Katalog

İKÎ 30 AJIALIK 197!' u satırlan yazdığım sırada dışarda sutu kar yagıyo,. Kaıorıîerler yarmıyor Pjzar gunu bcsilabılmesı içn en cz 3 • 4 gun onceden gazetsye gonderılmesı gereken yazıyı voktınde yetıştırebılmek amacıykj kazak ustüre kazak gy.p oturdum masamın başına Aksı gıbi üc gundiir uzenmde doiaşon hafıf ateşı de otamodım. Blrtakım vliamm haplcrı alarak bu kırıklığı, ağır bır grıbe donuşmeden atlatma Cabasındayım Çocukluğumda Çorum da evlerımize gıdıp geldığ.mız, bırhkte oynadığımız bır orkadaşımın, Ragıp Enbıyooğlu'nun, Ankara daki son uçak kazasında yaşam nı yıtıren blrıcık oğlu bugün toprağa venlecek. Arkadoşımı son olorok ıkl yıl once oğlu ve torunlarıyla bırlıkta Bursa'da gormuştum Bu eskı dosta karşı gore vımı yapomamanın buyük uzuntusu, acım'ş sırke toriusu gıbı çö';ü/or ıç me Bana bır çuval kemık parçası agırlığı veren vucudumu bır takSiye taşıyıp yükleyecck guc yok bacaklcrımda. Te!efon!a bır başsağlığı bıle dıleyemedım. Taın 13 gundur telefonum sağır. dı'Sız ve kör. Ne Işaret olıyor ne oe verıyor Dışardan arızaya telefon etîırdık; tel kopmuş Hekıme telefon etmek için bıle taaa postaneye adom yollamak gerekıyor. B Okurlarla yılsonu dertleşmesi Hıfzı Veldet VELİDEDEOĞLU yosol, ekonomık ve tuzesel «adiı» boğımlılık ve doloyısıyle u.usal onursuzıuktur. Gsmonlının son bır bucuk ıkı yuzyıliık tarıhinde, hele Abdulhamıt ve haın Vohaettın donemier nde koca sodrazcmıarın. vezırlerın. o vokıt «duveli muazzama» denılen buyuk devleılerın Istanbul daki elçılen karşısında nasıl korkak ve âcız bır tutum ıçınde olduklarını, onların savaş gemılenn n herhangı bır lımanımızda gorulmesıyle tıtremege başladıklannı anımsaTiak, bu ulusal onursuzluğun bılıncıne varmak ıçın yeter Şımdı emperyalıst supsr devletler, özellıkle ABD, Turkıye'nın eskı bağ rnıilık çemtarıni kı rarck Turk ulusuna tarıhtekı onurunu ve ozgu ven nı kazanoıran Ataturk'un «Tam bağımsızlık» ılkesını yenıden bağımlı ığa donuşturmek ve Turk hal1 nda «Bız Amer ka sız yaşaya"nayız, Rusya'ya yem oluruz» sanısını yerleştırmek ıçın özellıkla 1947 yılındcn berı turlu yol ve yontemlerle cok sınsı ve sıstemlı bıc mde çaba hor camaktadır Stalın'ın yanlış ve çarp.k polılıkası bu çaboya yardımcı olmuştur Bundan fazlasıykj yararlanmasını b len ABD'nın amacı yüz yıldon berı Guney Amerıko da yoptıgının tıpkısını bızde de uygulcmak, yanı Turkıye'yı. ıplerı kendi elınde olan kukla operet genercıllerı ve on ların sıvll ya dokç lan el yİ3 yonetılen b>r ulke durumurto gettrıp onu, bağımsızlığını kanıyta kazanan ılk ornek devlet durumundan cıkar maktır O zaman bu ulke halkının el emeğını. alın terınl ve ulkenın doğal kaynaklarım dıledığınce sömurmek cok kolaylaşacaktır Yedıkle rındsn arta kalan kemık kınntılarını da bu ışte ona köpsklık eden ışbırl kçi yerlı haınlerın onu ne atacaktır Evet amaç budur Sonurgecılı* tarıh nı dıkkolle okuyunuz Emperyal sllerın ılk yaptıkları ışın. gırd klerı yerlerde yenılmez us tünlüklsrıni sertlik yoiuyla kcbul ettırerek yerlı hal'<ın bıreysel ve toplumsal onurunu yoketmek olduğunu gö'ürsünuz Bunu gorçekieştırdıkten sonra sömuru çok kolay yurür çünku • • • Tarlhten sıllnip yokolma ucurumunun tom kıyısmo gelm ş bır halka ulusal onurunu yenl den kazandırmak. bence buyuk Ataturk'un bo şard ğı en buyuk ıştır Ne yazık kı Atatuıkçulu ğun rotasını