Katalog

EKONOMİ... EKONOML EKONOMI... EKONOMİ.. EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMI... EKONOMİ... EKONOMİ... Kenan MORTAN Istanoul Valısi ve Beledıye Başkanı'nın onak ocıklaması ıle 8 mart 1978 tarıhınde başlatılon fıyat kontiollan tam anlamıyla cıkmaza gırmıştır «Tum fıyat artışlarına karşı» boşlatılan kontroller k'âsık Beledıye etıket kontroluno donuşmüştur Istanbul Iktısadı Teftış Heyetı Mudurluğunun 9 mart 1978 ıle 24 nısan 1978 tarıhlen orosında yaptığı kontrol sayısı 9737'dır Kontrollar sırasında ana u\gulama 3489 sayılı yasa ıle olmuşlur Soz konusu yasa «perakende tıcarette pazarlık•« sattş mecburıyetı» getırmektedır Kontrollann bu yasado yoğunlaşması nedenlerıne goz atmak ıçın, tkımler ustunde» kontrol yapıldıgına goz atalım «Kaucuk Ithalat ve Ihracatçısı sunto tuccan, Et ve Balık Kurumu, Dış deposu Konfeksıyoncu, Buzlıane, Kıtopevı, Oto Yedek Parcacı Melamin Sanayı, Demırcl, Mobilyacı. Elektrık kablocusu, Nalbunye, Formıko, Kumaşçı, Saat Itholatçısı, Elektnklı alet satıcısı, Pırınç Alımınyum bayıı, OMO ve Vakko» Bır ıkı bırım dışında hemen hepsı yo son eldır, ya da bır oncesı Burado yapılan yo blr malın stok sayımı veya pıyasado paradon boı oıan «naylon fotura» kontrolu Ozde cıkmozın cok daha koklu olduğu açık 16 motorıze ekıp oluşturulup yolo çıkılmış, buzhanelerdekı peynırler sayılarak peynırdekl fıyat artışlarının onlenebıleceğı sanılmıştır. Et ve Balık Kurumu na gıdılmıştır et plyasasını duzenlemek icın. DENETİM GELIR İCIN M l ' Istanbul ışyerlerımn soyısının cokluğu ve ano uretırn merkezı olmasıyla fıyat denetımlen acısından Dilot ıl olarak saptanmıştır Kesın olarak bılınrnenesıne karşın Istanbul'da 200 bınl aşkın ışyerı var Bunlardan 70 bını Istanbul Tıco ret Odasına kayıtlıdır Bu denlısıne genış bır olanın denetımı Istanbul Defterdarlığı ılk gunden yan çlzmıştır 200 bın ışyerlnı denetlemek üzere kala kala 7 molıye elemanı vordır Ama Beledıye gelırlen esaslı olarak artmıstır' Beledıye Zabıto Müdurluğu 34 günluk kontrol lardo 45 bın esnofı kontrol etmış 5677 si hokkın da zabıt tutmuş ve sonucta 1 8 mılyon para cerosı kesmıştır Hatta nerdeyse bu gıdışle Beledıye Gelırlerı Yososınm cıkmasına gerek kalmoyocaktır . Dahası vor Eğer fıyat ıstotıstıklerıne bakıl'rsa fıvat artışları fıılen durmuştur Gerıleme özel lıkle gıda maddelerınde gorulmektedır Istanbul Ucretlıler Gecınme Indeksıne gore 1978 yılın>n ocakşubat donemmde yuzde 5 artmıs Fıyat denetıminın bas'amasından sonra yüzde 1 e duşmbş Oysa hayatın kendısı bu sayıları reddetmek te Peynır 60 lıradon 75 lıraya zeytın (Gemlık) 30 I radon 40 lırayo cıkmış acık pazarlarda Sozae duşuşler n tek bır nedenı vordır Flyat denetımlen oncesı etıket mecburıyetı her yere bıldınlmıştır Bunun sonucu etıketlerde fıyot lar duşmuştur Istatıstıklere konu olan sayı ıse •tıketlerdır CIKMAZIN BAŞI . Şımdı ism yasal platformda do dözenlendığl gorulmeKte 29 mart 1978 tarıhlı Resmı Gazete d« yurürluğe gıren teblığ Ile Irmıkten. sabuna yer döşemesınden ampule kodar hemen her şey 3003 sayılı yaso kapsamına alındı Kısaco bun ların toptan fıyatları Sanayı Bakanlığı