Katalog

BOLGESEL BİR BUNALIM NİTELİĞİNE DÖNÜŞÜYOR KIZILDENiZ'iN GEREK ORTADOGU, GEREKSE KU ZEY AFRiKA ULKELERi İÇİN HiNT OKYANUSU'NA TEK ÇIKIŞ KAPISI OLMASI, ÇATIŞMANIN ÖNEMiNi ARTTIRIRKEN; FARKLI SiYASAL EGiLîMLERDEKi DEVLETLERi iLGiNÇ iTTiFAKLARA iTIYOR. SALT 2 üzerinde anlaşamayan ABD ve Sovyetler'in SALT1 f in süresini uzatmakla yetinecekleri bildiriliyor VVASHINGTON Sovyetler Sırlığı ıle Amerıka arasında strate.ık sılöhların sın/rlondırılmosı konusunda ekım ayına kadar yenı bır anlaşma uzerınde goruş bırlıgı saglonmosımn olanaksjz olduğu ve suresı 3 ekım gunu dolacak olon SALT I anloşmasından sonro slroteıik sılohlorın sınıriandınlması alanında meydana gelebılecek bır boşlugu onlemek amocıylo SALT ) ın suresırtın uzotılmasr yofuna g'dılecegı bıldırılmektedır Gozlemcılere göre Sovyet Dışışleri Bakanı Andreı Gromıko nun 22 23 eylul tarıhlerındekr VVashmgton gezısınde. Anenkalı m°slekdaşı Cyrus Vance ıle yopacağı gorusmelerde oncak SALT l'ın suresnm uzatıima^t konusundo anlaşma sağıonabılecektır VVoshıngton dakı lyı haoer alan kaynaklann bıldırdığıne gor« Gromıko nun Amerıko zıvaretı oncesınae SALT 2 konusurda bıranloşma zernınının yaratılmosı amocıyla Sovyetler'ın VVashmgton Buyukelcısı Dobrynın ıle Başkon Carter ın Ulusal Guvenlık Işlerı Domşmanı Brzezınskı arasında goruşmeler yopılmış oncok bu göruşmelerdş herhcngı bır ilerleme koydedılememıştır Eskı ABD Başkanlarından Rıchord Nıxon ıte Sovvetler Bırlıgı Deviet Başkam Leonıd Breınev torafındon ımzalanan SALT I anlaşmosı strateıık sılöhların yolnızca sayıca smırlandırılmasını ongörmekteaır SALT I ın ımzalandığı 1972 yılmdan bu yana teknolo|ik olando meydana gelen hızlı ılerlemeler sonucu, stroteıık sılâhlorın yolnızca soyıco sınırlanmasmın yetersız olduğu ortaya cıkmış ve bu sılâhların nıtelıklerının sınırlandırılmosının zorunlu ofdugu gorulmüştur. Suresı 1977 ekımınde dolacak olan SALT l'ın verını olacak olan SALT 2'ye ılışkın goruşmeler uc yıl once başlamış. ancok stratepk sıiâhların nıtelık olarak sınırlandırılmosı konusu, beklenmedtk sorunlorı do berabennde getırmıştır Başkan Ford dönemmde ABD ıle Sovyetler Bırlıgı arosında bu konuda bır uzlaşmaya yaklaşılmıs ancak Amerıka'dakı ıktıdar değışıklığı bır yondan ABD Sov/et ılışkılerınm gergınleşmesıne yolacarken ote yandan da SALT 2'nın ımzolanmosıno ılışkın umutları zayıflatmıstır Mart ayında Sovyetler ı zıyaret eden ABD Dışışleri Bokam'nın Moskova ya goturduğu önenler Ise Batı basını tarafından bıle, «Amerıka va tek yonlı usfunluk saıjlavocak nıtelıkte» olarak değerlendınlmıştır Alman Frankfurter AKgeme'ne gazetesmde bu konuda yer alan bir haberde Boskan Carfer'ın ıc polıtık nedenlerle SALT 2 konusunda Sovyetler e odun vermesmın soz konusu olmadıgı belırtılmektedır Habere gore Boskan Carter Panama Kanal