasaklanmasını dahı ıstemişlerdir. Ancak geçtigimız ilkbahsr av'arında başlayan enerji bunalımı savesınde her iki tarafta barış içindf beraber yaşamaya ahîmıştu Çunkü pattnin de yakıt istemeyen « 1 3 1 1 aracı» olduğu yavaş ya11511 vas anlaşılmaya ba?ianm;ştır. Amerika da bir yıl içınrie 1 milyon paten satılırken. bu yıl her ay 300 bin paten satılmava başlamıştır. Bir patenin bir <?aatlik kirası ise 2 dolardır Paten. sinema oyunculan arabinda da revaç bulduğu gibi. film konusu da olmaya başlamıştır. Henüz vizyona girmeyen ve • Americathon» adlı bir filmde 1990 vılındaki vuçun enerji bunahmı ve çözümün paien de bulunması anlatılmakladır. AFGANÎSTAN'DA TERAKİ REJIMININ GÜNLERÎ "SAYILI,, OLARAK NİTELENİYOR İç savaşın nedeni olarak, Taraki'nin, iilkenin toplumsal yapısını hesaba katmadan izlediği siyasal çizgi gösteriliyor. (Dış Haberler Scrvisi) Afganistan'da İslâmcı gruplann Nur Muhammed Taraki re jimine karşı bır yıla yakındır sürdürdüğü ge rilla savaşı boyutlannı giderek genişletmiş, bu arada Kabil hükümetine muhalefet kentlere de sıçramıştu. Bu gelişmenin bir sonucu olarak, geçtiğîmiz hafta başkent Kabil'deki Balahisar garnizonu Taraki rejimine karşı darbe girişiminde bulunmuş. ancak en modem Sovyet silahlan ile donnnmış olan Afgan ordusunun Taraki y e bağlı birlikleri darbe girişimini kanlı bir biçimde bastırmışlardır. Başkent sokaklarında bütün bir gun boyu süren çarpışmalarda 400 kişi ölmüş, yüzlerce kişi de yaralanmıştır. TARAKİ'NİN GÜNLERİ SAYILI Batı dünyasında sokaklorda patenle kayan kişilere rastlamok artık olağan sayılıyor. Kabil'deki darbe girişimi, Başkan Nur Muhammed Taraki'nin iktidan bir darbe so nucu e!e geçirdiği 1978 nisanından bu yana karşılaştığı en ciddj tehdit olarak nitelenmektedir Başkan Taraki'nin darbe girişimini bastırmasına ve ülkenin kontrolünü elinde bulundurmaya devam etmesine rağmen, çok sayıda siyasal gözlemci. reiimin sallandığını ve Taraki'nin gunlerinin sayılı olduğuna inanmaktadır Afganistan'dan gelen haberlerde. Tarakî' nin. gerçekte. ülke nüfusunun ancak yarısının kontrolünü elinde bulundurduğu nüfusun yüzde 20'Mnin tam anlamıyla gerillaların kontrolünde olduğu. geri kalan yüzde 30" un durumunıın ise aydınlığa kavuşmadığı bıldirilmektedir. Tarakî ve Baçbakan Hafızullah Amin tarafından temsil edilen rejimin denetimini edinde bulundurduğu topraklar ise tüm ülkenin sadece beşte biridir. İslâmcı asi güçler. Afganistan topraklarının yüzde 80'ine egemen durumdadırlar. Bundan bir süre önce İslâmcı isyancılann lid?rlerinden din adamı Hocatülislâm Sa dıki. Taraki rejimini yılbaşından önce mutlaka yıkacnsnz biçiminde konuşmuştu TarsVi rejiminin halâ pyakta durabilmes:mn nedeni olarak etkin Sovyet askeri desteğın den başka, bir de gerilla gruplarmın birleşmemesi gösterilmektedir. 120 bin kişilik Afgan ordusunun en gelişmiş Sovyet silahlan ile donatılmış olmasından başka Afgan silahlı kuvvetlerinde birkaç bin Sovyet danışmanı bulunmaktadır. BİRLEŞIMEMİŞ MUHALEFET dan yönetilen birçok isyan var« demektedir. Bununla birlikte. tek bir örgüt tarafından yönetilen bir ayaklanma ile karşı karşıya bulunmamasına rağmen. Taraki rejiminin ülkenin iplerinj elinden kaçırdığı ve pek uzak sayılmayan bir gelecekte yıkılmasının büyük bir olasılık olduğu konusunda çok sa yıda uzman göruş birliğindedir. Tarakî rejimine karşı silahlı mücadele yürüten gruplann