Katalog

CUMHURİYET 8 TEMMUZ 1978 Y E D İ tGül dikene battı mıydı Delıresı gelır toprağın.» (Metin Eloğlu) Kentsoyiu, anamalcılık. sömürgecılık... Havaalanı baskınları. komandolor, kontrgerıtla, Italya'do kaçırılan sanayicı.» Onumüzdekı yaz bıklnıler daha da küçulecek, memelıkler hic tokılmayarakmış.. B ^ ngı korkuyu, hangı sev gly jşmekteyız?... Douzımız hıç kalmodı Dış ülkelere cıkışlar kısıtlandı. Pet ro! sorunu, elektrık sorunu, et. ekmek. yumurta sorunu... Kent pıslikten geçılmiyor. Bır mavi denız. Cırıl cıplok üc yoşlarında bır çocuk koşup duruyor kıyıdo Von kentınde, yağmurlu soğuk bır gunde bır kadın oğlıyor. Buruş buruş olmuş yanaklorına döküluyor gözyaşlorı. Yoşı. yirmi sekız dolaylorında. Neden ağlıyor bu kadın?.. Ortaokula gıden oğlunu solcu dıya vurmuşlar. Bıraz kırem sursek yanoklarına, buruştukları düzelır ml, bı roz al'ık, bıraz pudra. hangı şompuanla yıkasın saçlarını?.. Arıantınde, yırmııkı bln tutukiu ıki yıldır yargıc onune ck mayı beklıyor Şılı'de. daha san dıklar açılmadan, dort saat once, secim sonucları blldirıldı. General Pınoşe. secımlerl kozanmış.. Bıtışık düzen yüruyoruz ölüm le Aramızdan sigara kâğıdı zor gecer. insan hakları. gecım in INCELEME ARASTİRMA ROPORTAj BİZ HANGI KORKUYU BÖLÜŞMEKTEYIZ? Desen : Mehmetcan KÖKSAL dinml. bir kurşun.. A"no ne kurşur.... Server Tanıllı'yı de vurdulor. Ben gıdemedlm yonıno Oyso. ozen gosterırim bu tür gıtmelere. Bır dostum anlotlı. «Onurumla oluyorum...» demış. Aksoylu adam, başka turlu olemezdı ki, yaşarken onurlu olmosmı bllen. ölurken de onurlu olür. Ama billyorum, yoşoyacak. Gerlcl gazetelerden btrine gıden genç bır foşıst de ne demış bılıyor musunuz? «tşslz kaldtm bono blr is verin» Özel llğın nedir diye sormuştar. Yanıt mı. verdıği yanıtı oldugu gıbı yazıyorum cBır komunist otdurdum. > ••• Sersemlığın butun ozellıkierını ustunae taşıyan, aptollıgı hıc kımselere bırakmayan. c'urup dururken kendı so/luluğun dan soz eden, onemlı gorı >> •mek icin bılgısizlığıni b'lgivrp'ş gıbi sunan Kİşıler vcrdır va, ışte onlara benzer kurşunlnr oo lanıyor sokoklardo Amaçsız bır optal Salt oldürme gucunün yerın de olduğunu konıtlamok sevdo sında bır ahmak, faşızmın butun ogelerinl takıp takıştıran bır kurşun yanı ••• Bın dokuz yuz kırk yedilerın Fransasındaydım Yoklukton kıtlıkton yenı cık rrış amo daho bolluğo kavuşa mamış bır Fransa'da Tereyagı bakkallardo bulunuyor, daha cogu koraborsado Alman askerlerı ıle cınsel ılışki birlıgı kurmuş olan kadınlonn sac ları ayıplarını ortecek kadar uzamış Baş pormaâımın orta boğumuno kadar. Sımdı bano kimseler (nonmaz bılıyorum Tu'k parası karaborsa'da Porıs sokoktannı Turkler degıl Afnkalılor supurmekte Turk parası karoborso'da olunco ıs ter ıstemez bızler de bır parco karoborso nm molı olmuşuz Sınırlarda Turk olduğunuz ıcın cevrılmek yok Tam tersıne. sı nır kapılanndo buyur edılmektesınız Madam Sofı'nın aşevın de saygınlığımız yennde Sosyalızm uzerıne bakıp bakıştırıyoruz Turkıye'de duydu<lon mıza ters duşen noktalar o ka dar cok kı sayfanın tumu nok ta nokta oluyor, arasıro