fjostcren pusulo Ata'nın clumunden sonra yavaş yavaş toz anmış hcle komıtacılar, çiftlık ağoları gıbı yonetc!ecs busbutun ksna ra atılmıstır Bırınoı Djnya Savaşı sırasında zaten sors Imış olan Ostıanlı bağımsızlığını hemen hemen tumuyle Aimanlara peşkeş çeken, Türk ordularının başına Alman generallerını komutan atayan s5zde mıll yetçlierln komıtacı artıklorı bu kez Aimanların yerme Ame kalıları koyduıar Amenkalılar da yeteneksız va bılısız Osmanlı yonet.cılerının d ş borçlanma polıtıkasını yenı Turkıye Cumhur ysî'nde de olabıldığıncs koruklemekle ışe başladılar Ataturk «Duyunu umumıye» denılen eskı Osmanlı borçlarını odemey Türk ulusu ıç n bir namus borcu bılm ş ve bunları odemıştı Kendı olanaklanmızla yavaş yavaş kalkınıyorduk OsTianlı Dsvletı ıflas durumuna gelınce borçlara karşılık «Inhısarı Devletı AlıyyeI 03manıye» adını taşıyan yabancı bır re|i ıdaresı kurulmuş. ulkenın tuz ve tutun gıbı doğal ve tarımsal servetlerı bu ıdareye ıpotek edılmıştı Şımdıkı borçlcnma pshlıvanları neyı ıpotek edecekıer'' Orman, maden ve komür servetlerlmızı mı 7 Eğer oyle duşünuyorlarsa akıliarını başlarına aımalıdırlar. Çünku bu bır vatan hıyanetıdır Turkıye burnuna bo'ç halkası takıl p terbıye ed lecsk bır vahşı hayvan değıldır Halk bılınçlenmıştır artık Elverır kı bu bılınç bırıkımıni kıvır zıvır yöntem oyrılıklorı ve ıdeoloıık duşünce farkları yuzunden bırbırımızle savaşarak tuketmıyelım Dış Ermenılerin ve Yunanlıların ağızlarını suland.rmayalım O Ataturkçu ıdeoloıının yukarıda sözünü ettlğım ıkınc oğesl cUlke butunluğu»i|jn karşıtı «bolucüluk»tur Dış tahrıklere ve bazı k.şılerın hırslarına â'et olarak boluculuk emelı gudenlsr. şunu bılmelıdırler ki bugunkü sınırlarımız. İstanbul da son Osmanlı ve Mıllet Meçlısınde kobul edılen ve daho sonra doğulu ve batılı mıl'etvekıllerınden o uşmuş Turkıye B J yuk M llet M30I sınce benımsenen «Mısak 1 Mıl li» (Ulusal Ant) ıle çızılmıştır Dş duşmanlar bunu değıştırmek ıçın uğraşabılırler oma bu nun ıç n ıçeride uârcşmak tıpkı vatan doğasındokı servetler. ıpotek etmek olduğu gıbı vatan haınl ğıdır Atcturk miılıye'cı'ığı ırkçı bır mıl lıyetçılık d^ğ'ldır Ulusal Ant sınırları ıçsnde yaşayan halk, hcngı ırk ve mezhepten olursa olsun bır bütOndur ve bu mlllıyetçılığın kapsamı ıçındedır © Ataturkçulüğun ucuncü oges1 olan «B. lım ve aklın egemenlığı ıl'r esmnın karşıtı, mıs tık ve dınssl kura'ların egemen! ıdır Duşmailarımızın haUı bö'up bırbırıne du"urme'< ıçın kullandığı s>nsı sı'ah'crdan bırı de büdur Gazetelsrde okuduğ'jma gore Avrupa'oakı Turk ışçılerının kafa arını kuflcnd rmek ıçın onlara dağıtılan Nurcu'uk rsale'erı ABDds bastırılıyormuş Şurasını cok 1yı bılmek vs kafalarımıza yerleştlrmek ge'eklr kl, ömmetcll* mfllıyetçn!ğın duşmanınır. Mıtfıyetç I k bılıncı olmj/ nca da tam bağımsızlık b lıncı olmaz. Musluman halkların bu'undugu ulkelsrden hemen hepsınln uzun sure sorrurge dbrumunda kalması, somürgeçilenn halk'akı dınse! duyguiardan yararlanmaları yoiuyla olmuşîur Dın, bıreyle Tanrı arasındakl kutsal ve ruhsal ılışkıyı duzenler, topiumu değıl O çag artık kapanmıştır. • Sozunu ettığ m ı'ks'erden sonunousu olan «Halkın efendılığ1» yanı «EkonomiK ve t.ıyasal özgurlük ve demokrasıcnın karsıtıysa. 