Katalog

0 NİK 1 CUMHURİYET 22 ŞUBAT 1979 Mısır'la barış anlaşması imzalanırsa İsrail silah ithalatinı gelecek 10 yılda yüzde 25 oranında kısacak 1 ISRAIL'IN SILÂH ALIMLARINDA KISINTIYA GİDECEĞINİ AÇIKLAMAŞI, ABD'LI SİLÂH TUCCARLARI ARASINDA PANIK YARATTI. Mısır'la bır barış anlaşması ımzalarvırsa Israıl'ı n sılah ıthalat nı gelecek 10 yıl ıcınde %25 oranıncia kısccağı bıldırılmektedır Isratl Savunma Bakanı Ezer VVeızmonn tarafından yapılan ocıklamaya göre Telavıv hukumetı tum savunma strotejısını Mısır la bıı anlaşmaya vanlacogı varsayımıyla yenıden gozd°n gecırmeMe ve bu cerceve Tinde gelecek 10 yılkı sovunma prograrrında 10 12 mı'yar dolorlık bır kıs r t ı \apmavı Dİanlcmaktadır Mısır İsrail bans anıaşmasına ıl'şkın çorusmelerın cıkmazdc oıdugu b r donemde vapılan b j acıklama oilaşma yolunda uTiutları a't'rırxen vVeızmann'ın sözterının Amerıkalı sılah türcarları orasında panık vcrattıqı be'ırtılTiektedır 5ılındığı gıbi Israıl sılah ıthalatının henrpn tıemen tumunu ABD'den gercekleştırmektedır . * Bu arada Israıl ın Doğu korrsuları Irok ve Surıye >le savas tehl^kesının hâlâ surdugu kaydeciı'mrş ve bu ulkelerle b r sılohlı cotısmada kulıanılabılecek slahlarda kısıntıya gıdılmeyeceğı açıklanmışÎ T Israıl ıstıhbarat servısmn acıklamalorına gore l r ak ve Surıye, Sovyetler tarafndon gelıştırıimış MIG 23 ucaklanylo do natılmaktcdır Aynı kavicğa gore Irok'to 80. Surıyede 50 MIG23 uçcğı bulunmaktodır Isroıi ordu yetkılılerı Surıye ve lrak tn M!G23'lerle donatılmalarına kar"şılık, ABD'den F15 ucaklan ıstemektedir Israıl e bugune dek gelışmış F 16 uçoklanndan sotma/ı reddeden ABD'nın ıse sılah tuccorlarınm da baskısıyla lran''n almokton vazgectığı F16 ucoklannı Israıl'e satmay kabul edebıleceaj behrtılmektedır. Bu arado Israıllı bır askerı yetkılı. sılah alımmı azaltırken amaclonnın. klasık ve gel smemıs sılah alımmda sayıca kısınt'ya gıtmek buna karşılık satın olıncn S'lnh'arm kolıtelennın daha lyı olmasını saglamak olduğunu soylemı$tır (Dış Haberler Servlsi] İRAN'IN SİPARtŞLERÎNİ İPTAL ETMESİ, BATI AVRUPALI İŞADAMLARİNI KAYGILANDIRIYOR han, ABD ile olan 7 mılyar dolarJık silâh alımı sözleşmesinı, Fransa iie 2.4 mılyar dolarhk nükleer reaktor sozleşmesıni ve Ingiltere ile 2.5 mıhar dolarhk sılâh aîımı sözleşmesini iptal etmis bıılunuyoi'. Iran la sozleşmelerin iptal edilmesi somıcu Fransa'da 20 bin kişi Jşsi7 kalıt'ken, İngilterede Chrys'.er fabrikası 1500 işçınin ışine son verdi. lay'or nedemvle 'ron ekoronvs nın felce 'jğraması Batı'yı cıft yon'u etkılıyor Petrol gerekstnnele r ının bu/uk bolumunu Iran dan sağ iayon Batılı sarjayıieşmış ulkeler, b r yandan pet rol stok'arınm daha dıkkct'ı erıt Imesı ic n tasorruf onlemlerne vonelırken dığer yandan da Iranırt yenı lıdeı Ayetjllah Hume/n.'nın dudakları arasından DU konudo cıkacak geleceğe yonelı1' sozlsrı beklıyorlor Iran ekonomısın n telce ugra •nosından dolovı panıgc kapılan bır dığer kes m de Batı Avrjpalı ıs odam'arı O molarlo yapılrrış m l/orla r ca dolarl k sozleşmelerın geiecegm n belırsız