tarofındon belırlenecektır Hafızalardakl canlı anısı ıle Fıyat Kontrol Komıtesı ise bunlarm perakende fıyotmı bulacaktır Belkı de gecmıjin deneytorl ll« fıyotforın oluşmasında bazı ııkeler gözonunde tutulmuştur Örneğın 10 madde ıle flyat ısteyen bır şırketın osgarl yüzde 70 kaposite ıle calıstıâı kabul edıl mıştır Boylece şırketlerın kapasıte kısarok bunu molryetienne yüklemelerı önlenmeye cohşılacak 24 nısan tarıhınde yururlüğe gıren ek düze.n lemelerde s j «ek duzenlemeler» getınlmekte • Ithol mallarının fıyotlarının artınmı «ön kârı dondumlmustur * • Toptancı adedı ne olursa olsun «toptancı izne» bağlıdır • Perakendeci kârlar dondurulmuştur • Fıyotlaro değlşık Islmler altında eklentl yopılamayocaktır Boylece «parovon sirfcetferin önlenece$f», «fıyatların dondurulacoğıı kanısı pek yaygındır. Pilot il Istanbul'da fiyat kontrolleri Beledıye'nin etiket denetimine dönüstü • 200 BINI AŞKIN IŞVERENİN BULUNDUĞU ISTANBUL DA 7 MALIYE GOREVLISİ FIILEN GOREV YAPIYOR VVASHİNGTON, OECD YARDIM KONSORSİYOMUNDA TÜRKIYE'NIN "SIKIYA ALINMASINI.. ISTIYOR Uluç GÜRKAN Ecevıt hukumetı Uluslararosı Para Fonu nun (IMF) yeşıl ışıgını oldukca koloy saglamıştır Bunda Ikıncı Mıllıyetcı Cepıe Ortaklıgının fon vetkılılerı ıle uc ay kadar devan eden goruşmele rının katkısı olduğu kuşkusuzdur Ancak Uluslararası Para Fonu nun Inglltere gıbı bır deve dokuz ay boyunca kok sokturdugu Peru Portekız Ispanyo ve Mısır da sıyasal calkantılarla sonuc lanon bır katılık ıcınde olduğu hatırlandığında Turkıye nın gorduğu kola\lık onem kazonmakta dır Bu kolaylık Turkıye nın anlaşma öncesınde Para Fonu nun ısteklerı doğultusunda devaiuas yonu da kapsoyan bır dızı ıstıkrar onlemını yu rurluğe koymuş olmasıyla acıklanamaz Istıkrar onlemlerının uygulanıp u\gulanmaması Turkıye nın ıhtıyarına bırakılmış'ır Buna korşın. Uluslar DUNYA BANKASI DORDUNCU BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI ÇALISMALARINA KATILMAK ISTEDI. YABANCI BANKALAR, YENI KREDILER IÇIN BAZI KOŞULLAR ONE SURMEYE HAZIRLANIYOR. a'ası Paro Fonu no bırtakım yenl odunler de verılmemış degıldır Aksıne Turkıye nın «Stand by» duzenlemesıne ılışkın koşullar alışılmışın otesın de hoşgoruludur Para Fonu na karş. yukumlulukler Merkez Bankosı nın xamu Kesımının fınansmanma vone lık kredılerı net ıc varlıkları ve dış Dorçlarına suresıne gore koyulan tavanlarla sınırlıdır Fon un merikanın «skl başkanlarından Nikson'un ekonoml danışmanı bir blllm odamı onılarını yozarken ozeilıkle «fiyot hareketleri» üzerinde duruyor Aşırı fiyat ortıslarının, bir anlamda fiyat «patlamalarmm» sonunda varolan duzenı «tehdıt edıcı» boyutlara uzanabıleceğını yınelıyor Bu konuda en ryl carenın «flyai denetimınden \ıaz gecmek» olduğunu soyluyor Fiyat denetımlnln «pazar ekonomisının korunması acısından zararl» olduğunu vurguluyor FiyoMarın denetimlnın kapltalist Işleyişi aksattığını sa vunuyor acıkcası Bundan da ote, »iyat de netlenmesinin tduzenl tehdıt edlcı» sonuc lara yol acabileceglni vurguluyor  atılmaktadır Ancak, fiyatlann bu kerkunc patlaması atılan odımlorda bazı yanlışlıklar ya da henuz olınmayan onlemlerin