An'oşmosı nedenıyle ABD Kongresı'ndekı muhafazakâr cevrelerın yoğun elestırılerıne hedef olmoktodır Ayiı cevreler Sovyetler'm strateıık alanda ABDye korşı ustun du'umdo olduğu ooruşunu savunmakta ve ABD Dışışleri Bokanı Vance'ın Moskova ya goturduâu onerıler paketınm dısıno C'kılmamo'îı vs bu alonda herhang< bır odun verılmemesınde dırenmektefiır (Dış Haberler ServlsD SOMAIİ DEVIET BAJKANI SIAD BARRE GOZLEMCilK! GORE SEDAriH DENEYLERINDEN YARARIANMAK IÇIN MOSKOVA ZIYARETMN ONCESINDE VE 5ONRA5INDA MISIR'A BEURTIYOC ErYOPTA DEVlfT BAJKANI HÂfLE MARIAM tyopya'nın doğa' kaynoklorı rengın Güneydo^'J e v o l e t l Oraden de Etyopva ıle Somolı bırlıklen orosmda ıkı cydır suren sılâhtı catısmalar, ıkj ulkenın sınıriarını asarak bolgesel bır bunalım nıtelığıne dönuşuyor Somall Etvopya çatışmasmda yabancı ülkelenn mudahalesı kısa bır süre oncesıne değın sınır'ı kalırken, gscen hafta Bctı basınında yer alon hcberlerde Mısır, Suudı Arabıstan, Irak va Iron ın Somaiı ye sılah ve tıbbı yardım malzemesı gonderdıklerı Franso nın da Somolı'ye sılah satacoğı bıldfrılıyordu Bolgenın tutucu ulkelerınden Kenya Somaiı Etyopya catışmasındo Et\op/a nın yanında yer oldığmı acıklıyor. Ogoden bolgesındekı Etyopya ucaklannın ISB israıltı ve Kubolı pılotlar tarafmdan kullanıldığı one suruluyordu Bu arada Mısır Sudan ve Suudı Arabıston'ın «Etyopyo yı Kızıldemzden atmak» uzere aralorında gızîı bır anlaşma yaptıkları haberlerı yayıldı Boıgede yenı boğımsızlığo kavuşan Cıbutı ıse. Etyopya'nın Entre ve Ogoden bolgelerındekr carpışmalar nedenıyle ekonomısının felce uğradığını belırterek, Arap ulkelerlnı sorunun cozumu ıcın yordıma cağırdı. Kızıldenız'ın gerek Ortadoğu, gerekse Kuzey Afrıka ulkelerı ıcm Hınt Okyanusu na tek çıkış kapısı olması, catışmanin onemını arttınrken, bolgedekı farklı sıyasal eğılımlerdekt devietlerı ılgınc ıtlıfaklara yoneltıyor ve boylelıkle Kızıldenız cevresındekı sıyasal dengede son aylarda hızlı b;r degışım gozlenıyor Ogaden bolgesınde catışmalara toraf olan Etyopya ve Somaiı nın Amerıka ve Sovyetler ıle ıjışkılerınde meydona gelen degışıklık de eklenınce Kızıldenız cevresındekı ıttıfaklar «arap sacı»na donuyor Ogaden bolgesındekı carpışmalara tarat olon ulkelerden Elyopya, uzun yıllar Amerıka dan ouyuk yardm goren, ordusunun tumu Amerıkan sılahiarına doyanon bır ulke Ancak Imporator Hoıle Selosıye'nın ıktıdardan uzaklaştırılmasınrion sonra Etyopva ABO ılışkılen gergmlest' Etyopya'do gercekleştırılen bır dızı dcrbenın sonuncusundc ıktıdara gelen Yarboy Haıle Marıam ıse ılk ış olarak ulkedekı tum Amenkan kuruluslarırıı kopotıp. askerî damşmaniarı sınır dışı ederek Sovyetler'e yoneldı Catışmalara taraf olon dığer ulke, yanı Somaiı ıse, Afrıka da Sovyetler'le Dostluk ve IşbırIıgı Anlaşması ımzalayan ılk devlet A/ıcak Sovyetler'ın