Katalog

3CQJk: 0 soru0 yanıtta eker astalığı Dr. Erdal ATABEK Iftl Hoco yı yıttnşımızln bınnci yildonumunde cndık poşa Tıp Fakultesı sonetıalerı bır degerbılırlık orneğıyle, ;tıg anfıye Prof Dr Celal Öker ın odını vedı COK yonşkon kerdını yenıleyen kısılığıyle Celâl Hoca nın toplum kılan unutu omaz Lnıversıteye Turk Tobıp'erı Bırlıgina a verdıgı sayısız hızmetın ıçırde ıseker hastalıgı» r la ıl rasları da buyuk yer tutar Seker hastalığının toplumsal ı ge işmesmde hastolığın tanınması hastalann toplumdes'ek kozanmasında Celal Hoco'nın ozel bır yerı var Celal Hocc yı orarken seker hastalığındon soz acma/ı ık i soru ve on yamtta şeker hastalığını tanımaya colışol m ŞEKER HASTALıGI NEDIR7 ellıklerı kan şe«erının normol sınırlar üstjne cıkmosı, j şe<er bulunmosı, dıger bazı rretabolızmaya ılışkın delerle kendırı gosteren sureğen (kronık) b.r hastoliKtır I adı Dıyobetes Mellılus dur. HASTALIK NEDEN OLUR'? ıstolıgın nedenı cogunlukia pankreas adındakı organm jı bezı olarok ınsülın maddesını az yapması ya da az masıdır Su bozjKluk da yo ışlevsel (foriKSiyonel). ya da I (struktutelj olur Ancak butun dıyabet tıplerı boyle deDıgar bazı ıc salgı bezlerının rolu (nııktarca normol olholde) ınsuiın etkısının azalmış oimosına baglı dıyabet de vardır HASTALIGIN SIKLIK DERECESI NEDIR^ yabet sık gorulen bır hcstalıktır. Ceşıtlı Istoiıstıklerde oranı % 12 dır Bu oranla, aynca ulkemızde yapılan malorlo "aklaşık olorok 800 000 kışının şeker hastası ı ausunulebılır Ancak bu sayı genış toramalarlo ortaacagı ıc n b lıien hc^ta »a.ısı daha azdır astoların cogu orta ve ıleıı >aştadır Kalıtım hastalıkta nar A^cak kalıtımla gecen lıoslahk degıl. hastalıga yatro du unudur Dıyabet kalıtın lı kış.ler kalıtım etkenı an kışılere oraiıa daha 3 k hastalonır Dıyabet aurumj laylas ırar> etkenler ıse şışmonlık. gebehk s^roıt teda ısal ve heyacana baglı etkılerdır kı bu son grupta kayrku uzuntu gıbı stress ler yer aiır HASTALIK BEURTILERI NELERDIR^1 e ırinerı bellı bır sıra ıcmde beklemek yanlıştır Bazen boşbelırtllerı olmadan sonrokı etkıle ın bır be ırtısı ortayn lır Ancak olağan belırtıler Klâsık uclu belırtı olan cok * yeme cok su ıçme cok ıdrara cıkmadır Belırtıler aragece ıdrara kalkrra agız kurulugu cok yemeye karşın ımo cabuk yorulma fızık ve beyınael calışmo gocunae 0 bazı hostalardo kaşmtı bulunur Bazen bu belırtıler oi1 dornar'^e ariır sıstemıne ılışkm bfliırjı^eçla ojtaya fitw ABDÜLGANBAZ / TURHAIU SELÇUK TürkABD silah ticaretinin ilk yüzyılı, 18291929 Rto»^™ memlştır Bu dovranışı blr ba kıma. Amerlka Blrlaşlk Davlatl* rı nln Turkiye ya uyguladığı bu yuk capta İlk sovo? malî«mes ambargosu olarak nltelendlrebl llrlz Amerıka iın bu tutumu, I nışlerı ve cıkışlarıylo TırKiyı Cumhurıyetı nın ılk yıllarında uı surecektır. ABD Dışışlerı Bakanlığı nın Amerıkadakı tum sılah ve cepra ne yapımcılorıno gonderdıgı 25 msan 