olması, Anerıkan TIME dergısıne göre Batılı ışaaömlarını karc kara duşunduruyor. Şah donemınde 1977 yıhnda petrolden 23 mıl/or dolor elde eden İron'ın yalnızco Botı Avrupa ulkelennden /aptığı aylık ıthalat nnıktarının 575 m.lyon dolar dolaylarında olduğu bel<rtılıyor Yılda yaklaş k 7 mılyar dolara varan bu ıhracatın kesılme tehl kesıy'e kcrsı karsıya kaıması, Batı Avrjpalı ışadamıarını buyuk bır pazar kaybetme tehlıkesıyle karsı karşıya bırakmış bulunuyor Uretımın ay arar durması nedenıy'e petrol g rdıierınm sıfıra ınmış butunması sonucu Iran hukurretı. bırcok Ba'ı Avrupa ulkesme yaptığı s paıslerı 'ptal elm s nu'unuyor Baiı Avrupalı fır FRANS1Z FİRMALARI Ornogın uc nalta kadar once, basbokanlık gunlennde Şahpjr Bant ya' bır Fransız fırması ile Şah donem.nde yapılmış bjlunan 2 4 mılyar lık sozleşme/ iptal etmış ve bu nedenle Fransa da 20 bın kışı ışten c korıinrştı Soz korusu sozleşme, Iran'da ıkı nükleer reaktOjr kurulmosı nı ongoruyordu Fırma yetkılıierı b.r yandan soz lesTienın iptal edılmesınden dolayı yaktnırken d ger yandan da «buyuk pötrol ve doğal gaz rezervierine sohip olon iran lcin nukleer recktorlerın acil bir gereksinme» olrrodıgını <abu! eaıyorlar Fransa, Iran aa en fazla ıhracat yapsn ulkeler orasında ABD Bat' Almanya Japonya Ingıltere ve Ital^a'nın crdından a'tıncı sıroda yer alıyor Fransız ışodamlar.y^ Iran hukumetı orasında anloşmaya varılm ş daha bır cok ıddıalı proie var Örneğın Iran dem ryollarının ışıklandırılması, Tahran meirosu ınşaa'ı. baskent Tahran'ı Abadan'a boğlayan 6 şentlı otoyol yopmı gıbı . BATI ALMANYA İLE İLİŞKİLER ' Iran'a en fazla ıhracat yapan Batı AvrupG ulkesı Federal AiTianya'yo ıse yururluktekı mıl • yarlarca dolarlık sozleşmeıerın ıptalı konusunda şımdılık her hangı bır resmı bıldırmde bulunulmamış Şu sıralardo Sıemens'ın bır kolu olan Kraltvverk. Unıon Basra Korfezı yOKinındo 1300 er megavvatt gucunde ıkı nukıeer reaktor kuruyor. Soz konusu proıe 5 mılyar aoıar hocmınde Şah Pehlevı buna ek olcrak. gıderayok gecen oralık ayında Sıemens'le 4 yenı reaktorun kurulmasına ılışkın 10 mıiyar dolar hocmınde yenı bır sozleşms ımzalamış bulunuyor Ilk Ikı nukleer reaktorun yapımı konusunda haylı yo. alındığından dolayı o proıelerın ıptalı oldukca zor goruluyor Ancak 10 md/ar dolar kapsamınaakı ıkıncı sozleşmenın fptalıne kesm gozuyle bakılıyor. Şah'ın Federal Almanya'ya bın tonluk 6 odet denızaltı sıporışının de ıptalı beklenıyor Anco< Alman, ışadamları uİKelerıyle Iran ara sındakı geleneksel yoğun dostluk ılışkısmden medet umarak yakın gelecekte ağır maddı kayıplara uğramayacaklarını duşjnuyorlar Bılındr ğı gıbı unlu Alman ceUk tırmosı Krupps'un % 25 hıssesı, Iran taafırdan satın alınmış bu'unu\or Buna korşılık 30 kadar orta buyuklukte ya da bu/uk Alman fniasının, Iran şırketlennde toplom 250 rrtilyon dolorlık yatmmlan var ŞAH'A KARŞI İLK HAREKET, BİR GECEKONDU OLAYINDA BAŞLAMIŞTI r ohron cevresı yu*sek yalcıt doğ'or/açevnlı duz bır ovadadır Ankara ya benzer Daha b:r modern daha bır pla'nhdır Şah ın gorkem ve gururunu