Katalog

CUMHURrYET 6 ARALIK İ978 Y ED İ TABLO 2 Son 20 yıldo oskarf müdahotoye konu olon ülkelerin belgesai doğılımı Toptam deviat •ayısı 2 28 4 17 r Mudahale olon ülk« soyısı •«. 2 7 10 24 13 Bölg* Kuıey Amerlko Avrupa Okyonusya Ortodoğu Asya Afrika Latin Amerika T O P L A M Müdahole olon ulke oranı 41 45 53 62 41 Dünyamızda askerî yönetim sorunu Otman ULAGAY 22 45 21 139 % % % % TABLO: I SON 20 YILDAKİ ASKERİ DARBE VE MÜDAHALELER 58 AFRİKA : SUDAN ETYOPYA ZAİRE CEZAYIR DAHOMEY TOGO GABON BURUNDİ 0 A CUM. KONGO GANA NtJERYA YUKARI VOtTA SİERRA LEONE MAÜ LİBYA SOMALİ FAS UGANDA MADAGASKAR RUANDA NİJER CAD ANGOLA ASYA ! BURMA PAKİSTAN TAYCAND LAOS GÜNEY KORE GÜNEY VİETNAM ENDONEZYA KAMBOCYA AFGANİSTAN BANGLADES ORTA DOĞU; IRAK TÜRKİYE LÜBNAN SURİYE KUZEY YEMEN GÜNEV VÇMFN K1BRIS LATİN AMERİKA VENEUZELA EL SALVAOOR BREZİLYA EKVATOR ARJANTİN PERU DOMINIK CUM. GUATEMALA HONDURAS BOLİVYA SİLİ UR'JGUAY AVRUPA VUNANİSTAN PORTEKİZ 4 59 ( 4 (73 74 8ASABILM BAŞARISIZ) 76 77 %" 4 Toplam 7 î Kaynafc: Tablo td« odı geçen kavnaktor NOT: Andorra ve Vatikan gibi devlet tanımını zorloyon kucük Avrupa ülkelertyle son yıllarda bağımsızlıklarmı kazanon kücök oda ülkeleri tablo dış, brrakıimıştır. u60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 75 • ]+ + ++ '+* + + 444 4 4". TABLO 3 JUkeri mödaholt tle klfl boaıno mlUi gallr Mskisi (1958 . 1978) Kisi bosına mlllî galfr 0 100 dolar 100 200 dolar 200 500 dolar 500 1000 dolar 1000 4 dolar TOPLAM 56 Toplom ülke •ayısı 25 26 Müdahole olan ülke oronı % 68 % 58 % 39 % 47 % 3 % 40 + + 4 4 4 5f . i l i ı •f+ + + .4 » • 4» !+' ; .+ + 4 i : a» 17 33 +' 4? 138 ~ • + + w • : Koynok: Tablo l'de adı gecen kaynaklar, Birlesmtş Milıetier 1972 ytllığı .+ + " • E • 1 1 1 TABLO 4 Çağdaşlasma yolurtdakl ülketerde sıyasal örgütleni» va askeri darbeler Siya»al orgütlenls Ülka »ayısı Komunist tek porti 3 Komunist olmayon tek partl 30 Ikl partl 11 Cok partl 22 Etkill partl örgutO yok 17 Darbe olan ülka sayısı 0 «^ 5 15 14 Darbe olan ulke oranı % 0 % 20 % 45 % 68 % 83 "+* 4' ¥ 2 2 "+ 4 4 ~ 3'•¥'JP. '4>' 2 1 3 2 1 1 2 '+* S.P Huntmgton, Potttlcal Ordar In Chonglng Soctatiea, New Herven 1972. s 408 4 +~ "" * ¥ 4 4, * I ı ^ 1 4 4 <Azgelişmiş> diya nitelandlrllen ülkelerin, «Botı modaliml izleyerek «çoğdo»lo?abilec«kleriı ve «damokratiklasabllacakla ri> yolunda. kopıtoMSt dünyonın •geman «merkez»lerinde bestenan umutlar pek uzun ömurlu olmamıştır. Kopttalıst dünya sıs temıyle bağımlılık ılışkılerı cercevesınoe butunlesebılen «cavreı ülkelarınde. teokratık • aske rı seckfncı yönatimlerden loyik»Ivll • çoğulcu, demokratik yönetımlere geçışin hic de kolay oimodığı. 