başhcaları İslâm Partisi, İslâm Cemaati. İslâm Hareketi. Afganistan'ın Ulusal Kurtuluşu için islâm Cephesi gibi birbirinden bıgımsız örgüflerdir. Afganistan ile ilgili uzun bir yazı dizisi yayınlayan tanınmış Fransı/ gazetesi Le Monde. Afgan asi gruplarından söz ed^rken «Bir isyan yok. gelenpksel aşirer temelienr<ie ;irgütlenmiş ve herbiri birkaç büyük aile turafın İSYANIN ARDINDAKİLER DÜNYANIN EN BÜYÜK ÇEVRE KIRLİLİĞİ TEKSAS KIYILARINDA MEKSİKA PETROL KURUMU HESABINA MEKSİKA KÖRFEZİNDE PETROL ARAMALARI YAPAN 2 AMERİKAN ŞİRKETİNİN PETROL ÇIKAKMASI SI RASINDA MEYDANA GELEN KAZADAN SONRA 3 HAZİRANDAN İTİBAREN 230 BİN T0N PETROL. TEKSAS KIYILARINA YAYILDI. Harrlsburg... Skylab... Ve, Teksas kıyıian... Her üç isim de üç ay boyunca dünya komuoyunun dikkatini çeken korku kaynağı oldu. Şöyle ki Harrisburg'daki nükleer reaktörttekı kazanın başgöstermesi cağımızın petrole kıyosla daha ucuz yakıtı olarak tercih edilmek istenen nükieer enerji elde etmenin tehlıkelerini gözler önüne seriyordu. Nukleer reaktörlerden gelebilecek tehlikelerin sorumluluğunun ne oranda reaktör yapımcıst sırketlere ve ne oranda deviete düştüğü Amenkan halkoyunda ve dünyada tartışılırken uzaydan gelecek Skylab tehlikesi belirdi. Temmuz oyı, Skylab'den gelecek tehllkenln beklenmesiyle gectikten sonra, ağustos ayı da ABD'nin en buyük eyaleti olan Teksas kıyılorı l c l " büyük bir cevre kırliliği tehlikesı belirtileriyle bcşladı. Bu tehlike, Teksas kıyilanno. Meksika Körfezi'nde Amerikan firmalarınca delinen petrol kuyularındon fışkırcn petrol akıntısındon gelmektedir. Teksas kıyılarımn 70 Km 'lîk b'r bölümüne petrol akıntısının ulaşması tehlikenın büyüklüğünü göstermeye yeter. KARA LEKELER Meksika Petrol Kurumu Petroles Mexicanos hesabına Meksika Körfezinde oetrol aramaları vapan Amerikan SEDKO ve RED AIR şirketlennin 1400 metre derinlikte buldukian petrolu cıkardıkları sırada patlak veren kaza nedeniyle aünde bmlerce varillik petrol 3 haziran 1979 tarihinden itibaren denize karışmaya başlamıştır. Bugüne dek 230.000 ton petro' denire kanşmıştır. Cevre kirlıügi kaygıS'v'f kerrîi kıvıtanndo petrol cıkarılmasıııa toraftnr oimavan ABD hükümeti Meksika Körfezınden Teksas kıyılorına doğru ikl cy önce ilerlemeve basiayan kocaman petrol birikintilerini cünü qününe NASA oracılığıvla Izlemiş, ayrıco Ticaret, İcişlerı ve Tarım Bakanlıkları uzmantarını horekete gecirmıştir. ABD'nin bu tür kaza olosıiığıno karşı imol ettiği yüzersünaer rnendıreklerle öze! temizlevid maddelerden tam bir sonuc alınamamışhr. Teksas'ın 70 Km.'lik kıyısı deniz ürünlerini tehlikeye so kacaK geniş capiı vağ tabokaionvio kırienirken 16 Km. uzuniuğunda 3 Km. genışfığınde boyutlara ulaşan büyük vağ tabakaiarının da acıklarda belirdiği bildırilmektedir Yoğlı kir tobokalarının voğunluğu bazı bölgeierde 50 scntımetrevi bulduğundan bunları dağıtma olasıiığı azalmoktodır. FRANSIZLAR'IN DUVARİ.IĞI 1967 yılındon bu yana Matış denizindekl tan•• ker carpışmalorı nedeniyle 5 kez büyük kozaya tanık olan Fransız Komuoyu bu konudo Oüy'ük du Sovyetler tarafından desteklenen Başkan Tarakî. boyutlan giderek genişleyen isyanın ardında İran. Pakistan. Suudi Arabistan ve Çin'in bulunduğunu ilert sürmektedir Asilerin bir kısmının Pakistan'da destek usleri bulunduğu bir gerçektir Ancak. urneğin. İran'ın desteğinin sözlü destekten öte ye gitmediği de