Katalog

O N t K î CUMHURIYET 2 MAYIS 1979 İNGİLİZ HALKI YARIN SANDIK BAŞINA GÎDİYOR Içîndeki bölünmeferve hükümete karşı girişilen grevler, İsçi Partisi'nin seçim şansını zayıflattı ğ nglltere'de genellıkle üc hafta süren seI çım kampanyası, bu kez paskalya tatılının I araya gırmesı ıle beş haftaya uzadı Başbakan Callaghan ve Bayan Thatcher kıraladıkları ozel uçaklarla kampanyalarım yurutürken, Lıberal lıder D Steel secım otobusünü yeğledı Gunluk basın toplantıları, televızyon konuşmaları, nutuklar ve her hafta degışen secım taktıklerı ıle renklenen kampanyalarda, lıderler çobalannı az farkia çekıştıklerı bölgelerde yoğunlastırdıiar Thames televızyonunun ık lıdere yonelttığı, televızyonda tAmenkan Usulu» tartışma önerısım, bayan Thatcher kabul etmedı Işcı Partısı nın ozel araştırmalannda, kadm secmenlerden yeterlı destek saglayama yacağı saptaran J. Callaghan, elestırılerınl bayan Thatcher ın kısılığıne yoneltmemeye ozen gosterdı Başbakanın secım bölgesl S Cordıff te. lıberal odayın Calloghon'ı sectırmemek amacı ıle Muhafazakâr aday lehıne adaylıktan cekılmesı ışcı lıderının secım şan sını bır olcüde torpüledı Gecen secımlerde Callaghan'ın onbın oy farkı ıle secı'dığı bolgede, Lıberal aday sekız bın oy toplamıştı Ozel yaşamı ıle ılgılı skandal sonucu partı lıderl/ğmden cekılen mahkemesı secımler sonrasına ertelenen J Thorpe eskı secırr bolgesınde yıne I berallerı temsıl ediyor Lıberal partının 20 yıldır secımlerı kazandığı bölgede bu kez alınacak sonuc ılgı ıle beklenıyor OLAYLAR Secım kampanyası ıkî önemlı olayla göl gelendı Kampanyanın hemen başında baycn Thatcher'ın en yakın danışmanı ve olası b r muhafazakâr hukumette K Irianda bakanı olması beklenen A Neave arabasına bomba yerleşt rılerek olduruldü Olayı üslenen İRA da boylece secım kamponyasına katılmış oldu Yayımladıklorı bıldırıler ve te'ev zyon konuşmaları ıle Ingıltere'dekı tüm partıler, terorızme karsı bırleşt'klerını acıkladılar Ikıncı olay secıtılere bir hafta kalo, trkcı Ulusal Cephe'nin göcmenlerın yoğuniukla yaşadığı Londra'nın Sduthhall bolgesınde duzenledıklerı toplantıda potlak verdı 59 kışının katıldığı toplantıyı protesto etmek ıstıyen beşbın kısı polısle catıştı, bır kışı oldü, 40 kışı yaralaioı 340 kışı tutuklandı Polısın ve protestoyu duzenleyen «AntıNazı lıguın korşılıklı suclamalarına neden clan olayı, bayon Thatcher «Demokrasıye karşı gırışım» olarak nıteledı Basbakan Callaghan ıse, «Nazı taklıtcılığı "•? kışkırtıcılık toplumumuz ıcm cok zararlı Bır tckın genclerın bırbırlerını Hıtler gıbi selâmlamaları gunumüz Ingılteresınde ckla durgunluk verecek bır olaydır» ded) ve Ingıltere de yaşayan göcmenlere «sabır» dıledı. KİM KAZANIR Kampanyanın hemen başında, secimlerin «buyuk favorısi Muhafazakâr Partı ıdı. Kamuoyu yoklamaları son 5 secımın dordunü yıtıren Muhafazakâr Partı'yı %20 gıbı bu Son beş seçimin dördünü kaybeden Muhafazakâr Parti'nin bu kez seçimleri kazanması bekleniyor. yük bır oranla önde gösterıyor, secımlerl 200 mılletvekılı farkla