kuçuk çapta zengın aılelerde açık seçik gormek olasıdır Genç kızlar en son Avrupa ve Parıs modasının türa ıncehklennı bıhrler. Çogu seçkın, Avrupa butıklennden ısmarladıklan giysılen gıyerler Batı hayranhğı bu çevre ıçınde son derece yaygındır Kentm kuzeyı bu soylu ve zengın aılelerce parsellenmıştır Tahran'da doguya ve güneye indıkçe sankı ıkı sınıfa bolünmuş tum Iran'ı gorursunuz Daşlardan gehp anacaddelenn ıkı yanından akan arklarda çama$ır yıkaytın kadlnlar ayaklan çıplak çocuklar. çop vıgı^lar; Shahyad Majrdanın» (Şah'ın mezanl çıkan »en:? Eısenhover Caddesı ve tum olavlar boyunca adeta Tahran ın ve Iran'ın yuregı olmuştur Şah Rıza Caddesı I İRAN'DAN GELİYORUM gu görulur Radyoda ve telenzyonda s*lt dını olaylara yer verılır Kum Meşhed lsfahan ve Şıraz gıbı kent, Ulya DÜSTDAR lerinde namaz kılar Muharrem ayı ve onu ızleyen ayda 40 gun sure ile halk sıyahlara bürunur. TV.dekı spıkerlerın bıle yas tuttu lerde camıler.n ıçlen son derece göz alıcı kuçuk kesme avnalarla suslenmlşnr Halk bu camılere ve buradakı ziyaretgâhlara para.. altın ve halı bagışında bulunuı Halkın ınandıgı guvenerek arkasmdan cıttıgı dm adamlar.nın hpr sözu bır »mır savılır Şah boyleiıne koklu bır dının ulk<»dp fn egemen kitlesî Olan molUlan saf dıjı etm»k ıstemekle buyuk bır hata yapmıştır Gıttıkçe artan baskı ve ışkenceler, once halkın ıçmden çıkan mollaların vaazlarına akset meye oradan da çeşıtlı eylem gruplarının baskı reıımıne karşı gruplaşmalarına neden olmuştur 7 ocak 1978 de kutsal Kum şehnn de 60 kışının olumuyle sonuçlanan ılk rej.m aleyhtan gostenler başladı. 18 şubatta Teb p.7de. Kum şehrınde olenlerın 42 gunu yasını tutmak ısteyen halkın camılere gırme sını önlemek 'Steyen bırhklerle halk arasındakı çatışmada 100 kadar ınsajj oldu Sanıla'a gore 650 kişınm de tutuklandıgı oğrenıldı Sahne hazırlanmış ola> lar çemberı baş lamıştı Halkı yatıştırmak ıçın bır dın adamı gorunumunde Tebnz e gıden amanm Başba kanı Amuzegarın nutuklan da etkıh olmadı Isyan dalgası butun vurdu ozellikle Yezd ı kapladı Beklenmedık olaylar dızısı o kadar çabuk bır akış gosterTiuştı kı olavları onleme gucunu vıtıren hakümet. dın adamlarına arka arkaya odunler vermeye başladı 4 hazıranda Tahran Unıversıtesinde son sınn'ta okuyan 800 oğıpncı çpşıtli nedenlerle fakultelennden atümca olaylar genel boykotlara dönuşuverdı YA INGİLTERE? Ingiltere y« gelnce... Inglller* 4e Am«rıka glbı son olaylarda İran halkının ceşıtlı protestolarına hedef oluyor ve Iran'da «istenmeyen ulke!er»den bın durumunda Nıtekım Ingıltere'nın Iran a 1350 gelışmış Chıeftaın tankı, denız taşıt oroçları ve ucoksavar fuzelerden oluşon 2,5 mılyar dolarlık sılah satışını ongoren bır sozleşmo iptal edılmış bulunuyor. Ingıltere'nın askerı amcc lı olmayan ıhracatının da felce uğradığı belırtılıyor Örneğın Chrysler fırması Iran a yılda 200 mıl yon dolarlık otomobıi yedek parçası satıyor Ancak Irarı lımanlarının avla'dır kapalı olması sonucu, Chryslor bu ülke ıcın uretılen yedek porçalcrı once sto< etmeve başlaTiş stok m ktorı kabarınca