Katalog

ONÎKÎ CUMHURIYET 7 KASIM 19" Işçinin yönetime katılması nedir?.. Türkiye'de yasa yoiu ile yönetime katılma sağlanamamıştır Örk Iş hukukunda Işçflerin işyertnde temsül ve yonetım üzerınde etkinllği konusundokf tebllğı sunan Prof. Munir Ekonoml, Türklye'de 1936'da cıkon yasa ıle işçi temsılcılığı kavrammın kcbul edildlğınl, ancak 3008 sayılı iş yasa8i i!e temsılcılere yönetime katılma olanağı tanınmadığını anlotmıştır. Aynı dönemde bazı ış uyuşmazlıklarında yönetime katılma yönünden getirılen ıstemler ise reddedılmıştır Yüksek Hakem Kurulu da bu türden istemlerie ilgıli kararırtdc. istem'eri ıışverenlerin yonetım hakkını Ihlal» olarak değerlendirmiştir. Deniz iş Yososıno dayonılorak cıkarılan nızamnamedeki ic$e heyetlennden «onra 1960 tarıh ve 7467 soyılı yıllık öcretli izınlerle llgıll yasanın öngördüğü Izin heyetinln ilk cşamalar sayılabıleceğınf vurgulamışttr Gerek icşe heyetlerinde, gerekse Izın heyetlerınde işci ve »şveren temsilcilerlnm birllkte görev yoptıklarını, «osyal konularda yönetime katılma olarak kobui «dılebılecek bir işlev yaptıklcrını anlatmıştır. • Şükran KETE Celiskiler iceren tartısmalar.. iscllerin yönetime katılması son blr Ikl yıl, özellıkle son aylonn en cok tartışılan konularından bıri Uç ayn bakanlıkta hazırlanon sonra bırlestınlen yasa tasarısı calışmaian ve bu tasarılara bağlı olarak konunun IŞCI ve ışveren servdıkalannın gündemıne gelmesı bir yana, sorun çeşitli kuruluşlarca duzenlenen bır dızi semınerde de tartışıldı. Hukumette Türk iş göruşmelerı sırosındo, yasa gucunde kararname ıle, KIT'lerde yonetıme katılmanın getırılmesme ramak kalmışken, hükumet degısıklığinın gundeme gelmesl, yasa yolu ıle yönetime katılmanın en azından uzunca bır süre ıçın ertelenmesı sonucunu getirmıştır Ancak yasa tartısmalarının ertelenmesi, yönetime katılma tartışmalannm ertelenmesı sonucunu doğurmamış, doğuromoyacoktır da .. Türkiye'de de yönetime katılma İşci İŞveren llişkilerinln özune bulaşmıştır. Taraflar isteseler de, istemeseler de, ya yasalardaki ceşitli hukümlerden, ya da toplu sözleşmelerden yararlanarak, ceşitli bıçimlerde yönetime katılmayı gundeme getirmışlerdir. Ceşitli gerekslnmelerın bır zortaması olarak, coğunlukfa adını kullanmadan, yönetime katılmayı İş yaşamına sokmuşlardır. İşın en ilgınc yönü. en cok tartışıldığı, İşci ve Işveren sendıkalannın en cok korşı çıktıklan son 12 yıl ve hele son ayların imzalanan toplu İş sözleşmelerine konan yenı hükümlerle, yönetime katılmanın ceşitli bıçım ve dozlarda en yaygın bir biçimde gundeme gelmlş olması. Dünyada yuzlerce yıldır tartışılan konu, ülkemizde de gundeme gelınce ışverenler tarafından mulkıyet hakkına saldırı olarak yorumlanmıştır Işverenlerımlzln büyük coğunluğu hâlâ aynı düşunce mantığı icinde, yönetime şıddetle korşı cıkmaktadırlar. Oysa Işcl sendıkaları özellıkle sınıf sendıkacılığını savunanlar, yönetime katılmayı sermaye sınıfının bir savunma aracı gördükleri Içın eleştlrmektedırler Sınıf sendıkalanna göre, bizde de DISK'ın savunduğu gorüse göre, yönetime katılma fsci sınıfının işverenler karşısında pazarlık gücünü, sendıkal gücünü bolmeye yarayabılecek bir aractır. Türfcfye'de yönetime katılma Işcl ve Işveren