kazanmuları beklenıyordu Kampanya suresmde muhafazakârların avantaıı süreklı azaldı Secımlere ıkı hafta kala, ikı partı arasındakı fark oran olarak %10'a. bır hafta kala da %5'e duştu Ancak muhafazakârlar %5'le de coğunluğu kazanabılecekler Kamuoyu yoklamolarınm secım sonuclarını dolayiı olarak eikıleyıp, partılere zarar verdığı Ilerı suruluyor Işcı mılletvekılı N Kınnock Gallup yoklamaların S'lı de Pınochet vo netımının ne olcüde sevıldıgını kanıtlan'akta arac olarak kullanıldığına ışaret ed^rev kamuoyu yoklamalarının en czından secım kampanyası süres nde yasaklannasını onerd Ancak, Işcı Partısı nın partı ıcındekı bolünmelerın de yarattığı kararsız polıtıko ve gecen yıl sendıkaların hukurretın jucreı polıîıkasını» reddetmesı 1I9 ortayo cıkon son grevler partının secım şansını zayıflattı Ozellıkle grevler'n, etkın muhafazakâr basın konalı Oe kamuoyuna saptırılarak sunulmcsı ve tolağanustü hal ılân edılmelı» kampan/ası karşısında ışcı yonetım nın etkısız kaıdığı soy tenebıllr İng Itere'de secım sonucu tanmınlen, Işci Part smın tarırnndekr en ağtr yen Igi Ile az farklı bır muhafazakâr cogunluk crasın da değışıyor Ancak cynı kamuoyu yoklamolanna göre Brıtanya holkın n coğunluğu, J Callaghan'ı bayan Tha'cherden daha cok be ğenıyor 1970 sec mlerınde, voklamalar n favonsı İşcı Partısının secımlerı yıtırdığının de unutulnaması gerekıyor. INGILTERE SEÇÎMLERl Coşkun KARADENİZ Margaret Thatcher. Secımlerı kazandığı takdırae Ingıltere'nın ılk kadın Başbakanı olacaK Jarres Callaghan «Usta polıtıkacı» gorunumu kazanmasına yetecek m ı 9 sec nlerı Partıler neler öneriyorlar? eclm kampanyası acılırken, partıler secım bıldırılerını yayınladılar Muhafazakâr Partı nın yenı yonetımı, Ingıltere nın varlıklı ülkeler lıstesınde 20 sırayo ındıgını ve AET ıcmde «en yoksu » ıkıncı ulke olduğuna ışaret ederek, artık «bır degışm gereklılığınu \urguluyor Muhafazakârlar secmlerı kazanır'arsa nasıl bır değışımı amaclıyorlar 7 «The Economıst» dergısıne gcre tora'tarları, bayan Thatcher ın, Işci Partısı nın 1945'de uygutamayü koyduğu demokratık sosyalızm ılkelerını tersıne cevırebılecek ılk muhafazakâr basbakan o'acağına ınanıyorlar Bazı gozıemcıler de, bayon Thatcher'ın secım'erı kazand.ktan sonra Ingıltere dekı gucler dengssının gereklerıne uyup ılımlı bır pohttkaya yoneleceğını ılerı suruyorlar Muhafazakâr Partınin «değişım planı»nın ozetı şu PARTİLERÜDERLER B irleşık krollık secmen toplumu Ingıltere' de yenı iktıdarı belırlemek icın yarın sandık başına gıdecekler 635 uyeden oluşon Avam Kamarasına Ingıltere den 516, Iskocya'dan 71, Galler'den 36 ve K. irlan da'dan 12 mılletvekılı secılecek Secımlerde tek temsılcılı dar bölgelı basıt cogunluk sısts mı uygulanıyor Ulke mılletvekılı sayısına eşıt sayıda secım bolgelerıne ayrılıyor ve her bolgede en fazla oy alan adcy mılletvekılı secılıyor 18 yaşını aşanlar oy Kullanırken 21 yaşından buyukler dılerlerse 150 sterlın yatırıp bağımsız aday olabılıyorlar Partılerın adayları, merkez yonetımlenrı onaylaması