bır ıkı sozcuk cıkıyor karşımıza Turan Guneş doktorasını ve rıyor Cenesım kaplayan sako lı ıle durmodan şıırler okuyor En cok okudugu şnr de Rıfat llgaz'ın «Alışım» sııri Fransız cası guldıır guldur Ben daha ıkı aylık acemı bır ogrencıyım Alıance Francaıse'e yenı gırmışım Öğrencılıkten cok ogret menlığım onde a$evınde. ma samıza bakan kız sayende oldukca Turkce oğrenmış ekmek su tovuk fasulya, şorap Her ne so/lese* şıpın ışı gelmekte Erken aynldı kızca ğız Ikı oy daho kalsaydı gaze te bıle okuyobılecektı Kaldıgım otel Hote! Marıgnan Rue du Sommerord'da Odam yol ustu. bır gece yarısı gurultu/ le uyandım Dort beş el sıloh patladı Balkon a cıkiım Sokagın ortasında ıkı kışı yatıyordu Bın devımmsız oylece duruyorı otekı kıvrım kıvrım kıvranmakta Savostan yenı cıkmış Fronsa da bıle gunler günu oldurulen bu ıkı Cezayırlı'den söz edıldı Polıs Hjkumet zor du rumlara duştu Şımdı Istanbul'dayım Gecelerı Cumhurıyet Coddesınde sllâh sesı duymadığım günler. şaşkınhkla karışık bır 8«vlnc dalgosı kaplıyor ıcımı. Ne kadar kolay oldurur olduk biz. Dama oyununda bıle, toş, boylesıne kolay surulmez Evet, olumle bıtışık duzen yü Buruş buruş olmuş yanaklarına döküluyor gözyaşları. Yaşı yirmisekiz dolaylarında. Neden ağlıyor bu kadın? Ortaokula giden oğlunu solcu diye vurmuşlar... ruyoruz +•+ SANAT EDEBİYAT FULGA: "AMAÇ YAZARLARIN EDEBİYAT ELÇİSİ OLMASIDIR,, Kemal ÖZER Geçtığlmlz günlerde Türkiye Yazarlar Sendıkası ile Romanya Yazarlar Bırliğl arasında Ikıii kultür anlaşması Imzalandı. Bu anlaşmayı Imzolamok İcin Romanya Yazarlar Blrlıği iklncl Başkanlarından Laurentiu Fulga ülkemize geldi. Ûlkeslnin tanınm.ş romoncılarındon olan Fulga ıle Romanyo Yazarlar Bırlığı'nın çalışmaları ve Romanya'da yazarların durumu Cıstüne yaptığımız konuşmayı sunuyoruz «Romanya Yazarlar BlriıgTnin kuruluşu ve çalışmoları hak kındo bllgı verir mıslnız?» «Bırlığımızın 70 yıllık bır geç mışı var. Ama bugunku yetkınlığe ulaşması eavaştan sonra oldu Kuruluşumuzun amccını sendıkal ve polıtık olmak uzere ıkı obekte toplayabılırız. Polıtık ılkelerımız Partıyle koşut. Bunları şöyle özetleyebılırız: Her halk.n, her ülkenın kışılığlne saygı. lc ışlerine kartşmama. uluslararası bağımsızlığına saygı. güc gosterısinden ka cınmo, tehdlde karşı olma, ulkelerln zengln ve yoksul olarak bolünmeslnı. zengın ulkelerın egemenlik kurmasmı onleme. ulkeler arası sureklı banşı ve yeni blr humanızmın gelışmesını sağlama. Sendıkal yapıya gelınce, yazartarın tum sorunlanylo ilgılıyiz. Sonotsal yaratıcılık ve toplumsal yaşantı ıçın bırçok haklar elde ettık Her yayınevı gelırlnın yuzde 10'unu Bırlık'e odemek zorundo. Bu yüzden her turlu ekonomık ozgurluğe kavuştuk. Oluşturdugumuz fondan yozarlara borc verıyoruz yo da hastalık vb. durumtarda karşılıksız ödemeler yapıyoruz. Ayrıca bır da değınır Bunlar herhalde Romanya Yazarlar Bırlıgı olarak devletle kurduğumuz yakın ılışkıyı gostermektedır Halkla ılışkıye geiınce, yazarların katıldıklan pek cok eylem vor Kışın her koy bır kıtap ayı duzenler Gosterıler. şolenler yapor. Kıtap okuma