sendlkalarının henüz Istemedlklert blr ortomda, sıyasal ıktıdar tarafından gundeme getınlmıştır Sadece amacının tartışılması degıl, uygulamalan da ceiışkıler ıçındedır Hukümet oncüluk yaprro ilkesı ıle konuyu gundeme getırmış, yönetime katılma ile uzaktan yakından bır ılışkısı olmıyan, ozel müikiyetın söz konusu olmadıgı ulkelerde uygulanabılecek özyönetım ıle uzun sure kanştırılmıştır Ozyonetımden de yararlanıldığı be'irtılen calışmalarda Almanya modelı ornek alındığı ılon edılmıştır Yönetime katılmanın ışlevın den soz edılınce de, amacın KIT'lerl zarardan kurtarmak oldugu vurgulanmıştır Oyso zarar edeıj kuruluslarda ışcılerı yönetime katmak ve zararm sorumluiuğuna ortafc etmek Almanya degıl, Amerıka da uygulanan bir yontemdır. Işcı ve ışveren sendıkaları karşı cıkarken, toplu sozlesmelerle ceşitli boyutlarda yönetime katılma hızla gundeme geîmektedır En ilgınci de yönetime katılmaya karşı cıkon DISK'e bağlı sendıkafann toplu sözleşmelerınde bu tür uygulamalartn en yaygın bıçımde görülmesı Aynı cellşkı örgutlu işverenler ıçın söz konusu Grup sözleşmeler>ni gundeme getıren güçlü ışveren sendlkalan da, yönetime katılma anlamıno gelen pek cok sözleşme hükmünu benimsemekten çekinmiyoriar O halde yönetime katılma nedır? Bu celiskiler nereden kaynaklanmaktadır? Sorulara gercekten pek cok yanıtın verilebıldıği, bu konudaki en yararlı seminerlerden bırinde yapılan tartışmalan, sunulan teblığlen aktarmaya çolışocoğız istonbul Teknık Unıversıtesı ve Turk Alman Kültur Enstıtüsu tarafmdan duzentenen «İşçılerin Yönetime Katılması» semınerınde, Alman bllım adamlan Almanya modell ve soruntannı tanıttılar Hükümetın hazırlamış o'duğu yasa tasarısının son şekll acıklandı Türk bilim adamlan, Türkiye'de yasalar ve toplu sözleşmeler acısından bugün gelmen noktayı acıkladılor. Ve tartısmalar konunun bu cok yönlu sunuluşu üzerinde sadece bılım adamlannın deçjıf, işci ve ışveren temsılcılerının, Colışma Bakanlığı'nm iş müfettışlerinin de katılımı Ile yapıldı. Topfu pazarlık düzeninde de katılım yetersiz Prof Metfn Kutal. Turk toplu pazartrk n'nde işciışveren ışbırlığı ıle ılgıli teblığınde eylul 1978ağustos 1979 tarıhlerl arasında ceşitli sen dıkalar ve ışyerlerınl İceren 73 toplu tş sözleşmesl üzennue yaptığı araştırmanın sonuçlarını sunmuşıur Yaklaşık 200 bının ustünde işçiyı kapsıyan bu sözleşmelerde Işletme düzeyınde yönet me katılma yoktur Çok az sâzleşmede üretım ve venmlılık konularında danışma nıtelığınde kuruüar vardır %10 sözleşmede işe alınma konusunda söz sahıbı olmak söz konusu %24 sözleşmede İse İşe alınmada, dcha cok İşci sayısımn blldırıtmesl nıtelıâınde sendıkanın görüşü alınıyor %81 toplu iş sözleşmesınde İse d slplın kurulları yerleşmlş. Ayrıca %36 sözleşmede toplu cıkarma ile Hgiü hükumler de var. Daha cck cıkarma zorunlu İse ılkelerınin nasıl olacağı ile ılgıli (ılk gıren son cıkar, önce cönüllüler cıkcrılır) türönden hükümlere rastlanıyor. Prof KutaJ toplu sözleşmeier üzenndekl Incelemeden vqrdığı sonuclonn değerlendirilmeslnl yaparken, yönetime katılmanın toplu pazarlık düzenl Ile geldlğının söylenemıyeceğınl vurguiuyor Işcilerın sendıkalan arocılığı Ile ıktısadl ve sosyal durumlcrını duzeltmeye