13ter sağ, ıster sol olsun, ozgurluk en yok eden dıkta reıımiendır Bdgun Turkıye'de ayck seslerinl saatlnın tık tok arında duyduğumu so\iedığım fasızm, bılndiüi çıt>ı. sağ dıltîodan basko b rsey değıldır Eğer bıreysel onur'arımız yok oimadıysa boyle bır d kt^ya yol açacak eylsmlerdon kaçınm:< ve bunun kurulmasını onlerrek ıçn e'bırlığı etmek zorundayız. Dangalaklık ozımızın başlığını ilk bokışta kaba bulanlor lır Ne var kı «dangalaklık» dıllmızm değerli sözcuklerındendır. Turkçe Sozluk dangalak karşılığında şunları yczıyor Kalın kafalı o'up, bılglç gecmen. Dangalaklık, dangalak olma durumu dıve tanımkınır K.m dangalaktır? Gorkemll bır ornek verelım, devrık İran Şahı'nın dramatık yaşamına bır goz atalım. Hazretın babası zaptıye cavuşuydu, İran tahtını els geçırdi. Devrık Şah ıse tahta oturur oturmaz «hanedana bır varıs» tutkusuna kapıldı Na var kı bır turlu oğlu olmuyordu. Bu yuzden ıkı kan boşadı: ücüncüde muradına erışti. 2500 yıl suren Şah'lık kurtulmuştu artık ve 2500 yıl dcha surecektı. Dangalaklık devrık Şah'ın ılıklerlne öyleslna ışlemıştı kı yılhk 22 mılvarliK petrol gelırının 10 mılyar dolarını savunma butcesıne ayırıyor; sılah almak ıçın Amenka'ya kamanço edıyordu. Sonra ne oldu? Artık devrlk Sah'ın özyaşamı, tarihsel bır dangalaklık orneğı olarak onıtlaşmıştır. Y • f • Caresiz beklsyeceğiz. Valnız benim değıl, her konuda butun halkın da yazgısı bu Bek'emek< Hep uysal uysal beklemek «inşallah» deyıp beklemek ve ardından «Maşalloh» deylp sevınmek' En kücuk ışlerlmıze b le «A!lah»ı ortak etme alışkanhğını edınm.ş b r halkız. Aklımız ku'lanmaga, zamanı tıpkı para gıb. dıkkatlı ve tom yerine harcayıp vakıt savurganlıgından kactnmağo ne gerek var?!.. Bekle ve berdei. Vaktını savur, ısted ğin kadar savur. ama uysallığı bırakıp vakıtsız otme sakın «Vokıtsız öten horozun başmı keserler» biz:m ülkemızde • * * Masamın arkasındakı duvarda yıllar önce bu sutunlarda oykusunu anlattığım bır çalor saat csılıdır, sarkacının sesını duyuyorum «Tıktck, tıktok, tıktak .» Başka zamanlarda bu ses er kaldınmdo sert bır pabuçla yuru^erek hıc durmadan gec p gıden zamsnın oyak seslerı gıbı gelır bcna Bugün ısa tek duze cd mlarla ılerleyen ve saat başlarındakı «Dan... don ..»larıyla kendinı duyuran «fas zm.n ayak seslerı»ne benzetıvorum, bu «tıktakıarı» Hıc durmadan ılarlıyorlor Eh bız de onun gelmesı Içın sağ kes'mıyle, sol kes mıyls elımızden gelenı yapıyor ve rahat odım atsın dı/e turlu yollar hazırlıyoruz Ataturk'ten sonra «Ah Ataturk'um, vah Atatürk'um» dıye nınnı soy'eye söyleye «Ataturkculük» unutturulunca scnuç elbetts boyle olacaktı Ataiurkculuk, 1) Ulkan.n to,n bagımsızlığı, 2) Ulke butunluğu, 3) B limln, yonl oklın egeman Iıği ve. 4) Hclkın efendlığl ılkcleınden oluşan b r ıdso O|idır Bunun rotasını gcsteren pusula Ata.urk'ün ve ona ınanmış kısılsrm elındeydl O, bu pusulayı yukankı ılkeler doğrultusundan en kücjk bır sapma ve saptırmaya mevdan ve'memsk ıç n kullanırdı Osmanlıyı batıran eskı top lumsal has"al.k!arımızı bıliyodu ve Turkıye CuThurıyetı'nın rotasını bu bılgıye gore oızmışt' © «Tam bağımsızlık» llkesmin karşıiı sH Sevgıli okurlarım; bu yazı 1979'un 6on söyleşısı o.uyor Bt'gunden yama cıkacağımız belII olmadıgından ashnda her yazı, yazarının son yazısı o'abıl r Ama onlenmesı eîımızde olmayan bu olasılık uzennde hıç duşunmedsn u!ke yararı doğrultusunda savaşımı surdurmek geıeK. Göruyorsunuz kl, bu yılsonu