Katalog

ON t K l CCMHURİYET 31 TIÎMMUZ 1079 EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... EKONOMİ... EKONOMI... 91 oldukca il»rınçiır. SpoküİHtorler, örnegln NHIÇH VH dn buftdny topİHmuktadırlaı pıyasad«n Hu loplanHtı sptikülasyone elverişlj mal lar. bir iiıre iı>nrn IC pıynsHda, nnrmnl flyat lannın çnk 11/cnnrİH sui.ılmavnrnklfır rnıdırV Hıınci hır OIHMIII< )n o/ellıkl« Rftçtıjrimı/ aylar<1>< «evtınvnfîmıin ırnrııMnfeu «ıbi pıvasHd«n ı.ııpİHMnn nnırılrnn dı»an sHiıltnası ve bovltihkle 10 Nliian KaınrnMmHM snrHirınte ka/Jimiîın dovı/m '>50mnın «dışiutmn yupılnn ı.ırnnun ürntım ıj;erpl<simrTiitjn ıçın /oııın lu dıt>alım<~i.i knllnnılmnsı hnkkının knzunıl ıtuiMvlfi ıl'öucli'rKİIı ıltıınsıdır Bu olgu k < > 8İıtlıklt> cmpıtılıilHkrH vf ftrıiR^ırı ıtıeyvell na zo/ rürİBr ındcn bn'/ılnnniM •usHSİRrının» alifiııııda v« da bn/> inrını ın«kın»İHrının u, tekı karfiborso fıvıtlnrı c < > k cel<ıoı "lıırı, par çaltu'nın dı%>Mİıınıııı1h kullnm!niHİ<tndır. Buradnn bir somıç çıknn Enllasyonl NAKIT PARA VE DEĞERLI BELGE BORSASININ İŞLEYIŞ BIÇİMI ENFLASYONU HIZLANDIRIYOR Türkîye'de nakit bclge olarak en büyük endüstri borsanın elinde luyor. para ve değerli büyiik payların kesiminin değil, olduğu savunu ELEKTRİK KISINTILARINA KÖMÜRLE ÜRETİMDEKİ AKSAMALAR YOLAÇTI Kenan MOKTAN Fıu'loü fiyallanndaki kfimüre dayalı üretimi daha ui'iız hale gelirdi. uncak önceki yıllarda ihnıal edilen demiryolları nedeniyle kömürün termik santrallara utaştırılması1 1 1 karayolundan yapmak zorunluğunu doğurdu. Kcsintilcrin ilginç haşka nedenleri de var. Orneğin 2 gazete daha önccden «Ramazan'da elektrik kesintisi başlıyacak» yolunda haberlcr vermişti. Bu açıdan TKİ ve TEK içindeki baltalamaları da gözonüne almak gerekiyor. (1<I knı ııUı^ıın yo'ırım oranlnn f'se yılın İlk Cır? HV. lOrnuKİ'i vu/ılı \o 'iu irnMiıdu dısgı^nirtlttfclır ' I h K ın vıllık ödenegı )l milyar 1L ııuıyıs idiıudda hnrcama oranı yü/;de 21, lKlnııı ısı nı milyar lira, harcamu oranı 1 yu/de tldıı» Yanı bu ıkı kurulu } hemen hıç yatırını yapumanıışlardır Bu ikl kuruluşun komık dt'iıılacok düzeyde ki yatırım gei(,ukıo=mclcnnın nedeni fıyat artışlarıyla yııiırım ödoncklsnnın can harcamalarla tüketılmosıdir Bu yoldan yatırım ödenegi olarnk vcrılmiş p.ırnlar cari harcamaların karşılanması için diger alanlara kaydırılmaktadır. Oysa. 1979 Icra Planının 672 nolu önleml aynen şöyle diyon •Gorek enerıi. gerekse enerjl kaynaklan üretim ve iletım yatırım kaynaklarının aksamaması için tüm onlemler ahnacak. bu tesislere ayrılan kaynakların uygulama programlarına uygun olarak kullanımı ve üretinı vo iletlm tesisleri dışındaki yatınmlara kesinlikle uktanlmaması gözetilecektir.» Ener|i konusundaki aksamanın en önemli nodpni olan kömurle. üretımırıdekt duraksamalara dönersek karşımıza şunlar