alınmasını zorunlu kılacak belirtıler taşımaktadır Ekonomide fıyat artışlarını onlemek ıcın talep acısından konuya egilınmış talebi kı sarak fiyat artışlarını onleme yoluna gıdıl mıştır Bunun icln orneğln taksltli satışlarla ılgill kararlar aiınmıştır Ama bu karar ters tepmıştlr Eskiden taksith satışlardan alın makta olon kopora oranı değışmış, bu oran talebi kamcılamıştır Resmi rakamlar ekono mıde toplom kapora mıktarının 8 mılyar lira ya yaklaştıgını ortaya koymaktodır Baska bir deyımle ureticı flrmalar yeni bır kredf kaynagı bulmuşlordır Bunun adı da kapo radır Maliyeti sıfır olan bir kredı kaynagı dır Kapora yoluylo belli uretim fırmaları kendllıglnden oncelik almakta maliyeti sıfır olan kredı aracılığtylo ekonomide tekelleşme yogunloşmoktadır Işte, bu eğillm fıyat artışlarını alablldiğine koruklemektedir Ecevıt Kukumetl gecen hafta aldığı bir dlzl korarlo fıyat denetimınden vazgectl Malıye ıle Sanayl ve Teknolofi Bakanlığı nın Resml Gazete'de yayınlanon bir dlzl tebtlğl, ureticl fırmalara «maliyetlerlnın kendılerlnce belirlenmesi» llkeslni getirmekte, ardından satış fıyatımn saptanmasında belırlı kar oranları uygulonmasını öngörmektedir Işın son derece llgınc bir başka yonu, bu karorların Resmi Gazete de yayınlanma tarıhlerlne yoneliktır 1978 yılının ılk uc ayına ılışkln fiyat artış rakamları akıl almaz bır durumu gozler önune sergilemektedir Tıcoret Bakanlığı'nın resml rakamlanno gore, 1978 yılının ilk uc ayındoki flyat artışlorı Cumhuriyet donemlnın en yuksek flyat artışlarını belgelemektedir Uc ayın fiyat artışı yüzde 13 6'dır Salt bu rakam son Cerece tettlıkell bır eğllımin, toplumdokl en buyuk patlamanın gostergesldlr 1958 ve 1970 aevaluasyonlarından sonra, o zamana ılıskın yıllık fıyat artışları, araştırmalaro gore yuz d« 2022 duzeyinde kalmıstır Şimdl Ist, yıl sonuna degin, fiyat artışlarının en lylmser tahmlnl» yuzde 4O'ı bulacoğı yapılan hesap lar arasındadır Ecevit ocak ayında iktidara gelmıştlr Ocak oymdaki fiyat artışından Ecevit sorum lu tutulomaz Ancak, martton sonraki fiyat artışları da, atık sadece eskl iktidara ve devrahnan «enkaz»a yüklenilemez Gerci bugune gelirken, Turkiye cok agır bir buna lımdan gecmlştlr ve gecmektedır Uretim duşmuştur Ama, duşmesınl surdurmektedir Yatırımlor aksamıştır Ama, aksamasını surdütmektedır Hammadde ve doviz yokluğu ekenominln belınl kırmıştır Ama, dövlz ve hammadde hâlâ yoktur. Bu yonde adımlar belkl tek flyat olarak orneğln 200 bin lırada kararlanacoktır Devlet bunun verglsınl alo caktır Ancak vergi alma pahasına bundan cok daha pahalı bir sonuçlo karşılaşılmak tadır Her ne kadar maliyetlerin Sanayı Bakanngı nca denetlenmesı ongoruluyorsa da bu kâgıt ustunde kalmaya odoydır Cunku uretim buyuk olcude dışa bagımlıdır Dışar dan getırilen bır malın teknık deyimıyls ıt hal girdısinin gercek moliyetınl bılmeye ola nak yoktur En sıkı denetimden gecse bıle gercek molıyete ulaşmak olanak dışıdır Do layısıyla flrmaların malıyetlerl yuksek gos tererek karlarını yuksek lutmaları olaîilıgı cok yuksektir Bu korarla fırmaların karları kagıt ustunde kısıtlanmış gıbı gorunmekte dır Oysa