Etyopya ya oskerî yardım yapmaya baş loması, Somaiı Sovyet ılışkılennde gergınlıge yolactı ve Somalı'nın Sovyet danışmanlannı sınır dışı etmekte olduğuna ılışkm haberler yoğunlaştı Bu orada Ogoden bölgesinde carpışmolar başfadı Oncelen Ogadert ın Etyopya'dan bağım fcızlığı ıçın mucadele eden ayrılıkcı Batı Somaiı (urtuluş Cephetı ne boğlı bırlıkle' ıle Etyopya tjkumet kuvvetierı arcsında basloyon cctısmaora, kısa sure sortıa Somalı hükumet brlıklerı le kotıldı Etyopya ve Somolı kuvvetierı arasınlakı çarpışmalor yoğunloşırken, Amerıkan Dışışsrı Bakanlığı, bır yandan Somalı'ye askerı yarıma hozır olduklarını acklıyor, dığer taraltan a Ortadoğu dakı muttefıklerınden Suudı Arabısır aracılıgıyla, ABD Somalı yakınloşmasının ağlcnması yolunda dıplomatık gırışımlere başrdu ABD'nın gırışımlerı surerken, VVoshıngton'un rtadoğu dakı terrel dayanak noktalarından Is11 ın Etyopya ya destek sağladığına ılışkın, ilk jkışta celışık gelen bır bober yoyrldı Amerıın yetkılılerı, Israıl Etyopya yflkınlaşmasını sert r dılle eleştırdıler Ancak Israıl'ın davranışının dında onemlı ekonomık nedenler vardı. Arap <elerının «Kızıldenız'ı bır Arap golune dönuşrme» hedetlerının gerçekleşmesı halınde, Isran Hınt Okyanusu ıle bağlontısı kesılebılır ve onomık nedenler TelAvıv hukumetını Ortadoğu rununda onemlı odunler vermeye zorlayabılırSovyetler'e yonelen Etyopya'ya. Somalı ıle n catışmasında Israıl'ın yanı sıra bır boşka lerıkan yanlısı ulke destek sağladı. Somalı ıle ır anlasmazlığı ıçınde olan Kenya gecen hafOgoden oiaylan nedenıyle Sornalı y/ saldırılıkla sucluyor ve Etyopya hukumetıne yardıma ugunu bıldırıyordu Bu arada Etyopya ordusuı Kubolı askeri danışmanlar tarafmdan eğıtıt<te olduğu ve Ogaden'dekı carpışmalarda Etya ucaklannın Israıllı ve Kübalı pılotlar taralon kullanılaığına ılışkın haberler yayıldı Sovyetler'le ılışkılen hızla gergınleşen Soı ıse Ortadoğu ulkelerınden ve Batı'dan desgordJ OrtadogVda bırbırlerınin can düşmanı ak nıtelenen Surıye ve Iraklı pılotların, Oga'dekı corpışmolorda Somolı ucaklarmı yonetırı haber verıldı Amerıkan The New York Tımes gazetesı. 'ın Somolı'ye tıbbî malzeme ve doktor gönlığını, Mısır. Suudı Arobıstan ve Irak'ın ise jcak dolusu sılâh ve oskerî molzeme yollajrını bıldırırken. Fransa'nın Somalı'ye 100 on fıralık sıloh ve askeri molzeme satacağı. ınelı tüfek, havan topu. yerden hovayo otılon tler ve tobancalardan oluşan bu1 srlâhların sının ıse Suudı Arabıstan tarafmdan odenehober verıldı. Aynı günlerde Sovyetler Bırlığı'ne onı bır z\yoret yapan SOTIOI De\let Boskan' Sıad Borro ıse hom gıdışınae hem de donuşunoe Mısır a ugrayarak, De^ıet Blışkonı Enver Sedat la goruşme gereâını duyuyotdu Sedat Bcre gorusmelerıne dıkkotı ceken Batılı qozlemcıler ıse. Somolı Devlet Başkanı nın Sovyetlerle ılışkılen