1950'ierde buyük umut taria desteklenen iflreil slvil yö netımlerln bırbiri ardından askeri müdahalelere uğroyarok devrılm«l«r|yle kanıtlonmıştır. Nedenlerlne eğılmezden önce, bu olguyu soyısal verileria ortaya koymanm yararlı olacağını duşündük. Toblo Vd« »on ylrml yılltk dönemde kaydediien asken müdaholelerin ülke va yılloro göre dağılımı görülüyor. Tabloda yer alan verilere gore 195878 yıllan arasmda 56 ülked« 143 oskerı mudahale olmuş. bunlardon 102'sı amocına ulaşır ve su yoda bu bicımde bir ikttdaı dafiıslklığıyte sonuçianırken 4Vt yorım kalmış yo do bostırılmıştır. Söz koiusu aönemın llk on yılın da 37 üikede 76 askeri müdahole olmuşken ıkınci on yılında 41 ülkede 67 aske/i müdahala görülmüştür. Müdahaleye konu olan ülke sayısı artarken ülke başına düşen müdahate sayısımn azolması. askeri yö netimlerın giderek kurumsalloşmayo ve kalıcı nitelik kozonmaya oasiadıklarını göstermektedir. Askeri mudahale olgusundan sonra gercek anlamda sıvil • demokratik yönetımlere do nebilen ülke sayısı ise pormakla sayılacak kador ozdır. AŞKERt DARBELER BÜYUK ÇOĞUNLUKLA KAPİTALİST DÜNYAYA BAĞ1MLI ÜLKELERDE MEYDANA GELİYOR mudahale oronının 5001.000 dolor grubunda yeniden % 47' ya fırlamosı dıkkati cekıyor. Tablo 4'de ise. bu kez 1964 öncesi venlerly'e. tcogdaşloşmaı sürecındeki ulkeierde. sıyasal örgütlenış bıcımleriyle as kari mudahale olgusu arasındaki llişkl araştırılıyor. Bu tabloda görüldüğü gibı. sağlam va kapsayıcı blr parti örgutünün tdz konusu oldıığu Vomünıst reıımierüe osnerı muduha le oranı % 20 de kaiıyor. Buna karşılık etkilı siyasal partı ötgütlerin! htç gelıştıremamıs ülkelerle. kapitalist donüşumun bellı b:r aşamasına erışıp cok partıli sısterne yönelmış olduK ları halde «cevreı ülkesl konu mundan kurtulomamış ülkelerda oskert müdahole oranımn + • ! 4" '4 + + 4 + + 4 ^P • "P "• • I 1 + + + 4." + + + + f + • P I 1 * T '4* '+ • F '•Ç : 2 1 1 1 3 Kaynak : S. E Finer, The Mnn on HorsebflcV. Hormon<!»ort*t 1976 Tha Wcrld Almanoc 1976. 1977, 1978, Pupllshed by Dolly Ne*»» cok yîıksek olduğu görülüyor. MÜDAHALELER KAPİTALİST SİSTEME BAĞIMLI ÜLKELERDE OLUYOR Tüm bu sayısal veriler, askeri müdaholelerin büyük çoğun lukla. kapitalist dünyo slslemly le bagımiılık ağı icinde bütünleşmış, KBMG duzeyleri slstemm «merkaı» ülkeierine oranla duşük. «cevra» Olkelerinde meydono geldığinı göstermektedır. Ne var kl, gerek KBMG düzeyleri. gereksa sosyopolitık yapıları acısından. «çevre» ulkeieri arasında do buyük farklılıklar vardır. Dolayısıyla fork II konum ve yapıdakl «cevre» ülkelerinde askeri müdanaie 0 gusunun meydana geliş koşu! ları ve özellikle de farVlı olmal< ta. farVlı cözumlemeier gerek tırmektedir. Bız bu yozı dızisi" de. sömürgelikten 2. Dünya Sc vaşı sonrasında kurtuimus 0 lup kopitallstleşme. toplumso farklılasma ve slyasallaşma su reclerlnin henüz ön aşamolann da bulunan ccevraı Oikelerine değlnmekle yetınlrken; söz ko nusu gösterge ve sureclerde Delirll bir aşamaya geldiklerı naide ıçevre» üikesi konumun jan cıkamayan ve tam ankjnıyla birer «tlvll toplum» olus turamayan ülkelerdek1 askeri müdahole olgusuno ve bu olgunun sonuclarına bıraz daha ayrıntılı bicimde eğilmek Istl yoruz. Va Turkiye'dekl bekientl ve gelışmeieri bu cerceve tcınde değerlendirmenin anloırılı olocağını