bilinmektedir. Hatta, Afgan asi liderleri. İran'ı sözlü desteğin ötestoe geç memekle eleştirmişlerdir. Son günlerde devreye ABD de girmiş ve Carter'ın Ulusal Güvenlik Başdanışmanı Zbigniew Brzezinski. So\yetler'i Afganistan'a rnüdahale etmemesj konusunda uyarmıştır. P.r.'ezinskl'nin uyarısı. tıpkı İran da Şali'a kar sı ayakt".nmanın geüştişi günlerde Sovyethv in Amerika'ya ellerini uzak tutması kor.u^jnda yaptığı uyarıya ben/er bîr Myssal rT'şim olarak nitelenmektedir. İSYANIN NEDENİ . Yayılfin petrol. önleyici sokmuş bulunuyor. ı f mend.reklere karşın dcnız urunkrinuı gcit tehlikeye varlılık gösterdiğinden Teksos kryılormo doğru ııerleyen «Kara Demz»i ızıcmek üzere haftaıarciır söz konusu bölgede bulunan Fransız gazetecüeri. Teksas'lılorın cevre kırliliği tehlikesıne gereğince llgı göstermediklerinı beürtiyorlar. Fransız gazetecüere göre Teksoslılar Meksika Körfezi'nin çok geniş bır alanı kapladığı düşüncesinde olmaları nedeniyle kirliliğin ergeç dağılacağı kanısındadırlar. Oysa, Amerikan hükümeti, Manş denizinde k' tanker kaza'arından tfoğılai pe'rolün deniz lirunlenn; nosıi ınsatsı^co vok ciîıgını bildiğı ıçın Teksas Kiyılannda uretılen ozei bir aeniz kaplumbağası türünü kurtormak üzere tuttuğu ozel işcılere bınlerce kaplumbağayı toplatmıştır. Ayrıca Teksaslı balıkçılarla Amerikan kamu' oyu, gercek tehlikenın boyutlarını fark edince. petrol şirketlerıne karşı acılacak tazminat davası nın böyük m ktarlara u'aşacağı sanıîmaktadır. Bu kı/ılarda, y.liık gelırı 150 mıi/on aolar olan karides ve ıstakoz yakalanmaktadır. 1 ayda yaklaşık 250 bin ton petrolün Teksas kıyılarına doğru yayılması gectiğimiz yıl Fronsa kıyılarında Amoca Cadiz tankerinden yavılan petrol miktarını oşmıştır. Bu nedenle çevresel zarar rekoru olarak anılan Amaco Cadız olayı, Meksika Korfezı olayı sonrası 2. planda kalmıştır. Siyasal gözlemciler. Afganistan'da rejirai tehdit eden ayaklanmanın nedenlerini dıj kışkırtmalardan çok, ülkenin toplumsai yapısına ve Taraki'nin izlediği politikaya bağlamaktadırlar, 20 jşilyonluk Afgan nüfusunun vüzdo 68'i kırlık kesimlerde ve geri üretim ilişkileri içinde yaşamaktadır. Geri kalan yüzde 2' si kentlerde dükkân sahipliği ve ticaretle uğramaktadır. Ülkede sanayi yok gıbidir. Clke. geleneklerine son derece bağlı ve İslâma sadık olarak bilinmektedir. Bütün bu nesnel koşullara rağmen, Taraki'nin bu toplumsal yapıyı değiştirmek için yaptığı aceleci eirişimterin Afganistan kitlelerinde büyük tepki yarattıg'i gö^lenmektedir Işçi s!n!rı olusmamış bir ülkede her yerde Înşrili7ce ve Rusca »Yaşasın Proleter EntPrnasyonaliTrn sloganlp.rının asılmHsı. Afg^n bayrağının değistirilerPk yerine kızıl bayragın uîusal bayrak olarak kabıı! edilmesi. îslâmcı gnıplann halkı Taraki rejimine karşı seferber ptmekte kullandıklan kültürel ögeler olmuştur İran devrimi ve ardın dan Pakistan'da İslâmi esaslara dayalı anayasanm kabulü. Afganistanda TaraVi'yo karşı ayaklanmayı geliştirici etkenler olarak göze carpmıştır. Bütun bunlar. Afganistan daki ic savaşın başlıca nedenlerj olarak gostfrilmekle birlikte. Tarp.ki'nin Sovyetler Birliğince desteklenmesi ve ABD'nin Brze^inski'nin Sov^•etler'e yaptığı uyanvla devreye girmesi. bu dağhk kara ülkesinin piderek uh:slararası gerilim alanlarından bin haline gelraeye başladığını ortaya koymaktadır. JAPON BASINI YENI BİR "MUCIZEYE,, HAZIRLANIYOR Otel, lokanta