dertiesmemız donup dolaşıp yıne ulke sorunları üzennde no<talondı Cünkü uzennde her ay yuz'ece kışl oiaürülen ve 15 16 mılyar dolar dış borç altında ezılen ülkemızın sorun'3rı yanında kışıseJ dertlerımız h çbir an'am taşırrıyor. Bu denlı ağır bır borca karşılık, oğır sanoyi mı, savunma sanayiı mı kuruldu? Ne gezer! Bırakın bunlan, başta yakacak olmak üzere bırçok zorunlu gereksınme moddolerlnden bile yoksunuz cöyleyse nereye gıttı bu paralar? Hangı ıç ve dış ho'd.nger.n Avrupadakı hangı kaçakların kasalarını doldurdu. borç alınan bu mılyarlar ve bjnların kârları» d ye sormaz mtsınız memleketl bu ağır borcun altına Bokanlora'' SorrrK?k şöyle dursun, bu savurgan ekonomi polıtlkasını surdurup ulkeyı ş'mdıkı perışan duruma so'ran'an yenıden Iş başına getırdık. Türkçemızde eltl öldurene sürdürurlert dıye bir atasozu vardır Acaba mıllet bu kuralı m uyguluyor? Butun bunlara karşın ben hıç karamsar değılım. Parıs'te aynı amacı (Ycnı Turkıye yl çökertıp parçGlama amacını) güden bır «Rum Ermenı Kurt» bırlığı kuru'muş Mıllıyet Gazetesınde okudum ve propaganda afışlnin resmını gordum Demek ıçeride özgürluklerımıze kasteden foşızmın ayak seslerıyle bırllkte dışcrda ü kemıze kasıeden tehlıkelı kara bulutlor da ycklaşıyor Butun tehlıkelerı cn'emenın yo'u, butün dsmokratık guçlerın bırleşmesmdedır Ben rrillı mucode.cmızın bcştndan sonuna değın en kara gunleri yaşam ş bır kışı o'duğum ıçın. karamsar değılım Zofer yıne Türk Ulusu'nun olacaktır Bütün okurlarmın yenl yılını kutlor ve bona yazan o' urlarıma ayrı ayrı yanıt veremedlğım ıçın bağışlanTiamı dılenm Pekı, çevremizde bcşka dangalaklık Nasıl olmaz canım? orrteklerl yok Geçmıştekl gorkemll yöneticHerimlze bir bakın, nlce dangaıağın bızım ulkede olağanustu etkınlık kazandıklarını gorursunuz. Bunlar komprador egsmenlığinın scdık bekçıbaşılan olarak gorevlerınl yaptılar Otuz yıldan berı ülkemızde egsmen o.an, dangalaklığın ta kendısıdır Btz, bağımsızlık, dedık. Dangalak «Amerıkasız yaşay,amam» dedı. Tuketım ekonomısı Turkıye'yi batırır, dedık Dcngalak. tuketım modslını benımsedı. Komprador saltanatı yaratmayın, dedık. Dangalak, komprador saltanatını poTipaladı CENTO'ya bağlanmayın. dedık. Dangalak CENTO da CENTO dedı NATO bızı korumaz, dedık Dangalak, NATO'nun kaleslylz, dedı D.ş odeme dengesını duzeltelım, dedlk. Dangalak daha çok borçlcnmalıyız, dedı Fıkır özgurluğu, dedık Dangalak, f'kır orzgurluğu yasaktır, dedı Kapıtalızmle kah kınma olmaz, dsdık Dangclak, komünıst mı olalım? dedı Amba'aı ve montal endustnslyle ülke batar, dedık. Dangalak anbalaj'a, montaıla mılyarlar vurdu Turkıye'yı batırma pahasına zengınler sınıfı oluşturmayın. dedık Dangalak, servet düşmanlığı mı yapıyorsun? dedı. Demıryollarını perlşan etmeym, dedık Dangalak. herkese bır otomobıl vereceğız, dedı Boğaz Köprüsüyle sorunlar cozulmez. dedı Dcngalak, Boğaz Köprusü sorunu cozumler, dedı Enenl strateıısını doğal kaynaklara baglıyalım, ded'k Dangalak. fuel • oıl santralları yapacajım. dedı Ulusal petrol dedık Dangalak, üstumuze yurudu Ve gı ve toprak reformu, dedık Dangalak, sorunuv'ay haın dedı Saymakla bıtmsz kı . Dangalak hozreîlerı otuz yılda ciftlıklerı, fobnkaları, şırketlerı, yabancıyla ortaklıkları, bankaları, konakları. yalıları, holdınglenyle palazlandıkca pclazlandı, şıştıkçe şıştı, Turkiye'nın bagnnda ur gıbı