çalıştıklarını anlatıyor Işcıleri işletmemn sorumluluklanna da katmok gerektiğınl savunan Kutal'a göre, toplu pazarlık duzenının sorumsuz Isteklerin alanı haline gelmesl söz konusu olursa, bunun sorumluluğu yönetime katılmayı reddeden işverenlerın olccaktır. Turk sendıkacılığının porcolonma egılıminin de yönetime katılmada zararlı blr etken olduğunu belırten Kutal. yönetime katılmada bir başlangıc scyılobılecek dısıplın kurullan ile Ilgıli Yargıtay'm tutumunu eleşttrmış, Türkrye'de yönetıme katılmcnın yasal bir müdahale ile geleceâl görüşünde olduğunu söylemfştlr Ancak acele etmemek gerektığinı, bununlc savsaklamayı kostetmedığıni ama yasa getırılmeden once tesf edılmesınin yararlı olacağını soyleyen Kutal, y ne de KIT'lerın ıcinde bulundukları çıkmazın sadece yönetıme katılma ıle cözümlenemıyeceğınl savunmuştur Kutal yonetıme katılmanın bır cn önce demokratık bır uyguîama olorak devreye sokulması gereklığtnt belırtmlştir. T Almanya Modeli ülkemizde hep yanlış tanıtıldı LMAN bılım adamlan, Prof Dr Reınhard Rıchardı ve Prof Dr VVol vgang Blomeyer. <ışcılerın jşyerinde \önetıme katılna ve soz hakları». «Federal Almanya da ışcilerın ışletmede yonetıme katılması» konularmı ıkı ayn teblığ olarak sundular Ikısının butunünde Almonya örneğının nıtelıklerı tamamlanıyordu • Almanya'da Işcılerın yönetime katılmaları konusu gecen yuzyılın ortalarında. ışcilerın işletmelerde soz hakkına samp olma ıstemleri ve bu istemlere uygun yasa tasarılannın hazırlanması ıle gundeme gelniıştır Bu cabalar başansızlığa uğrayınca bazı lıberal gırışımciler. kendi ışletmelermde yönetıme katılmayı kabul etmışlerdır 1922 yılında Işyerl Kuralları Yasası gelmıştır Bu düzenleme, Almanya dışında hemen hıc bil/nmeyen, Almanya Işletme Hukukunun bır özelllğınde düğumlenmektedır Alman Işletme hukuku 1877 yıiından beri tıcaret ortaklıklannda genel kurul ve yonetım kurulu yanında, yonetım kurulunu denetleyen ücüncü bır organı tanımaktadır Işcıler sayıoa az olmak koşulu ıle, yonetim kurulunu denetleme ve secme hakkına sahıp bu organa Işverenlerle birlıkte tems lcılerını soktular Ancak bu yasa 1933 yılında kaldırıldı  Ancak 275 sayılı toplu iş sözleşmesl ve 3008 Boyılı iş yasası iş uyuşmazlıklarma ilışkın madöo•eri ve bu aroda işci temsilcılıği kurumunu da kaldırmıştır Prof Ekonoml toplu fş sörleşmesı dörenıne gecışte İşci temsücılığl kaldırılmayarck. Işyerı düzeyınde görevler verllen blr slstem kurulsaydı. şımdi ölkem'zde de yönetime katılma yönünden onemlı blr gelişme olacağını vurgulamıştır 274 soyılı yasadoki temsilcl kavramrnın da taeandc olmadığını. Mecllste konduğunu ancak gorev ve yetkılerınln belfrlenmedığinl anlatan Ekonoml. yönetime katılmo unsLru olarak düşünülmedıklerlnln açık olduğunu söylemiştır. Yürurlüktekl yasalar acısındcn yönetime katılma sayılabılecek ilkeler olcrak ise şunlara yer verılebı'ecektir: 1 iş yasasının 48 maddesıne gore yüzde unsurunun uygulandığı İş yerlerınde, işci temsilcılerıne hesaplar hakkında bılgl verilmesi 2 iş yasasmın 57 maddesl uyarınca çıkarılan yönetmeliğe göre kurulccak bın kurullan. 