kampanyaları ocar Her koyde en az bır kıtabevı. bır kultur evı bulunmaktadır Yazarlarla goruşmeIsr yapılır buralarda Boş zamanlan degerlendırme olanağı bulan amatorlere yardımcı olurlar Ayrıca her ışyerı, kışla okul vb kıtap kulüplerı aracılığıyla Bırlık'ten yazar ıster Bu ralardakı toplantılara katılırız Sendıkanızm yaptığı imza gununu ızledım Istanbul'a geldığımde Bızde de yapılır bu Yalnız kıtobın ılk cıktıgı gun ve bır kez duzenlenır önce ya zarı tanıtan konuşmolor yapılır gelenlere sonro ımzaloma boş lar Radyo ve TV de her gun bır şnr saatı vardır Muzık eşlığınde ya ozanlar, ya da oktorler seslendırır burda şıırleri Bır suredır yaşayan ozonların şıırlerını gıtarla soyleme hareketı aldı yurudu En cetrefıi şıırler bıle muzıkle bırlıkte sunulunca duru anlaşılır oluyor Bu nedenle son zamanlarda şıır kıtapları baskılarında artış goruldu 60 bın basılanlar 150 bıne fırladı.. » «Romanya'da yopıtlor denetlenıyor m u ' Tutukiu yazar var mı'j Romen Yazarlar Bırhği 11 ed ebıyat dergisi yayınlıyor, yayınevinin de sahibi bir de emeklllık fonumuz var. Sanatsal calışmalarıno aldığı ucret dışında emeklı oylığı boglanıyor yazara. Birlık, bır merkezle altı şubeden oluşuyor Bır başkan, 6 ıkıncı başkan ve 2 sekreterımız var Onbır edebtyot dergısı yayınlıyoruz. Bır de yayınevinin sohıbıyiz Bundon başka, ulkenın ceşıtll verlerınde etklnlık goşteren onbır devlet yayınevıni de üyemız yazarlar yonetmekte Uyelerımızın yararlandığı beş dinlenme, bır yarotmo evi bulunuyor Uye sayımız 1200 Uyelerimız arasında azınlıkların (Sırp, Alman. Ukraynalı. Türk) sanatc'ları do var. Hepsı de eşıt haklara sa hıp Ana dıtlerlyle yazıyorlor. Bunların yapıtlarmı ozel bır yayınevı bosıyor Birlık uyelerı dort yılda bır yonetıcılennı secer 91 kışılık yuce kurul, her uç ayda bır toplanır. Yonetıcıler burda yaptığının hesobını verır Birlık ın sanotsal etkınlıgı arasında sempozyumlar. gece ler duzenlemek de vardır Genc lere de onem verırız bu arodo Her yoyınevı y.ldo en az beş «ılk kıtap» yayınlamak zorundadır Sabah Yıldızı adlı dergımız tumuyle genclere ayrılm ştır Uye olmak ıcın aranan koşul, en azından 2 yayınlanm s yapıtı yo da oynanmış oyunu oımasıd.r Birlık olarak her yıl her dalda ikı ödul verılmektedır > «Bugunku Romen yazarları nın devletle ve halklo ılişkıleri?» «Başkan Cavuşesku. kulturel hareketle yakından ılgılenen bır ınsandır Her yıl evınde u l k e n ı n en seckın >ozarlannı toplayorak tartışmalar yapar gelışımı yakından ızler Yenı bır ınsan bılıncı varatmanın önemıne ınanır kışısel ola rak buno katkıdo bulunur Yazarların sorunlarına egılır Bu yuzden bızlere buyuk olanaklar sağladı Bırlığın dort yılda bır \apılan kongresınde yalnızca edebıyatın geleceğıne değil. ye nı ınsano ve onun sorunlarına Akşam evden ıceri gırıyorum Dort yaşına yenı bosan Osmon'da bır teloş Elımden tutup surukluyor lcerıye Televızyonda haberler verılıyor Dayı, dıyor Abiier ölmus... Hangı obller Osman, dıyorum Duruyor, yonıt bulmakta zorluk cekıyor Kocaman gozleri daho bır kocaman oluyor. Sacları alnıno dokulmüş Bilmem, dayı