gelıştı. Maraş Kıyınıı Unutulamaz OKTAY AKBAL lmge oloylar vardır tarlh yapraklarmda... In6anoglunun beıleğıne kazılır, unutulmazlar. Topluma onemlı bır «şeyıer»ın haberını verırter Bır uyarıdır bunlar... Onlemlerimızl, guvenoelerimızl zamanında alabılmemız gereklıdır Dakıka yıtırmeden aramızdakl ufak tefek anlaşmazlıkiarı bır yana ıtmek, genış bır cephede bırleşmek, yaklaşan gerıcılık v« zorbalık tehlıkesıne karşı tek bır yumruk gıbı bır araya geimek kaçınılmaz olmuştur artık . Bır 31 Mart o'ayı var geçmışte. . S:mge bır olaydır o Sonra bır Kubılay olayı var O da başka bır stmge Ikıs nde de top umun ılerıcı guçerı gencılığe karşı hızh ve sert bır tepkı gostermıştır Daha başka sımge olaylar var önemı buyuk olan, olma>an.. Hepsmde de zamanındo onlem alınm'şsa bu olayın daha buyuk gelışmelerı önledığı gorulmuştur ama o sımge olayın taşıdığı anlamın farkına varılmam şsa cok gec kalınmış, olan o'muştur 22 23 Ara'ık 1978 günlennde Maraş ta yaşanan kı/ım da böyle bir sımge olaydır .şte Unutulmaması gereken, çozüm'enmesı gereken. anlamınm onemının lyıce kavranması gereken bır olay Bır yıl gectı bu korkunc kıyımın üstunden, tam bır yıl. Adana'do yüz'erce sanığın duruşmaları Sıkıyonetım Mahkemesınde sürrrekte . Savcının ıddıanamesını okuduk herşey açık acık yazılmıştı Sanıkların bır bölumu duruşmalar sırasında karşı koymo eylemlerıne gıpştıler Bu sanıkların oşın sağcı eğı'ımdekı avukatlarınm davranışları ve söz •erı de bu yıkımın nerdeyse thaklı bir gırışım» olduğu yolundaydı1 Sağcı basın sağcı po'ıtıkacılar, partıler el bırtığıyle f/oraş kıyımın,n başlıca suçlularının, sorumiularının tsolcular» olduğu ınancım yaygınlaştırmayo cal'stı'ar ve çalışmaktalar .. Oysa her şey apacıktır, ıkı ılerıcı öğretmenın cenazesınde cıkan kanlı olaylorın ard ndan kanlı bır oyun oynanmıştır bu kentın sokaklarmda . Aşın soğcı partıl.'erın. yandaşların. başlattıklorı bu kıyım bırdenb.re güclü bır yangın gıbl tüm kenti sarıve'mış, kardeş kardeşı komşu komşuyu bıçakla, tabancayla, satırla sopayla demırle yumrukla ortadan kald rma savaşına atılıvermıştır Anlatılan korkunc sahne'er kuşaklar boyu be'Iekierde dirı kalacak etkınlıktedır BIL!M DUNYASI Hollywood'un Başarısının İçyüzü B İRİNCI Dunya Savoşıno kodar kendı ıç pıyasalannda tekelleşen Amerıkan fılm şirketıerı Sovaş ve Sılah Bırakışma (Mütareke) yıllarmda dünya pıyasalarını da tekellerı ne almışlardı Savaş sonrasm da Avrupa stüdyolannın tam açılıp eskıs nden daha tyı (iımler yapacağı sırada Amerıkan şırketlerının bunları. en yeteneklı art s'lerınden, reıısorlerınden, senarıs lermden teknıSyenlerınden yoksun bırakrr.ası Batı ulkelermın ılerıye donuk rekabetını de ortadan kaıdrmıştı Avrupalı sanatkârları da tekellerıne almak Amerıkan filmcı lerı ıçın buyuk bır zorundu Cünkü bu fılmcıler, o zamona kadarkı kalıtesız fılmlerıyle gerek kendı ıc pıyasalarında. gerekse dünya pıyasalarında uzun süre tutunamazlardı Fılmlerin kalıtesml yukseltmek piyasaları daha da genışletmek lazımdı. Işte 1920'den sonra bu yola gldıldi. 1919'da bır fllmin ortalama malıyeti 40.000. bllemedınlz 80 000 dolardı. 