3 İş yasasının 76 maddesl uyarınca kurulacak İşci sağlıgı ve ıs güvenllğl kurullan. Prof Ekonoml ülkemizde Işyerl duzeyınde bır > yönetıme katılTianın sağlanamadtğını kabul etmek gerektığinı cok dar kapsamlı olarak bazı konularda işçi temsılcılenne de söz hakkı verıldığım acıkJomış, göruslerınl şöyle özetlemi$tlr : tTurkiyede yasa yolu Ile yönetime katılma soğlonamodığı gıbt. toplu İş sö2leşme!erı ile de sıstemli ve akılcı blr yol Izienememıştir. Sözleşmelerde yer alan onerfler gereksinmedsn doğmuş. blr model nıtelığı taşımamaktcdır. Sendikalar ülke koşullarını da gozonune alarak bllimsel ve deneysel model getırrpelıdırler. İşverenler yönefme katılmayı tamamen red yerine olumlu olarak konuyu ele almalı ilerıye yönelık calışmalcrı başlatmalıdırlar Ülkemizde yonetme katılma önce ışyerl dü zeyınde başiatılmalı, sonra ışletme düzeyıne gecılmelıdır. Işyerl düzeyındeki yönetime katılmada sosyol konular. parasa! konular va teknık konuiar ele Clınmalıdır Iktısadı konu crda yönetime katılmc oncak ışletme duzeyınde duşunulmehdır. Yönetime kotılma İşci temsılcıleri kanalı ıle olmclıdır Sendıka'ara da aday gosterme gıbi olanaklar sağ anmalıdır. Yönetime katılma ıle toplu iş sözieşmesı özerklığınm sınırları cok lyı cızılmelıdır» Hükümetin yönetime katılma ilkeleri acıklandı ürkiye'de yönetime katılma Işcl ve Işveren «•ndıkaiarınm dışında. sıyasal iktıdarlarm, daha cok CHP ağırlıklı hukumetlerın gınşjmlerl ıle gundeme gelmıştır. KITIerde işcın'n bır tek temsılo ıle yönetime katılmasını oncak sembolık anlamda getiren 440 sayılı Yasada değışıklık yapılması, CHP programmdo yer almış. hükümetin kurulmasındon sonra ise üc ayn bakanlık birbirlnden ayn üc ayn yasa horırlığı lcme gırmışlerdır Daha sonra bu colışmalar bırleştirilmış, tek blr hükümet tasarısı haMne getırilerek Turk iş'e sunulmuştur. Turk fş'In görüşü alındıktan sonra da, yasa gücünde kararname ile yürurluğe sokulacak aşomaya getlnlmış, ancak secımier öncesine hükumet M çe'ışkıler nedenı fle de yetıştırilememıştır. T 9 Ikıncı Dunya Sovoşındon sonra Ruhr havzasındakl celık endüstrısı ışletmelerî Müttef kler tarafmdan dağıtılmıştır Bu önlem'er cercevesmds Mütteflkler, Denetım Kurullannda ışcilerın eşıt olarak yonetıme katılmasını getırmişlerdır Yonetım yetkısı Almanlara gectıkten sonra bu uygulomo korunmuş 1951 Montan Yonetıme Katılma Yasası ıle yasal nıtelık kazanmıştır Bu yasa b rkac yıl sonra benze bır Kartel Yonetıme Katılma Yasası ıle tamamlanmıştır Yasa hâlâ yürürlUKtedır Ancok binden fozla Işcı calıştıran Montan ışletmelerını demır celık ve maden sanayıi ısletmelerınî 25 ışletmeyı ve yaklaşık yarım mılyon ışcıyı kapsamoktadır Işcıler n ışverenlerle eşıt sayıda denetleme kuru lanna koMmaları yanmda b r üyen n genel kuruldo, yonetım kurulunun göstereceğı tarafsız bırı olarak secılmesı ılkesı vardır. Denetım kuruflarına secılen işci temsılcllerinın %A0 ı îşletmelerde calışan ışcıterden. %60'ı sentiıkalar tarafmdan oday gösterılır • 1952 yıiından bu yona yurürlükîe o!an Işyeri Orgütlenme Yasası'nın onemi daha büyüktur Bu yasaya göre anontm ortaklıklar. ! mıted ortaklıklar ve kooperatıflerde denetım kurulunun 1/3'D 'şci temsılcMer nden oluşmaktadır 500'den fazla ışcl ealıstıron ononım ortoklıkFar, dığer sermaye ortaklıkları ve kooperatıfler içın hâ'â bu yasanın kuralları gecerlıdır