dıyor. Bllmem... Osman bılmıyor do ben bıliyor muyum, kım kımı, nerde ne ıcm ölduruyor onlar bılebilıyorlar mı. bu kadar Inondırıcı olmayan. bu kadar yapay bır oldurme solgını sanmıyorum kl, tarıhte de olsun on dort yoşında ortaokul oğrencısını sıyosal nedenlerle kurşunladığmı soyleyen bırıne ınonmak olası n ı ' Televızyondakl son haber «Yuzlerl maskell üc kişl, bir benzın durağını basarak, bekCiyl oldurup kasada bulunan dort yuz altmış llrayı alarak kactılar Soyguncuların caldığı Murat markalı araba bir arsada bulundu. 1 Bu hobere eklenecek bır şey var mı. bılemıyorum. Bu soygunlar, bu olömler ger cekten inandıncı olmakton cıktı artık GUNEŞ'İN AĞZI Guneş doğmomtş ttahc Ama, bırazdan dogor Denızın ustunde bır kızıllık Behromkale n'n tepelerı de oyle Gokyuzu o 0lışılmış yalnızlığı ıcınde mavı Ile kulrengı arası, tek bır bulut bıle yok İbrahım kaptan, teknenm ıcm de dolanıp duruyor Yağ şışelerını, konserve kutularından yapılmış kapları. maşrapalorı ordan olıp oraya koyuyor Beğen medığını yenıden eskı yerıne goturuyor. Mısınalar, kaşıklar hep hazır Teknenın ıcınde uc parmak kadar su var Sigara lcmemeye calışıyorum Lımanın duvarları hepten yıkıldı Bır lodos şöyle baba bır lodos daha patlarso. Selcuklardan. Osmanlıdan bu yano onarılmayan duvarlardan hıc bır şey kalmaz Denız bırazcık kabordı mı, dalgalar karakolun onunde Bu sabah alabıldığıne dıngınız Ne lodos var, ne poyraz Su tam bır corşaf bu «carşaf» sozcuğune de bayılırım Durgun bır denızı ne guzel sımgeler Tekneye atlıyorum İbrahım kaptan o ağzından hıc duşurmedığı sıgarasıyla oylece bakıyor yuzume Hıc konusmuyoruz Konuşacak hıc bır şey yok Eğılıp motorun kolunu kovrıyor Motor calışıyor. Bırıncı Dünya Savoşmdan kalmo motor hıkmık nedir hıc bılmıyor. Kolu uc dort kez cevırmek yeterlı, yaşlı bır kaz gıbı üc dort kez tısladıktan sonra başlıyor calışmaya Dumene gecıyorum Guneş, denız'ın ortosında oteş bır top gıbı agır usul, kendını gosterıyor Denızın dıbını görüyorum Ulkermn geleceğını de boylesıne aydınlık bır gorebılsem Yosunsuz bır koyalık Mermer taşlar Denız kestanelerı, denız hıyarları yan yana sıralan mışlar Bır ıkı şaşkın balık, buluşma yerıne gec kalmışlar gıbı aceleyle gıdıyorlar, İbrahım kaptanın sırtı bana dönuk DoÖa'dakı tek ses motorun gurultusu İbrahım kaptan mısınaları ayarlıyor. Lımandan cıkıyoruz Elımı ağzımo dayayıp boğırıyorum Hangi yone gidelım kapton?.. Donmuyor Sol kolunun katk tığını goruyorum Gunese, dıyor. Guneş'ın ağzına doğru .. Dumenı kırıyorum Teknenın burnu ağır agır donuyor Korşımızdo kırmızı portokola benzıyen bır Guneş Yorısı denızın ıcmde, yorısı dışarı cıkmış. Demz ha tutuştu ha tutuşacak Tıpkı acık bır ağız gıbı Bızt bekleyen dev bır ağız Tam yol verıyorum motora Guneş'e, Guneş'ın oğzına doğru gidıvoruz .. Y A R I N : PİRİN HALK DANSLARI renkoyunde, Caddebostanındo Avrupa yazlık tıyatroları şeklınde müceddeten Inşo olunan tıyatroda BURHANEDDIN BEY ve Kumpanyası tcrafından, blrlncl defa olarak, yalnız hanımlara mahsus olmak uzere «aat yedi de (14'te) ARLEZIYEN Piyesı oynanacakttr.» diye