düşünuyoruz. YARIN: Silâhlanma har camalanıun askeri dahalelerle ilişkîsi. mli EĞİTİM Yüksek öğrenim yasası tartışıldı Şu günlerde Üniversitelerarası kurullardo göfüşülmekte olan Yüksek Öğrenim Kurumları yasa tosonsı ile Hgılı tartışmalar yoğun bir biçimde devam etmektedir. Çeşitli yüksek öğrenim kurumunun yönetim organ ları yanında. demokratik kuruluşlar ve oğrencıier de yaso ıle ılgıli oiumlu ve olumsuz gorüşlerinı acıklamakta. bu konu da toplantılar düzenlemektedırler. Bu tür toplantılardan biri de İstanbul DGSA Mimorlık Yuksek Öğ'enci Derneğı ve öğrenci temsilciliklerınce gercekleştirilmiştir. Bir kısım öğretım üyelerinln de katıldığı toplantıda. yasanır»oiumlu yanlorının savunulması, olumsu2 görülen yanlarının da değıştırılmesı dofl rultusunda caba gösterilmesi konusunda görüş birlığlne vonl mış, asaâ'daki sorunlann bir kez daho Akodemı Senotosu ve okul yönetim kuruluno duyurulması karan alınmıştır: cYenl Clniversite Yasasma go re okulun statusü ne olocoktır? Öğretim üyelerinin ve osistonlann durumu ne olacoktır? Altı kez faşıstlerce bombalanan kantinimızm onarılması ne zaman yopılacak ve cezaevi niteliğindekı kantinden ne zaman kurtuiacagız? Yemek yardımı ne zaman boş layacaktır? Mimarl proje. diplomo proje. eskizlerl daha demok ratlk olarak ne zaman cözümlenecek. dönem kaybetme. bel ge alrrıa sorunları nasıl cözümlenecektir?» ÖĞRETİM Bakanlıkta bürokrasi nasıl işliyor? Ben ve arkadaşlarım 14.5.1978 tanhinde İstanbul Atatürk Eğitim Enstitüsü'nün ceşitli bölümlerinı bitirdik. 15 ekim 1978 tarihinde Milll Eğitim Bakanlığı'nda kura usulü ile atamalar yapıldı. Atamalarda bizim adımız cıkmadı 16 ekim 1978 tarihinde işin sebebini arastırdık İstonbul Ataturk Eğt. EnstltusO bu yıl mezun vermedi dediler. Sonra ben diğer arkadaşlar araştırdı mı bilmiyorum ilgilUere başvurdum. Evraklarımın Öğretmen Okulları Genel Müduriüğu'ne gönderüdiğinl söylediler. Orta Öğretim Genel Mudürlüğü 15.8 1978 41066 İle personel şubasinden bilgi almamı söylediler. O gün personel şubesl bu gıbi Işlerle uğroşamıyacaklarını birkac gün sonra uğrorsam ancak bakabıleceklerınl bildlrdiler. Param bıUifit lcin 16 ekim 1978 akşomı ben Giresun'a döndüm. Giresun'dan Öğretmen Okullan Genel Müdürlüğü'ne bir dilekce İle başvurarak evraklarımın hangl larlh ve sayı ile Orto Öğretim Genel Müdürlüğü'ne gönderildiğlnl istedlm. Bano verdlklerl yonıtto 27 akım 1978 tarih ve 53068 sayı M evraklarımın e Orta öğretim Genel Müdürlüğü'ne gönderildlfll anlaşılıyor. Ve tabi ben eğer bir kaza belâ oimazsa ikinci kura usulü atamalara kalıyorum. Size burado anlotmak istediğim M E. Bakanlığı'nda personel Işlerinin ne kadar cabuk görüldöğödur. Haluk KENDİROĞLU Şükran KETENCİ OKU, ADAM OL! Analar babalar cocuklanm okula "lazıriarken kuiaklarına fısıldarlor: «Oku. odam ol !