çıkıyon • Kamulaştırılan sahalarda kamu kesiminin kömür dekopan İçin alet ve geroç kapasitesi yeterli olmadıgından bu alanlar çogunlukla müteahhitlere ihale yoluyla açılmıştır. Müteahhitler ise çoğu kez siyasal nedenlerle bu ihalelere girmemekte ve üretün böylece dolaylı yoldan baltalanmaktadır. • Elektrik üretimi, TEK, TKİ ve Dovlet Demır Yollan arasında çok hassas bir eşgudumü gerektiriyor. Bu yapılamıyor Çunkü gnçmlşteki baltalayıcı politika. demlr yollannı kömür uretim bölgelerinden uzak tutmuş, tum taşımacılıgı karayoluna dayandırmı^tır. Yılın ilk aylarında Enerıi bakanlıgı içınde gösterilon özel gayretle santrallara kömür nakli bir kesıntiye meydan vermeksizin yürütülmüştür. Ancak daha sonralan akaryakıta yapılan iki zanıla bırlik'e kamuya ayrılan fonlarla bu taşımacılıftın yurütülemeyeceği anlaşılmıştır. Şimdi. yıne komur nakli yapılıyor, ama yatırım fonlarının bu maksatlan karşılamak için cart harcamalara aktarılması pahasınal... • Kamu kesiminde çalışan teknik poreonelın soıunları çıg gibi büyümekte. ancak kendilerınden her geçen gün daha agır sorumluluk yüklenmeslni beklediğimız bu kesime hemen hemen hiç bir karşıhk odenmcmpktcdir. Acil sorun, teknik kesimin tazminat ve fazla mesailerinin bugünkü dü/.oyinden çıkarıhp, hayatın tcmel geıeksınimlerini karşılar duruma getirilmesidir. • Türk lirasının gerçek kuruna oturtulmabi ugruna yapılan devalüasyon ile do^nn fıyat artışları yatınm malları fiyatlarını korkunç noktalara vardırmıştır. Eneni yatırımındaki aksamaların bir başka nedenl do budur. • TEK. belediyelere enerjljrl çogu kox, «veresıye» olarak vermektedir. Belediya C.ulirleri Yasası'nın çıkmaması nedenlyle fonsuz kalan yerel yönetimler borçlanm ödeyemez duruma gelince TEK'in tüm muhasebe hesaplan altüst olmuştur. Merkez Bankasından yapılan borçlanmalann bir nedeni de budur. Ancak lşin Ilglnç yönü yaşanan olaylann baza çevrelerce sanki senaryosu kendllerınce yazılmış gibi önceden söylenmesidir. Bazı gazeteler, «Ramazan başında yeniden elektrik kesintisi uygulanacak» yolunda haberler yayınlamışlardır. Bu açıdan bu ikl kamu kuruluşunun içinde sürdürülen baltalnmalann incelenmesinde özel bir yarar vardır. Konunun kış öncesinde ele alınıp giderilmemesi halinde bir yandan yakıt sorununda büyük olumsuzJuklar yaşanacağı, öte yandan enorjinin kısılması nedenlyle sınai üretlttiinın büyük tıkanmalarla karşılaşacağı açık1879 Elektrik Enerjlsl Tüketimi (Milyon Kilovat) TEK Dinç TAYANÇ Yasasız borsa Ârtık tartısmalar sona ermlş ve IMF'ye sunulaa «Niyet Mektubunun açıklık kazanmasıyla, Türkiye'nin hangi koşullarda ve ne gibi bedeller ödeyerok. ikiüç yıllık bir süre için bunahmmı erteleyebileceği ortaya çıkmıştır. Şimdi tüm umutlar. bu sürenln gerektiğince degerlendirilebilmesi ve ikiüç yıl sonra yeniden aynı noktaya