yazılıydk Parls tiyatro yaşamını izleyen rahmatli Kemal Emln Bara (18881957) ustamız bu piyesl Turkceye çevlrmlş, lclnd* de bflşro!lerden «Baltazarıı oynuyordu. Benim, arotarına kotılmamdon önce hazınonan bu plyev le rolum yoktu, sadece kulis arkasihda 90revllydim. Behzat Budak, piyesin Ilk tumcesinl soyluyordu Sonra Çoban? Ve çoban ın oykusü boyunca bu t«k cümleyl yineliyordu. Ben de, sahnedeki avcının attığı her tufek patlayısından sonra kendisine «Boşa gittl!» diye seslenlyordum. Perde sureslnce aralıklı sahne arkasından yhietıyordunv Boşa gittll Sanatçılar uzun rollerlnl ağustos sıcağında kalın glysllerle guneş altında oyouyorlar. blr piyesin Ilk kez oynanması hir/ecanıyla terliyorlardı. Canlarını dlşlerlne tokmış bu sanatçıları kulis arkasından Izlerken her an yureğinlzln kafesinden fırlayocağını sanıyorsunuz. Neyse kl oyun, tüm «ksıkliklerlne karsın, az soyıdaki «rylrcı hanımların nazlı ellerinden çıkan sonuk alkışla bıttl. Perdenln tekrar açıttnosı gerekmedi. Çunkü renk renk yeldirmeli. meşlahlı, Işlemell başörtulu seylrcller süzüls suzule çıkıp gıttiler. Bu sahnedekilerln hepsl, geçmrşlerl k>sa olmasına karşın tanınmış, un kazanmış buyuklerimlzdl Aralarında Burhaneddln Tepsl, Şahap Rıza, Dr. Celâl Tahsln, Kâmfl Rıza gibi tanınmışlar vardı. Soyunmo odalorına kendllerinl atan bu sanatçılardan şunlan duyuyordum Ben bilmez mlydlm böyle plyesler seçmeyi? Nlye pollslyelere elatıyorum? Seylrcimiz daha uzun sure duygulu piyeslerl sevmıyecek! Evet ama hep seylrclnln sevecegi sunulursa, tlyatronun görevl nerde kalır? Bugün İcin görevden önce glşenin gelirl önemll) Tısssssssssl Bu buruk soz alışverfşl Erenköy'de binllen trende Haydarpaşa'ya kadar surdu. Ben orada onlardan ayrıldım. Uskudar*a yururken kendimle hesaplaşıyorum, günün toplamı su öç tümce: Boşa gitlil Ağustos sıcağmda karamsar olmaya başlarsam şubatın soğuğunda ns olurum. Yolun başında umutsuzluğa yer yok. Yalnız bir gercek var, tren paromla o pırıl pırıl gunum boşa gittll •*•• Böyle dus kırıklıklarıyla dolu anıları orka arkoya sıralamak Isterken blrden gözum; gazetemlzln bu sayfasında geçenterde çıkan (Turk Tiyatrosu Gerçeklerl) başlıklı yazıdan O günku gazelenln tiyatro llânlorı arasında. «6 agustos 1910 pazartesl gunu, E Taksim'dekl yopıtla llglll şu satırlora kaydı «Toksim aianında bır koç kez temeli atılan Şehlr Tlyotrosu ysni yapısı bitmek bllmıyordu. Basın ve aydın keslml DP. hukumetierlnln kültür sevmezliğinı buna neden biliyordu. Ben de 1958 yazında Salzburg Festlvollni Izlerken Clemens HOLZME ISTER ustoyı bundan oturu orayıp buldum. Buyuk Festlval sarayının yapımı işlerinln basındaydı. Kofiuyu hemen actım. Guiumsedi ve (Şimdlye kadar yapılmış olanı yıkımz, yeni projeye gore yenlden yopılmolı.) deylverdi ve anlamodığımı gorunce. (Tiyatro mimorlığıyla hlc bir yokmlıgı olmıyan beledlye baş mimarının yoptıklannın duzeltllebllecek yanı yok!) d+ye açıkladı. Onun bu goruşunu 1958 eylulunde VATAN'da yaymlamıstım. Yıllar sonra yapı bittl. Orantılan olçusuz, kullonıimamış boşluklan aşın, blr yapıydı. Beledıye bas mimannın projeslyle başlıyan yapı, bir baska resml mimorın kiml duzeltmelerlyl» bltirilmlstl. Günün blrlnde tanıstığım mimar, VATAN'da çıkan o yazımı arslvlnden çıkanp gosterlnce. (Pekl neden yoptınız?) diye sormakton kendlml alomomıştım.