> Pek cok kışı ıçtn okumok. adam olmak demektır. Coğunluk ıcın okul bir sıhirll lâmbadır. öyle bir »ihırlı lâmba kı. ana babaıann tüm sınıf atlama ısteklerıni onların cocukiarında ger. cekleştirethlecek blr lâmba. Cocuğun babosı Işçl... oğlu okuyup doktor oiacok. Cocuğun babosı ayakkabı tamirclsi... oğlu okuyup mühendis olacak. Doktor olmok, mühendis otmok yoksul insanlor icin büyülü bir şeydir. «Doktor dediğmln harun kodar parası olur». «Mühendis dediğin hayatta her Istedigıni alır.» işte bu nedenden ötürü okumak, adom olmok anlamında kullanılır. Adam olmak da paralı olmaktır coğunluk icin. Okul da insanı adam edecek bir sihirl1 lâmba. Boşuno değil cocuklarm kulokiarına fısıldanan; «Oku. adam ol!» sözü. Ama büyük coğunluğun gözunden kacan bıt şey var. Nedense bu sihirli iâmba hep vorsıi aıle cocukiarını adam eder. Mühendis, avukat, doktor olan hep oniordır. Bu «Oku. adam ol!» sözünde blr ekslk var «Paron varsa oku, adam ol!» Turkiye'nm ıcınde bulunduğu koşullarda daha uygun olsa gerek. Ifil ÖZGENTÜRK LATİN AMERİKA DA «DARBE GÖRMEMİŞ ÜLKE YOK» Tablo 2'de, son yirmi yıldakl oskeri mudoholeierın coğrafl doğılımma baktığımızdo. coğun lukla kapıtalıst donüşümlerıni tamamlamıs ülkeierle sosyalısi komunist »eiımterı ^benımsemış ülkelerin yer aldığı bolgeierin. müdahaleden annmış bölgeler olorak belirdığı görülüyor. Ome ğln Kuzey Arr.örıko ve Okyanusyc'da asKen mudamle olgusuna raslanmazken 28 Avrupa ülkesınden de yalnızca «çevre» üikesi kor.jmundan kurtulamamış Yununıstan ve Portekız'cle askeri mudahale oimuştur. Buna karşılık Afrika ve Lâtın Amerika'dakı ülkelerin coğunluğu, Ortadoğu ve Asya'dakilerin ise yarıya yakını askeri müdahaie olgusunu yaşamıştır. 1958 den öticeki müdahaleleri de hesaba kattığınnızda bu oranlcr daha da yükselmekte. örneğin Lâtin Ameriko'da «dorta flörmamlşı ulke kalmomaktadır. Tablo 3. son yirmı yıldo kaydadllen oskerı müdahaielerle Kisi Başına Milll Gelir (KBMG) düzeyleri arasındaki ilişkiyi sap tamayı amaciıyor. Bu tabloya baktığımızdo. söz konusu dbnemin orta noktasın da KBMG düzeyı 100 dolonn oltinda kalan ülkelerin % 68'inde asken mudahale oiduğıj. buna karşılık KBMG düzeyı 1.000 dolan oşon uiketerde bu oramn % 3'de kaldığı göruluyor. Bu arada 100 200 dolor grubunda % 58'e ve 200 500 dolar grubunda % 39'a düşen r Bina için boykot yapıyorlar iktisadi Ticarl İlimler Akademısi'nin Bakırkoy'dekl bınalarındo oğrenim goren öğrencilerin. can guvenllğl olmadığı gerekcesi ile boşlattıkları bovkot surmektedir. SBF oğrencl temsilcisi Taner ÇaŞatay ve İ.F. öğrencl temsilclsl Muammer Peker'in Akademi yönetimıni sucloyon acıklamaiarmdo. öğrencı boykotunun nedenl özetle şöyle anlatılmaktadır: «Akademi Başkanlığı öârencilerin görüşlerıni dikkate almaksi2in, bizleri Bakırköydeki binolorda öğrenim görmeye zorlamaktadır. Okulun mevcut konumu. alınan güvenlik onlemlerinln yetersiz ve niteliksiz olmasından dolayı can güveniığimiz sağtanamamaktadır. Oysa gecen yıl eğıttm gördüğumüz bınalarda öğretim Türklye gerceklerinin ötesinde süreklilik göstermiştlr. Bir arkadaşımızın felc olması. 