Bu yasaya gore ışcıler ışyerlerınde bır ışyeri kurulu kurarlar Bır ışletmede bırden fazla ış yerı varsa ışyerı kurullarının olusturdjğu ışletms ouzevmde kurul vardır Ayn ış'etıreferm bırleşmesmden kartel oluşmuşsc kartel duzeyinde de Işyerl kurullarının oluşturduğu bır ışcı kurulu oluşmaktadır Işyeri Orgutlenmesı Yosas i s calışanlann tems.lcısl olan Işyerf ku>u/u ıls işveren arasrnda hukuksal ılışkı kurulmustur lşyerı kurullan îşyerînde toplu sözleşme erle olduğu gıbı bazj düzenlgmeler get rebılırler. Işyen kurulu sosyol personel ve ekonomik konularda yonetıme kotılır Sosyal konulardan ıs koşullannın oluşturulmosı, personel konularından personelin yerleştırılmesı herşeyden once İşçılerin işe ofınması ysr değ ştırmesı ve Işten cıkanlması anlaşıhr Bır ust kovram olorak ekonomık konular. Isletmenm planlanması, örgütlenmesı ve yonetımı ıle flgıli kararlar ve önlem en kapsar Işverertın blr öTlemı ışcılerm yönetıme katılma ve söz haklarıno bağlı kılınrms se isveren ışlemıni ışyerl kurulunun katılımı olmadan uygulamayo kovamoz Işyeri kurulunun soz ve yonetıme kaMno hakkınm bulunduğu konularda bır uyuşma saâlanarnazsa uzlcstırrra karulu taraflan baâİQ/icı b r karar verır • Işcilerın esıt olarak yönetime katılmalannın tüm ekoromıyı kapsayacak şekılde oenış'e* Jmesı ,'e ılgılı tartışmolar 1960'lardo yoğunluk kazanmıştır 1976 yılında Yönetıme Katılmo Yosası ışçtlerin Istemiennı gemş ölcude fokat tam oloraic kapsa"iıyan b r yaso olarak yürurluğe gırdı Yosa 2000 den fazia ışcl cahstıran ve tüzel kısi statusüfidekı ışletmelen kapsamakfadır K sı crtaklıklan, kapsam dışı bıraKilmıslardır Yasa sıgorta bırlıklenne de uygulanmamaktadır Yönettme Kotılma Vososmo gırmeyen d ğer işletmelsr 1952 tar hı< ışyeri Orgütlenme Vcsssı kopsamıncfa kalmoktadırlar 1976 tarıh'ı yasa yaklaşık 670 ıştetmeyî ve 4 7 mılyon ışcıyı kapsamaktad'r. (Toplan ışcin n 1/4 u) Su yasa da ayn bır Işcı organı getırmemıştır Almon ortaklık hukuku gereğı zaten var olan. denetım organında ışcı ve Işveren temsılclermın esıt katı/ımmı sağlomaktodır. Fıkir ışcılerı ve yönetıcı fıkır ışcılen calışanlarm top'amı icmdekı oranianna uygun olarak en oz bır kı$i Ko ışcf g'ubunda temsıl edılmektedırler Denetım kurulundo b r oy kıtlenmes/ hclınde başkanm ıkı oy hokkı vordır \,e başkan coğunlukla işveren temstlc sı durumundadır. Denetım kurulunun yonefm kurulunu sadece denetleme değıl. atanmasında etkın oİTiası denetım kurulundokl eşlt katılımın etkın bır yoretime katılrra olaraff kabul edı/mesı sonucunu getırmekted'r Almanya'da halen cok tartışılan bu yasanın iptaü lc'n işverenler n başvurusunu, Anayasa Mahkemes) bu yılın mart ayında verd ğ' kararia red etmıştır. Hükumet tasarısını. 440 sayılı Yasada yaptlmak Istenen. yonetıme katılma Ile Ilgıli llke değışıklıklerını, Calışma Bakanlığı Müsteşarı Çetın Zılan acıklamıştır Zılan semıner tebliğını sunarken, yönetıme katılma ile ılglli tartışmalara, yönetıme katılma kavramından farklı ve çoğunhıkla yanlış beklentılere de değınmış. yönetime fcatılma konusunun blr sansızlığının. bu yanlış anlam verme ıstemlerınden doğduğunu soylemıştir. Z.lan, Mectiste hükümet sozcülennin bıle yonetım© katılmayı savunurlarken, «işc'len ayn