* Sozü «dllcn beledlye boş miman; flmdl, kuskün gittfğl bu dünyadan ruhlar ülkesine göçettigı Için, bu konuda karanlıkta kalmıs kösslerl aydınlatamaz. Ama ben; 4 şubat 1939 cumartesi gecesl rahmetll Dr. Lütfi KIRDAR'dan bir tiyatro binosı Istsdi Tiyatrosu projesı icin uluslararası bir yarışmo oçtı ve bırinciliğı Bertfn'de 1919 da Mox REINHARDT icin SCHUMANN sirkıni 5000 kışılık (Grosses Schauspıelhaus)u yapan Hans POELZIG kazanmıştı. Bunları yakından bilen Dr. KIRDAR gibi olgun bır adam, nasıl olur da boylesıne onemli bir profeyi guvenmedlğl mimora bırakır? • • • Rahmetlı mimar Rükneddın GUNEY, Parıs'te Guzel Sanatlar Akademısı mımorlık bo lumu ve Ecole Speciale d'Architecture'de profesor oian unlu Auguste PERRET'nin ogrencisiydl. Uttelık dunyaca tonınmış (Le Corbusler) gıbi o da PERRET'nin özel atolyesınde çalışmak mutluluğuno ermlştı. Ogret menı, 1911 13 arasında yapılan (Theâtre des Champs • Elysees'nın mlmarıdır. İçlnde uç oyrı tiyatro bulunan bu yapıt bugun de Parıs in en cağcıl tiyatrosudur. Her ne kodar 192629 arası, mimar SİCLİS'e Baron ROTSCHILD'ln yaptıraıgı Theâtre Pigalle'de en son teknlkle doşell tiyatroydu ama, işterlığı olmadığı içln o canım yapıt 1959'da acımadan yıktırıldı. Harp sonrası Ilk SHAKESPEARE festivaline giderken Dr KIRDAR, yedi yıldır lcınde ozlemfnl cektlğl tiyatro proicsinı. Mr. PROSTun blr mekhıbuyla berober, Rukneddln Beyin hocası Prof. PERRET'ye gotürup inceletme gorevinl bana vermlfti. inceleme Ama secım yuzunden Ankara'nın ofkesıne ugrayan Dr. KIRDAR, durustluk cezasına carptırıldı, Buyuk Mıllet Meclısınde kızaga cekıldı. Yerıne gelenler, nıcin olursa otsun, gunahları boynuna, bır turlu o tıyatroyo el uzatmadıiar, ıskelet yıllar yılı Istanbul'un yuzkarası olarak kaldı. Sekız mılyoniuk yapı 23 yıl bekletildikten sonro «113» milyonla bitirildi, 1969da oçıtdı. Bırbuçuk yıl sonra da cayır cayır yandı ve yıne bir o kadar milyon horcanarok tekrar oçıldı, bu kez sessiz, sadasızl Şimdi, butun bu araya giren klrll polıtika oyunlorından dogan surunceme suçunu, eskı projeye, ilk mımara yukleme eğiliml var, ki benı de kaleme sarılmaya iten bu oldu. • * • Arkadaşımın yukarıya aldığım satırlarını okurken bır an icin Rükneddın GUNEY'in tabutunu SALZBURG'da musallo taşına konmuş, HOLZMEISTER'den tezkiye bekler gıbi gordum Çunkü suruncemeyl yarotanları içimizde aramak yerine, nedenlerini dışarıya sormak bana ters duştu. Aşağılık politıka ve burokrası oyunlarıyla, yaşomının başyapıtı kundaklanan bu mimar ne kara talihii ve ne aksoylu klsidır ki butun bu çelmeler karşısında ağzını açmoya Igrenır, tum haksızlıklara gulucuklerle bakar? Prof. PERRET'nin; değerll öğrenclsl G>Jney'ın yaptığı İstanbul Tiyatrosunu ne denli beğendiğıni, hele projeyi denetledikten sonra ne kadar benlmsediğinl konıtlamok