koşulu ıle yerel partı yonetımlerı tarafından secılıyorlar S a) Gelır vergıleri Indırılecek. b) Kamu harcamalarında büyuk olcüde kısıntı yapılacak. c) Işcı sendıkalarının guclennı törpuleyicı onlemler alınacak Devletın genış kıtleıere ay rdığı kaynakları ış cevrelerıne aktar mayı amaclayan bu p'anı. ışcı hukumotının Malıye Bakanı D Healey. «komunıst partısın.n programınaan daha devrımcı» olarak nıteledı. Dış ılışkılerle llgıll olarak, «yumuşama»nın Sovyetler Bırlığı'nl guclendırdığı, Rodezya dakı yenı \onetımın tanınacağı ve AET ıle anlaşmaz'ıkloro duşen îşcı Partısının aksme uyum sağlanacağı acıklanıyor Muhafazakâr Hukumetın. ayrıca «yeşıl sterlın»ın değerını duşurmesı. Avrupa para sıstemıne katılma karan alması bekleniyor İngiltere'de genel seçimlere nasıl hazırlanılır, nasıl yapılır?.. Genel secımlere gıdilme kararı, Başbakan'ın Kralıce'ye yenı bır secım yapılabılrnesı ıcm Parlamento'yu feshetme tavsıyesı uzerıne alınır Kralıce resmen Parlamento yu feshettığınde secım kampanyası başlamış olur. Parlamento feshedıllr edılmez. Kralıyet Fermanı ıle Lordlar Kamarası Başkanı'nın her secım bolgesınde secım yapılması tcın genelge yoyınlaması saglanır Bu genelgeler her secım bolgesındekı Secım Kurulu Başkanları na gonderılır Secım Kurulu Başkanları secımın dogru durust bır şekılde yapılmasının sağlanması ıcm atanan yetkılılerdır Aday secımı her partıde ayrı yontemlerle yapılırso da aralarında buyuk bır fark yoktur. Partıler aday adaylarının secımıne aylar onceden hazırlanmaya baslarlar Partı Genel Merkezlerı nın aday adayları onaylaması gerekmektedır Fakat her secım bolgesındekl partıler kendı aday adaylarını belırlerler. Adaylar, toplumun ceşıtiı kesımınden gelebılırler Hukukcu sendıkacı, madencı, gazetecı, oğretmen gıbı Adaylann mesleklerı buyuk deâışım gosterebılır, ancak aın adamlarının ve Ingılız ve Iskoc Lordları nın secımo katılmaiarı yasaktır Buna karşılık lrlandalı Lordlar ısterlerse aday olarak Parlamento secımıne katılabılırler Iflas etm ş kışılerın de tüm borcları temızlenene ve fias masasının borc bıtım belgesı vermesıne dek secılrre hakları yoktur Bu belge verıldıkten sonra da ıflasın dolayiı veya kotü ahlâktan ılerı gelmedığı kamtlanmalıdır Tüm adaylann, doğum yerlerı neresı olursa olsun Ingılız yurttaşı olmalan koşuldur Ancak secılme hokkı olmoyan en buyuk grubu «Kralıyet Hızmetındekl Makamlarsda gorev yapan kışıler oluşturur. Bu gruba devlet memurları polıs teşkılatı görevlılerı hakımler vb dahıldır Secıme katılacak aday, Secım Kurulu Başkaniıgı na 150 sterlınlık bır depozıto yatırır Eger aday secımlerde. secım bolgesındekı secmen sayısmın sekızde bın kadar oy toplavamazsa bu depozıto kendısme laae edılmez Sec m kampanyalarında sarfedııebııecek meblagın sınırı «Halkın Temsılı Konunu» cercevesınde tum masraflar dahıl 2 700 sterlındır Depozıto harıc adayın aday olarak soçıme kctılmasıncio baska sınırlayıcı bır zoruntulugu yoktur Aday, dıledığı konularda kompanyasını yuruterek secımlerde ge r eklı oyu top anaya calısır Enflosyon dıger alonlarda olduğu gıbı, genel secım ıcın aynlan odenekleri ae etkılemektedır Tum partıler bagışlar almaktadır. Ancak Ingıltere'de de dıger ulke'erde oldugu gıbı devletten secım ıcm partılere odenek verılmesı düşuncesı yayılmaktadır Partı harcamalanna basılı yayınlar rad/o vs yayınlar en onemlı verı tutmaktadır Televızyonda oyrılan sure portılerm fesholan Parlamento'dakı sandalve sayısına gore ayarlanarak verı!