gellnmesinin ön lenmesinde toplanmaktadır. Açıklık kazanan «Niyet Mektubu»nda. TOrkiye'nin Önümüzdeki dönemde enflasyonu denetim eltma alabileceğl varsayımına olduk ça geniş yer ve ağırlık tamnmaktadır. Enflasyonun çimdilerde %50'yi aşan artış hızmın düşürülmesi için, bir yandan para arzının kısıtlanması, öte yandan da tüketim harcamalarımn düşürülmesi öngörülmek todir. Kuşkusuz kl, Türkiye gtbt. alt gelir düzeyleri bile tüketime koşullandınlmış bir ülkode, bu olgtınun nasıl gerçekleştirilebileceği konusu tartışmalıdır. Bütün bu gelişmeler arasında. gözden kaçan ve konuyla doğrudan ilgisi yokmuş gibi görünen bir diger gelişme vardır. Türkiyo'nin «yasası daha çıkmadan oluşturulan. değerli kagıt borsasının temsilcilerinin geçenlerdo düzenledikleri toplantıda ortaya çok ilginç bazı savlar attıklan görülüyordu. Örneğin: «Türkiye'nin parakredi. ve kamblyo konulannda devletsizleştirilmesi» gibj «ilginç» bir öneri ya da «Türkiye'de nakit para ve değerli belge olarak en büyük payların büyük endüstri kesiminin değil, sözkonusu borsanın elinde oldugu savı gibi... Aslında bu konu. Türkiye'nin yaşadığı «enflasyon» gerçeğinin dışında degil, tam tersine. bu gerçeğin yaratıcılannın başında gelmektedir. Şöyle ki; çeşitll kişl ya da kuruhi'jlann elinde «para» ya da değerü belge» olarak toplanan «tasarruflar çoğu kez iki kanalda «değerlendirilmektedir.» Bunlardan 1 1 kj «örgütlenmemiş sermayo piyasası» adıyla da anılan «aracıtefecı» kanalıdır. Ikincisiyse. yu karda belirttiğimiz ve «bankerler» ya da «menkul değerler şirketleri» eliyle yönlendirilenl olmaktadır. Şimdi, hor ikı kanaldan araa özellikle çok daha büyük kapsamlı olan ikindsinden nasıl bir akımın gellştiğine değinelim. Sözkonusu • borsanın elinde toplanan para ya da rieğerler baştıca ikl ayn alana yayılmaktad'r. Bunlar, ya daha yüksak faiz Ier ya da çekici koşullarla yeniden plyasaya sürülmektodir*. yu da, örneğin «Tahtakala erkez Dankast» eliyle (ya da borsa uzınanlarının kendileri tarafmdan) pek do yasal sayılarnayucak alanlara kaydmlmaktadır. Para ve değerler pfyasaya sürüldüğünde, en antılmiş anlatımıyla. başlıca İki amaca yonelik kullanilmnktndırlar: Tüketime dönük, küçük çaplı yatırımlar ve iç •spekülasyon. Tüketimin ö/endirilmesinin dogurdugu sonuçian btıı;ün hepbirlikte vnşamnktnvı?.. Spekülatif alanlardaysa, sistemın ışleyi Dışnrı gidtM* ^irtırii parunın bnnker ya da borsa kıırulııslannın kfndı ellerıyle y« da rHhlııkalo Merkex Bankası nracılıAıyla do^erlendınldiKinı» varbHyalım Ru durumdn ıçerde Türk parosı ödenmekte. bunH kar^ılık kıışkumı/. ki rosrti) dc>ftorlerının çok u/erındek, HyaıİHrdan dışarda doviz kullanılmnsı olanagı VÎJratılmaktadır. Bu dovı/lerle Turkıye'ye «ı;eşıtli yollardnrı» sokulnn mRİIar. aslında bszı endüstrilerde uretlme katkısı %ı3 arasında