Icm (Technique et Archıtecture) dergisinin 1 2 sayısmdaki şu satırlara dlkkatl cekerim «İstanbul Tiyatrosu, Moskovo Sovyetler Sarayı, Milletler Cemiyetl Sarayı projeleri de Auguste PERRET'nin katkıda bulunduğu yopıtlar orosındadır» diye yozılı HOLZMEISTER'ın soylediklerine gelince, uluorta sozlerıyle bır çırpıdo Belediye baş mimarlıgını kucumseyivermlş Oyso unuttuğu onemlı, tarihsel bir gercek var Ounyanm en guzel operasını, bır »onatçı Inceliğıyle isleylp yapan Chorles GARNIER, Porıs Belediyesinde mımardı ve 186076 arosında Parıs Operosını yapmıştı. İçin icin ağlata ağlata, Inim inim inlete inlete oldurduklerimlzl mezarlarındo olsun rahat bırakalım. Biz katiller icin başıboş gezmemız yeterl kadar ceza değll mı"> Yaşamının baş yopıtı zorla alınan, eller elinde ve gozleri onunde dldlk didik edilen olgun bir mlmarın cektiği acı yanında benım boşa gıden tek gunum ve tren param nedir kı? Onun yıkılan dunyası yanında benım toy burukluğumun sozu mü olur? Her yonden ustaca planianmış, başlatılmış bır tıyatroyu yıllar yılı suruncemede bırakanlar, boşlarından atanlar, aramızda ellerini, kollarını sallıyarak doloşırken biz; gozleri açık, eli bos mezara soktuğumuz mimarın kefenlı boğazına sarılıp hesop soruyoruz. Peki. Neden yoptın? diye! Oysa, bu alavere dolavere arosında asıl onun omru, tum çabası boffl gittl, gittl ki gltti! Anılar, Acılar Muhtin ğimlz ondon bu dılek gerçekleşlnceye kodar bu konuyla yakından llgilendlğım İcin her noktayı açıklayacak dunımda tek yaşıyan tonıkıra Tiyatro soluğuyla buyumüş yazar arkodasımızın yukorıya oidıgım satırlarını okuyanlar demezler ml ki: Şu tstanbul ne tallhslz blr kentmlş kl başına getlrdiklerl Efendl, yıllarca ozlenert bir Sehlr Tiyatrosunu, sıradan bir belediye mlmanna cızdırecek kadar ustunkoru düşünen, yalm duzeyde, sorumsuz bir kişiymiş'. Demezler ml ki: Bu ne gozu pek, bu ne kendinl beğenmiş mimardır ki tnilyonlara malolocak boyle blr onıtı, üstelik binbır teknik ozellikien olan blr tıyutroyu, hem de Taksım'in gobeğıne dikmek cür'etlnl yuklenmiş!. Oyso ki; doha oncekl başkan rahmetll Muhiddln ÜSTUNDAÖ da, ylne Takslm'de bir tiyatro yoptırmak istediğlnde ilk Işi, 1929 da, Almonya'nın basta Stuttgart tlyatrosıı olmak üzere, otuza yakın kentte bnemll tiyotrolar yapon Prof. Max LİTTMANN'ı dâvet etmek olmuştu. ÜSTUNDAĞ'ın önertlerl yuzunden bu gorüşmeler bosa gittl. Doha sonro Şehzodebasında, arkası Bozdoğan Kemerine dctyanan bır konservatuvarla Şehir «Şu anda Romanya'da tek bır ınsan yazar olsun olmosın, sıyasal goruşunden dolayı tutuklu degıldır Krıtık konuları kapsayan kıtaplar yoyınlanıyor. ama kımse yargılanmıyor Her turlu sanatsal goruş savunulabılır Fantastık şnr de. modern şıır de, folklordan kaynaklanan şıır de Yalnız foşızmı, ırkcılığı sekşı oven, halkları bırbırıne duşurucu kıtaplar anayasaya aykırıdır. yayınlanmaz Helsınkı anlaşmasına bağlıyız > «TYS ile yaptığıntz ikilı kultur anlaşmasının iki ulke edebiyatlarına katkısı ne olacak sızce?» «Sendıkanızın gırışımı bızler ıcın gercekten onemlı Bır yazar degıştokuşu olarak