bir 8inıf bılıncinden kurtaracak, greve gıtmeyecekler, verımlılık ile ücret artışı arasındakı bağı kavrcyapaklar » gıbı fiklrlerl savunduklarını anlatmıştır. Zılan 440 sayılı Yasanın yürürlüğe glrmeslnâen bu yana, 1965'lerden bugüne koparılan tüm gürültülere karşın, dağın fare doğurması anlamında yasanın uygulamaya getirebıldıği fazloca bir şey olmadığını vurgulamış bugüne kadar sadece 27 kuruluşta, bir işci temsılcısi ıle yöneti KİT'lerdeki darboğaza çözüm aranırken.. Hükümet tasonsının getirdlklerlnl anlatan musteşar Cetm Zılan, tartışmalar bö'umurde yonelt 'en eleştırı ve soruları yanıtlarken, yonetırre katılma yasa tasansınn, hukuksal, yonetınsel temele henuz oturmadığını, genış bır araştırmaya daycnmadıgmı acıklamıştır Prof Nurı Çelık yone'me katılmanın bazı ulkelerde yasalar. bazılarında ise sozlesmelerle gundeme geldıgını vurguladıktan sonra, alefacefa hazırlanacak bır yasanın sakıncası Czerınde duruyor c440 olmasaydı, yonetıme katılma belkı de daha 1yı gelışırdı» dıyor Konunun sadece kamuyu ııg lendırmedıgını KIT ler düşunulerek gercekleştırılecek bır uygulamanın ozel kesıme uymayacağını, KIT lerı acmazdan kurtarma mantığı ıle yola cıkmanın sakıncalarını belırtıyor Yönetime katılmada yola cıkarken iş yen kurcltarıpdan mı, yoksa en ust duzeyde Işletmed9 ve ekonomık konularda yonetıme katıİTadan mı başlanacagını tartışmok gerekt/ğını Almanya'da ve dığer ulkelerde iş yerı düzeyınde yonetıme katılmanın tartışılmadan benımsendığıni, bır sorun cıkmadığını, Işletme düzeyınde katılımın ise ha â tartışıldığını vurguluyor Kolay gelıştlrılemeyen bır model yenna ış verınde ve hatto yasadan önce toplu sözfeşmelerla yola cıkılabıleceğını savunuyor DISK adına katılan Erhan Alptekın'e göre İse KİT'lenn sorunu, yatırım ve karariarın sıyasal tercıh lere gore yapılmasından doğuyor. KIT lenn ekonomik koşullardan sıyasal sorunlardan bağımsız olarak, böyle bir yonetıme katılma ıle kurtarılması olanaksızdır Hoksız, teonk bır istemdır. Türkiye'de AlmanYa dan farklı dınamık bır sendıkal yapı vardır KITIerde Turkls temsılcılenne yonetıme katılma olanağı verıld ğınde. Türklş e karşı orgütlenme varken ve yetk! sorunu cözümlenmemışken, daha büyük sorurıar yaratılmayacak mıdır' Prof. Kenan Tuncomağı da Turkiye icin yabancı bfr yasa maddesı ıle. yönetıme katılmanın Türkiye'de gercekleştırılmesnın sakıncalı olduğunu savunuyor Almanya'da yonetıme katılma hakkının, bızım işletmelerımızde olmayan bır kurLla denetım kurulunda verıldığıni, bızde ise doğrudan karar organında verılmek ıstendığım özellıkle vurguluyor Bır dığer önemfl nokta ise, Alrranya'da bır sısteTiın yarctılmamış olması uygulana uygulana gelışen yerleşen sıstemin yasallaştırılması ıle yetınılmesı Tartışmalarda söz alan Bakanlık Mu'ettışlerl Yargıtoy henür sozleşmelerdekı dısıplın kurulunu tanımazken, boylesı ılerı b>r yönetime katılma anlayışının sakıncası üzerınde duruyorlar, yasa ıle kemıkleşmenın, yerleşmemts geleneğı hukuki gelışrreyı ergelleyeceğıni, daha buyuk sakıncalar yoratacağı* savunuyorlor. me katılma blcıminde uygulandığını, yönetlmln yapısını değıştirmediğınl belırtmıştır 1979'da Toplumsal Anlaşma ıle gundeme gelen yenı yonetıme katılma cahşrnalarının