olup da «yaşamsal önomı bulunan mallardır. Bunun örnekleri ara.sında tekstil ham iplifci. meyveli gazoz esansı. nihai boyu. gıbi yuk te hafif. pahada aftır» mallar sayılabılir. Yurt dışına servet kaçırmak için de bu kanaldan yararlanıldığı ve son günlorde. dışalımın donetim altma alınması. bodelsiz dtşalım ve mal karşılıgı dışalımda yeni uygulamalai'in getırilmekte olması nedenlyle bu seçenefein daha geçerli olmaya başladığı yaygın söylpntiler arasındadır Aslında sonuç. tıpkı ilk uygulamada vanlanla aymdır Enflasyonf Bu durumda. IMF'nin isteklerlnin yerine getirilmasi İçin; diger bir deyişle enflasyon hızının dü'jurulmesı için. belirli çevrelerın önerdikleri gibi maaş ve ücret artışlannın sı nırlandırılması. ya da KIT'lerin denetlenme si. kamu harcamalnnnın kısıtlanması önlem leri geçerli otabilncek midir: yoksa daha degişik ve köklü önlemlori, tRpkilerı ne olursa olsun, almak mı gerekecektir? v' be^inrian b\ı vnna fıırn vıırtta bani>n ile uvt<ul>ınun kosıntısı/ elfklrik oru^i0 rmm knmılr'' ıırftım oınnının nriırıhiınaniHSi y (.•jlormuipr ar,'i«ı <»spudı'ım •i7İı£ı '<* ıslıtmfctlık rtfırlıcı:i ı/'!iı 1 nffifnıvle uvnrul'ınMtTıH/ durımr ^rlını^lır llilerı buvuK kcntlerln tüıtıundt sunde t>ır ıkı >nat. ışıKlar kesllırken t'ubrıkHiann ıl(in<i vaıdıyHİurı ıtıtı kısıntı uygulnnmHktadır. 1978 yılında 21 / mılyon kilovat elektrik enenısi tukften Türkıye nın 197H vılı progranı hedel'ine goıe. 24 2 mılyon kilovat saate ula^niH.sı Reıpkmektudır Ancak. 1979 yılı uherli uretımınin farklı yanı konunun da; anlamdakı bir uretim «erçekloşmesinden çok. fuploll'e dayalı kullanımdan komure geçilmek istenmesıdir Bu amaçla önceliklb elektrik kıs;nt.ılfltının kaldırılması için kısn döncmli basîarılı üjlermerilik ftrnekleri verilmiştir Ikıru 1 adım ol'irak özellikle kamulaştırı!an dlanlarda linyit üretiminin artırıiması için ^irişimlerde bulıınulmuştur Bütün bu çab;ılara karsılık. yılın İlk bes ayında linyit üretimındo yuzde 13'lük bir artışla 4 milyon ton komür sa.^lanırken ona dayalı olarak elektrik uretiml de sadece yüzde 6'hk bir artışla 9 4 milyon kilovat saate ulaşmıştır Barailarda su seviyesi yeterli olduğundan aksamanın ana kayna^ı kömürle üretimdo oluşan d^rboğazlarda saklıdır. Elektrik olayında başlayan aksakhklar tüm kamu üretım dallarının karşılaşngı sorunıann t.ipik bir örnegidir Türkiye'db elektrik üretiminin artırılması ve buna ek olarak fueloil'e dayalı kullanımın terkedilerek, ulusal kaynaklara dönüs yapılması ve yatırımlarında büyük sıçramalar hedeflenmiş. ancak sonuçta çeşitli nedonlorden bu yıl amaca ulaşılamamıştır Gorçokton Merke? Bankasının vaziyet cetveline bakıldığında kömür işletmelerinin (TKI) ve TEK'in yılın İlk beş ayında Merkez Bankasından büyük krediler aldıkları görülüyor. (TKt beş ayda 3.9 milyar TL. yeni