ır Oy verme ışlemi kapalı bır yerde yapılır Bu secımde secmen sayısının 41 mılyona vaklaşması beklenmektedır Ancak katılma oranları İkıncı Dunya Savaşı'ndan bu yana yaptlan 10 secımde % 73 ıle % 84 arasında değışmıştlr. IŞCI PARTISININ' BILDİRİSİ «Daha demokratık toplum, karar sureclerıne halkın katkısı, Işsızlık ve enf asyonla savaş» gıbı hemen her Işcı Partısı bıldırısın de yer alan ogelenn dışında bı!dırınm en onemlı bo'umunu «AET ıle ılışkıler» oluşturuyor Ortak tarım pol tıkası konusunda AET ıle an aşmazlıga duşen Av rupo para sıstemıne katılmayan Işcı Partısı ılk kez partıde sureklı catlaklar yaratan AET konusunda bırleşmış gorunüyor «AET'nın genışletılme cabaları sırasında Roma anlaşması değıştınlerek ulusal meclıslerı AET kararlarını gerı cevırme ya da değıştırme yetkılerı tanınacaktır» Ortakpazar'ın ılkelerıne karşın, «ışcı hLkümetı dışalımı sınırlı tutmak konusunda on'emler alacoktır» Işcı Partısı bıldırısıne aı ren bu sozler buyuk o cude par tı sol kanadının goruşlerını yansıtıyor İKİ PARTİ SİSTEMİ Doğal olarak boyle bır secım sıstemı kücuk partılere fazla şans tanımıyor Örneğın, Lıberal Partı gecen secımlerde %19 4 oranında oy aldığı halde, 13 mılietvekıiı le parlamen toda %2 2 oranında temsıl edılebıldı Secım sıstemı Muhafazakâr Partı'yı ve Işcı Partısı* nı nıcel olarak bu/utup «ıkı parti sıstemi» ya ratırken, cok farklı goruşlerı ayrı kanatlar ha lınde tek partı ıcınde kclmaya zorlayorak, nitelfklerlnl zayıflatıyor Nısbl temsıl sistemintn. 110 grup ve partinin, bağımsızlarla bırlıkte 2572 adayın katılacağı yarmki secımde, Işçı Partısı, Muhafazakâr Parti, Lıberal Partı, Irlanda, Galler ve Iskoc Ulusal partilerının dışında, diğer partılerın ve bağımsızların milletvekili çıkarmaları olanaksız göriiluyor. Ekonomik sorunlar beş yıldır iktidarda bulunan Işci Partisi'ni yıpratan en önemli etken oldu İ şcl Partısı, 1974 de komür ışçıleI nnın grevı ıle ortaya cıkan bunaI lım nedenıyle, munafazakâr E. Heath hukumetın n başvurduğu erken secımler sonucu ıktıdara geldı ve azınlık hukumetı kurdu Aynı yıl ekım ayında yenılenen secımlerde de coğunluğu sağladı OPEC ulkelennın petrol zamlarının da ağırlaştırdıgı ekonomik sorunlar yanında, 1975'de hukumetın başlıca sorunu AET uyelığı ıdı H VVılson kabınesl 7'ye karşı 16, Avam Kamarası 396 ya karşı 170 oyla AET'ye katılmayı kabul ettıler Hazıran ayında başvurulan halk oylaması sonucunda halkın 67 2'sı üyelığe «evet» dedıler. Işcı ıktıdarının ılk ık) yılında Ingıltee nın üc partısı lıderlennı değıştirdıler Şubat 1975 te E Heath yerıne M