gerekçesi de, 440 saydı Yaso gerekcesının aynısı, KIT" leri kurtarmaktır 20 eylül tarıhınde Bakanlar Kuruluna 2. kez sunulan metınde, KIT'lerde ongo rülen yönetime katılma slstemlnln belirgln ve önemlı nıtelıklerı şöyle sıralanabılır. «• Yonetım Kurulu, Genel Müdürün başkonlığında, Boşbakanlık, Matiye ve ılgilı bakanlık kararlan ıle atanan üc uye ıle calışanlar temsılcısınden ollışur. • Yonetım Kuruluna secımle gelen calışan ebhğlerden sonra öğretlm üyelert tara fından blr de seminer değerlendlrmesl yapılmıştır. Prof Nusret Ekln yönetıme katılmanın bütun dünyada ışcl hareketı olarak geldiğinl, yoygınlaştığım Türklye'nin de koçınılmaz oiorok guruJemir.de olduğunu vurguladıktan sonra kavrom korgaşalıgına degınmis tlr tKlm Istlyor? Neyi tetiyor? Nasıl istiyor? Herşey ıc ıce Istemıyen işverenler mulklyet hakkının tehdidinden söze giriyor, sosyallzme giden yol olarak göruyorlar. Sendikaların bir bölumu, «Yönetim işverenın pazarlık bizlm hakkımız Yönetime katılma kapitallst duzeni yaşatan, uzatan blr sistem. Bunun blr parcası olamayız» diyorlar. Çağdaş yaklaşım mulkiyet hakkınm yonetim hakkını do ğuramıyacağı goruşunde Fobriko kapısında demokrasinın bıtemıyeceâınl savunuyor. KİT'lerl benzetmek istemıyorur ama Amerlkan sisteml, zarar eden Işletmelerde ışclnin yönetime katılmasını öngöruyor. Kapitalist düzende demokratık bır aşama olan yönetime katılmanın karşısı, sosyallst duzen de özyönetımdlr Hısse vererek yönetime kot mo kapıtalist duzende olsa olsa mülkiyetin daha demokratık dagılımı olur. Yonetfme katılma calışma yaşammın, kapUalizmin cafldaşlaşmasıdır.» Bütün dünyado gecerfi olan blr yönettme katılma model'nden soz etmenın olanak sız olduğunu anlatan Prof. Metln Kutal'ın de ğerlendlrmelert ise şoyle özetleneblllr. cOlkemlz koşullarına uygun model aranmalıdır. Toplu pazarlık fle yonetıme katılma arasında uyum sağlanmalıdır: Yönetıme katılma asla toplu pazarlığın alternatifi olarak düşünulme melidır. Özgür sendlkacılık ile yönetime ka r tılma arasında kader blrflğl vardır. Hükümet tasarısında ise sendikalar blraz ikıncl planda kalmıştır. Ulkemlz acısından yönetime katılmanın ilk binml iş yen olmalıdır. Turkiye hız la gelişen bir ulkedır. Bir başka plan birdenbire gefişebiffr, birdenblre yenl bir model de cıkabillr. Yine de kamu, ozel keslmieri ayıran Yönetime katılmanın işyerinden başlaması öneriliyor b!r model düş&nülebiftnlr m i ' Konımco tçfnde bulunduğumuz ekonomik duzende kamu keslmlnde yönetime katılmaya daha değişık 3fr model aranabilir Ama Işletmeler Bokanlı ğının özyönetlm fantezisınde olduğu gibi, özel kesımden kopuk degıl bırbirı ıle bagdaşacak modeller olmalıdır» Prof. Nurl Celik cok geüşmiş bir ülke örneğınden sonra Turkiye'deki durumun tartışılmasının cok yararlı olduğunu vurguladıği konuşmasmda, en gelısmış modelın Turkiye ye ne kadar uyacağına bakıldıktan sonra vardıgı sonuçları şoyle ozetlemıştir: «Turkiye ıçın yasa ıle yonetıme katılma modelı dahi duşünulse, iş yerınden başlanılması gerektığı konısındayım Almanya'da iş yerl duzeyinde yönetıme katılmanın tartışılması olmamıştır. Hükumet tasarısı ile bunun tersi, işletme bazında ve hâlâ Almanya da blle tartışılan modeli getirıyor. Yönetime