3 arkadoşımızın ağır yaralonması, endişelehmizin doğruiuğunu kanıtlamaktadır. Eğer bir arkoaaşımızın bile burnu kanaso. bunun sorumlusu direkt Akedeml Başkanhğı olacoktır Sorumsuzca yapıian harcomalann bedelini bizlerln canıarı pahasıno odeimeve hoklon yoktur Bakırköv'deki tüm fakülteierin öğrenci'eri olarak alınan kararın tekrar gözden geclrilip, bizlerın eski okullorımızdo öğrenimimize sağlıklı bir şekilde devom etmemizm sağianmasını istiyoruz Bu yolda her turiü dırenişl gündeme getırecegtz.» II 1 r Beklemeliler devam hakkı istiyor CHP hükumetı ort 0 ve üse dengl okullarda derslerden oekiemeiı koianların sene sonunda devam hakkı olmodan sınova glreceklerînı söyledıier. Milli Eğitim Bckanı bu kararı onaylarken yüzbı.'ilerce gencın, oğrsncmin ne yapaca* ğını düşündu nr,ü? Bir yıl içinde öğrenci ne yapacaktır? Hlc düşünuldü mü iş olanağı sağlandı mı? HGyır. Öğrencı gene ;şsız kalocoktır. Ve günlerin dolmosını. okulun acılmasını kahve köşelerinde, sokak başlarmda gecirecektir. Öğrencinın sınıfta kolması eğitim dÛ7enınden kaynaklanmaktadır. Eğitim slsteml kişiyl silik, ezilen hayattan koparnn, bu düzene baş eğen, hakkını alamayan robotlar haline getırmektedir. Biz yüzblnlerce genc bu gericf uygulomanın kaldırılmasını tekrcr okullarımızda okumayı İstiyoruz Bunu blzlerin CHP hükümetınden ıstememız en doğal hakk'mızdır. Secim öncesi kürsülerde nutuk aton, öğrenim özgürlüğünun soğlanocoğını söyleyenleı şımdı neredeier? Öğrenim özgürlüğü oğrencıy sokağo atmaklo mı sağlanıyor. Onu okuldan kovmaklo mı sağlanaccktır? TRT ve müzik eğitimi Büyük halk coğunluğunun genel eğitıcilerinden biri olan radyo ve televizyonda her türlü müziğin yayınlanmasına söy liyecek bir sözümüz olamoz cünkü az veva çok her türün dinleylcisl vardır veva yaratılmıştır. Ancak üzerinde önemle durmak Istediğimlz konu. özellikle yabancı kökenli batı muziğlnln, yeni yetişen genc kuşakiarımıza, sanki benimsemeleri, llgl duymaları mutlako gerekll bir müzik türö gibl sunulmasındon kavnaklonmoktodır Bu tavrın yanlış ve düzeltilmesı gereken blr tavır oiduğunu vurgulamak yerinde olacaktır Evet bu müzik türü konı delice ve sımsıcak akan qenclere, gürültOsu, canlılığı. d'nomizmiy le bir ölcüde hitao etmektedir. amo düşönmek gereklr ki genc lerimlzt kend> dünvosına ce'«tiği oranda da kendi toplumumuzdan ve aercek'erlmizden. kerdl duygulanımlanmızdan ve beğenilerimizrien de o ölcüde uzaklaştırmcktod'r Zekl Yusuf BORAZAN ıl II II Efde ders kitabı yok Yeni öğretim yılı başiayalı ıkl ay dolda îlcoret liselennın ana dersı olan Istatıstık. Tlcaret Hukuku Ekonomı gıbt kıtapiarın basımı hölö yopılamadığı gibı gecen yıl Donıştay karan ile okutulması sokıncalı qörülQp uygulomaOon kaldırıion ancak bu yıl veniden uyguiomavo sokulon Ahiâk kitobının mevcudu kltapcılarda bulu^amıvor Konu'on ıçıenen blr kitabm öğrenclnln elınde olrr\aT>osı oâranc veiüennl de acı acı düsundürmektedtr. Bu konuionn ele olınması hem zaman koybını önıevece^i a'bi, r öö e'imın aksamasmı do önleyecektir. AŞIK