Thatcner. mart 1976'da cekllen H Wılson yerıne J Callaghan secıldı Aynı yıl başlarında Lıberal Partı lıderı J Thorpe'un kendısıyle eşcınsel ılışkıler kurduğunu acıklayan 1976 SONLARINA DOĞRU STERLIN BUNALIMI, TIRMANAN ENFLASYON VE DIS TICARET ACIKLARI CALLAGHAN HUKUMETINI IMF'NIN KAPISINI CALMAYA ZORLADI ANCAK BORÇ PAZARLIKIARI VE IMF NIN ÖNE SURDUĞU KOŞULLAR SONUCU IŞCI PARTISI YIPRANDI. N Scott'u öldürtme glrışımınde bulunduğu savları ortaya atıldı Jw Thorpe. bu savları kesınlıkle reddetmesıne karşın mayıs ayında cekılmek zorunda kaldı ve yerıne D Steel seCiltiı Gecen yıl acı'an ve hâlâ sonuclanmayan davo sırasında, Lıberal Partı lıderı ıle ıl şkılerını en ince ayrıntısına kadar kamuoyuna acıklayan N Scott olayı, Ingıltere'de 1970'lerın en büyuk skandalı sayılabılır. Basbakan «koolısyon hükumetlerı» yaratma olas lıgından kacmılırker>, uygulanan sec m sıstemı ıle, tek partı iktıdarı takat sureklı «kanatlar koalısyonu» yaratıldığı soylenebılır Boylece gelışen uzlaşmacılık anlayışın n guclendırdıgı «1lımlı kanatlar». 1945 ışcı iktıdarı ayrı tutulursa, savaş sonrası Ingıltere sınde ıkı buyuk partı egemen yönetımler olarak ortaya cıkıyorlar. Ikı büyuk pa11 gecen secımlere dek tüm oyların ortalama %90 ını topladılar Ilk kez. gecen secımlerde O o75e duşen bu oranın liberaller ın ve ulusal part ler n cerılemeleri ne denı ıle yenıcen vukselmesı bekleniyor Savaş sonrası yapılan on secırrın oordunu Muhafazakâr Partı altısını Iscı Port sı kazandı Se cım bolgelerınn bjyuk cogjniugupda uzun sü redır mılletvel ıll kle'i el deg strmedıgınden. ıkı partının cekısî ğı 1C0 150 secım böîgesmde alınacak SDHLC yenı ıkt dan belırieyecek. Ingıltere nın ıkı buyuk pa t s . 1979 secımıennl yenı lıderlerı ıle renklencırıyorlar. PAKTILER Yoklaşık 110 grup ve partnın bağımsızlana b rlıkte 2572 adayın yar ştıgı secımlerde, Işcı Partısı Muha'azctar Partı Lıberal Parti, Irlanda. Galler ve Iskoc Ulusol Partılerırın dışında dığer partıierın ve bagims/zlarm mılletvekılı çıkarmaları beklenmıyor 50 bölgede secmlere kat'lon Komurıst Pcrtısı dığe r bölgelerde Işcı Portısını desteklıyor Irkcı ve faşıst bır partı oldugunu saklamayan Ulusal Cephe. 300 u aşkın adayla secımlere kctılıyor. Genellıkle ıkı bu/uk partıye karşı bırıken tepkı oylarnı topladığı ler sjru'en lıberallerın, bu kez buyuk o cL.de ov yıtrmelerı bekleniyor. Ucuncu pa r tı duruiıurdakı lıberaller yenı lıderlerı D Steel yonetımınde secımlere katılıyorlar. Temızlık ışcılerının greve gıtmesınden sonra Londra nüştu H Wılson günüTiüz secmi sonuclarr nı dogrudan etkıleyecek, olayın ardında, G Afrıka'nın bulunduğunu ıddıa etmıştı Lıberal Partının en az yarı sını yıtırmesı beklenen oylarının ücte ıkısının Muhafazakâr Partlye yöneleceğı hesaplanıyor. sokaklan bu hala do Sterlin bunalımı 1976 sonlarına doğru, sterlın bunalımı, tırmanan enflasyon ve dış tıcaret acıkları, Callaghan hukumetı nı IMF'nın kapısı co'maya zorladı Borc pazarlıkları ve IMF'nln ılerı sur düğu kosullar ıle Işcı Partısı kamj oyunda yıprandı O sıralardakı arc secım sonucları Muhafazakâr Partı ye yuzde 20'yı aşan oy kaymalarını yan sıtıyordu Ara secımler ve olumlerle Coğunluğunu yıtıren Işcı Partısı yıl sonlarında azınlık hukumetına donuştu. 