da Bırmıngham ve Coventry fabrıka'arındakı 1500 ışçının ışler ne son vermış. Amerıkolı sılah tuccarlcrı da Avrupolı ış adamları gıbı panık ıcınde ABD Savunma Bakan lığmın da ocıkladığı gıb Iran ABD den olacağı 7 mılyar dolarlık sılah sıporışını iptal etmış bulunuyor Iran butcesınde savunma horcamalarına bugune dek ayrılan % 25'lık poyın azaltılacağına da kesm gozuyle bakılıyor (Dış Haberler Servlsi) Bu caddelen enıne kes«n her sokaktan halk akın akın vollara dökulurken şehrın kuzey kesrmındekıler sankı evierıne çekılmışlerdi İLK İŞARET ftejıme karşı ı!k k:t!e .hareketı Tahran kent sımrlan dışında kanun^azca ^ apılmı» evlerde yaşayan bınlerce aılenın polısın yıkma hareketıne karşı çıkmasıvıa ba^ladı Gorünuşte bu kaniı olay yeteı^u kent beledıyesı ile ıig.lı yoresel bır so;un gıbı gorunuyordu Once onbınlerce evın yasal sınırlamaîara aldırmayarak japımına ızın verılmış, daha sonra ıse bır supuruşte hepsı \ok edılmek îbtenmıştı Fakat bu oia\ Iran ın ulusal poııtıkabindakı çıkmazı goste. maiı bakımından ılgınçtır Olaj ı sansur ortbas ederek Tahran Beledıyesının eleştırılmesını yasakladı Tahran, 15 yılhk ezıcı burokrasının neden oldugu bır sosval çıkmazlar ve kordugumler kentı olmuştu Bu karşı koyuş üzerine reıım ılk odununu verdı ve kent s.nırları dışında gecekondu yapımına izın verıldı Bu olay kaçınılmaz devnm hareketıne ışık tuttu. Halk ıstenınce alabıleceğinı anladı Aynı tanhlerde Şah ın özgurluk ve demokrası için resmı açıklamalan başladı Bu garip bır demokrası yoluydu. Iran hâlâ emırlerle goklere çıkanlmakta olan tek partı ile yöneltılmekteydı ve halka sozde «havır. deme hakkı venlmıştL Sıyası pohse geleneksel yöntemlen olan tehdıt ve işkence ıl© karşıt hareketlen bastırma yerme, karşıt topluluklan acımasızca kırma ve ılen g.elen muhahflerın ev ve ofıslennı yakma \e basının ağzmı baglama emn venlmışti Sivası otontelerın ve Şah'm yakınlannın ortak oldukları kuruluşlar, iyice vaygmlaşan ruşvet ve ahlâks\zhk.. Iran ın karşılaştıgı en esaslı sorun süphes z halkm resm; sosyal ve sıyası bunyesının ısteklerı olan demokras:ye herhangı bır anlamlı yolla cevap verme olasılığına sahıp olmayışıydı Ote yandan nedı bir sorun; çozam bekleyen konut sorunu çozumlenemedı Kıralann korkunç bır hızla yukselme^ıni ev darlıgını ulkede ki'kbıni aşkın yabancmm yuksek refah düzejı elbette etİcılemekteydı Bırçok devlet kuruluşunda Iranlılarla a>nı ışlen s apan fakat onların çok ustunde ucret aîan bır yığın jabancı yerleşmiştı Kamu kuruluşlarındakı başıboşluk ve duzensızlık son boyutlanna ulaşmıştı Egemen olan duzen bu sorunlann çozumünü olanaksız kılıyordu 4 ay öncesıne kadar tum yasal boykotlar. protşsto yüruyuşlen ve dıger butun hareketler hep yabancı parmaltları olarak göruldu ve acımasızca lyırşı konuldu Fakat devnmın ilk kıvılcımlan Cemşıd Amuzıgar kabmesiyle bırhkte Şenf Imami'yi de yuttu Gostencilerın makinalı tüfeklerle tarar.ması, guçlerinı sankı daha da artınyordu General Gulam Rıza Ashan kabmesi butun ulkede yapılan genel bır grevla sarsıldı. Ulkenin ikinci buyuk