kredi alarak 4.2 milyar lıraya. TEK ise 5.3 milyar lira borçlanarak 7 1 milyar TL'ye ulaşmıştır). Bu kuruluşlar kamu keslminde en yüksek oranda borçlanma altma giren kuruluşlar arasındadır. Genel bütçede kendilerıne ayrılmış ödeneklorin ötesinde bu denli çok borçlanan bu PARA ARZI VE MEVDUATLARDAKİ ARTIŞ GEÇEN YILA GÖRE 20 KAT HIZLANDI Uluç GÜRKAN İkikanal 1979 yılının İlk yansında. boşlıca parasal göslerçjeleıın olrtukca hızlı bir ortış eğılimlnu gırclıklerı go/lenrıııilır 70,2 mılyar Hra artan poro urzl 359,6 milyaf lıraya ulaşırken, bankalordokl me»duat toplumı 66.7 mılyar llralık bir coğalnıaylo 350,0 mllyor lıraya ulaşmıştır. Poro arzı ve mevduat toplamında bu yıl altı ay ıcınde meydona gelen artış. 1978 yılının bütunündekı artışo yakın değerdedir. 1978 yılında para arzı 78.6 milyar lira. mevduat İse 70.1 rnıiyar lira orrmıştır. Parasal gostergelerden bu yıl. ocak »ıazlran dönemınde gozlenen yüksek oranh artış. üzerinde önemlı durulması gereken bir olgudur. Türkiye'de, ekonomlnin üretım ynpısıno daynlı olarak, parasal qöstergelerde yılın ilk yansında yüksek oranlı artışlar gözlenmomektedir. Yıllık artışların vaklaşık onda dokuzu vılın Iklncı yurısında ortaya cıkmaktodır. Nüfikım, 19/8 yılında para arzmdn meydana gelen artışın yüzde 89u. mevduatta mevJona pelnn artışın İse yüzrie 91'ı temmuz . araiık dönemıne aıt olmııştur. Porasal göstergelerın oecmış yıllardnk' qelişimıne dayanarak. «trilyonluk» artışların «şıgıne varıldığı ve 1979 yılının İlk yansında karşılaşılon durumun bu nedenle «tehllkell» bir gelişme olduğu söylenebıllr. Ancak, böyle bir yaklaşım onra teorilerlne katı bir bağlılık anlamına gelecektır. Bu görüş© göre, bütünüyle parosal gelışmeden kaynaklandığı varsayılan enflasyonun durdurulmasma da olanak kalmamıştır. Gercekte ise. Türkiye'de parasal genışleme. niteliği bakımından enflasyonu etkilemekten cok, enflasyonun eonucu olmoktadır. Para arzındaki genişlemenm başlıca ıkl nedenlrıden bir) olan emisyon ortışı, ücref ve maoş odemelerl lcm korşılık bulunamadıgından başvurulan bir yöntom olmaktadır. Ücret ve maaş odemelerinı gercekleştirebllmek lcln artırılon emlsyonun ise. plyasaya flyat artışlarını korüklemek ıcın cıkon ek bir ta lep olduğu düşünülemez. öte yandan. para arzı ve mevauattakl artışın kredilere yansıması sınırlı kalmıştır Bu olgu, para arzındakı ve aıovduattakl genlşlemenin tiyat PARASAL GÖSTERGELER (MİLYON TL) Bıifıii tedavul Tevtlıul parosı Para arzı Tasarruf mevduatı • Vadelı • Vadesız Tlcari mevduat Dlger mevduat KonsoMrie mevdunt Bnnka kredıierl M B kredılerl Kredı hacmı Hazlran 1979 115.922 243973 359 495 204 602 76 780 127 822 106.639 38 803 3F0 044 323 808 205 583 529.391 Aralık 1978 91817 195.440 289.257 160.743 55.396 105.347 86 072 36 558 283 371 294 365 163 579 457 944 Hazlran 1978 75.372 143.879 219.251 131.108 45.658 85.450 57.126 31 311 219 454 254.346 146 468 400 814 Arohk 1977 62.953 147.689 210.642 123.251 39 378 83 873 63 027 26.983 213 261 231.476 126 654 358.121 ları artırıcı yönde sanıldığmdan cok daha az bir elkı yapacagına kanıttır. 