kopormok konusunaa Mısır Devlet Başkanı'nın gecmış yıllaroakı deneylennden yorarlanmok uz°re Kahıre'ye ugradığı gorııçunu savundular Nıtekım Barre nın Somalı ye donuşunden sonro Somalı Devrım Konseyı tarcfından yapılan ocıklamada Sovyetlerle ılışkılerın gergınleşmekt9 oldugu belırtıldı Sri Lanka'da seçirtilerden bu yana kanlı olaylarda 100'den fazla insan öldü Srı Lonka da gecen 21 temmuzda yapılon g«n«l cecımlenn uzemden bır büctk oylık bır sure gecmesıne rogmen uiKenın lıâlö »belırsızlık» ınnde bulunduğu belırtılrrektedır Sıyasol gozlemcıler. bır yondan Boyan Bandranoıke'nın !ıoerlıgmdekı «Ozgurluk Portısı»nın seçımlerds uğradığı ağır yenılgının nedenlerını aroşlınrlorksn bır vandon da sec'm sonuclarımn acıklonmosıvlo bırlıkte pctlak veren \e 100'den fozla kışınm olumune, 5 bın kışının tutuklanmasına yOlocfln Jtoniı cotışmaların yenıden gtmcedftştırdıgı sosyal ekonomık ve etnık sortnlara dıkkatı SOKIÇ Bandranoıke'nın 21 temmu? secîmlerinl kovbstmesı. o kodar şoşırtıcı olmadı asıl şaşırtıcı olan, 1970 secmlennde porlomentoyo 99 mılletvekılı sokmay; başaran Bayan Başbakon'ın bu son seçımierde ancaK 8 mılletvekılı kazonması oldu Buna karşılık 1970 secımlerınde 17 sondol>s kazanmış olan Ulusal Bırleşık Partı nın 21 temmuz secımlennde 139 sondalye elde etmesı de, bu secımın dığer bır şaşırtıcı yanını oluşturuyordu Secım sonuclorını değerlendıren gozlemcter« gore ülkenın ıcınde bulunduğu ekonomık sıkıntılar. ışsızlık, hayat pohalılığı, Tamıl toplulugu ıle çoğunluktokı Sınhalo topluluğu orasındakı etnık catışmaıar, alman sonuclarda onemlı roi oynamıştır Bandranaıke'nın, 19601965 ve 19651970 donemlen olmak uzere ıkt donem ıktıdardo koldığını natırlatan bu gözlemcıler, Bayan Başbakan'ın her ıkı ıktıdar donemınde de ulke sorunlarına koklu bır cozum getırmekten öcız kaloığırı, cay ışietrnelermı mıllıleştırmenın ctesınde onemlı bır gırışımde bulunmadığını, ışsız soyısının 1 mılyona cıkmasını onleyıcı köklu onlemler olamadıgını soruniarın uzerıne yurumekte doımo tereddut gosterdığını hatırlotmoktodırlor. SOl'UN IMUNMESJ Bu arada Ozgürlük Partısı ıle Komünist Partı ve Troçkıst egılımlı Sosyalıst Portı arosında kurulan ve 1970 secımlennde ezıcı bır coğunlukla ıktıdara gelen «llerıcı Cephe»nın, doha sonra boşgosteren aniaşmozlıklar sonucundo dağılmasının da 21 Temmuz secımlennde uğranılan bosarısızlıkta onemlı rol oynodığı belırtılmektedır. Komünıst ve Sosyalıst Partiler. bu dağılmadan Bandronaıke yı ve ozgurluk Partısı ıcınde oluşon «yenı zengınler» sınıfını sorumlu tutmaktodırlor. llenci Cephe nın 1970 secımlerıne «herkese pırınc», «Sri Lanka Srı Lankalılarındır». «cay üretenındır» gıbı slogonlarla gırıldığmı hotırlatan bu partiler, Bandronaıke'nın. partısı ıçındekı «yenı zengınler»ı karşısına almaktan cekındığınden bu sloflanlarm