1911 tanhlı genelgede şoy le denıl yo r du cAskerlık hızTiet lerınde gereklı o'or ordonat mol zemesı hafıf sılah cephane ve genel doncnırn ıhracatiTizın olemsenneyecek kador oz olduğu Bokanlıgımızın dıkkatını cekmış bulunmaktadır Yoboncı jlkelenn bu alandakı gereksmmelerının Amerikan gırışımcılerınce karsılanması olanokları hic de sınırlı degıldır BurGdakı o nemlı sorun uKemızdekı ceşıt'ı askerı donanım yopımcılannın yabancı ulkelerdekı dıplomatık ve konsolosluk orgLtlerımızden ne gıbı ^arö m ve hızmet ıst«dıklerıdır» U). Işte ortan Alman etkısın n genel planda ABD dış tıcaretını ozellıkle de Amerıkolı sılah yapımcılarının cıkarlarını surg t gerılettığı bu aonemde Dış sler \ orgutu otedenben guttu^u fdıplomatık adem ı mudahale» polltıkasmı bır \ana bırakacok ve yjkandakı genelge dogrul J sunda eyıemlerını yogunloştıracaktır bl yootamlerle da d«ct*kl«n«*> bu «resmı» gınşlmler ikl ulka orasındakı sılah tıcaretını ozlenen eski duzeyıne ulaftıramayacaktır Buiun kımı ABD Dı? ışlerı belgelerınden kımı geneı duru~ı değerlendırmelerınden cıkan ceşıtlı nedenlerı vardır Bır kere Amerılan sılahlarma «ozel ve guclu ılg > ouyduğunu doha once gordugumuz II Abdjlhamıt tahtton ındırılmıştır İkıncı olarak Ittıhat ve Terakkı Yone'ı mı 1913 yıhnda kapıtuasyonları kaldırma cabasına gırmıştır. Ucuncu olorak yenı vonetım, ara larırda sılah yoDirn ve tıcaretının de bulunduğu ceşıtlı alailarda «devlet tekellerı» orguttsmeye yonelmektedır En onem ı sı. «1911 y Ima gelındıgırde Osmanlı devlet gelırlerının ucts bırı gümruk gelırlerının de yuz de 95 4 u Duyunu Urnumı/9 Idaresının elıne gecmış bulunu/ordu Butun bunlaro ek olarak , Lozan oncesı durumuyla 72 915 700 Osmanlı lırasını bulan yabancı yatırımların 43 079 300 lıralık bır payı demıryolu yapımı na gıtmıştır» (2^ Doha acık bır deyimle, demıryolu şırketlerı ve Deutsche Bank'ta somutlaşan Alman etkısi. İkıncı Meşrutıyet donemi süresmce doruktad r 1911 Osmanlıİtalyan savaşı sırasında ABD ilk önemli silâh ambargosunu u/gulu/ordu ' kory 6fdw»«»v oonotıl surerken, «ıc duşmon» bel lenenlere karşı polıs orgutunun gucıen^lırılmesı yoluna gıdıldıg dır Hatırlanacaktır İkıncı Meşru nyefın ilönını ızleyen ağustos \e eyiul aylarında ımparotorlu gun dort bır yanında yoğun ışcı eYİemlerı patlak vermış bjnlan bastırmada yerel guvenlık guc lerı yetersız kalınca ordu bırlık lerı hare,ete gecırllmış gre ı yasaklayan TatltI Eşgal Kanumektuptan OğrenıVocuz MektLp ta şoyle denıhvordu ı4| «Turk hukumetl, poiıs orgu tunde kullanılacak on bln odel haflf silöhın yapımı lcın, Nen York'un Utıca kentındeki Savo g» Arms Company den tekllf yap malarını ıstemiştır Rakip Amerl kan firma8> yoktur Şlrkatt lyl tanıyorum Yetklll kışliertn ve orada temsil edllenlerl de blliGarsk toplu, gerekt* ki ABD BAŞKAN YARDIMCISI SHERMAN DIŞiŞLERiNE GONDERDiGi YAZIDA, SıLAH SATIŞI iÇiN TANIDIK BiR ŞiRKETE YARDIM ISTiYORDU. YERLİ SAVA5 SANAYİİ KURMA 6HIIŞIMIERİ iTTiHAT VE TERAKKi YÖNETiMı AMBARGODAN SONRA İLK YERLi SAVAŞ SANAYiiNiN KURULMASINI iSTEMi$, DiRENiŞLE KARŞILAŞMI$TI JomasS Shı !