gercekten karların ortısıno buyuk olcude izın verılmıs olmaktadır Bu yıAssk karlar elbettekı fıyatlaro yansımakta sonucbırakmakla karlar serbest bırakılmaktadır Toplumdaki huzursuzluk gun gectlkçe artmaktadır Aslında altı çizilmesi gereken gercek şudur Fiyat artışlarının temelınde korların onune gecllmemesl olgusu yatmoktadır 1978 yılının ılk uc ayındakı cumhuriyet donemlnın en yuksek fıyat artısıylo karşılaşılmış olma sındo karların yanında elbette kı son uc yılın ekonomik karartarı ve darbogazları yat maktadır Ancak Ecevıt Hukumetı buna bır set cekebllirdl O da kârları dondurmaktan gecmekteydi Ucretler dondurulamayacağı na, hammadde fiyatına etkill olunamayaca gına gore, kar oranlarının düşurulmesl en akılcı karar olacaktı Şlmdi fıyatı serbest bırakmakla, karları serbest bırakılmaktadır işte, bu noktada Nıkson'un ekonomi donışmanının ogutlerlyle Turkıye aynı poralele duşmuş gorunmektedır O bılim odamı «fı yatlar denetlenırse sistem coker» diyor Fi yatiarın serbest bırakılmasıyla sistemln sur durulmesı ozdeş gosterılıyor Ya da oyle gosterilmek isteniyor Bır ıktidarın gucu aslındo bu donguyu kırmakla ortaya cıkar Ekonomide bugunku gerçekler, bir oncekl kararın sonucudur 1978 yılının ılk uc ayından Oemirel sorumlu tutulabilir Ancak, bundan sonraki uc aydan sadece Ecevıt Iktidarı sorumludur Izlenen ıktısat politıkası ıse, bu sorumluluğu agırlaştıracak ogelerı kapsamaktadır Ekonominın «durgunluk icm de ağır bır enflâsyona» duşmesinl onlemek icm gerekli kararı olmada bir an blle yıtlrilmemelıdır. ıYORUM EN BÜYÜK PATLAMA Yalçın DOĞAN Bunun önüne gecebllmek ve bir ölcüde resmi fiyatın ustunde oluşan karaborsa fıyatını ortadan kaldırabilmek amacıyla Ecevit Hukumetı onemli sanayi urunlerinde fiyatları serbest bırakmıştır Bır anlomdo bu urunlerde fıyat denetımlnden vazgecmiştir Flrmaların «malıyetlerlnl kendilerınin belirleme si ve bıldlrmesı» bu anlamı toşımaktadır Bununla amaclanan, pıyasada iki ayrı fiyat oluşmosım onlemek ve oluşan tek fiyattan da vergı akıbılmektir Ornegfn, bır arabanın resml flyatı 125 bln, karaborsa fiyatı 250 bın lıro ise, devlet 125 bin lıro uzerinden vergı aimakta, karaborsa fıyat farkı billnen kişi lerın cebıne inmektedır. Yenl kararla fiyat, Türkiye'nin AET Fünm ÖZBİLGEN Turklys AET Karma Parlamento Komisyonunda gecen hafta ozel sektor, kamu sektoru, bakanlık ve hukumet temsllcılerı ıle parlamenterler, Turkıye nın AET karşısmdaki durumunu goruşmuşler ve AET ye karşı ızleneceK polıtıkayı bırlıkte oluşturmak uzere calışmalara başlamışlardır Komısyon calışmalarını bu hafto da surdurecek ve oluşturulacak polıtika komısyon uyeler'nın AET'deki temasları sırasında AET yetkılılerıne anlatılacaktır Komisyonun geçen haftakı 'oplantılarında komısyon uyesı parlamenterlere Sanayi ve Teknolo|ı Bakanlığı tarafından hazırlanan özel ve gızli bır rapor sunulmuştur AET karşısında Turk sanayıının durumunu belırleyen rapordo ayrıca ızlenmesı onenlen polıtıkalar da acıklanmaktadır. KONSOLIOE LISTE Raporda. Turkıye'nın AET den yaptığı ıthalatın lıberasyon lıstelerı yoluyla ve ızınsız olarak gerçekleştırıldıgıne dıkkat