1929'unkılerın or talama malryetl ise 200 000 dolayında idı ve bu büyük bır rakamdı. Bu yüzden ne yap'p yapıp. filmlerı. muhakkak büyük para kazonır hale getirmellydı. Bunun yolu da, obür sınai mallardo oldufiu gibi cserl» yapım. cstandard yapım» Idl. Sonra ne oldu? Çağm tersıne gıd'ş, kafasını duvaro capîı Çunku dunya değıştıkçe mazlum ulkeler yeraltı ssrvetlerıne sahıp çıktılar Şımdı ıster şeyh olsun, ister kral olsun ister cumhuriyetcı olsun, ister sosyalist olsun ıster komun st olsun kımse petrolunu Batı kapıtalızm ne ucuza satmıyor. satmıyacak Ve Turkıye dargalakiık yuzjnden capraz ateş altında kaldı Doğu'dan pohalı petrol al. Batı dan pahalı sanayi ürünü al Ikısi rasındo ne yapacogmı şoşır'... Ulkem.zın otuz yıllık geçmlşi dangaloklığın egemen llğını yansıtan tarıhse bır ornektır Ama bu dangalokiıktan kurtuldu mu slyasal yaşo mımız? Sanmıyorum Bu duzenle gırdığımız cıkmozdon bu duzenle kurtulacağımızı sananlaı cok Oysa bu carpık duzenle Turkıye'n.n sorunlarmı cozunı emesıne ola nak yok Otuz yıldo topiumun tepesınde İran Şahı gıbı taht kuranların ekonomık saltonatı yıkılmadıkca ulkemız kurtuluş yoluna gıremıyecek Bıiıyoruz kl dangalaklar bu yazımıza da korşı cıkacaklcr oma şimdıye değın söyledıklerımiz doğru Ciktı; bu dedığımız de gerçeğ.n ta kend sıdır. S Vehbi BELGİL mektl Bir yöntem de. ya dünya tarıhın n ya do Kııobı Mukad desın ünlu alaylarını fılm n konusu yopmak ya da unlu bır romanı, p.yesı hemen sattn al p fılme uygtîsmaktı Bo/lece, ya pıtın ünü fılrre de yonsıyordu Bu arada bır eks.kiık daho duyuldu Anerıkon fılmlerin n sanat 'eisefes , daha doğrusu. fılmierın hazırlamsındo konuların ışlenış felssfesı ne olacaktı? Ikı goruş vardı Bınr.cıye göre fılm. gerçeğı butun çıplaklığı ıle gostermelı ıdı Sefaletse sefalet rezıllikse rezılhk... Ikıncı goruş yanhlarına gore ıse seyırcının yüzde 90 ı yoksuldu Geçım sıkmtıs.nın, çapaculluğun, pıslığın çamurunda yuvarlanıyordu Bunlor. gündelık sefaletlerını bir de s.nemada gorüp ömrünu. gunünü karartmak istemezdi Böyle bır ınsana, bu ycşamından, bır ıkı saat içln de olsa kaçış olanağı vermellydı Sahneler cok lüks olmalıydı Halk. kendı yaşamının üstündeki yaşamı seyrederken bir an ıçın kendısını fılmin bır kahramanı yerine koyar. aclığını, sefaletinı unuturdu. Avrupa fılmcıllği bıhncı görü9Ö, Amerıkan fiimcılığl »görkem» görüşünü benlmsemıştlr. de sefalet sahnelerl b!le 0 ka dar cekıcı gosterılır kı ınsan bır an lcın 0 sahnedekı artist gtbı olma hevesıne kapılır Amerıkan fılmcılerı boyle yaparken dın cdamlorı ıle katedrallerı. kıl.sclerı kend 'enne ornek olmışlardır Aslında Incılı, Hırıstıyan.n yalmoyak başı kabak bır IOı<ma. bır hırka yaşamas'nı, tapınakların son derece scde o mcsını emrett'ğı hal de dın adamları elmaslar, ıpekler, can'cser, sırmalar ıçınde ıdı, katedrai.erle kılıseler. en gorkemlı saraylara taş çıkartacak bır luks ıçınde ıdı Yoksul halk buralorda bu d n adamlarının yönettığı âyınlerde kendıni b.r an ıcın oranın bır parcası sanıyor, sonra huzur ıçınde evıne donüyordu işte Amerıkan fılmcılerı de bu yontemı uygulamışlar ve başarı kazanmışlardır ho cok ucuz butceli fllmlerle kovboy fiımienrde (VVesterns) uzmanlaşmışiardı. İyi Düzen bu düzen... Işler bu mınval üzere gıder ken 1948 yılı ıle bırlıkîe Amerlkan fılmcılığıne ust usie dar be er mmeye baslamıştır Darbanın ılkı. kuşkusuz TV den ge m ştır Bu bu/uk yenıl.k e\'.erı sıneiıo halıne getırmış. se/,rcıy sırema/a gıtmenm zah metındon. mcsrcflaıindan kurtarmıştı Fılm gslırlerl hızla dCşmeye baş.amıştır. Ikıncı