ıgı Amerlka Blrleşlk DavtMiert Cumhurbaskanı Yardımcıst Gorulduğu glbı. Osmanlı İmparatorluğu II Meşrutiyet'i yaşarken, Amerıka Bırleşık Devletlerl de yuksel' devlet gorevlılerlnın «ban ker», dış temsılcllerimn «sermaşe simsaru olarak calıştıkları bır dönemden gecmektedir Blr kucuk not ABD Dışışlerl Bakanlığı'nın ızleyen yazışmalarından Buyukelcı nın Savage şır Polis örgütünün Colt toplu tabancalarıyla donattlması grev yasağmdan sonra başlar Ambargonun gerekçesi: Savaşanlardan birine yardım yansızlığı ihlâl eder HASTAHKTA TANI NASIL YAPILIR"» ^ Aclık kan şskerının normal değennden yüksek o'usu laide 100 ml kando 90100 mgr oır) 3 Kuşkulu vak alordo tşeker yuklems testı» Sonucları ışlemle degerlendırılır Z Idrarda şeker bulunmosı (normolde bulunmoz) 5 Dıyobete ve yan etkılenne ılışkın bulgulor îulgu orın hspsının arcak bır hekım torofından değer'çndıleceğı unutulmamalıdır Hostanın kendıne tonı kovma/a ıası yaror yerıne zarar getırır 3 HASTALIGIN GIDIŞI NASILDIR' Dunya SoglıK Orgutu smıflamasıno gore ceşıtlı ölcutlere oyrı s nınomoicr vardır. hastol gı bebeMık ve cocukiı,abetı 014 yaş a3S ) genc dıyabetı (1524 yaş araırışkın dıyabetı (2564 yaş arası) ve yaşlı dıyobetı (65 yoş s u) olarak ovırmak oianaklıdır Genellıkle erken ortaya cıseker hastalıgı daho sıkı denetımı gerektırır Ancok şeicsto ı g ı ı ag rlıgı dogruoan kan sekennın yukseklıgır 9 değıldi' Hos'alıg n gıdışı meıabolızmo ustunde yaptıgı îre ve dığer sıstemler uzerındekı yan etkıiere bağlıdır. YOL ACTIGI HASTALIKLAR (KOMPLIKASYONLARI) NELERD R7 Şe«.erlı dıyabet damarları hastalandırır Yan etkılerı da. lı organlarda yaptıgı damor bozukluklonnj bağlıdır Bunlar aros.ndo goz bozukluKİarı (retına dar<ı Dozukluklar OtOrakt Kan oomariarı bO^UKİukları [koroner arter haslaı cyak damorı tıkarrıolan, tansıyon yukseklıgı) sınır sıs bozukluk'arı (cevre sınırierınde ,onn a uyu$ma agn dulık azalması gıbı belırtıler), bobrek bozukluklorı (ıdror uiarı/ia oıtova ckon). ^ılı belırtılen ! nfeksıyon cınsel bolaşıntılarij, mfeksıyonlaro dat"a kolay yakalanmo prekoma oma lar onern tasır 8 HASTALIGIN TEDAVISI NASILDIR? Seker hastdıgının tedavısı bır «eksıgı ye'ine kovma» tesıdır Sabırla rımaı edılmeden yopnnası gerekır Teoovıde d.yet (hem n.ata^clık bozu^İJk. hem de şışmancmi ağ zaon oiıron kan şeKenrı c^5.urucu ı!aclar ve ınsubcşhca arac'ordır ff,e; varso yar efKi'erın tedavısı de onem ıci r 9 HASTALlG N BAKıM OZELLIKLERI NELERDIR' En onen lı oîelhk ve gjçİLk hastaiıgın sureklı ve zcmanlı udur ikıncı guciuk, ı astalıgm sureklı kontrolu gerekt rdır Ucuncu guciuk de aıte ıcınde ozel bır dıyst yapmanm ıttığı gucluktur Biılun bunlaf olanakla' zorlar, bıkkınlık sabırsızhk yoraAıle