1979 yılının ilk yarısmdo banka kredllerl 29.4 milyar lira artarak 323.8 milyar lıraya ulaşmışttr. Para arzı ve mevduattakı genışleme, gecen yılo gore 10 kat dolayındo nızlanırken, banka kredllsrındeki artış yüzde 32 oronında kalmıştır Merkez Bankası tarafmdan komu kesiminin flnansmanı lcln acılan krodiler ise. 42,0 mtlyar lıralık bir artışla 205.6 milyar llrayo cıkmıştır. Merkez Bnnkasının kamu kredilerindoki artış gecen yılın eş dönemındekı 19,8 milyar llralık ortıştan yüzde 112 oranındo daha fazladır. Buna göre. Merkez Bankasının kamu kredilerlndekl attış normol banka kredilerıne göre daha hızlı bir gelisim göstermesine karşın, para arzı ve mevduat arnşının oldukça gerisinde kaımıştır. Ayrıca, Merkez Bankasının kamu kredılerindekı artışın da, yukorıdo belirtlidığl gibi tamomına yakın bölümü maaş ve ücret ortemelerlnden kaynaklanmıştır. Maaş ve ücretler İse. yenl değll, önce den blllnen. ancak karşılıgı bulunamayan bir talebı yansıtmaktadır. Bütün bu olgular, Türkiye'de enflasyonun kaynağını parasal genlşlemede ve kamuda aroyan görüşlerın gecerslzliğini ortaya koymaktadır. Buna karşın, enflasyonu yavaşlatmak adı altında, Uluslararası Para Fonu tarafmdan kamu kredilerlne getlrlten sınırlamanın sonucu, kamu yatırımlarını durdurmak olacaktır. Para Fonu'nun sınırları. kamuya ancak maaş ve ucretlerl ödeyebılecek olanakları tanımaktadır. 1979 yılının İlk yarısında, özellikle bonkalardakl mevduat toplamında sağlanan artış olumlu bir gelişme olarak değerlendlrllmelidlr. Vadell mevduat faizlerlnln yükseltilmesl, mevduat artıçında vadell mevduat hesaplarının ağırlığını artırmıştır. Vadell mevduat başta olmak uzere, m«v duatın bütününde sağlanan bu artışı. uretlm düzeyinin yükseltllmeslne yöneltmek gerekmektedir. Ancak, bütce gellrlerlnln yetersızllğı buna olanak vermemektedir. Belediye Oto Prodüktörler Ayrıcahklı Şirketler Dışalım Toplur. Kaynak (1979 Icra Planı) 19.9 1 1.8 1.7 9 24.2 TÜSİAD RAPORU: EKONOMİ KURALLARINA UYGUN YÖNETİLMİYOR Füsun ÖZBİLGEN BtR BAŞKA ELEŞTİRİ TÜSİAD. «1979 Yılının Ortasında Durumı odı İle yayınladığı raporunda Merkez Bonkasının kamu kesimine oktardıgı kaynakların kamu yatınm harcamalanna değil de can harcamalarıno ayrılmasını da eleştırmektedır. DOLARIN YIL SONUNDA 52 LIRAYA YÜKSELECEĞİ ÖNE SÜRÜLÜYOR İSTANBUL HABER SERVİSİ Türkiye'de flvatlorın tıer av vuzde 5 doluvlcrında artması diirunıundo 17 lira 1(J kuruş olan doiar degerinln yıl sonunda 5? lıro 80 kuruşo vukseleceğl öna surulrnustuı Konuyo ılışkın colışi"Oda, hazıran ayıııcia belırienen 4? nro 10 kuruşiuk dovı/ kurunun gercekçı olduğu ıkı cv sureyle bu rlfgerını koruyacauı uoru^u savunulmuştuf Anccıiı ulkemlzde ti« vat ortışıarırnn avdn ortalanıo cuzde 5 dolaylarında sürdııqtı. bunun durrlıırıılumaması lıallııda resm' kurun ü^ınüccıl)' nellrtılmıstır Hoğerlendirnıerie «Ulkornı/dekı oylık tivot oıii'.