darbe. tröstlen, tekellerı yasaklayan 1890 tarıhli Sherman yascsının fılm şırketlerıne de uygulanması olmuşîur. Sınemalar ıle yapım ve dağıtım işlerı artık b r ıkı fırmanın tekelınden çıkm ştır Şrket er fılm kıralarını sınemo gırış ucretlennı artık ısted klerı gıbı hal kın zararına tesbıt edem yorlar di Bu durum, butun başarısını tekelden alan Hollywood a en büyük dorbe olmuştur Amerikan iç pıyasası artık tatlı kârların at oynattığı bır alan olmaktan cıkmıştr Ucuncu darbe dışardan gelmiştır: Dünya fılmc.lerı, özell.kle Avrupalı fılmcıler ıkı Dunya Savaşı arasında kendılerın en değerli elemanlanndan yoksun bırakmak suretyle saf dışına ıtmış olan Amerıkan kapıtolızmıne cephe almışlar, fılmcılıklerınl yükseltmışlerdır Bu, Amerıka'nın dışc daho az fılm saiması ve yabancı fılmlerin, Ame rıka'da, Amerıkan fılmlerıyle rekabete başlaması demektı. Boylece, Amerıkan fılmcılıği, dünya pıyasalarındakl tekelıni de elınden cıkarmış oluyordu. DUYURU Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesi Müdürlüğünden 1 Müess&semlz gereksınlml olarak muhtellf kapasıtedskl akümulâtorler alınacaktır 2 Sartnameler müessesemız Tlcaret Müdürlüöunden temın edılebılır (Erzene mahallesı 7S sokak No 3, Bomova / Izmır) 3 Mgılenenlerin tekllfierlnl kapalı zarf leertsinde en gec 14 ocak 1980 gunu saat 15 00 e kadar müessesemız Genel Evrağına vermelerı gereklıdır 4 Muessssemız. 2490 sayılı kanuna tabi değlldlr. Beş Büyük, Üç Küçük ikıncl Dünya Savaşı sonrasında Amerıkan ve dunya film pıyasalannda tekel Beş Büyükler (Metro Goldwyn . Mayer, Tvventıeth Century • Fox, Paramount PıCtureş VVarner Bros. RKO) ıle Uç Kucukler'ln (Unıversal, Oolumbıa, Unıted ArtıStS) tekelınde Idı (Unıted Artists yapım değıl, dağıtım şlrketıdir) Bunları Republıc. EagIs Lıon ve Monogram gıbi kılkuyruklar ızlıyordu Bunlar, da (Basın: i 7191) Bu kanlı kıyırrın ardından bu köşede cıkan tVar Olmak Yok Olmak» başlıklı yazımda şoyle çözumlemışım bu korkunç kıyımı c . Mezhep kavgaları yuzünden, daha dcğrusu bV lakım dtş odakların oyuncağı halıre gelen cırkın polıtıkacılann, şaşkın, gafıl. hain k ş lerin kışk rtmaları yüzünden Kahramanmaroş'to kanlı b r ayaklanma patlak verdı Turkıye Cumhuriyet! tarıhinde benzen az görü'en bu ge'icılık ve ılkellık sahlan şı, bu yenı 31 Mart bek enmıyor muydu sankı'' Beklenıyordu Cıınku bır takım ıç ve dış çevreler Turklye'p b5'm3k, parçalamak ıcn başvurulacok ne varsa hepS'nı gerçekleştırme yanşındaydılar» Bır yıl gecti Maraş k yınvnn gerçek nedenierı oynanan oyunun başlıca kışkırtıcıları. sorumluları, kes nlıkle ortaya çıkarılTiiŞ. yasal yonden cezalandınlmış degll Ne var kı boyle korkunc bır kıyım unutulamaz, unutturu'amaz. B r yıl sonra 2223 Aralık günterlnde tum yurîta bu olay anılmalı, yerılmelı, boylesıne ılkellık. boğnazlık gerllık örneğı bır kıyım şıddetle lânetlenme'ıydı Yasal torenler duzenlenmeli, bır günluk yas ılân edılmelıydı Bu kanlı kıyımın bırınci yıldönümünde, h ç değılse yurdumuzun belırli yerlermde torenler yaptınlarak halkımızın, gençlığımızın duygularını. düşüncelerını açıklamalarına olanak tanınma'ıydı. Bu yapılmadı Ama tüm yurtta yasa dışı torenler, yürüyüşler. protesto eylemleri yapıldı yıne de... Sonuç ortadadır. Bınlerce oğrencının, yurttaşın gözaltır.a alınması, bir cok gencırrvzln yaşamlarını yıtırmesı .. Yasa dışı eylemlere