cekılmekte bu lısteıerde şımdılık uyguldnan mercı musadelerın de kaldırılması halınde sanayıın rekabet gucunun kalmayacagı anlatılmaktadır Lıberasyon lıstelerındekı uygulamo raporda şoyle acıklanmaktodr. cBugun yuzde 40'lık konsolide Mberasyon llstesinın yuzde 21'lık bolğmu mersı musaadesin* tâbi olarak korunmakta, yüzde 18,8'lik bolumu serbest bırakılmaktadır Merci musaadesine bafHt maddelerce mercl kaydı kaldırıldığındo yerli üretıml bulunan bu maddeler hıçbır zaman kısa vadede AET ile rekabet edemeyecektir. Zlra bunlarm tamamıno yakın bölumü yeni kurulan ve üretıme gecen sanayılerdır Konsolide lıste ulusol sanayımiz için büyük tehlike oluşturmakta, kurulu sanayımıze ve yatırım egllımfne olumsuz yonde etkl etmektedir • Raporda bu etkının gıderllebılmesl ıcın AET'ye konsolide eoılecek maddelerın Turkıye tarafındon saptanması ve kalkınma planlarında açılc* lanması onenlmıştır KONTENJANLAR Katma protokole göre AET'ye açılan Ithalat Vontenıanları da raporda eleştırılmekte, «AET lehlne arttırma takvimine uygun olarak acılan kanten|anların genışletilmesi ve gelecek yıllar ıcrn yeni kontenfanlann acılması mevcut sanayl ve yatırım eğilimi bakımından sakıncalı gorulmektedır Bugün sadece motorfar lcin AET lehine 32 milyon 450 bin dolorlık kontenjan açılmıştır Bu şektlde yenl Imalata başloyan yatırımlor Icın konttn(anlor büyuk tehlike teşktl etmektedir,» daıılmektedır. Roporda, bu sakıneatonn gıdenlmesl İcln karşısmdaki politıkası komisyonda belirleniyor kontenıanların kompozisyonun Ithat gereklerıne gore Turkıye tarafından saptanması ve planlarda acıklanması bır onerı olarok getırılmıştır. GUMRUK İNDİRIMLERİ 12 yıllık ve 22 yıllık gumruk ındirlmı lıstelermde yer alan maddelerın bır bolumunun henuz yatırımının bıle gercekleştırılemedığı maddeler ol duğu belırtılen raporda «Turkiye daha kurama dığı sanayiler icm AET'ye gumruk indlıimine baş lamaktadır. Dörduncu Beş Yıllık Plan dönemı so nunda üretıme gececek sanayiler icin bugunden gumruk ındlrimı uygulanmaktadır Bu sanayiler 1983'de uretıme gectlğınde AET'ye karşı gumruk Indirimlmiz ortolama yuzde 80 oranında olacak tır. Daha uretıme başlamayan bir sanayinin AET ye karşt yüzde 80 gumruk Indirimi uygulamas sanayiteşme stratejısine tamamen ters duşmek tsdır,» denılmıştır Raporda gumrük ındırımındekl sakıncalan gı dermek uzere Turkıye'nın rekabete ocacağı mal ları kendısının belırleyerek kalkınma planmda açıklaması onenlmıştır ÜSTELER ARASI AKTARIMLAR AET den yaptığımız ıthalatta gumruk vergıle nnın bır bolumu 12 yıllık bir surec ıcnde. bır bo lumü de 22 yıllık bır sureç ıclnde s fıra Indırilmektedır 12 yıllık lıstede yer alan bazı sanayı ürunlerının henuz dış rekabete acılması doğru bulıınmadığı ıcın daha uzun bır Indırım surecı ongoren 22 yıllık lısteye aktorılmalorı gerekmektedır Ancak AET ıle ımzolanon Katma Protokala gore bu olanak sınırlandırılmıştır Raporda bu durum şöye anlatılmaktadır «12 ve 22 yıllık llsteler arast mal aktarmaları AET'den yapılan fthalatın yuzde 10'u ile sınırlıdır Ayrıca Ortaklık Konseyinln bır kararı ıle bu oran yuzde 8'e ındırilmiştlr Bakanlığımızca