katılma yasalannın gelmesınde zorlaştırıcı etken sendikalar olmaktadır Öyle ise sendikaların benimseye ceği, ağırlıklarını koyacaklan modeller gerek lidır. Turkiye icin yasa acısından acele edılmesl gerekli olmadıgı gorusundeyiz. Yönetime katılma toplu sözleşmeler aracılığı ile de gercekleştınlebılır. llle yasa isteniyorsa, kesin göruşüm iş yer) duzeyinde ılkelerden baş lamalıdır» Prof. Münlr Ekonoml İse yönetime katılmanın oluşmo aşamosmda olduğunu ve hız landmlması gerektiğınl vurguladıktan sonra, yetkıl/lerin cabası ve modelın getıştırıimesl icin temel llkelerln bulunması gerektiğınl belirtiyor. Bu arada söz alan Alman Prof. Blomeyer, tartışmalardan Turkiye koşullannın Almanya'dan cok farklı olduğu sonucuna vardığını belırtmış, Turkiye İcin model geliştirilirken, ozellikle sendikaların olumlu duşun celeri ve etkinlıklerlmn onemli olduğuna işaret etmlş, «Sendıkalar icm cok onemli ikl noktayı, adayların sendikalar tarafından gos tenlmesı hakkını ve toplu ış sozleşmesi duze ninın oncelık hakkını hıcbır zaman unutmama lısınız» demıştır. lar temsilcllerl asıl görevlerinden izlnll sayılırlar. Ozluk hakları ızınlı sayıldıklan gorevlerl devam edıyormuş gıbı duşünulerek devam eder, ucret ierını buna gore alırlar. • Işletme bölumlerınden başlamak uzere. işletme, muessese ve teşekküllerde tum colışanlarm oy hakkına sahıp olduğu seçimlerle kademell olarak calışanlar Komıtelerı oluşur. Işletme bolumlerı calışanlar komıtelerı, işletme calışanlar korruteleri ve muessese calışanlar komıtelerını. onlar da teşekkul calışanlar komıtesı üyelerınl deiegelerl arocılığıyia seçerler. Yonetim Kurulu calışanlar temsılcılerını, teşekkul calışanlar k o mıtesl kendı üyeleri arasından secer. Ancak IşCı temsılcılerınden bın. bu uyeler arasından, en cok temsıl gucü bulunan sendıka veya ust kuruluş tarafından secılır. Teşekkul calışanlar komıtesınde boşalacak uyeler yerıne yedekleıi gelır • Bır teşekkülde, işletme V8 müesseseleri de dahıl olmak uzere, calışanlarm coğunluğunun işci ya da kamu gorevlısı oluşuna gore, Yonetım Kurulu ve calışanlar komıtelerı temsılcıleri 2/3 çoğunluk gmbundan, 1/3 azmlık grubundan secılır. • Secım bırlmierınde çoğunluk sendıkasınm aday gosterme hakkı vardır • Teşekkul calışanlar komıtesl, calışanlarm yonetım ve sorumluluğa katılmclorını, alınocak kararlann ve bunlann uygulanmasının yönetımin etkınlığını artırocak, toplumu ve calışanlarm yararını gozetecek bıcımde olmasını sağlamak üzere kurulan bır danışma, gözetım ve ışbırlığl organıdır. • Calışanlar, komlteleri aracılığryla, Işletme, muessese veya teşekkülde gördükleri yönetlm ve Işletme aksaklıklarını ve bunlara ilışkın tyileştırme onerıİ9rini, aşamalı olarak, gerekcelenyle birlıkte Yonetım Kuruluna kadar bıldirebilırler. • Calışanlarm ve sendıkalann bulunduklan kuruluşun artırılacak sermayesıne veya kuruluşun katılacağı ortaklığın veya girışeceği yeni yatırımların sermayesine hlssedar olarak katılabllmelerıni ongoren esaslar tuzukle düzenlenır Ancak hisselermın oranı kuruluş sermayesmın özel kesrnı hısselerl de dahıl % 49 unu gecemez. Bu hısseler başkasına devredıiemez Calışanın kuruljş Ile ılışkısim kesmesi halınde ılgıli kuruluşca satın alınır.»