gercekleştırılmesı içın gereklı odımları atmokta ve hazırlanan progromı uygulamakta tereddut ettığını bıldırmektedırler Goruş oyrılıklarının en onemlısı 1975 vılırld'3 cay şırkeilerının mıllıleştırılmesınden sonra Ozgurluk Partısı ıle Troçkıst egılımlı Sosyalıst Portı orasındo boşgostermıştır. Sosyalıst Partı mıllıleştınlen sırketlere tazmınat verılmesıne karşı Ciktıgı halde Bondranoıke ve Ozgurluk Partısı. «dunya coy pıyosasmı ellermde tuton yabancı şır l^etlen karşımıza alamayız» gerekcesıyle tazmınat odenmesını ıstemışlerdır Bondronoike. Trockıstlerın mıllileştırılen cay şırketlerının ve cay bahçelerının böçına yonetıcı olorok getırılmesı onensını de reddedınce ılk kopma olmuş va kabmedekı uc Troçkıst Bakan gorevlerınden uzakloştırılmışlardır Bundan sonro karsılıklı suclama lar başlamış, Trockıstler Bandranaıke'yı ulke ekonomısmın bozulmasından sorumlu tutarken, Band ranaıke de sorumluluğu Molıye Bokonlığını eiın de tuton Trockıstlerın uzerıne otmıştır Bu arada gecen ocak oyında buyuk kentlerde başgosteren grev dalgasına karşı Bandranoıke nın aldığı sert tutum, kendı partısının sol kanodının eleştınsme ve partının lıder kadrosundan beş kısımn kopmasına neden olmuştur Aynı sıralarda Boşbokon'ın Komunıst Partı ye danışmadan parlamentoyu ta'ıle sokmosı bu partıyle de orosının acılmasına yoiocmıştır. 1971 OIAYIARI Vianasr kör. zf Srİ GOZLEMCIIER, 21 TEMMUZDA BAYAN BAITCARA N&IKFYf YENEREK IJ6AJINA ORİH SA6CI BAJBAKAN RICKARD JAWAR DEAN'IN KANLI OLAYLARA YOIACAN SORUNURI (OZEME YECE6INI AÇIKLADI. Sri Lanka'da başlıca sıyasal partiler N üfusu 13 mılyon. yüzölçümü 25 hın mıl kare olan. ekonomısı tarıma aayanan ve ulusal gehrının yuzde 60 mı çaydan elde eden Srı Lanka'dakı başlıca sıyasal partiler şunlardır OZ&UBIUK' PARÎI5I Ulkenın 1948 yılında bagımsızhğa kavuşmasmdan üç yıl sonra 1951 de kurulan bu par tının hderı, eskı Başbakan Bayan Bandranaıke'dır Ancak parUrın fıılı vönetımı Band ranake'nn oglu Fıhks Bandranıke'dedır Orfa sınıtlarca desteklenen partımn guney ve ıç bolgelerde köyluler arasında da taraftarları vardır Kuzeydogu dakı Tamıl bolgesınde ıse tutunmamaktadır Son seçtmlerde 8 mdletvekılı kazanmıştır UIUSAL BIRLEŞIK PARTt 1948 yılında kurulan bu parti sağcı olarak tanınmakta sermayenm ve toprak ağalarının sıyasal orgütu olarak mtelendırılmektedır Rıchar Jawardean lıderhgındekı bu partı, mıllılesürme hareketlenne karşı çıkmakta ve hoeral bır ekonomı\ı savunmaktadır Son seçımlerde 139 sandalye almıştır TAMIL KÜRTULÜŞ CEPHESI Son seçımierde 17 sandalve elde eden bu' partı. sadece kuzeydogu bolgesınde guçludur. Burada yaşayan Hınt asılU Tamıllere özerklık ısteyen bu partı sol egılımhdır, ancak Tamıl sorununu on planda tutmaktadır, 505YAUST VE KOMUNIST PARTIIER Troçkıst olarak bıhnen Sosyahst Partı özellıkle