yapılan blr araştırmaya gore mevcut sanayi içinde 22 yıllık listeye aktarılması gereken malların oranı yuzde 27,24'tur. Dörduncu Beş Yıllık Plan do nemi icmde gercekleştırilecek bazı yatırım proje lerı de yuzde 14,9 teşkıl etmektedir. Bu duruma gore lıstelerarası mal aktarmalarında bugun icm talep edılmesıne kesın zorunluluk olan aktarma oranı yuzde 42,14'tur Halbuki Katma Protokole ve Konsey Kararına gore tanınan olanak yuzde 8 olarak sınırlandırılmıştır» Raporda bJ durumun duzeitılmesı ıc n Turkıye nın dış reKabete acacagı malları sapta/ıp bjnlarda 5 eşıt taksıtte yuzde 20 lık indırım yapılması ongorulmektedır ÜCUNCU ULKELERLE İUŞKILER AET ıle ımzalanan Katma Protokolun ücuncu ulkelerle ılışkılerımlzı de engelledığı, bu durumun Turkıye nın ıhracat olanaklarını sınırladığı kaydedılmıştır Bu konudo şu bılgı verılmektedır «Turklye topluluk dışı bır ulke ile gumruk tavızleri ile ılgılı bir ılışkı kurdugu takdırde ucuncu ulkelere verdıği tavızlerin aynısını AET'ye de verecegı gıbı, AET'nın preferans marjını saklı tutacaktır Bu durumda ıhracatı gelıştirmek icın Ortadogu ulkelerı veya sanayıleşmlş dlger ulkelerle ekonomik ilışkl kurulması Katma Protokoldekı engeller yuzunden mumkun olmayacaktır Halbuki Türkiye'nin onayını almodan ditediği ulke ıle istedıgı anlaşmayı yapabılmekte, hatta Turkıye'ye tanıdıgı tavızlerin aynısını veyo fazlasını verebılmektedır Inısıyatıf tek toraflı olarak AET lehine Işlemektedır Turkıye'nın Ihracat ımkânlarını AET dışına kaydırması bu engeller yuzunden mumkun olmamaktadır » Bu sakıncalan gıdermek ıcın Turkıye'nın AET dışındakı ülkelerle ekonomik ılı^kılerlni ve ıhracatını gelıştırıcı nn'asma yaprra olanoğı saglanması ve AET'ye bu yonde teklıf goturulmesı gerektığı de raporda kaydednmıştır Piyasadaki kağıt para miktarı azaltıhyor Merkez Bankası'nın piyasadaki kâğıt pa ra mıktarını azalttığı gözlenmektedır Nıscn ayının ıkıncı ve ucuncu haftasma ılışkın ei dekı en cok buigulora gore pıyosadaki kâgıt para miktarı 2 mılyar 834 mılyon lıra ozaltı larak 81 mılyar 905 mılyon lıra düzeyıne ın dırılmıştır Pıyasadokı kâğıt para miktarı 24 mart 7 nısan tarıhlen arasında ıse 8 mılyar 703 mılyon llrolık bir artışla 84 mılyar 739 mılyon lıroyo kadar cıkmıştır. Nısan ayı ıcındeki duşüşu sonunda plyosadokl kâğıt para mıktarında yılbaşına göre 4 mılyar 24 mıtyon lıralık b r coğalma gerîe^leşmış bulunmaktodır Gecen vılın eş donenınde ıse bu coğalma 2 mı',ar 944 Tiıl/on lıra duzeyinde bu'ı.nTiOKtaydı. Merkez Bankası yetkılıleri, piyasadaki kâğıt para mıktannda ortaya cıkan şışkınlığ. fıyat ve ekonomik istıkrarı bozan nedenlem başında saymoktadırlar Hukumetın parasai genışlemeye yol acabılecek fınansman polı tıkosı izlemesınden kacınmasını ısteyen Mer kez Bankası yetkililerl bunun sonuclarınm dar ge'ırlılerın sırtına yuklend ğınl savunmoktadırlor Merkez Bonkası Başkanı Cafer Toyyar Sadıklar Merkez Bankası'nın gectlğımiz solı gunu yapılan Genel Kurulundo bu konuda şoyle konuşmuştur «Emısyondokl buyume dıger etkenlerle bırlikte flyatlarda aşırı artışlara yol acmaktadır Bu yollo enflasyonun kamcılanması en haksız vergı şeklınde dar gelirlılerın omuzuna yuklenmektedır. 