kentl Isfahan'dakl Şah mey danı, Şah doneminın gorkemini yansıtır.. YARIN: Tek umut Humevni Salı akşamı Çankaya Koşkunde buluşanlar devletl yoneten kadrolarm giderek gençleştiğinl gorduler. Cumhurbaskanı ve eşınin ikinci resmi kabulunde devlet çatısını olusturanlor yer aldı Askersivıl karışımı yuzlerce kişı, pırıl pırıl unıformalı komutanlar arasında goreme sokağından yonetime geçen çıçeğı burnunda musteşartar! Boylesıne genç ellerle devlet carkının hâlâ bir ışlerlik kazanmaması saşırtıcı bir olay dogrusu, burokrasıdekı paslanmı^lığı gidermek çok kolay değil anlaşılon!... Koşkün protokolu cok duzenlı, once buyük salonda bekliyor konuklor, sonra kuyruğa girıp Cumhurbaşkamm önünden bir geçit yapıyorlor. Aşağı yukarı bir saat suruyor bu geçlt, kuyrukta beklerken ilginc soyleşjler yopılıyor. Kiml konuklar da duvardaki tablolon inceliyorlar. Bayan Koruturk'un zarif elleri her yerde hissediliyor Pembe Koşkte, tablolar cok guzel duzenlenmis, on salonda nef'ıs bir Ayvazoski var, bir de Velaskez, orta salonda duş güzeiliğinde bir Fikret Mualla ve yemyesil bır Eşref Uren, bozkır ressamlarından renkli bir selom kaşkentlilere... Ev sahlbesinın duzenledjği çicekler de tablolar kadar sanatsal doğrusu . Ortada alev alev yanon kırmızı gulter, vazolarda pembe laleler ve pembe, beyaz karanfiller, Pembe Koşkun renginı ve evsahibesinin zarifliğini sımgeler nıtelikte. Fikret Mualla'nın ve Eşref Urenin tablolarını yeni olmıslar, bayan Koruturk'den guzel bır armağan Pembe Koşke, Cumhurbaşkanlığının gorev suresı sona eriyor artık. Pembe Koşkun yeni evsahibesi kim olacak henuz belII değil, ama bayan Koruturk'un yerinl doldurmak da kolay degıl dogrusu Protokol görevlerini boylesıne scde ve zarrf yapan bir Cumhurbaskanı eşl az bulunur Cevresindekitere sevgi ve saygıyla bakıyor her zaman, Içtenllgıni korumaktan da hiç gert kolmıyor. Proto kol un kalıplaşmış kuralları iclnde bunu basarabilmek ıcin baska bir yetenek ister dogrusu... Bir orolık Meclis Başkanının eşi bayan Karakaş ve Rahşan Ecevit ile konuşuyordu bayan Koruturk. Ankara'da yapılan yeni kr nutlardan soz ediyoHardı. Boyan Karakaş cbıraz ağac ve çıcek> diye baskentlilerin ozlemini belirtiyordu, bayan Koruturk de yenı yapılan mahollelerde bu ozlemin dinebileceğini söyluyordu . Rahsan Ecevit de gulumsüyordu, Oran mahalleslnin susuzluğunu duşunuyordu belki de . Biliyorsunuz Başbokon ve klmi bakonlar Oran'da bir ozveri sınavt vererek yoşadılar uzun sure, suları akmadı, ka teyenler ne hissettiler acoba7 Genelkurmay Başkonı herkesle buyuk içtenKkle konuşuyor, sorulorı açıkkalple yanıtlıyordu.. K.mi generaıler Şura toplantılarını surdurur gıbiydi, Şahap Yardımoğlu cok mutlu gorunuyordu bu toplantıda, eşgudum cahşmalarındon m* acaba? Genç havocıları bıraz neşesız gordum, belki de yorgundular. Elbet sız de hıssettiniz, son gunlerde başkent bulvarlarında cok sayıda asker gorduk, sıkıyönetimin ikinci ayı sona ererken goze çarpon bu artış değişik yorumlara uğradı Ama Cankaya Koşkunun unlformalı konukları bu konuda yorum yapmadılar