gormu yoruz anıaşmayı Gıdıp gelmelerın turıstık bır gezı olacağına ınanmıyoruz Sızın goruşunuz de aynı Ana amac, yazorların edebıyat elçılerı olması Yazarlarımız bırbırlerını tanıyacak, estetık anlayışlarını poiıtık goruşlerını oğrenecekler Turk yazarları daha şanslı. cunku Romanya'da dılınızı bılen ve yapıtlarınızı aktarabılecek pek cok ınsan var Romen edebıyatı da burda yay gınlaşacak eıbet Pek çok ozanımız. romancımız vapıtlarıyla sıze yararlı olacak Ulkelerımız arasında hıcbır sorun yok Koklu dusunceler bızı bır araya getırecek Biz Romenler Baıkanlorın sılâhsızlanması na ozel bır duyarlık gosterıyoruz Azız Nesın. Balkan yazarlarını toplanmaya cağırmakla yennde bır gırısımde bulundu Sılâhlann gurultusu ne kodar ortolığı kasıp kavursa da yazarların esın perılennı urkutemez cunku > «Turk edebıyatı ve Turkiye'ye yaptığınız gezı hokkında izlenimleriniz?» «Turk uygarlığını yalnız kıtap lardan tanırdım Bır ulkeye dışardan bakılınca sonılır kı, o ulkenın egzotık bır coğrafyası var, ınsanları bu havo ıcınde yaşıyorlar. Sendıkanız yonetıcılerıne gonul borcu duyuyorum, bana yalnızco turıstık bır gezı yaptırmadılar. Tersıne ulkenızın toplumsal ve sıyasal gerceklermı yakından tanımamı sağladılar Her gun bır baska yazarla bır orada olma fırsatı bende su ızlenımı uyan dırdı Yazarlarınız bır butun oluşturuyorlar Bu arkadaşlor ulkenızın guncel gerceğını tanıma olanağı verdı bana Hepsı de humanızmın sozculerıydı Turkıye'nın her ne kadar guncel gerceklerı varso da. cevresınde bunların yer aldığı evren sel bır humanızmın yoklugundan soz edemeyız Bunu gogsum kobararak gordum IKI ulke yozarlarının da ınsanlığın yuce degerlerı ugruno sovaşım verdıklerıne ınanıyorum Insanlığın bu tur bır duyarlığa gereksınımı vor Turk yazorlorı bunu bano kanıtlodı'or Bundan boyle ulkemde sızlerın sorunlarınızın sozcusu olacağım Yazarlannıza da ev sahıplığı vaDacaâım > ERTUĞRUL icin uç hafta sure Istiyen Profesore, Londdro'don c*onuşte uğrodım. Bu kez buyuk ustanın gozleri pırıl pırıldı. Her paftayı ayrt oyrı imzalıyarak onaylamıs ve eieştirllerını da bir roporla bıldırmiştı. Dr. KIRDAR'a yazdıgı ozel mektupta şoyle blr tumce kullanılmıştı: «Her hangi uygar bir ulkede, bır buyuk kent belediye başkanının o şehre armağan edebilecegi en guzel anıt boyle bir tiyotrodur. Bu otılımınızdon otüru sizl candan kutlar, yapımında basarılar dilerim.ı Aynlırken bono da> Guney gıbı bır öğrencım olduğu için övünç duyuyorum* dedı. Istonbulc donup de PERRET'nin mektubunu Dr. KIRDAR'o verdiğım gün o da bır çocuk gibi sevtnmlştı, Rükneddın de çetın sınavı başarıyla geçmiştı. ••• 30 mayıs 1948 tarihii CUMHURIYET'ten su satırları alıyorum«Istiklâl marşındon sonra vali bır hitabede bulunmuş ve tiyatro torıhınden bohıs.le temaşonın sosyal hayattakl rolunu belirttikten sonra demiştir kl: (Blna tahminen sekiz milyon liraya cıkacaktır, kaba Insaat İcin beşbucuk milyon lira sarfedllecektir. Bu seno blr milyon Iklyuzbln liralık kısmı yapılacaktır.ı dedi ve ellndekl molayla temele ilk harcı koydu. O yıl binanın Iskeletı yukseldl.