1978 yılında enflâsyon oranını bellı bır seviyede tutabllmek icln Merkez Bankası kredilerinde sınırlı bir artış hesaplanmıştır Bu sınırlomo kamu ve ozel sektor kredilerinde llmitler şeklınde uygulanacoktır. Merkez Bankası olarak bu uygulamada kararlıyız Zıra uygulamanın başarısı ekonomik ıstikrorlo doğrudan doğruya llgilldir» COK sa/ıda ulkeye dıkte ettığı gecmış borçların tastıyesı konusunaa do Turkıye den ıstenen. yaınızca bır plan hazırıamasıdır Hem ae a/lar sonro HOŞGORU NEDENLERI Uluslararosı Paro Fonu ıle yapılan goruşmelerın ve sunulan «nıyet mektubu»nun carıhı anımsandıgında bo nobyoıunun nedenıerıne ılışkın bozı ıpuclon bulunabılır Mart ayında Turkıye ıle Sovyetler Bırlıgı arasındakı ekonomıK ve moıı ışbırlıgının genışletılmesıne yonelık goruşmeler yapılmışlır Nıson oyının ılk haftasmda ıse benzer goruşmeler Lıbyo ıle surdurulmuştur Bo/lesı rostlantuarın ılgınclıgı rastlontıylo da ortaya koyuiabılır Sovyetler Bırlıgı Genelkurmoy Başkanı Turkıye ae ıken Amerıkan tıaoer a|anslorı şu haben gecr ışlerdır BırleşiK Arnenko Sa vunma BaKunlıgı Turkıye ye »atılacak 32 adet Fantom ucogı icm Mc Dougıas fırmasıno sıparış vermıştır Lıbyo yardım ıcın Turkıye nın Uluslararası Para Fonu ne anlaşmosı gerektıgını acıkco soy lemıştır Sovyetler Bır'ıgı ıse Ecevıt hukumetmın Mıllıyetcı Cephe ortaklarından devralınan enkazın temızlenmesınde yardımcı olabılırdı Boyie bır yardım 11 ulke orasındokı ılışkılerı «komsu dostlugu» anlayışmdan bıraz daha ıienye goturecektı Ecevıt hukumetmın bu ılerlemeye ıstek I olduğu kuşkuludur Bırleşık Amenka n n notron bombasıno Korşı tokmılon tavır bu kuşkuyu pe kıştırmektedır Bırleşık Amenka nın notron bomoasınn butun NATO ulkelenne verıleceğını acıkloması üzerıne Sovyetler Bırlıgı Komumst Partısi Genel Sek reterı Leonıd Breınev Turk Hukümetıne bır mesaı gondererek bomban^n Turkıye sınırları icıne sokulmomasını istemıştı 8u mesoıo olumlu bır yanıt verılmedı GÖZDEN KACANLAR CHP iktidara nazırlandıgı gunlerde Uluslarorosı Paro Fonu nun «yeşil ışıgı»no gerek kolmoksızın Sovyetler Bırlıgı nden Lıbyo yo ve Iskandınav ulkelenne kador uzanan cok sayıdo ulke ıle ıkılı yardım anlaşmalorı yaparok ekonomm sorunların ustesınden geleblleceğını duşunmekteydı Iktıdaro gelındıkten sonro bu duşuncenın sosyalıst ulkeler dışındo gercekleşemıyeceğı goruldu Batıyı horekete gecrmek ıcın Paro Fonu'ndon gecılmesının kocmılmaz olduğuna ınanıldı Burada ekonomik cıkmazın aşılmosında ozsl yabancı bankaların ustlenebılecegı rol konusunda onemli bır noktanm gozden kacırıldığı anlaşılmaktodır Turkıye nın 1978 yılı ıcınde tasfıye etmek zorunda olduğu 4 mılyar doları ofkın dtç borcunun tamamıno yakın kısmı yabancı bankalara aıttır Odemeler dengesı acığım" kapatılması ıcın gereKlı dış fınansmanın onemli bolumu de yabancı ban kalarca karşılanacoktır Özel yabancı bankaların elınde buyuk tutar larda nokıt fazlası bulunmaktadır Bu nakıtın kredıye donüşturulmemesl yabancı bonkaların zararo uğramasına yol acmaktadır Ote yandan ocılan kredilerın suresınden once odenmesı eğılımı de zararı