1977 mart ayında Lıberal Partı'nın dış desteğı sağlandı 1978 baş larında ekonomik durumda gorecelı gelışmeler sağlandı Sterlın guclendı. enflasyon % 10 un altına duşurulup kontrol altına alındı Aynı tarıhlerae kamuoyu yoklamaları iık kez 'kı bJyuk partıyı başabaş gosterıyordu işcı Partısının yenıden gucienmesı ıle telaslanan ve 1978 ın secım yııı oıacagını sanan muhafazakâr cevreler «nazık» bır konuya el attılar Yıl başıarındakı unlu televızyon kcnuş masında Bayan Thatcher renkl de rılı gocrren sorununa egılıyor, Brı tanya kultLırunjn yabancı bır kultur tarafından yutulması teh ıkesıne de gınerek iFkcı Ulusal Cephe nın «bazı gerceklerden soze'tıg nı» acıklıyor du Irksal onyargıları kurcalayarak Muhafazakâr Partıye bır gecede yuz de 8 oy kaydıran bu konuşnna zamanlama yanlışlığı nedenı ıle yıı sonuna dek etkısını ytırdı Aralık ayındo AET ve Avrupa Para Sıstemı ıle ılg.ü kararlcrı genellıkle olumlu karşıla nan Işcı Partısı. 1979 yılına. katıu oyu yoklamalarma göre yen den ba şabaş gırdı Ancak, 1979'un ılk ayıa rında kamyon şoforlerı tren yolu ış cılerı. yerel yonetım ve sağlık ışc lerı grevlerı ıle yenıden ve buyük ol cude yıprandı 1 marttakı halkoylc masının yarattığı bunalım ve Iskoc Ulusal Part sının guvensızlık oyu kui lanma kararı da ışcı hukumetının sonu oldu. İŞÇİ PARTİSİ 1899 da kurulup ık büyük portıden bırl olan Lıberal Partı nın yerını alan Iscı Partısı, 1924 ve 1929 da ık kez azınlık hukumetı kurdu ıse oe programını uygu'ama olonağı bulamodı 1945 de buyuk cogunlukla secılınce, komür, elektrık gaz, celık sanayılerıni u usallcst 'dı u'usal scgl k servısı ve kapsam ı s ^ c t a sısierr n gercekleştırdı Hındıs tan P5''istan Srılanka ve Burma'nın bogımsıî lıklarını tanıdı 1976'da, H VVılson'un cekılmesmder sonra, lıderl ge J Ca'laghan secıldı Vergı me murluğu 'le cal şma yasarruna başlavon Ulastırma, Maııye ve Dıs s erı Bckanl kları yapan Basbakan J Cal aghaT ın tUsta Pol tıkacı» gorunumu, Iscı Partısının secım scns nı artırabılece* bır etken olarak degeıendın'ıyor Göçmen sorunu MUHAFAZAKÂR PAETİ Kamyon surucuiennın grevi ıse ülkedekı karayolu taşımacılığını buyuk ölcude aksattı 18 ve 19 vuzyılların Tcry Pjrtıs nın ye rını olan Muhafazakâr Pcrtı buyuk sermayeyı ve orıstokrcsıyı terısıl eCı/or Iş cevre!eırın parcsal yardımlaı ıle yasoyan pcrtı, II Dunya Savaşı sonrasında ılımlı bır pontıkaya yoneldı Son beş secımın dordunu yıtıren partı bu kez sag kanadını partı yonetım ne getırdı 1975 de lıderlıkten uzakiaştınlan E Heath yerıne bayon Margoreth Thatcrer secıfd E Heath ka bınesınde Egıtım Bckcnlıgı yapan bayar Thatcher 1969 da şu 1 gınc sozlerı soy'emış tı «Benım vc&am surem ıcınde Ingıltere de bır bayanın Başbakan olcbıleceğını sanmıyorum Ben de olamam B r kcdının bu ışe kendını tumuyle adaması oianaklı değıl »