sendıkalar arasında guçludur Ogren cılenn bır bolumu tarafından da desteklenmektedır Ancak kırsal alanlarda fazla tutunmamaktadır Bu partı ıle Komünıst Partı, 'Sol Bırleşık Cephe* adıyla son seçımlere ıttıfak ıçınde katıldılar. ancak başarı sag la\amadılar Seçım sonuçlannın ahnmasından sonra genış bır «or eleştın' açan her ıkı partı yenı bır straten saptamaya çalısmaktadırlar. (Dış Haberler ServısO Ote yandan, Bandranaıke'nın 1971 yılı boşlorında bazı sol gruplorın gırtştıklerı ayaklanmayı bostırmoKta uyguladığı katı yontemlerın de, son seçımierde eiken olduğu bıldırılmektedır Bılındıgı gıbı «Holk Kurtuiuş Cephesu dıye adlandırılan ve saflanna cok sayıroa oğrencı ve genc koylu almayı başaran bu sol grupların gınştıkleıl oyoklanmayı bostırmak uzere Bandranaıke sıkıyonetım ılân etmış genış tutuklamalora gırışmıştı Işın ılgınc yonu koolısyon ortaklonnco ve hatta Ozgurluk Partısı nın kımı uyelennce dahı bır olcude eleştırılen bu sert onlemler. en cok Sağ'ın elestırılerıne hedef olmosıydı Bondranaıke'yl dık ta refimı kurrroya heveslenmekle suclayan sağcı Ulusal Bırleşık Partı, Sol o karsı ılan edılen sıkıyonetımın halka korşı bır baskı aracı olarak kullanıldığmı one surmjş ve bu eleştın oldukço etkılı olmuştbr. YENI IKTIDARIN GUÇLUKlERf Srı Lonka'nın, başta Tamıl sorunu olmek üzere bırcok sorunıın cozum bekledığı bır ulks olduğunu hotırloton sıyasal gözlemcıler, Rıchard Javvardean lıderlığmdekı Uluso) Bırleşik Parti hükumetının bu sorunlorı cozmekte başarılı olmosınm kuşkulu olduğunu belırtmektedırler Hınt osıllı Tamıllenn yaşodıgı Kuzeydogu bolgesıne ozerklık ısteyen cTamıl Kurtuiuş Cephesı»mn secımlerde 17 sandalye kazonmaklo gücünü gosterdığmı koydeden bu gozlemcılere gore, yenı hukumetı en cok Tomıl sorunu uğraştıracaktır. Başbakan Javvardean'ın ozgurluk ısteğını kabuf etmeyeceğı, bu nedenle Tamıllerle coğunluktakı Sınhalalar arasında kanlı catışmaların yenıden başgösterebıleceğı one surulmektedır. Bu sorunun yanı sıro yüzde 20'ye cıkan enffasyon oranı. ışsız sayısının 1 mılyona uloşmosı. dış güclerden gelen baskı gıbı sorunlar da yenı ıktrdarın karşı karşıyo bulunduğu onemlı güçlukler arasında sayılmoktadır (Dış Haberler Merkezi) JAPONYA, FRANSA'DAN NÜKLEER YAKIT SATIN ALIYOR PARIS Japonya'nın Fransa'don nüklasr yakıt almasını ongoren bır anlaşmanırı gelecek hofta Porıs te ımzolanar.ağı bıldırılmektedır. Amenkan AP aıansımn habenne gore anloşmo uyorınca Fransa. Japonya ya her yıl 1600 ton nuk leer yakıt satocaktır GucİJ ekonomısı ıcm gereklı tüm yokıtı Ithal yoluyla sağlamak durumundo bu/unan Japonyo. petrol fıyotlannın son yıllarda hızla urtmosı nedenıyle başko enerıı kaynaklanno yön«!mış ancak nukleer yakıt eld© etmek amacıyia Joponyo da kuruiması planlanan tesısler. Amerıka nın sert tepkısıyle karşılaşmıştı.