buyütmektedır Bu ortamdo, sosyalıst ülkelerın desteğını alan bır Turkıyenın uluslararası para pıyasalarından ıstedıği kredılerı bulmosı olosıydı Yabancı bosında, kapıtalıst batı cembennın dışında olan cok sayıdo ülkenın para pıyosalarından yuz mılyon larca dolarlık kredılerı uygun faız ve sure koşullarıyla sağladıkları yazılmaktadır Turkıye'nın gozden kacırdığı bu olgu Batıda gereğınce değerlendırılmıştır Uluslararası Para Fo nu nun alışılamamış hoşgorusuyle sosyalıst dunya ile ılışkılerın boyutları genışletılmeden sorunların kapıtalıst Batıya bağlı bır bıcımde cözulmesı yolundakı seçım kolaylaştırılmıştır Ancak, koloylaştırılon secımın sonrası gucluklerle doludur GUNDEMDEKI GUÇLUKLER Guçlüklere ilışkın ılk belırtı Oünya Bankası koynaklı olmuştur Dunya Bankası. Turkıye'ye yapacağı yardımm kapsamını genışletmek ıcın dörduncu plan'ın yapımıno katılmayı onermiştır 8LI önerının reddı Dunya Bankası masolının sonu elmuştur. Öte yandan, Malıye Bakanı Zfya Müezzınoğlu bugünlerde, Uluslararast Para Fonu ıle anlaşmıs olarak yabancı bankalonn yetkılıleri ile göruşmektedır Türkiye'ye kredı acmak Icın aralarında bır konsorsıyom oluşturacaklarını soyleyen yabarrcı bankaların yetkılıleri ıle bır sure once Ankaro'da do konuşulmuştu Gectığımız gunlerde Turkıye ye «Sizi gormekten memnunuz, ancak once Para Fonu ıle onlaşın» dedıklerı bılınen yabancı bankalor şımdı ağız de ğıştırmışlerdır Turkıye ye kredı acacaklar nı ve 2 5 mılyar dolarlık bır dış borcumuzu ertel6yeceklerını tekrarlomaktadırtar Buna karşın Uluslararası Para Fonu ıle anlaşmonın yeterlı olmadığını, Turkıye'nın dış ekonomik ılışkılerının yonlendırılmesıne ılışkın kendilerınin de bazı kayıtları bulunduğunu soylemektedırler Yabancı bankaların degısen tovn Türkıye' nın ekonomik sorunlannı cozmek ıcın arkasındakı tek desteğın Uluslararas Paro Fonu olmasından koynaklanmaktadır Benzer bır baska gelısme ıse ekonomik ışbırlığı v« kalkınma teşkılatı bunyesındekı Turkıye'ye yardım konsorsıyomu'nda gözlenmektedır Turkı ye, kısa odı OECD olon Ekonomik isbırlığı ve Kalkınma Teşkılâtı'na bağlı konsors yomun yenıden conlandırılmasını ıstemektedır Boylece konsorsı yom aracılığıyla kalkınma yo'u T>I aiTiası ve OECD ulkelenne olan ıthalot borçlarının ertelenmesı ongörulmektedır ABD'NİN TAVRI Turkıye ye Yardım Konsorsıyomu'nun canlandırılmasına Bırleşık Amenka nın yaklaşımı ılgınctır Dunya Bankası ıle Uluslarorosı Paro Fo^u nu denetledığı sır olmayan Bırleşık Amenka Para Fonu nun Turkıye ye yumuşak davrandığından yakınmakta ve Turkıye nın «Sıkıya alınmasıtnı ıstemektedır Buna gore Turkıye nın borc'arının ertelenmesı İcm ünlu Parıs Kulubu yenıden ışletı'e cek ve suresı dolan borclar ıcın her yıl bu kulübün karşısına cıkılacaktır Bırleşık Amerlka'nın onensı konsorsıyomun Isvec dışında kalan ü/e'erınce benımsenmıştır Bu arada Federal Almanya nın tutumu da kesınlık kazanmıştır Uluslararası Para Fonu nun «Yeşıl ışığı» kolay yonmıştır Ancak bu ışık kapalı kredı musluklîrının acılması yonunde deıîıl Turkıye'nın ekonomik bunalımına kapıtalıst Batıyo bağlı guclüklerle dolu cözum aranması yonunde ışlemışe ben