gibi kamuya açık yerlere yerleştirilen televizyon alıcıları, tuşlar aracıhğıyla istcnen gazetelerin görüntüleıini yansıtıyor. Gazetelerin taşra boskılarının, gerekli ekler yapıldıktan sonra merkezle aynı ando basılmaya başlandığı Japon basınındaki yenl bir mucize henüz deney döneminde bulunmaktadır. Otel. lokanta gibi kamuya açık yerlere yerleştirilen te'evizyon alıcılorı. tuşlar aracıhğıyla istenen gazetelerin görüntülerini yansıtmaktadır. Okuyucu yine başka bir tuşa basmak suretiyle istediği sayfanın fotokopısini elde etmektedlr. Ancak çok pahalı olan bu sisteme halk karşı cıkmaktadır. Japonyada gazeteier geniş bir okuyucu kitlesine sahiptır. Basm da bu soyede dev boyutlara ulaşmıştır. 120'yi aşkın günlük ga Japonya basın sanayiınde en ön sırada buiunan Asashi'de mizanpajlar artA elektronik aygıtlarla yapıhyor. • . zetenin baskı toplamı 65 mllyonu bulmaktadır. Bin kişiye 550 gazetenin düştüğü Japonya'da beş büyük gazete taşra baskılarının tümünü aynı anda yapabıimektedir. Japonya'da en büyük tiraj teknık bakımından bıraz geride olmasına rağmen sYomiuri» adlı bir gazetede bulunmaktodır ve bu gazete günde 13 milyon basmaktadır. «Nihon Keizai» adlı ekonomi gazetesi ise kurşun harfleri tamamen kaldırmıştır. Joponya'nın en görkemli gazetelerlnln başında Asahi gelmektedir. Bu gazetenin hazırlanmasında 10 bin memur ve 2 bin gazeteci calışmaktadır. Asahi'nin üç uçağı, 4 helikopteri vardır. Bcsın cennetl olarak r.itelendirilen Ja'ponya'da günlük gazetelerin bilgisayarlar oracılığında hazırlandığı bildiriimektedır. Nelson odı verilen sistemiyle tam bir otomasyona gecen gczeteierde el yazısıyle yazılmş makalelerin kopye edilmesmden mlzanpaio dek herşeyi el değmeden hazırlan maktadır. Böylece hozırlonan soyfa b i ' eKra da belırmekte ve tuşlar arccıiığı ile geret!: düzeltmeler yap,ldıktan sonra sayfanın fotokopisi cıkarılmakta ve birkaç sanıye ic ncîe matrıs kendıliğinden nazırlanmaktadır. Bu motris baskıvo venlmek üîere yüzlerce kücmetre ötedeki değışık kentlere birkaç dakko içinde yolianabılmekiedir Nelson sistemi Asahi firmasının bü/uk bjiuşlarından bıri olorak kabu! edıimekteclır. Günde altı sabah ve üçte a"sam oaskısı yapon ve 12 müyon basan <Asahi»nın Batı dunyasının şampiyonu olarak bıiiren «NewYork Tımes»'tan teknık bak:mındcn 6 yıl önde olduğu bildirilmektedir. Nevv Editing and Layout Sıstem'm baş horflennden oluşan Nelson teknıği bır dızi biigısayardon oluşmaktadır. Personel ve zamandan büyük bır tasarruf soğfavan DU S>Stem Aschı ve Tochiba odlı elektroriık firmalcnnın işbırliğıyie 1965 yıhndan ıtıbaren gelişttrümeye başlanmıştır. Bugün Joconva'da çıkan gazete'erin vcrısınüan çoğu ?4 brigiscyardan oluşan Neson sıstemıyle bosıîmaktadır. 1980 yılında Asahi adlı günlük gazetenin yeni binasma taşınmasmdon sonro A'dan 2ye herşeyin otomatık olarak hazırlanacağı tio belırtıımektedir. Japon basınınm en büyük özelliğı olan abone sisteminin rekorunu % 99 lo Aschı elinde tutnnaktadır. Dağıtım gider.erı cıktıçn için gazete oboneleıe cok dahu ucuza geımektedir. Joponva'dd gazetelerin trojı her vıl :S S oranında artmaktadır. Gazete sohipleri bu artışın aile sayısının artışına paroieı oiduğunu belirtmekteclır. Japonyada gazeteler sokaklarda çok ender satılmaktadır. Satişlarm % 95'i abone vörttemlyle o'maktaciır. Bu ülkede her aı!e vakloşık olarak günde ıkı gazele almaktadır.