Ankara.. Anka Deniz Kuvvetlerı Komutanı Oramirol Bulent Ulusu'yu coktandır boylesıne neseli gormemKtik, hayli rahatlamıs gorunuyor, Oramiralin neşesı değişik yorumlaro ugrodı, kimı konuklar arasında, Ulusu'nun emekli olduktan sonra bir elcilik istediğini söyleyenler de var ama nesesinin guncel bır nedenı olmalı değil mi? İkinci resmi kabulde Cankaya Koşkunde daha sıcak bir hova estıği soylenıyor Kimı konuklar genc burokratlara bagladılar bu sıcaklığı, ozellikle genc musteşarlor devlet carkını istedtkleri hızda donduremeseler de umutlarmı, neşelerıni yitirmıyorlar hic bır zaman!... Ayrıco ilk resmi kabulde polıtıkacılar coğunluktaydı degil mı? Onlar Çankaya Koşkunde ya da baska yerde parlamentodak! gcrginliği, soğukluğu surdurmekten gsri kalmıyorlar hic . İkinci akşam Cumhurbaskanı da daha neşeliydi galiba, Koruturk bircz veda havasında gorunuyor artık. Ote yandan Baskanlık ytfnşı da başlomış bulunuyor Kimi politikacılar bu yarış içinde hayii ilginc tablolar oluşturuyorlar cevrelerinde . Salı aksam. da seyrettik bu tur tablolon. Ama Fikret Mualla'ların, Eşref Uren'lerin çizgileri ve renkleıl yanında bu siyasal tablolar cok yavan kol'yordu dogrusu.. Siyosal ressamların guzel tablo oluşturmosı ayrı bir ustalık istiyor değil mi? Çankoya'dan ayrılan kiml konuklar bahcenin koyu yeşilliğinde aydıntanon Ataturk heykelinl selamladılar saygıyla. Bır yandan simdî muzeleşen eskl kosk, kucuk salonlarında büyuk konuların tarııy Idıâı tarıhsel dekor, bir yonda bembeyaz Ataturk heykelı, >jecenin içfnden dunyoyo devboyutlana uzanır gıbi... Kimı konuklar dusunduler, Cankoya lepelerinin Ataturk donemindeki evrensel duzeyini onımsadılar. Çankaya'da Buluşanlar... Müşerref HEKİMOĞLU lorfferierl yanmadı! .. Başbakanın cevresl cok kalabolıktı bu resmı kabulde. Ecevit uzun eşgudum toplantıları, Askeri Şura ve Meclis oturumlarından sonra bıraz yorgun gorunuyordu, ama giderek neşelendı. Aksamın en uzun konuşmasmı da İsmall Hokkı Birler ile yaptı, bakanlar dagınık gruplar haiindeydiler, bakanlceler de karmaşık bir goruntüde, kimı uzun etekli elbiselerle, kiml pırıl pırıl boncuklarla goze carpıyordu Devlet Bakanının eşi de sıkrrto başıyla akşamın en kapalı kadınıydı . Komutonlara bakorak havayı yoklamak Ishic1. Üniformatı konuklor arasında emekll komutonlar da vardı, eski Genelkurmay Boşkanlarından Cemal Tural ve Semlh Sancor... Cevreleri hayll tenhaydı, Genelkurmoy İkinci Başkanı Orgeneral Haydar Saltuk, MİT Musteşarı emekll Orgenerol Adnan Ersoz ve Birlnci Ordu Komutanı Orgenerol Necdet Üruğ salonun ortasındo bır yerde uzun bir söyleşlye dolmışlardı Saltuk Paşa herkesle guzel dıyaloglor kuran, tum soruları yanıtlayan, ama ancak Istedigl kadarını söyleyen bir asker. Diplomotları yaya bırokıyor klmi zaman... DİNİN ETKİSİ îran'm restnı dinj olan Şiilfge halkm b a | lılığı ulkenın her yanmda özellıkle muharrem »ylannda kendını gösterir Camıye gıdıp namaz kılma alı$kanlıgı özellik!» Kum. Meçhed plbl kutsal kentlerde fazladır Büyük kentlerde özel günler dışmda halk genellikJe ev