ve ış cevresmın cok onlayışlı olmosı. haîtanın da klı kararl oz miı olnası ge^ak r. 10 NELER YAP^'İALIYIZ'' A Beiırti'erde 'ekıne bosvurulması qerekır UrrLrsar«azl k. talığı ortodnn kaldırmg? ıersın« hastalığın ılerletıesıne yoi r teda/ı Kuşuilor n gucies'ırır 8 Hastoiık fıninoe morol câkuntjsuns yer vermem»nd r /onlarco şeker hastosımn olduğunu normol vaşamını sur duğunu coustıg m rasto'gın tamamen denetıenebıldıg nı ıtmamak 7 nu'na karşın işcl eylemlerl 1913 yılına kadar (ozellıkle Istanbul yoresınde) kesıksız sürmuştu (3) Buna 31 mart ayaklanmasını da eklemek gerekır !! Veşrutıyet donemınin belge erm ş ık sıiâh alma gırışmı 1910 yılına raslıvor Osmanlı po I s orgulunde kullanılacak 10 000 tabanca satın almak lcin Osmanlı hukumetının Savage Arms Company e başvurdugonu ABD Dışıslerı Bakanlığı na POUS OBG'ÜTUME YENı SıUHlAR İkıncı Meşrutıyet donemının ılgınc ozellıklerınden bırı dış şlsel olarak cok buyuk mtktoriar do poranın malı torumluluğunu başarıylo taşıdıklorı için, bonkam. istedlklerl borcu Istedikle rı lamon kendllerin« vermektedlr .. Slzden ıstedlglm, Istanbul dakı elcımUle hemen ıllşkl kura rak, Savage Arms Company nın guvenıllr malı bakımındart guclu ve aldığı Işl başarıyla sonuc landıracak nıtelıkte bır kuruluş oldugunu kendısfne bıldlrmenızdır ı ketı odına Osmarlı hükurretlne başvurduğunu Osmanlı uukume tmin onılan şırke'e boyle bır teklı' vapmadığmın anlaşıldığını Colt sılâh şırketınden gelen ben zerı bır teklıfın kobul edılmeyerek Belcıka don polıs orgutu ıcm 2500 Brovvnmg tabanca ısmarlandığını oğrenıyoruz (5). BAJKA GIRIŞIMl!R VE IIK SIUH AMB&R60SU Bu donemın en oıenMi özelıklennden bırının ABD ve Os GARTH Amerıka nın Osrranlı irpara torluğu na oygulad ğı bu ılk bı \uk capta amcargoya Ittıhat v Terakkı Yonetmı nın gosterdıc ana tepkı bır yandGn bazı Arr rıkan mallartna ıthal ycsak aı konması ote yandan sılah alır v« yapımının «devlet tekeli» olc rak orgutlenmesi yonunde gır şımlerln başlatılmasıdır Arcaı Osmanlı hukumetle'nın bj/u devletlere daha once tanıdıc «kapıtuler» haklor bu turde devlet tekellerının kurulmasın engel oldugu ıcın «yerlı sava sanoyıı kurma» yonundeki b ılk cobolar tepkl ve dırenişle kc çılaşmıştır Öncelıkle Amerıka dan gelen bu tepki esasen co yavaşlomış olon siluh tıcaret nın butunuyle hız kesmesıne yı acacaktır. Remıngton Arms ve Union M manlı Imparatorluflu orosındokV, tallıc Cartridges şirketlenn sılâh tıcaretını eskı youun duze ABD Dıştşleri Bokanlığı'na goı yıne cıkarmo çabalarının cboya derdıklerı 16 7 1913 tanhlı me rıtızlıklo tonuclanmatra oldugutuptan. ımparotorluktakl cephı nu daha once belırtmiştlk Soz ne tıcaretmın bir Avusturya 1 gelışl, 1911 maTtındo Osmonlı masının tekelınde olmasının kt Harbıye Nazırı otomatık tabangı uyandırdığını, bu konuda I ca alımı ıcın Amerikon şlrketlotanbul dakı Elcılık yetkılllerım rınden teklıf istemış