ının vuzrle 5 olatak sürnıcsı» koçuluno «llıskıdo bulundugumu? ulkeıerdckı tıvat urlısınrırıııı vuzde 1'ın 'Jİtınno kalması» kosulu da eklrnmıslıı Snnuc ofarok da parittnın, ekımde ^8 lırc 8 . P kuruşa yüksolereoi. yıl sonundo doinnn rpsmi fıyatının 62 lira 80 kurıış dolnvlonndn helırlHrımosı zorunlulu(Junun ortoyj cıkarnğı savunuitnuştur. PARA BASMA Turklye'de sanayl kesiminin VÖ işadamlarının örgütü olan TÜSİAD. gecen hafto ıcınde yayınladığı bir rapor ile uygulanmakta olon ekonoml politikayı eleştırmış ve Türk ekonomisının «ekonomınin kurollarına göre yönetılmedlğlnl» öne sürmüştür. TÜSİAD raporu incelendlğınde Işadamları örgutunun bu yakınmalarının kökeninde parasal kaynaklorın özel kesıme yönlendırilme81 yerine Merkez Bonkası aracıiıg: İle cekllerek kamu kesimine yöneltılmesinın bulundugu gözlenmektedir. ELEŞTİRİNİN ANLAMT Bunun anlamı, Türkiye'nin yıldo yOzde 50yl aşan fiyat artışiannı yaşadığı bir donemde, devletin dar ve sabıt gelırlılerın ücretlerlnde yaptığı artışlara korşı cıkmasıdır. Işadamlarının bu özgün örgütü ışcı ve memur ücretlerındekl artışlarn korşı cıkmakta. üretıcınln ürününün devlet tarofından değerlendırilmeslni istememekte, devletln sosyal transferlerıni savurganlık saymaktadır TÜSİAD raporunda bu konudcı şöyle denılmektedir: «Hükümet sosyal güvenllk sistemlnde dengeyi bozar. sosyal güvenllk kuruluşları topladıklarından fozla dağıtırsa fon yaratacak yerde kaynak ver durumo gellr.» Sosyal güvenllk kuruluşlanndan örneflln SSK fonlonnın yıllardır ışodamlorının emrıne verlldığinl bllmeven ve Türkiye'nin gerceklerlnden kopuk bir ekonomıst bu oieştırlyı belki haklı bulabıllr Ancak SSK lonlannın kullanımı bir yana. Işadamlarının süreklı olarak işcllerden kestlkleri aidatlan ve kendl ödemelerı gereken aldatlarını SSK'yo odemeyerek düşük faizll kredl blclmlnde yıllardır kullandıkları ve Işverenlerin SSK'ya olan borclonnın 10 milyar llrayı aştığı yıllardır blllnen gerceklerdlr. TÜSİAD raporunda ekonomlk politlkanın en fazla eieştırıldlğı bir konudo Merkez Bonkası kaynaklarının Hazınece kullanımının 1979 yılı ıcınde cok yükselmesıdır Karşılıksız para basmo olarak adlanriırıiobıiecek olan bu ısiem kuşkusuz enflasyon hızını attırıcı ve sağlıksız kaynak varatıcı bir uygulamadır. Ancak bu eleştırlyı getirenlerin v/ergi yükünün yüzde 65'ınden lazlnsını ücretlilerln ödecjıgı bir ülkede yılda 70 milyar liravo vokın vergi kaybı ve kacağıno neden olan keslmlerden oimaması gerekmoktedır Cünkü paro basmanın sonucu olun entiasyondan zarar gören kesim işverenler değll sabit gellrll memur ve ışcılerdır. lerle saptanmıs durumdadır. 