hem de S'kıyonetım bölgelerınde^ gınşmek beklenenin tersıne tepkl yaratır, yanlış sonuç verir. öyle de oldu 2223 Aralık Maraş kıyımmı unutmak, unutturablimek olonoğı yoktur Yüz ellıye yakın yurttaşımızın ölümuyle sonuçlanan bu kanlı olay belleklerimlze kazılıdır Tüm halkımız adaletın bu kıyımın hesabını sormasmı, gerçek suç'uların cezasını vermesınl beklıyor. Büyuk bır sabırsızlıklo... Filmlerin Standartlaşması Bır otomobılın, bır radyonun, bir saotın serl yapımı koloydı. Ama bu iş fllmde nasıl olacakt ı ' Çok gecmeden bunun caresl bulundu Bu yolda Ilk odım cstar sıstemnnın getırılmesl olmuştur Yanl her stüdyo. durmadan. yak.sıklı, güzel, yetenek lı artıstler arayıp buluyor, bunları ozel bıçımde yetıştırıp uzun süreli sozleşmeletie kendıne bağlıyor. fılm dergılerınde durmadan bunlarm reklamını yapttrıyordu Boylece de. seyırcınln gözünde bır artıstın adı. oynadığı fılmın ftıcari marka'sı» oluyordu Baş rolde Olark Cable lie Vıvıen Leıgh mı vardı? Seyır cı gözü kapalı sınemaya koşuyordu. Baş artistlere (star'lara) astronomık paralar verılıyordu Artlst. fılm yapsın. yapmasın, aynı parayı alıyordu Örneğl Oharlıe Chaplın'den (Şarlo) verelim Sessız fılm döneminın bu ustası 1913 te haftada 100 dolara calışırken ikı yıl sonra. aynl 1915'te. haftada 10 000 dolarlık bir sözleşmeye bağlanmıştı Sozleşmeyi Imzalaması sırasındo da. bir defalık, 150.000 dolar almıştı. Görkemii Sahneler Amerlkan fılmlerindeki görkeme, lükse Amerıkahların dahl şaşması bundandır. Bu filmler İNGİLİZCE FRANSIZCA ALMANCÂ Ingilizct: 17Ar»lık 1S7S saboh devresi kurslan DİLFcn ŞEBNEM İSLAM Ile OSMAN BİROl Dışarda Yapılanlar Son bir darbe yıne dışardan gelmıştır ve bu darbe ıkı başlı olmuştur: Bırınc.si, Amerıkan filmcılerınifi, fılmlerini ucuza mal etmek icın yabancı ulkelerde fı'm cevırmeye başlamaları, Ikıncısı de, Savaş ıcınde ve sonrasında Amerıka'yn bo'çlanmış bulunan üıkelerın bu borçlarmı para ıle değıl, hızmetle ödeme8i zorundan doçmuştur Amerıkan alacakları cb oke» halde merkez bankalarında yatıyordu. Amerıkan Hukumetı. bu paralorm deblokaıı lcın Amerıkan fılm c lermı dış yapıma teşvık edıyor du. Işte butün bu durumîar, Amerıkan fılm şırketlerının savurganlığı her careye baş vurarak kısması olmuştur Bu da büyük studyoları. artist ve Işcılerle tekn'syenlerl, sınemalan, fılm konularını ve müşterilerlni yapımcıları bambaşka yollaro itmıştır. Gelecek yazımızda bunlar üzerlnde de durarak dızımızl bıtlreceğlz. Blnnur ATABEV ıle Dlncer ÖZKAN Nışanlandılar ESKİŞEHfF Cumhurıyet: 10O4C (Arabul: 1654/10054) GENEL KURUL İLÂNI M1MARLAR ODAS1 ANKARA ŞUBESİ BAŞKANLIC1NDAN Şubemiz Olağan XXV Genel Kurulu 13 ocak 1980 pazar gunu saat 9 30 da Çağdaş Sahne Kultur Merkezi Salonunda yapılacaktır. Sayın üyelenmıze duyurulur. GU N DEM 1 Yönetım Kurulu adına acılış, 2 Genel Kurul Başkanlık Divanı seçlml. 3 Saygı dunışu, 4 Uç kışılık oy ayınmı kurulu seçımt. 5 Çalışma raporunun okunması, eleştırilmesi ve hakkında karar aiınması. 6 Yenı yıl çalışmaları üzennde göruşme, 7 Ssçimler. (Cumhuriyet 10050) VİLLÂV Lâle ^ OREN Motelimizde Ege kıyılarına ozgü dingin, rahat günler geçirip maviliğin tadını çıkarabilirsiniz şu kış günlennde. Ören Burhaniye, Tel: 343 (Cumhuriyet 10057) Öbür Yöntemler Fılmlerin stondortlaştırılmosında başka bir \ *n"»m görkem II, pahalı dekorlaı fllm çevlr