ABD Tıcasoruşturmo yapı'masının iste ret ve Calısma Bakanlığınm dığını oğrenıyoruz ABD Buyük 931911 tarıhli gizll sırkulenvlo cısı nın bakanlığa gonderdl teklıf tüm sıluh şlrketlerıne du20 81913 tarlhlt yanıt yazısınc yurulmuş, Colt şırketınden geacıklanonlor, 23 ocak 1913'te Babı Alı Baskmı yla başlayc Ittıhat ve Terakkı sultası sur sınce sılâh yapım ve alımım meydana gelen onemlı gellşn lerı ıyı özetlıyor Buna gore, nı yonetım, 15 santımden uzı toplu taboncalarla otekl ate sılahların ve bunların cepho lerının ulkeye gırışmı yasakt mış bu yasaktan yorarlanar da sıloh ve cephane yapımı tunde devlet tekeli kurma ca larına gırmışttr Bu ıthol yasc hukumetın «askerı amaclo» y lığı "tholatı kapsamadığı ıcm I Avusturya fırmasından cok sc len ve yapımlann r ABD orduda fışek ısmarlarrnıştır Ai sunun standart kadro sılahı olDışışlerı beigelığmde doneme duğunu belırten 30 3 1911 tanhlı lışkın başka hıcbır yczışma yazışma Osmanlı hukumetıne ırastlanmaması 1913 sonrası letılrrvlş, amo olım gercekleşno do ıkı ulkenm butunuyle ılışkı mıştır Yıne 1911 yılındo (Oraı *•) • nı kopardıklarına ışaret say 8 mılyon toplu tabonca fışogl bılır ıcın Amerikan hukumetıne bjşvurulmuş, bundan da sonuc aı • namamıştır Bu gıbı ornaMer (1) US Natıonal Archlves F cogaltılobılır lıtıcal Affaırs of TurKi 1911 Osrranlı Ital.an Sava1910 • 1929, Mılıtory Affa şı nın patlak verrresıyle bır K'C and the Army, Microco Osmanlı ABD «sıloh tıca r e' > No 353/41 ıhskıierının ılgınc b r oşamova (2) Kurthan Fışek Turkiye gırdığını goruyorjz Sorun çuKapılalızmln Geltşmesi dur Osmanlı hukumetınce scıiı Işcı Sınıfı Dogan Yayıne alınmak ıstenen tufek kundoKAnkara 1969 s 33 34 ları ve cephaneT n gonderılmc^ı (3) Ayrıntılı bilgı Içın bkz a Amerikan hukı^ietının gutmeks 4356 te olduğu «yansızlık» polıtıka^ı(4) U S National Archlves. t na ters duşer mı 7 Gercı AuD lıtıcal AHalre of Turk Dısıslerı Bakanlığı Hukuk BJ'OOJ 1910 • 1929 Mlhtary Affo 1907 Lahey Sozlesmesl n n 7 ict and the Army, Microco n cddesmaen g derek bo/le b r No 353/41 satışın ycnsızlığı zede eı e,ec°(5) Bu ve ızleyen butun be!' gı ^onunde rapor ırermıştır oma ler lcln bkz a k Mtcroc ayiı bokanlıgn Yakındogu Is'e py No 353/41 42 Daıresı kundaK ve cephane »u* smı Italva'ya karçı skotu ve duş KURTULUS SAVA5I rranca bır polı*ıka» o arak qo'muş soıunda da satış gerce^ cş VE AMBARGO YILLARI DiŞi BOND DUYURU i.E.T.T isletmelerinden Land Rover Marka Arazi Binsk Vasıtalarına Ait Cem'an 407 Kalem Yedek Parça Satın Alınacaktır 1) Yukarıda adı gecen »edek parcafar vurt ıcı ve yurt d.şmdaki fırmalardan mektupla fı\at ve tekMf is*errek suretıyle ^ctın almacaı<tır 2; Bu Ise aı* şcrtnamsler Meto Han & knf Dış Tlcaret S^rvısınden bedelsız olarck t^mln edı'ebı'i3) T^kltfler en gec 26101977 Sah gunu saat 17 30o kcdar BeyOğ.u Metro Han Evrak < p A'şlv Mudurluğune venlecektır ıBasn 25133) 8693