1975 yılı ıcin yapılan hesaplamalara gore 1. derece devlet memuru yılda kışl boşına 35 bln lira gell' verglsl ödorken büyük tuccar. sonayıcı ve ticurı kazanc elde eclen beyannamell mükellefler 14 bln 790 lira ödemışlerdlr. Vergl verdiklerlnl iddia edenlerln ne ölcude vergi verdiklerıni bu Istatıstık acıkça ortaya koymaktodır KİM YARARLANIYOR? TÜSİAD raporunda «ekonomı dersi» verlllrken bazı geneı qercekler de vurgulanmakta ancok bu «dfKSlerden» cıkon sonuclor gozden uzak tutul maktodır Raporda şu cümle dikkot cokmektedır «3ir yando paro arzı beş uyda 54 milyar lıro artorken. toplam mal ve hizmet üretimi en ıvım ser tahmlnle gecen yılkl düzevde kalmco fiyotıarın beş ayda yüzde 30.2 oranındo artması olagaı bir sonuctur > fkonomi kurallorıno gore ırdeiendldjinde «doğru» olan bu cümlenın altındo vatan gercek İse bu savı lleri sürenlerın bu «doğrudan» yararlonmakto olmalarıdır SORUNLAR Raporda, «ekonomlnin kurailon» anlatılırmışcasına sıralanan tümceler arasında TÜSİAD'ın yakınmalarının gercek nedenleri gorülmektedlr. örneğın, Merkez Bankasının «hükümet istedı» diye özel kesim kredılerınden 10 milyar llrayı kestlğl raporda yer almakta ve daho sonro şövle denılmektedir: «Merkez Bankasının bankalar sistemlnden kaynak toplayıp kamu keslmlnl kredllendırme co baları sonucu. burada ozel kesımden bir kaynak transferl sorunu ortaya cıkmıştır» Bu tümceden de ocıkca anlaşıldığı gfbı TÛSlAD'ın en fazla karşı cıktıgı konu şlmdlve dek kamu kesimlnden orel <!ektöre aktarılan koynaklorın bu kez özel kesimden kamu sektörüne yönlen'mlş olmasıdır. VERGİ YASALAR1 Hükümetln Merke/ Bankosı kaynaklorına yönelmeden saglıkh lınansman kaynaklarıno kovuşmok ıcm önceki yıl ıctnde pctlomentoya getlrdiği verg1 yosalarına «Vergılendlrılmesı gerekenler vergılendırılmlyor buna karsılık vergl verenlerin yükü ortırılıyor» gıbı bahanelerle karşı cıkonlar. sağlıklı kaynakların tıknnmosı ıcln ellerlnden gelen cobayı harcayıp bu konuria parlomenteıier üzerinde tek tek cahşmaior yaptıktan sonra bugün vergı vasalarının cıkarılamamasının zorunlu bir sonucu olon para basma ışlemlne karşı çıkmaktadırlor KİM YAKINMALI? Bir ülkede para arzı artarsa vatandaşın satın alma gücu artor. Satın olmo gücünün artması örefılen mallaro olan talebl arttırır. Moı arzı artmadıgı Icin de tlyatlar yüksellr. Talebl fozla olon malInrda karaborsa görülür Ancak bu olgudan vaeanaylcl ve uretlcl faydolanır. Aracı. ve tüccar yarorlanır. \1LDA 14 BİN LtRA Arkadaşımız Yalçın DOĞAN yıllık i/.nini kullandıuindan «Yorum»unu bu hafta yayınlayamıyoruz TÜSlAD'ın «Vergislnl verenlerln yukO artırılıyon eieştlrlslnln haksızlıgı da yapılan ıstatlstlk